Нутк тажрибаси - Педагогиka - Рефераты

Нутк тажрибаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56 KB

Нутк тажрибаси Режа: 1. Педагог нутқининг такомилланганлик даражаси. 2. Нутқ техникасини такомиллаштиришда физиологик функцияларнинг аҳамияти: нафас олиш, диофрагмал нафас олиш, оддий нафас олиш, товуш. 3. Педагог нутқида товушнинг роли. 4. Дикция, ритмика, тембр.

Таянч тушунчалар: Тон, тиниқ овоз, оҳанг. Тембр-товушнинг ўзига хос сифати. Фанацион-мутаассиблик берилган. Диофрагма-анатомия, кўкрак қафаси, қулоқ бўшлиғидан ажратиб турадиган парда, девор. Ўқувчиларни янги материални тушуниб ва ўзлаштириб олишлари учун ўқитувчи нутқининг такомиллашганлик даражаси муҳим аҳамиятга эга. Болалар педагогнинг нутқий маълумотларига сезгир бўладилар. Бирор бир товушлар ёки сўзларни нотўғри талаффуз қилиниши болаларда кулгуни чақиради, монотон нутқ зериктиради, ноаниқ интонация эса яхши ўзаро яқин суҳбат уюштирилганда баланд тон болаларда ишончсизликни келтириб чиқаради. Айримларнинг ҳисоблашича одамнинг тони-тембри фақатгина табиатдандир. Аммо ҳозирги давр экспериментал физиология товушнинг сифатини негиздан бошлаб яхшилаш мумкинлигини исботлади. Масалан, демофон, жисмоний камчиликлари устида ишлаб, қадимий Грецияни буюк сиёсий авторига айланди. Шунингдек 20 ёшлик Маяковский ҳам сўзга чиқиш учун тайёргарлик кўрганда Волга дарёсининг соҳилида оғзини майда тошларга тўлдириб машқ қилган, ҳозирги кунда нутқ техникаси бўйича машқлар системаси ишлаб чиқилган. Бу иш асосан санъат педагогикасига таянади. Н а ф а с о л и ш. Нафас олиш физиологик функциояларни бажаради, организмнинг яшашани таъминлаб беради. Шунингдек нутқнинг энергетик базаси мавжуд, яъни нафас олишдир. Нутқий нафас олиш фоницион (грект- ри рило товуш) деб аталади. Маиший ҳаётда нутқимиз асосан диологик бўлганлиги сабабли нафас олиш қийинчилик туғдиради. Аммо дикция жараёнида ўрганмаган одам учун нафас олиш қийинчиикларни туғдиради.

Гальа тезланади, юзи қизаради. Нафас олиш жараёнида мускуллар иштирок қилишига қараб 4 хил турга ажратилади. Юзаки нафас олиш. Кўкрак –афасининг юқори қисмини ва елкаларни кўтариб, туширадиган мускуллар иштирокида амалга оширилади. Кўкрак қафаси билан нафас олиш қовурғалар орасидаги мускуллар орқали амалга оширилади. Диофрагмали нафас олиш. Қовурғалар орасидаги диофрагмани қисқартириш натижасида кўкрак қафасининг ҳажмини ўзгартириш орқали амалга оширилади. Диофрагмал- қовурғали нафас олиш, диофрагмал қисқариш ва қовурғалар орасидаги нафас олиш мускуллари ҳамда қорин мускулларининг қисқариши орқали амалга оширилади. Бу энг тўғри нафас олиш деб юритилади. Оддий физиологик нафас олиш бир темпда бўлиб, нафас олиш, нафас чиқариш юзасидан иборат. Нутқ учун эса ҳаво кўп миқдорда зарур бўлиб экологик тежамлаб фойдаланиб, ўз вақтида янгилаш керак. Нутқий нафас олишдан узоқроқ бўлади. Нафас олишда қисқа нафас олишдан сўнг қорин прессини мустаҳкамлаб олиш учун пауза сўнгра нафас чиқарилади. Т о в у ш. Айрим ўқитувчиларда товуш табиатан берилади аммо бу жуда ҳам кўп учрайди. Ҳамда яхши товуш махсус машқларсиз йиллар ўтган сари бузилади, ўзгаради. Аммо ҳар бири ҳам кучли очилувчан товушга эга. Товуш аппарати уч бўлимдан иборат: генератор, энергетик, резенатор. Товуш ҳосил бўлиши. 1. Товушг ҳосил бўлиш товуш кучи билан боғлиқ (нутқ аппаратининг органлари билан боғлиқ). Педагог нутқи педагогик маҳорат шартларидан биридир. Педагогика тарихида турли маҳоратли ўқитувчилар бўлиб ўтган. Булардан А.С.Макаренко, Юсуф Хос Ҳожиб, А.П. Кунишин ва бошқалар. Ўқитувчилар ўз касбини турли усулда юритиши мумкин, аммо ҳозирги даврда ўқитувчи

тонида гапирмоқнинг, ўқитувчи товушининг темир ноталарининг ва бошқа тушунчалар тарқалмоқда. Улар нима билан, нима орқали пайдо бўлган? бўлажак педагог юқоридаги хатоларни қилмаслиги учун нимани билиши керак. Ўқитувчи нутқи ва коммуникатив хулқи. Ўқитувчи нутқи ўқувчининг таълим-тарбия талабларини бажариши керак. Ўқитувчи ўз нутқининг мазмунига ва таъсир этишига жавоб бериши керак. Педагогик нутқ қуйидагиларни таъминлаб бериши керак. а) педагог ва ўқувчилар орасида ўзаро таъсир этиш ва мулоқотнинг натижалари: б) фаолият мотивлари, тушунчалар тўғрилигини шакллантириш мақсадида ўқитувчи болаларнинг тафаккурига, ҳис-туйғуларига ижобий таъсир этиши керак. в) тарбия бериш жараёнида билимларни тўлиқ тушуниш ва мустаҳкамлашни ўзлаштириб олиш. г) ўқувчилар амалий ва ўқув фаолиятини самарали ташкил этиш: Педагогик нутқ шакллари ва коммуникатив сифатлари. Ўқитувчининг оғзаки нутқи диологик ва монологик нутқ бўлади. Шунингдек ўқитувчининг нутқи тўғрилигига ва тозалигига аҳамият бериш зарур. Шунингдек терминларни тўғри талаффуз қилишга ўргатиш керак. Уларни алмаштирмаслик керак. Ўқитувчи нутқи моделини тузмоқчи бўлсангиз шу мақсад бўйича олимларнинг ишларини ўрганиб чиқиш мумкин. Ўқитувчилик ритми, тезлиги, интонация ҳар бир ўқувчилар учун ўзгача бўлиши мумкин. Педагогик нутқнинг функцияси. Ўқитувчи нутқининг сифатига қуйиладиган талаблар педагогик функциялари билан белгиланади. Асосий функциялардан бири бу билимларни тўлиқ узатишни таъминлаб бериш. Янги билим беришда ўқитувчи ўз нутқи орқали фақат янги билим бериб қолмасдан, балки ҳис- туйғулари ҳамтаъсир этиш керак.

Педагог ўз нутқи орқали мавзуни эшитилишини таъминлаб бериши керак. Нутқ муносабатларини яхшилаш ва ўрнатиш воситаси сифатида буюк педагог Макаренко тажрибасини мисол келтириш мумкин. Ўқувчилар билан ўзаро муносабатлар қуйидаги план асосида ўрнатилган. Мумкин қадар кўп одамга талаблар қўйиш керак ва мумкин қадар кўп унга ҳурмат бўлиши керак; буюк педагог вазиятга қараб шаклдор, хурсанд, хушчақчақ, хомуш, қаттиққўл, обрўли, юмшоқ бўлиши мумкин эди. Ўқитувчи нутқининг хусусиятлари. Ўқитувчи нутқининг ўзига хослиги-ўқувчиларга йўналганлиги билан белгиланади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. Тарбиявий иш методикаси. Л.В.Рувинский таҳрири остида. Т. 1991 2. Ю.Ш.Азаров. Тарбиялаш маҳорати. Тошкент.1991. 3. Б.И.Головин. Основў культурў речи. М.1992 й. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Тил ва нутк

Богланишли нутк устиришнинг максади, вазифалари, богланишли нутк турлари.

Нутк техникаси ва маданияти

Нутк маданияти ва адабий норма

Нутк устириш машгулотлари, уларнинг курилиши