Jismoniy tarbiya. Gigienik tarbiya. Sog`lom turmush tarzi va uning tarbiyadagi ahamiyati. O`qituvchilarni kasbga yo`naltirishda vrachlarning tutgan o`rni - Педагогиka - Рефераты

Jismoniy tarbiya. Gigienik tarbiya. Sog`lom turmush tarzi va uning tarbiyadagi ahamiyati. O`qituvchilarni kasbga yo`naltirishda vrachlarning tutgan o`rni

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

49.5 KB

www.arxiv.uz Reja : 1. Jismoniy tarbiya, uning sog`lom avlodni shakllantirishdagi tutgan urni. 2. Gigienik tarbiya, uning yoshlar tarbiyasidagi roli. 3. Sog`lom turmush tarzi to`g`risida tushuncha. 4.O`quvchilarni kasbga yo`naltirishda vrachlarning tutgan o`rni. 5. Sog`lom turmush tarzining asosiy e`lementlari va xavf omillar.

www.arxiv.uz Respublikamiz mutsaqillikka e`rishgandan keyin sog`lom avlodninng shaklanishiga katta e``tibor berib kelmoqda. Sog`lom avlodning shakllanishidagi e`ng asosiy amillardan biri bu yoshlarning jismoniy tarbiyasi. Jismoniy tarbiya umumiy tarbiyaning ajralmas qismidir, u yoshlarni hamma tomonlama ahloqiy, ruxiy tetiklikda tarbiyalashga yordam beradi. Jismoniy tarbiya natijasig`bu o`z navbatida umumiy madaniyatning bir qismi hisoblanadi. Hozirgi yoshlarni zamon talabidagi ma`rifatli, ma`naviyatli qilib tarbiyalashning e`ng asosiy e`lementlaridan biri, bu jismoniy tarbiyadir. K.Marksning fikricha umumiy tarbiya- I/ aqliy,jismoniy va texnik tarbiyadan iborat. Jismoniy tarbiyaning asosiy maqsadi o`suvchi organizmning barcha a`zolarining sog`lom o`sishini ta`minlash hamda aqliy va jismoniy mehnatga,ayniqsa yigitlarni Vatan himoyasiga tayyorlashdir. Biz yoshlarga jismoniy tarbiyaning moxiyatini “Alpomish, Go`r- o`g`li Paxlavon Maxmud va boshqa polvonlar siymosida misollar keltirib tushuntirib amalga oshirsak maqsadga muvofiq bo`ladi. Abu Ali Ibn ham inson fazilatlaridan bir nechasini ko`rsatadi: -Jasurlik –biror ishni bajarishda kishining jasurligi,chidamliligi,inson boshiga tushgan yomonlikni to`xtatib turuvchi quvvat. -Aqllilik –biror ishni bajarishda shoshma shosharlik qilish dan saqlovchi quvvat. -Ziyraqlik-sezgi bergan narsalarning haqiqiy ma`nosini tezlik bilan tushunishga yordam beruvchi quvvat.

www.arxiv.uz A.Navoiyning “Farxod va SHirin” dotsoni misolida ko`rsak ham Farxod aqliy tarbiya bilangina cheklanmasdan jismoniy va harbiy mashqlar bilan shug`ullanganligini ko`rsatadi. A.Avloniyning aytishicha Sog`lom fikr, yaxshi axloq va ilm ma`rifatga e`ga bo`lmoq uchun ham badanni tarbiya qilmoq zarur deydi..... Kimki sog`lom badanga e`ga bo`lsa,uning ishi kamchiliksiz, fikrlashi yaxshi,jismoniy va ruxiy tetik, mehnati unumli bo`ladi. Demak insonning aqliy, axloqiy va jismoniy kamoloti tariximizning hamma bosqichlarida ulug`langan va qadrlangan. Jismoniy tarbiya birinchi navbatda salomatlikni mutsahkamlaydi,ish qobilichtini oshiradi,umrni o`zaytiradi,qaddi qomatni tetik qiladi,kuch quvvat beradi va x. SHunday e`kan yoshlarni jismoniy baquvvat qilib tarbiyalash bu bitta ota-ona, maktabning ishi e`mas, umumdavlat muammosi sanaladi,buni hal qilish uchun kompleks yondoshilsa maqsadga muvofiq bo`ladi. Jismoniy tarbiya mazmuni-jismoniy kamolat, jismoniy holat diagnotsikasi,jismoniy tarbiya madaniyati, sport ishlari, jismoniy ma`lumot ishlarida ifodalanadi. Pedagogikada jismoniy kamolat deganda insondagi jismoniy ma`lumotning o`sishi borasidagi ma`lumotlar,ya`ni oddiydan murakkablikkacha tomon bo`ladigan o`zgarishlar tushuniladi. Jismoniy etuklik deganda-badanning tashqi ko`rinishidagi garmoniya go`zallik shakli, jimoniy sifatlarining yuqori darajada kamolati tushuniladi.

www.arxiv.uz Jismoniy madaniyat-jismoniy tarbiyaning tarkibiy qismi va uning mazmuniga quyidagilar kiradi: 1. Inson a`zolarining tuzilishi va ularning funktsional kamolati. 2. O`quvchilarni sog`ligini mutsahkamlash. 3. Gigiena qoidalariga ko`nikish. 4. O`quvchini har tomonlama maxoratini oshirish. 5. Bo`lajak ishchi-xizmatchilarni jismoniy va fiziologik sifatlarini shakllantirish. 6. O`quvchilarda jismoniy va yosh xususiyatlari uchun sharoit yaratish. 7. O`quvchining iroda, chidamlilik,qat`iyan intizom, do`tslik hissini kamol toptirish. 8. SHaxsiy jismoniy qobiliyatlarini tarbiyalash. Jismoniy-sport ishlari yoki oddiy kafedralari,klublari,guruxlar,musobaqalarda namoyon bo`ladi. Jismoniy tarbiya mazmunida “jismoniy mehnat”,Jismoniy jazo”degan tushunchalar ham uchrab turadi. -jismoniy mehnat aqliy mehnatdan farqli o`laroq,insondan jismoniy kuch,mashq talab e`tadi. -jismoniy ta`sir- bu inson badaniga biror bir buyum bilan yoki insonlar tomonidan ta`sir ko`rsatish./qo`l,oyoq va b/ -jismoniy jazo-o`quvchilarning xulqiy kamchiligini yoki noaxloqiy xatti harakatini bartaraf e`tish maqsadida qo`llaniladi.Ochlik e``lon qilish ham jismoniy jazoga kiradi.Bizda bu bekor e`tilagn.

www.arxiv.uz Gigienik tarbiya. Gigienik tarbiya nafaqat bola dunyoga kelganda so`ng,balki bola ona qornidaligida ona tomonidan gigienik qoidalariga rioya qilish yo`li bilan sog`lom bola dunyoga kelishini ta`minlaydi. Qadim-qadim zamonlardan ham xalqimiz yoshlarga gigienik tarbiya asosida boshqa tarbiyalarni bargan.Gigienik tarbiyaning boshlang`ich uchog`i bu oila,shuning uchun ota-ona va uydagi boshqa kattalar bolalarda gigienik bilimlar shakllanishida namuna rolini o`ynashlari kerak. Gigienik tarbiyaning boshlang`ich bosqichi va asosida shaxsiy gigiena e`leientlari yotadi. Bolaning birinchi ongli faoliyatlaridan ana shu shaxsiy gigienik qoidalariga rioya qilish i muntazam o`rgatib borilsa bu keyinchalik bolalarda ma`lum bir tseriotinga aylanib turmush tarzi shakllanadi. Bunda bolalarni birinchi kundan vaqtini to`g`ri taqsimlashga ,faol faoliyati va uyquni o`z vaqtida bajarishi,oqilona ovqatlanishga,o`z vaqtida yuvinish,kiyimlarni almashtirish, badan gigienasi, teri, soch, yuz,og`iz, bo`shlig`i gigienasi, tirnoq, qo`l gigienasi,oyoq kiyim va boshqa gigiena qoidalariga to`g`ri va o`z vaqtida o`rgatish bu kelajakdagi shu bola salomatlik darajasining garovi sanaladi. Bolalarda birinchi kundan boshalab mana shu tarbiyalarning barchasi organizmda biror bir kasallikning kelib chiqisho`ini oldini olishga qaratilganligini tushuntirish zarur.

www.arxiv.uz Bolalarni yaslisi va bog`chasini borganda tarbiyaning yangi turi umumiy gigiena turiga duch keladilar.Bunday o`tish davri bolalarda boshqa bir yangi muxitga o`tishi bilan qiyinroq kechadi.Bu erda shaxsiy gigienik ko`nikmalar asosida umumiy gigienik malaka va ko`nikmalar shakllana boshlaydi.Ana shu olgan ko`nikmalar uyda bo`zilmasdan, balkim mutsaxkamlanishi va mukammallanishi lozim bo`ladi. Gigienik tarbiya asosida insonning onggi o`sadi,organizmdagi zararli ta`sirlarni o`rganadi va e`ng asosiysi “Moral”ni anglab oladi. “Moral” bu inson faoliyatida keng ma`nodagi tushuncha-bu mehnatdagi marom, ovqatlanishdagi marom,yashash sharoitidagi marom,tashqi muxitdagi belgilangan maromlar yig`indisidir.Bolalar maktabga borganlarida yana bir yangi gigienik tarbiya iuxitiga tushadilar.Bunda ular ko`proq bu xolatlar bilan mutsaqil holda to`qnashadilar.Har bir sinfda tozalikka javobgar o`axs saylanadi.Ular har kun e`rtalab bolalarning qo`llarini, tirnoqlarini, yoqalari, kiyimlarining holatini va boshqa gigienik sifatlarini ko`zdan kechiradilar va sinfdagi gigienik xolatni ham saqlashga javob beradilar. Maktablarda maxsus gigienik darslar bo`yicha ma`lumotlar maxsus datsurlar asosida amalga oshiriladi. Bolalarga shaxsiy va umumiy gigienik talablarga rioya qilmaganda har xil yuqumli kasalliklar kelib chiqishi muntazam tushuntib borilishi kerak.Ms: soch yuvilmaganda,tirnoqlar o`tsirilganda,teri yuvilmaganda va boshqalar.Bolalarda barcha gigienik bilim va ko`nikmalarning shakllanishi-bu ularda o`ziga xos turmush tarzini shakllanishiga olib keladi. Umumiy barcha gigienik ko`nikmalarga e`ga bo`lib unga hayotga rioya qilish , insonning umumiy tarbiyalanganligini yanada aniqroq

www.arxiv.uz ko`rsatadi.Demak gigienik tarbiya ham umumiy tarbiyaning ajralmas bir qismidir. Sog`lom turmush tarzi va uning shakllanishida vrachlarning roli. Aslida turmush tarzi-bu insonlarning tarixiy taraqqiyoti jarayonida ular hayot faliyatining moddiy va ma`naviy tomonlarida ma`lum bir tip, turdagi yashash usuliga e`ga bo`lish tushuniladi.Bu xolat biz yuqorida aytgandek yoshlikdan shakllanib boradi. Bolalarda turmush tarzining shakllanishi 4 ta kategoriyani o`z ichiga oladi: 1.Iqtisodiy kategoriya-/hayot darajasi/ 2.Daromad -uy-joy -tibbiy xizmat -ma`lumot darajasi/ota-onasining va b/ 2.Ijtimoiy kategoriya /hayot sifati/ Bunda shu yuqorida keltirilgan kategoriyalarning sifat darajasi nazarda tutiladi. 3.Ijtimoiy psixologik /ruxiy/ hayot uslubi,tsil/-bu xususiy hayot faoliyatiga oid omillar. 4.Ijtimoiy-iqtisodiy kategoriya-bunda jamiyat xayotining tartib,turmushi,madaniyati/xar joydagi o`z Xalqining shakllanishiga ta`sir e`tadi/. VOZ/BDSTS/ sog`lom turmush tarzi uch muxim e`lemeentdan iborat deydi: 1.Jismoniy tarbiya va sport.

www.arxiv.uz 2.Oqilona ovqatlanish. 3.Har bir kishi o`z salomatligiga o`zi javobgar. Yoshlarga gigienik tarbiya berib,ularga sog`lom turmush tarzini shakllantirishda albatta ularga turmush tarzining salomatlik uchun ahamiyatini aytish lozim. Turmush tarzining salomatlikdagi ahamiyati 49-53% ni tashkil e`tadi./chekish,ichish, noto`g`ri ovqatlanish,zararli mehnatsharoiti, tsress,adinamiya, gipodinamiya, yomon moddiy turmush, narkamaniya, oila barqarorligi, yolg`izlik, ma`lumot va madaniyatining patsligi va boshqalar. O`quvchilarni kasb tanlashga yunaltirish umumta`limning tarkibiy qismidir.Agar kasb to`g`ri tanlansa bu inson uchun mehnat quvonch, ijodiy ilxom manbaiga aylanadi. Bu jarayonda birinchi navbatda bolaning qobiliyati, salomatlik darajasi,ayniqsa bajaradigan ishiga nisbatan organlar sog`liq darajasiga katta e``tibor berish lozim. Kasbga yunaltirish tizimi-shaxsgakasbniva uning shaxsiy sifatlarini o`rganishda yordam beruvchi maqsadlar,moxiyat va printsiplar,uslub va vositalar birligidir. O`quvchini u yoki bu kasbga maqsadli yunaltirishdan avval uning shaxsini o`rganish lozim./so`raq, kuzatish,suxbat,tets, intervyu olish yo`llari bilan/ kasb tanlash-jiddiy va ma`suliyatli ishdir.Kasb tanlashda maktabdagi tashkil qilingan ko`pgina krujoklar ham asosiy o`rinni e`gallaydi./fan tugaraqlar,e`lektronika, radiotexnika, avtomabil,traktor,pillachilik, tikuvchilik va b/.Bu tadbirni amalga oshirish uchun maktabda proforientatsiya kengashlari to`zilgan. Kengashga quyiladigan talablar.

www.arxiv.uz 1.O`quvchilarni faolligini, proferentatsiya ishini tashkil e`tishning ilmiy asoslarini e`gallashga intilishni shakllantirish. 2.Maktabdagi kasbga yunaltirish ishini o`quv ishlab chiqarish kombinati bazaviy korxona,madaniy muassasalar, o`quvchilar va yoshlar markazlari bilanmuvofiq lashtirishda proferentatsiya ishlarini rivojlantirish. 3.Kasbga yunaltirish ishlarini nazorat qilish . Kengash ishlari. 1.Har xil kasb e`galari bilan uchrashuvlar tashkil qilish . 2.Maktabda profirentatsiya kabineti tashkil e`tish,uni jixozlash,rejasini tasdiqlaydi. 3.Kengash majlislarida o`quvchilar brigadasi ishlarini muxokama qilish . 4.Ota-onalar bilan aloqa o`rnatadi. 1. Kasbga yunaltirish buyicha maslaxatlar uyushtirish.tibbiy ko`rik,ota-onaning,oilaning roli,reklama, burchak tashkil e`tish va boshqalar.

www.arxiv.uz Qo`llanilgan adabiyotlar. 1. MunavvarovA.K. Pedagogika,Toshkent,”O`qituvchi”,1996,157-159,168- 172b 2. Tursunov I,Nishonaliev U. Pedagogika kursi, Darslik, Toshkent,” O`qituvchi”,1997,202-205 b. 3. G`aybo`llaev N va b.Pedagogika, Toshkent, 2000, 80-85b. 4. Baranov S.P. va b. Pedagogika,Toshkent,”O`qituvchi”, 1990,294-300b 5. Savin N.V.Pedagogika,Toshkent,”O`qituvchi”,1975,277-283b. 6. Babanskiy YU.K.va b. Pedagogika.Moskva, 1988,218-224b 7. Otaboev I.T.Nabiev M. Inson va biosfera. Toshkent,”O`qituvchi”,1995, 125-130 ,201-202 b. 8. www.ziyonet.uz

Похожие

Ijtimoiy pedagogik tashxis. Oila tashxisi. Tashxis markazlarining bola tarbiyasida tutgan o`rni va ahamiyati

Bolalar va o`smirlar sog`ligi. Sog`lom va kasal organizm haqida tushuncha

Mexnat va kasb tarbiyasi. Mexnat etikasi va estetikasi. Jismoniy tarbiya

Valeologiya sohalari (yo`nalishlari)

Aholi turar joylarida milliy xalq harakatli o’yinlarni tashkil qilish