ХХ асрнинг 70—80-йилларида Ўзбекистонда халқ таълими - Педагогиka - Рефераты

ХХ асрнинг 70—80-йилларида Ўзбекистонда халқ таълими

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

ХХ асрнинг 70—80-йилларида Ўзбекистонда халқ таълими Халқ таълими тизимида муҳим ўринни эгаллаган умумий таълим мактаблари республикамиз ҳаёти билан чамбарчас боғланган бўлиб, давлатнинг мафкуравий, маданий вазифаларига хизмат қилади. Шунинг учун ҳам республикамизда ҳукумати, халқ таълими вазирлиги жойлардаги ҳокимиятлар ва жамоатчилик халқ таълими тизимини, жумладан, умумий таълим мактабларини ривожлантириш, уларнинг тармоқларини кенгайтириш ва янги бинолар билан таъминлаш, ўқув моддий ва техника базасини мустаҳкамлаш ҳамда уларни юқори билимга эга бўлган ўқитувчилар билан таъминлаш борасида бир қатор тадбирлар амалга оширилди. Жамиятимиздаги мавжуд маориф тизимининг барча бўғинларида жамият тараққиёти талаблари асосида ёш авлоднинг камолотга етиши, бир бутун шахс сифатида шаклланишига ниҳоятда кам эътибор берилар эди. Натижада умумий таълим мактабларида таълим-тарбия тизими, мазмуни, шакл ва методлари, ёш авлодни ҳар томонлама шаклланган яхлит шахс сифатида шакллантиришга мос келмай қолди. Бу эса умумий таълим ва ҳунар мактабларни ислоҳ қилишни тақозо этди. Ислоҳотда умумий ўрта таълим ўн бир йиллик бўлиб, I — IV синфлар — бошланғич мактаб, V — IX синфлар эса тўлиқсиз ўрта ва X — XI синфлар — барчаси умумтаълим мактабини ташкил қилади. Шунингдек, ўрта ҳунар- техника билим юртлари, ўрта махсус ўқув юртлари каби номланган. Мазкур тузилишга биноан ўрта умумий таълим мактабларида болаларни олти ёшдан бошлаб ўқитиш назарда тутилади. Ҳунар-техника таълими эса қайта тубдан ўзагртирилиб, “Ўрта ҳунар- техника билим юртлари”га айлантирилди.

Ўрта маълумотга эга бўлмаган, ишлаб чиқаришдаги фаол ёшлар учун кечки (сменали) ва сиртқи мактаблар сақланиб қолинди. Умумий ўрта ва ҳунар таълими тизимининг ўзгариши билан, олий ўқув юртлари, билим даргоҳларига қабул қилишнинг янги қоидалари, талаблари ишлаб чиқилади. Умумий ўрта ва ҳунар таълими билан унда бериладиган таълимнинг мазмуни, шакллари, методлари ва усулларини ҳам ташкил этилишини ўзгартиришни тақозо этади. Бунинг учун ислоҳот тақозо этганидек, таълимнинг мазмунини такомиллаштириш зарур. Таълимнинг мазмунини такомиллаштиришнинг муҳим шартлари ўқув дастурлари ва дарсликлари материалларини ўқувчиларнинг ёшига мос ҳолда соддалаштириш, ортиқча иккинчи даражали материаллардан халос этиш зарур эди. Ўқув фанларининг амалий йўналишини кучайтириш, меҳнат тарбияси ва касб танлашга ўргатишни йўлга қўйиш, таълим мазмунининг политехник йўналишини таъминлаш масаласи асосан амалга оширилади. Ўқув дарсликлари, методик қўлланмалар яратилди; ўқув режасига “Атроф муҳит билан танишиш” ( I — II синфларда), “Информатика фа ҳисоблаш техникаси асослари” (Х—Х I синфларда), “Оила этикаси ва психологияси” (Х—Х I синфларда), “Ишлаб чиқариш асослари. Касб танлаш” ( VIII —Х синфларда) каби фан асослари киритилди ва ўқитилмоқда, ўқитувчилар меҳнатига табақалаштириб ҳақ тўлаш жорий этилди, ўқитувчилар малакасини ошириш ва қайтадан тайёрлаш масаласида ижобий силжишлар рўй берди, ўқувчиларни меҳнат таълими ва тарбиясининг мазмуни такомиллаштирилди; ҳунар-техника таълими тизимида ишчи ходимлар тайёрлаш кенгайтирилди; маорифнинг моддий-техника базасини мустаҳкамлаш масаласига нисбатан жамоат ташкилотларининг муносабатлари бирмунча ўзгаргандек туюлди. Бироқ, бу ўзгаришлар таълим- тарбия жараёнини самарали ташкил этиш, уюштириш учун етарли эмас эди, албатта. Ислоҳот биринчидан, “қайта қуриш” шароитида, мактаб ислоҳотининг эволюцион характерга эгалиги, мактаб ишининг мазмуни,

илмий-педагогик кадрлар, моддий-техникавий таъминланиш, бошқаришнинг тубдан ўзгартирилмаганлиги таълим-тарбиянинг ривожланишига тўсиқ бўлди. Ислоҳни амалга оширишдаги ташкилотчилик ишларининг етарли бўлмаётганлиги, бошқаришдаги бюрократик методга асосланилаётганлиги, халқ хўжалигининг эҳтёжига мос равишда кадрлар тайёрлаш мўлжалланмаганлиги ҳам ислоҳот талабларини қийинчилик билан ҳам этилаётганлигига сабаб бўлди. Булар эса ўз навбатида таълим-тарбия савиясини оширишга салбий таъсир этди. Шуни қайд этиш зарурки, ўзбек мактаблари собиқ иттифоқ даврида миллий заминдан батамом узилиб қолган эди. Ўқиш-ўқитишда Оврўпо, хусусан ўрус тизими қабул қилинди. Янги даврдаги замонавийлаштиришнинг “билимдон” ва “зукко” ташкилотчилари минг йиллик ёзувимизни ҳам қайта-қайта алмаштириб, натижада мактабларимиз ўқув-тарбиявий ишлар ва халқ руҳиятидан деярли ажралиб қолди, авлод- аждодларимизнинг дунёвий, маънавий-ахлоқий, маърифий мероси эса умуман ўқитилмай, ўргатилмай ташлаб қўйилди.

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. «Ижобий ишларимизни охирига етказайлик». Т.: Ўзб, 1994 й. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.: Ўзбекистон, 1997 йил 3. Ибн Халмиқон ҳақида. Абу Наср Форобийнинг «Фозил одамлар шаҳри» китобидан олинди. Т. Абдулла Қодирий номидаги Хлақ мероси нашириёти, 4. Абу Наср Форобий. Рисолалар. Масъул муҳаррир Ўзбекистон респебликаси ФА ҳақиқий аъзоси М.М.Хайруллаев. Т. «ФАН», 1975. 5. www . ziyonet . uz

Похожие

XIX асрнинг 80 йилларида Узбекистонда илгор ижтимоий педагогик фикрлар

Ўзбекистонда халқ таълими тизими ва унинг тузилиши

XIX асрнинг 80-90 йилларида Туркистонда янгича мактаб ва унинг вакиллари

XIX асрнинг 80-90 йилларида Туркистондаги бошлангич макташ сохасидаги ижтимоий педагогик фикрлар

Ўзбекистон Республикаси халқ таълими тизимида махсус муассасалар тизими