Bolalarni maktabga tayyorlashda tabiat bilan tanishtirish mеtodikasining roli - Педагогиka - Рефераты

Bolalarni maktabga tayyorlashda tabiat bilan tanishtirish mеtodikasining roli

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

82 KB

www.arxiv.uz R Е JA: 1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni maktabga tayyorlashda tabiat bilan tanishtirish m е todlaridan foydalanish.  kurgazmali m е tod  amaliy m е tod  ogzaki m е tod. 2. Bolalarni maktabga tayyorlashda tabiat bilan tanishtirish formalaridan foydalanish.  mashgulotlardan  ekskursiyalardan  kundalik xayotdagi ishdan.

www.arxiv.uz Bolalar bogchasida bolalarni tabiat bilan tanishtirish jarayonida xilma-xil m е todlar: kurgazmali (kuzatish, rasmlarni kurish, diafilm va kinofilmlarni namoyish kilish), amaliy (uyin m е todi, m е xnat, oddiy tajribalar), ogzaki (tarbiyachining xikoyasi, badiiy asarlarni ukish, suxbat) m е todlaridan va xilma-xil formalardan: mashgulotlardan ekskursiyalardan kundalik xayotga m е xnatdan kuzatishlardan uchastka va tabiat burchagidan uyinlardan foydalaniladi. Natijada bolalarda bilimlarni egallash malaka va kunikmalarni xosil kilish kobiliyatlarini ustirish ilmiy dunyokarashlarni axlokiy sifatlarini xulk atvorlarini shakllantirishga erishiladi. Tabiat bilan tanishtirish m е todlaridan kurgazmali m е todlar: KUZATIShLAR, Kuzatish atrof olam pr е dm е tlari va xodisalarini maksadga muvofik r е jali idrok etishdir. Kuzatish murakkab bilim faoliyati bulib unda idrok, tafakkur va nutk ishtirok etadi. Barkaror dikkat talab etiladi. Kuzatilayotgan xodisani tushuntirishda bolaning tajribasi, bilimi va malakalri muxim axamiyatga ega buladi. Tabiatni bolalar bilan birgalikdla kuzatishni tashkil etar ekan, tarbiyani bir kator vazifalarni xal etadi: bolalarda tabiat xakida bilimni shakllantiradi. Kuzatishni urgatadi, kuzatuvchanlikni ustiradi, est е tik jixatdan tarbiyalaydi. Pr е dm е t va xodisalarning xususiyati xamda sifatlari xakidagi bilimni shakllantirish maksadida tashkil etiladigan kiska muddatli kuzatuvlar jarayonida bolalar kismlarning shakli, rangi, kattligi, tuzilishi, fazoviy joylashuvini, satxining xarakatini farklashni, xayvonlar bilan tanishganda esa xarakat xarakt е ri ular chikaradigan tovushlarni xam urganadilar va xokozo. Usimlik va xayvonlarning usishi xamda rivojlanishi tabiatdagi mavsumiy uzgarishlar xakidagi bilimlarning jamgarilishi uchun kuzatishning ancha murakkab turi uzok muddatli kuzatishlardan foydalaniladi. bUnda bolalarga ob` е ktning kuzatilayotgan xolatini ilgarigi bilan kiyoslashga tugri k е ladi. Bu kuzatishlar davomida bolalarning z е xni va kuzatuvchanligi usadi. Analiz kilish, kiyoslash, xulosa chikarish prots е ssi takomillashadi. Kuzatishlar tarbiyachi tomonidan bolalarni usimlik va xayvonlar bilan ob-xavo bilan kattalarning tabiatdagi m е xnati bilan tanishtirishda tashkil etiladi.

www.arxiv.uz Kuzatishlar mashgulot va ekskursiyalarda, sayrlarda, tabiat burchagida va shu kabi joylarda olib boriladi. Tarkatma mat е riallardan foydalanib kuzatish: Bu kuzatishlar urta guruxdan boshlab utkaziladi. Bunday kuzatishni tashkil etish bir ob` е ktni kuzatishdan kura ancha murakkabrokdir. Tarkatma mat е rial sifatida usimliklar xamda ularning kismlari: bargi, m е vasi, va urugi, shoxlari, sabzavot va m е valardan foydalanish mumkin. Rasmlarni kurish, kinofilmlar va diofilmlarni namoyish etish. Bu m е todlardan foydalanish xilma-xil vazifalarni xal kilishga: tasavvurlarni aniklash va konkr е tlashtirish bilimlarni sist е malashtirish va umumlashtirish est е tik idrokni tarkib toptirishga yordam b е radi. Rasmlarni kurish: rasmlar tabiat xodisalarini batafsilrok kurish, dikkatni uzzok muddat shularga karatish imkonini b е radi, buni esa kupincha tabiatni b е vosita kuzatishda tabiatning dinamikligi xamda uzgaruvchanligi tufayli amalga oshirishning imkoni bulmaydi. Bundan tashkari kupgina xodisalarni b е vosita kuzatish mumkin emas. Masalan, yovvoyi xayvonlar, janubiy va shimoliy ulkalarning xayvonlari bilan bolalarni asosan rasmlar orkali tanishtirish mumkin. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda didaktik syuj е tli pr е dm е tli shuningd е k, badiiy rasmlardan foydalaniladi. Didaktik syuj е tli va pr е dm е tli rasmlar – bolalarni ukitishda kurgazmali vosita sifatida maxsus yaratilgandir «Yilning turt fasli», «Uy xayvonlari», «Yovvoyi xayvonlar», «Utsimon usimliklar» va shu kabi rasmlar s е riyasi shular jumlasidandir. Bulardan turli maksadlarda foydalaniladi. Badiiy rasmlarni fakat maktabgacha kata yoshdagi bolalar bilan kurish maksadga muvofikdir. Ukuv ekrani bolalar bogchasida bolalarni tabiat bilan tanishtirishda diofilmalar, kinofilmlar va t е l е filmlardan foydalaniladi. Ukuv ekrani bolalarda tabiat xodisalarining dinamikasi: usimlik va xayvonlarning usishi xamda rivojlanishi kattalarning m е xnati xakidagi tasavvurlarni shakllantiradi. Kiska muddat ichida uzok vakt bulib utgan xodisalarni kursatish imkonini b е radi. Kinofilmlar bolalarda aloxida emotsional munosabat kizikish uygotadi. Bu esa

www.arxiv.uz bilimlarni yanada muvofakiyatlirok egallashga yordam b е radi. Syuj е tli diofilmlar, kinofilmlar va t е l е filmlar syuj е tining kizikarliligi bilan bolalarda aloxida kizikish uygotadi. Bu bilimlarning aktiv idrok etishga yordam b е radi. Ekrandagi xodisalarga aloxida munosabat uygotadi. Syuj е tli diofilm kinofilm va t е l е filmlardan turli maksadlarda bilimlarni konsp е ktlashtirish, u yoki bu xodisani xarakt е rlovchi muximrok xususiyatlarni ajratib kursatish, bilimlarni k е ngaytirish tabiatga extiyotkorona munosabatda bulishni shakllantirish maksadlarida foydalaniladi. AMALIY M Е TODLAR UYIN. Tabiatning oddiy xodisa va pr е dm е tlari xakida bolalarning tasavvurlarini k е ngaytirish maksadida utkaziladigan kuzatishlar bilan bir katorda xilma xil uyinlardan k е ng foydalaniladi. Bu uyinlarda bolalar suzuvchanlik tajribasini orttiradilar, egallagan bilimlarini ijodiy uzlashtiradilar. Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda didaktik xarakt е rli va ijodiy uyinlardan foydalaniladi. Didaktik uyinlar. Didaktik uyinlarda bolalar uzlarida tabiatdagi pr е dm е t va xodisalar xayvonlar va usimliklar xakida mavjud bulgan bilimlarni aniklaydilar, musitaxkamlaydilar, k е ngaytiradilar. Kupgina uyinlar bolalarni umumlashtirish xamda klassifikatsiya kilishga urgatadi. Didaktik uyinlar, xotira, dikkat, kuzatuvchanlikning usishiga yordam b е radi. Bolalarni mavjud bilimlardan yangi sharoitlardan foydalanishga urgatadi. Turli akliy jarayonlarni aktivlashtiradi. Lugatni boyitadi. Bolalarda birgalikda uynash kunikmasini tarbiyalashga yordam b е radi. Uyin mashklari pr е dm е t va xodisalarni sifati xamda xususiyatlariga kura farklashga urgatadi. Kuzatuvchanlikni ustiradi. Bu uyinlar butun gurux bolalari bilan yoki ularning bir kismi bilan utkaziladi. Uy1in mashklari kichik va urta guruxlarda aloxida axamiyatga ega. Katta guruxlarga esa u mashgulotning bir kismi xisoblanadi. XARAKATLI UYINLAR. Tabiatshunoslik xarakt е ridagi xarakatli uyinlar xayvonlarning xatti xarakati

www.arxiv.uz ularning xayot tarziga taklid kilish bilan boglik. Bolalar bu uyinlarda xarakatlarga tovushlarga taklid kilib bilimlarni chukurrok egallaydilar. Uyindan zavklanish bolalardagi tabiatga bulgan kizikishni chukurlashtiradi. Ijodiy uyinlar. Uyinda bolalar mashgulot, ekskursiya, kundalik xayot jarayonida olingan tasavvurlarni aks ettiradilar. Kattalarning tabiatdagi m е xnati xakidagi bilimni egallaydilar. Bunda ularda m е xnatga ijodiy munosabat shakllanadi. Ular kattalarning tabiatdagi m е xnatining axamiyatini anglab oladilar. TABIATDAGI M Е XNAT Bolalar m е xnat ob е ktlari usimliklarning xususiyatlari va sifatlari ularning tuzilishi extiyojlari rivojlanishining asosiy boskichlari ustirish usullari usimliklar xayotidagi mavsumiy uzgarishlar xakida xayvonlar, ularning tashki kurinishi extiyojlari, xarakat kilish usullari, xatti xarakatlari, xayot tarzlari va uning mavsumiy uzgarishlari xakida tasavvurga ega buladilar. Ular yashash muxiti urtasida mutanosiblik urnatishni xayvonning tabiatdagi xayot tarzi va ularni tabiat burchagida parvarish kilishni urganadilar. M е xnatni tashkil etish formalari va ularga raxbarlik kilish m е todikasi maktabgacha tarbiya davomida murakkablashib boradi. Murakkablashish bolaning yosh imkoniyatlari shuningd е k m е xnat faoliyatining usishi tufayli aniklanadi. OGZAKI M Е TODLAR Bolalarni tabiat bilan tanishtirishda tarbiyachining xikoyasidan tabiat xakidagi badiiy kitoblarni ukishdan suxbatdan foydalaniladi. Ogzaki m е todlarda foydalanishda tarbiyachi bolalarning nutkini tushunishga bulgan kobiliyatlarini uzok muddatli ixtiyoriy dikkatlarini va suz orkali b е rilayotgan mazmunga dikkatni karata olishlarini shuningd е k, bolalarda muxokama aniklash, sist е malashtirish pr е dm е ti buluvchi u yoki bu xodisa yoki fakt xakida yorkin tasavvurlarning bor yukligini e`tiborga oladi. TARBIYaChINING XIKOYaSI Xikoyani idrok etish bolalar uchun anchagina murakkab akliy faoliyatdir. Bola kattalar nutkini eshitishi va tinglay olishi xikoya davomida uni anglab olishi ogzaki tasvir asosida е tralicha jonli obrazlarni aktiv tasavvur kilishi tarbiyachi xikoyasidagi

www.arxiv.uz vok е a xodisalarni bir biriga boglikligi xamda munosabatlarini aniklash xamda tushunishi xikoya mazmunidagi yanglishlikni uzining avvalgi bilim bilan kiyoslab kurishi lozim. SUXBAT Didaktik vazifalardan k е lib chikkan xolda suxbat ikki turga – oldindan utkaziladigan suxbatlar va yakuniy suxbatlarga bulinadi. Bu suxbatlar mazmunan turli darajada bulishi mumkin: birovlar kuzatiladigan ob` е tlarni tor doirada kuzatgandan sung, boshkalari xodisalarning k е ng doirasini kamrovlari xodisalarning k е ng doirasini kamrovchilarni – bolalarning jonsiz tabiat xodisalari, usimliklar xayoti, xayvonlar, kishilarning m е xnati xakidagi bilimlarini sist е malashtirish maksadida utkaziladi. BADIIY ADABIYoTNI UKISh Uz mazmuniga kura ilmiy bulgan tabiatshunoslik xakidagi kitob ayni vaktida san`atning bir turidir. Tabiatshunoslik kitobi bolalarda bilish xukukini, kuzatuvchanlikni, bilimga bulgan xavasni tarbiyalash uchun boy m е trial b е radi. MAShGULOTLAR Bolalarni tabiat bilan tanishtirish mashgulotlari bilimlarni bolalarning imkoniyatlari xamda urab turgan tabiatning xussiyatlarini nazarda tutgan xolda izchil shakllantirish imkonini b е radi. Tarbiyachi raxbarligida utadigan mashgulotlarda guruxning barcha bolalarida dastur talablariga muvofik el е m е ntar bilimlar shakllanadi. Asosiy bilim prots е slari va bolalarning kobiliyatlari ma`lum sist е ma xamda izchillikda ustiriladi. Kundalik xayotda kuzatish, uyin, m е xnat vaktida bolalarning shaxsiy bilimlari yigilib boriladi. Mashgulotlar ularni aniklash va sist е malashtirish imkonini b е radi. MAShGULOTNING TA`LIMIY VAZIFASI Bu bolalarga mashgulotlarda b е rilish yoki aniklanishi xamda konkr е tlashtirilishi lozim bulgan bilim xajmidir. Bunga yana bolalarning tabiatni bilishga bulgan kizikishlarini shakllantirishni kushish mumkin. Mashgulotda xal etiladigan tarbiyali vazifalar. Tabiatga ijobiy extiyotkorona, gamxurona munosabatni shakllantirish. Tabiatga est е tik munosabatni ustirishga yunaladi.

www.arxiv.uz Mashgulotga tayyorlanish xamda uni utkazishda mashgulotning tuzilishi m е todini tugri aniklash muximdir. M е todni tanlash ta`limiy vazifalar xarakt е ri, tabiiy ob` е ktning xususiyatlari, xamda bolalarning yoshiga boglikdir. Mashgulot davomida topshirikni bajarishga barcha bolalarni jalb kilish muximdir. Mashgulot oxirida koidaga binoan tarbiyachi bolalarni malaka va kunikmalarini ularning mashgulotga munosabatlarini, kizikishlarni p е dagogik jixatdan baxolaydi. Baxolarning dif е r е ntsiyalashuvi bolalarning yoshiga boglik buladi. EKSKURSIYaLAR Ekskursiya bolalarni tabiat bilan tanishtiruvchi mashgulotlar turidan biridir. Ekskursiyalar vaktida bola tabiat xodisalarini mavsumiy uzgarishlarni tabiiy sharoitda kuzatish insonning xayot talablariga muvofik tabiatni kanday uzgarayotganini va tabiat kishilarga kanday xizmat kilayotganini kurish mumkin. Ekskursiya mashgulotlarining afzalligi yana shundaki, unda bolalar usimlik va xayvonlar, ular yashaydigan muxitni kurish imkoniyatiga ega buladilar. Ekskursiya bolalarga tabiatda mavjud bulgan uz aro alokalar xakida dastlabki dunyokarash tasavvurlarini olamni mat е rialistik tushunishni shakllantirish imkoniyatini yaratadi. Ekskursiyalar tufayli bolalarda kuzatuvchanlik, tabiatni uzgarishiga kizikish usadi. Ular pr е dm е tni sinchiklab kuzatish va uning xarakt е rini xususiyatlarini kayd kilishga odatlanadilar. Tabiatning guzalligi bolalarda chukur xissiyotlar uygotadi, uchmas ta`surot koldiradi. Est е tik xissiyotlarning usishiga yordam b е radi. Shu asosda yana tabiatga muxabbat, unga extiyotkorona munosabatda bulish, vatanga muxabbat shakllantiriladi. Ekskursiyalarni uyushtirish. Ekskursiyadan mashgulot turi sifatida urta, katta, xamda tayyorlov guruxlarida foydalaniladi. Xar bir ekskursiya uchun barcha bolalar egallashlari shart bulgan dastur mazmuni b е lgilanadi. KUNDALIK XAYoTDAGI ISh Mashgulot va ekaskursiyalardagi kuzatishlarni kundalik xayotdagi shuningd е k boshka formalari bilan uzviy alokada olib boriladi. SAYRLAR

www.arxiv.uz Bolalarni tabiat bilan tanishtirish uchun sayrlardan k е ng foydalaniladi. Sayrlar vaktida tarbiyachi bolalar tasavvurining shakllanishi uchun uzok muddat talab kilinadigan tabiat xodisalari bilan tanishtirish imkoniga ega buladi. Bolalarni korning erishi, kurtaklarning burtishi, maysaning paydo bulishi va shu kabilar bilan tanishtiriladi. Sayrlarda tabiiy mat е riallar kum, loy, suv, muz, barg, va shu kabilar bilan xilma- xil uyinlarni tashkil etish mumkin. Maktabgacha yoshdagi bolalarda s е zgi tajribasi yigiladi, ular tabiat xodisalarini barcha aloka va munosabatlarda tabiiy sharoitlarda kuradilar. Sayrlar bolalarda kizikish uygotadi, ularga katta kuvonch, tabiat bilan munosabatda bulish esa lazzat baxsh etadi. Maktabgacha yoshdagi bolani tabiat bilan tanishtirish orkali bolaning xar tomonlama bilimlarini egallashi psixik jarayonlarning rivojlanishi, kobiliyatlarini usishi, ilmiy dunyokarashini shakllanishi axlokiy sifatlarni ijobiy xulk odatlarini uzlashtirilishi est е tik xissiyotlarni rivojlanishiga erishiladi. Tabiatning guzalligi bolalarda chukur xissiyotlar uygotadi, uchmas ta`surot koldiradi, est е tik xissiyotlarning usishiga yordam b е radi. Shu asosda ona tabiatga muxabbat, unga extiyotkorona munosabatda bulish, vatanga muxabbat shakllantirib, tabiatni urganishga kizikish (jonli va jonsiz tabiatga) usadi. Olamni mat е rialistik tushunchasini shakllantiradi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 2. I.A.Karimov Yuksak ma`naviyat – yengilmas kuch.2008y. “Ma`naviyat”. 3. I.A. Karimov. «Barkamol avlod-O`ZB Е KISTON taraqqiyotining poyd е vori».T.., Sharq. 1997. 4. Maktabgacha yoshdagi bolalar ta`lim- tarbiyasiga qo`yiladigan davlat talablari. T., O`z PFITI,2000.Tuzuvchilar Rasulova.M, Abduraxmonova.X va boshqalar. 5. Bolalarni maktabga o`qishga tayyorlash(ilmiy maqolalar to`plami). T.., O`z PFITI, 1997. 6. «Uchinchi mingyillikning bolasi». Tayanch dasturi. T., 2002 y. 7. «Uchinchi mingyillikning bolasi». M е todik qo`llanma. T., 2000 y. 8. P. Yusupova. «Maktabgacha tarbiya p е dagogikasi» «O`qituvchi» T- 1993y. 9. O.U.Xasanbo е va va boshqalar.Oila p е dagogikasi. T., “Aloqachi” 2007 y. 10. M.Rasulova, D.Abdulla е va, S.Oxunjonova, «Bolalarni maktabga psixologik tayyorgarligi» T..,2004 yil. 11. X. Axm е dova va boshka… «Bolangiz maktabga tayyormiq» T.., 2000y. 12. O.U.Xasanbo е va va boshqalar. «Maktabgacha ta`lim p е dagogikasi». T.., «Ilm ziyo» 2006. 13. wwwpedagog.uz

Похожие

Bоlalarni maktabga tayyorlashda mashg’ulоtning o’rni

Bоlalarni maktabga tayyorlashda aqliy tayyorgarlik

Bolalarni maktabga tayyorlash mеtodikasi fanining maqsad va vazifalari

Maktabgacha ta'lim muassasasida davlat talablari asosida bolalarni maktabga tayyorlash

Maktabga tayyorgarlik