Акмеологик диагностиканинг спецификаси ва мохияти - Педагогиka - Рефераты

Акмеологик диагностиканинг спецификаси ва мохияти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

210.5 KB

Акмеологик диагностиканинг спецификаси ва моҳияти Режа : 1. Диагностикадаги назарий - методологик асослар ва концептуал ёндашувлар . 2. Акмеологик диагностиканинг специфик объекти предмети ва масаласи . 3. Диагноз кўрсаткичларининг ўзига хослиги ( спецификаси ). 4. Акмеологик диагностиканинг асосий методологик тамойиллари . 5. Диагностиканинг асосий методлари ва ташбех тадқиқотининг турлари . 6. Диагностикада танлов қурилишининг спецификаси .

Диагноз – кўпхилликда алоҳидаликни билишни ушбу алоҳида ҳодисани муаммоси вазиятларни маълум классда ажратиш ёндашувлари ва методлари ҳақидаги илмий тизим . Акмеологик диагноз – назарий – методологик маънода одамни касбий - шахсий ривожланиши жараёнлари хусусиятларни ва ушбу жараёнда алоҳида воқеаларни ва муаммоли вазиятларни билиш ўртасидаги ҳақиқий билимни ва уни моҳиятини комплекс , фанлараро интегратив инъикосининг алоҳида тури . Диагноз кўрсаткичлар - ўрганилаётган объектнинг шундай объектив ва субъектив характеристикаларини индикатор белгилар орқали ( яъни ўзгарувчан катталиклар ) очиб бериладиган концепциялар ва методологик тамойиллар базасига қуриладиган унинг операционал модели бўлиб ҳисобланадилар . Қоидага кўра диагностик кўрсаткич дихотомик баҳода ( катта - кичик ва бошқалар ) ёки даражавий баҳода ( юқори , ўрта , паст ) ифодаланилади . Диагнозий танлов и - Диагнозида объектни генерал йиғиндисини тадқиқот массивини максимал репрезентативлигига эришиш уни мантиқий лойиҳалаш ёрдамида амалга оширилади . Ушбу танловни ҳисоб - китобда кузатувнинг ( респондентлар ) зарурий бирликларни пропорционал муносабатда , ҳамда ( ўртача арифметик минимал ) кўрсаткичлар ва уларнинг белгилари асосида фойдаланилади . Диагнозда назарий - методологик асослар ва концептуал ёндашувлар Диагноз тадқиқотларга талаб ҳаёт фаолиятининг барча жабҳаларида жамиятни ўтиш ва инқироз шароитларида келишмовчилик ва ўзгарувчанлик кучайиб борган сари ортиб боради . Шунинг учун ҳам фан учун ижтимоий ҳодисаларни тузилиш жараёни , ҳам одам , ҳам жамиятни ўз - ўзини аниқлаш ва ўз - ўзини ташкил этиш жараёнлари , социумни ва маданиятни интеиориозациялиги ва интеркоммуникативлиги муаммолари , уларни динамик кўп образлилиги , ҳамда барқарор ва ташкилий ҳаётни янада шакллантирадиган ва ҳаёт фаолияти жараёнларида ўз шахсини ўзгартирадиган одамнинг субъектив тасаввурлари билан боғланган ҳамма нарса янада актуаллашиб бораверади . Ушбу ўзгаришларни ўрганиш методикаси бир вақтнинг ўзида ҳолат диагнозини ҳам , яъни адекват оператив рефлексияни , худди шундай прогнозларни , ўзгариш жараёнларини моделлаш , ва ўзгартирувчанлик фаолиятини ҳам ишлаб чиқишни ўз ичига олмоғи даркор . Диагностиканинг пайдо бўлиши бошиданоқ илмий методга таянди ва амалиётни ўрганиш методи сифатида , ҳамда уни назарий - методологик асослашда катта аҳамиятга эга бўлди . Умуман олганда диагноз ( юнончадан Diagnostics билиш қобилияти ) кўп образлиликда алоҳидаликни билишни метод ва тамойиллари ҳақидаги илмий тизим бўлиб , алоҳида воқеаларни маълум синфларга ажратишдан иборат . Назарий - методологик маънода диагноз - ҳаёт фаолиятини билиш хусусиятлари ва моҳиятини ҳақиқат

билиш билан бирга алоҳида воқеалар ва муаммоли вазиятларни биргаликда билишни алоҳида тури . Табиий ижтимоий ва гуманитар фанларда диагнозни турли талқинларини умумлаштира туриб , биз диагнозда қуйидаги махсус специфик : предметли , муаммоли , вазиятли , тизимли - генетик ёндашувларни ажратамиз . Диагностикадаги табиий - илмий ( позитив ) методология ривожининг ўрганилаётган ижтимоий реалликка уни проекцияси бўлиб ҳисобланади . - ўрганилаётган объектга ушбу фан призмаси орқали қараш ; - билиш субъектдан боғлиқсиз мавжуд ўрганилаётган объектни кўриб чиқиш , субъектлар томонидан махсус қабул этишсиз ўз қонунларига биноан ривожланаётган ва ишлаётган . - ўрганилаётган объектни объектив хоссаларни аниқлаш ва баён этишни принципиал имкониятларини фойдалан иш ; - объектни концептуал мажмуида ва долзарб схемалар и да қайта яратишни принципиал имкониятларини тан олиш ; - билишни субъектив - объектив анъанавий мантиғини ва амалий фаолиятини қабул этиш , ўрганилаётган объектдан дистанция ушлашга интилиш ; - бошланғич концептуал схемаларни максимал жиддийлигига , максимал формаллаштиришни билувчи ва ўзгартирувчи жараёнларни алгоритмлашга интилиш , дастлабки концептуал схемаларни текширишни объектив мезонларидан фойдаланишга йўналганлик ва хоказо ; “ Предметли ” диагностикани эффектив воситаларини ишлаб чиқиш қуйидагиларга : - ўрганилаётган реалликни хусусидаги концептуал ва эмпирик моделли тасаввурларни ривожлантириш ; - концепциялар , кўрсаткичлар , индикаторларни мантиқий таъминоти ; - диагностикани мантиқий - методологик ва методик - процедурали томонлар и ни ривожлантириш ; Диагностикада “ предметли ёндашув ” ни асосий камчиликлари ; - исталган синфдаги ўрганилаётган объектни аниқ моделли қуришни принципиал имконияти мавжудмаслиги ; - назарий тасаввурлардан эмпирик кўрсаткичлар ва индикаторларга ўтишнинг мураккаблиги ; - яхлит объектни алоҳида кўрсаткичларда концептуал ва эмпирик баён этишнинг мураккаблиги ; - концептуал ва эмпирик қурилмаларни адекватлик мезонини танлашнинг мураккаблиги ; - ақлан кўрув баёнларидан амалий фаолият моделини қайта яратишга ўтишнинг муаммолиги . Диагностикадаги муаммоли ёндашув .

Уни татбиқ этишнинг асосий соҳаси - бу ташкилий - бошқарув фаолиятидир . Назарий - методологик базаси : ижтимоий ташкилотлар назарияси , бошқариш назарияси , ўйин асосида лойиҳалаш гуруҳ бўлиб ечиш технологиялари ва бошқалар . Асосий дастлабки ҳолат - объектни актуал конкрет фаолиятига қўшилган сифатда баён қилиш заруриятини тан олиш ; - объектга қўшилган фаолиятни мақсадга эришишга йўналган ва англаган ҳолда кўриш ; - бошқарувчиларда пайдо бўладиган муаммолар контекстида объект ҳолатини мақсадга эришув муносабати ва мақсад йўлида пайдо бўладиган муаммоларни енгиб ўтиш жиҳатидан бошқарув маъносини келтириш ; - алоҳида индивидумлар ва гуруҳлардан иборат маълум позицияни эгаллаб турган ва ўз мақсад ва қизиқишларни кўзловчи жамоавий персонлашган субъект деб қарашни этиладиган ташкилот ва бошқарув объектларни антропоморф тасвирлаш ; - амалий ўзгатучи фаолиятни ва илмий билишга қарашни ҳал этиб бўлмайдиган даражада фактик рад этиш ; - Хулқни прогнозлаш акцентини ёки объект хоссасини лойиҳалашга кўчириш ; - Диагностикадаги акцентни объектив хоссаларни баён этишдан индивид ёки гуруҳлар фаолиятида туғиладиган муаммоларни ёритишга кўчириш ; - Ташкил этиш ва бошқаришни асосий муаммоларини реаллик хусусидаги конвенционал тасаввурлар билан келишувга келтириш ҳамда унга эришиш йўлидаги пайдо бўладиган муаммоларни бартараф этиш ва биргаликдаги фаолият мақсадлари ва шаклларига эришиш воситаларини ишлаб чиқиш ; - Муаммолар типологиясида энг муҳимлари сифатидагиларни ажратиш - ўзаро ҳаракат ва коммуникацияни ташкил этиш муаммолари ; - индивидда , гуруҳда , ташкилотда туғиладиган муаммоларни аниқлашга объект ҳолатини баёнини маъносини келтириш ва бошқарувчи субъект нуқтаи назардан ечилишга моил муҳим ўта муаммоларни белгилаш . Муаммоли ёндашув спецификаси , диагности ўрганилаётган объектдан на фақат дистанцияланади балки ташкилотни муҳим фигураларини ушбу жараёнга жалб этади , бунда уларни актив назарияларига қўшишга ҳаракат қилади . Яъни диагностика объекти ташкилот эмас , балки одамлар бўлишини унутмаслик керак . Диагностикада вазиятли ёндашув

Вазиятли ёндашувни муҳим ҳолати масалаларни ҳал этиш жараёнида ёки янги мақсадларга эришишда содир бўладиган уникал вазиятларнинг тўхтовсиз мақсади сифатида бошқарув жараёнини кўриб чиқиш ҳисобланилади . Вазиятли ёндашувда иккита йўналиш ажратилади : - амалий - вазиятли ( турли - туман конкрет кадр масалалари маъносида ги диагност ни ) . - муаммоли - вазиятли - диагностикани моҳияти муаммоларини рўйхатини ва иерархиясини аниқлаш ни ташкил этади : яъни янги ноанъанавий бошқариш мақсади топширилади . Унга эришиш йўлида бир қатор ўйлаб кўрилмаган тўсиқлар ва муаммолар пайдо бўлиши мумкин . Уларни пайдо бўлиш манбаида одат ан мақсадларнинг , қизиқишларнинг қарама - қарши лиги , ташкилотдаги ўзаро ҳаракатдаги қатнашувларнинг позицион ўзгариши кўрилади . Диагностика процедураси кўпинча ҳужжатларни статистикасини , кузатувларни , интервьюларни таҳлили асосига қ ўрилади ва улар базасида муаммолар рўйхати аниқланилади ( ёки содир бўлиш мумкин бўлганлар ). Ташкилотда пайдо бўлган муаммолар рўйхати ўз қийматига кўра аниқланган тузилмаланган иерархиялашган ҳамда муҳим муаммо аниқланган , белгиланган , уни йўналиш ва ечиш йўллари топилган бўлса , диагностика мақсадига эришилган ҳисобланилади . Диагностикада вазиятли ёндашувни афзаллиги диагностланаётган объектни уникал ва специфик хусусиятларини ва бошқарув вазиятларини спецификасини акс эттирилиши ҳисобланилади . Ёндашувчи камчиликлари - вазиятлар тўхтовсиз эмас дискрет сифатида қаралади бу эса ўхшаш шароитларда ҳаракат қилувчи бир бутун синф объектлари учун характерли бўлган типик хусусиятларни очиб беролмайди . - диагностика технологияга айланиб беради ва у билан фақат профессионалларгина ишлай оладилар . яъни процедуралар стандартлаштиришга унификациялашга ва тўхтовсиз бошқа ташкилий бошқарув тизимларда муамоларни ечишда яхши иш бермайди . Диагностикадаги тизимли - генетик ёндашув маъносига кўра ташкилий экологикдир . Диагностикани мулкий бўлган объектлари сифатида мавжуд меҳнат тақсимоти ташқи муҳитни фрагментлари табиий рамкасидаги мақсадга йўналтирилган фаолиятга киритилган ижтимоий яхлитликлар кўриб чиқилади . Ушбу диагностикани объектлари сунъий телеологик дастурланган ва дискрет - рационал ( лойиҳавий ) концепциялар сифатида тақдим этилиши мумкин эмас . Ушбу ёндашувда улар тўғрисидаги тасаввурлар социомаданий тизимлар хусуси сифатида ишлатиш унда ривожланиши деганда табиий эволюцион этапли жараёнлар тушунилади . Динамик равишда ўзгармайдиган ташқи шароитлардаги ишлашини олдинги фазасига таққослаганда у янада

яхшироқ сифатлироқ фаолиятни социомаданий намуналарини ва ўзаро ҳаракатини ишлаб чиқишни таъминлаш билан боғлайди . Ушбу ёндашувни афзалликлари Диагностик объектлар - динамик социомаданий тизим бўлиб ҳаракатга социал муҳитни ичида этапли ўзаро ҳаракатда ўзини ички мантиғига кўра ривожланиб боради . Объектга бундай назар объектини бошқариш стратегиясини танлашни маълум чегараларини беради - яъни локал қўллашга ташкилий лойиҳалашга йўл очади . Ёндашувни камчилик маданий тизим сифатидаги уни мураккаблигида кўп омиллигида ва кўп функционаллигида ҳамда жамиятни ва инқироз ҳолатларида етарли ўрганилмаганлигида хамдир . Балки табиий ва муҳитий ишлаш механизмларини принципиал нуқтаи назардан охиригача ўрганиш оғир масаладир . Уларни хулқини олдиндан айтиб бериш ( диагностикалаб ) имконияти қайта конкрет вазиятда ҳам чегараланган бўлади ва эҳтимолий сифатда аниқланади . Диагнозни қўйилиши таққослашни назарда тутади натижада объектни ҳолати ва уни ўзгариш жараёнлари хусусида хулоса чиқаради . Ҳолатни белгилаш маълум эталонни ( нормани ) киритилишини тахмин этади . У билан эса баҳолаш процедураси ёзиш мумкин . Эталонни берилиш қийматини нормативли ёндашув ташкилотни ( уни элементларини ҳам ) энг яхши ҳолатини таъминлашни таклиф этувчи бошқармани рационал классик норматив моделларига таянади . Диагностикадаги норматив ёндашув моҳиятини бошқарувчи объектлар гуруҳи ( шахс , жамоа , ташкилот ) уларни норматив ёки натижавий мақсадли ҳолатини характерловчи кўрсаткичлар тизимини баҳоловчи мезонлари ва бошқариш ориентирлари сифатида тўғридан тўғри берилишдадир . Характерловчи кўрсаткичлар ва ижтимоий идеаллар ёки назарий ва концептуал қурилмалар асосида қабул қилиш билан аниқлаш мумкин . Бу кўрсаткич ориентир ёки императив сифатида чиқади ва бажариш учун мажбурий бўлади . Норматив ёндашув ижтимоий хоҳиш истак сифатида берилган ҳамда уни натижавий ҳолатини характерловчи объектнинг параметрларини аниқ назарда тутади . Кўрсаткичларни хоҳишимиздаги маълум бир хил ўша хабарлари ( кўпинча формаллашган бўлади ) билан объектни реал ҳолатини баҳосини солиштириш диагностика натижасини белгилаб беради . Берилган эталон кўзланган идеалга эришиш реал имкониятига баъзида тузатишлар киритиш объекти хусусидаги идеал тасаввурларни моделини назарда тутади . Исталган ҳолат процедурасини бериш экспертларни сўроқлари , юқори ташкилот томонидан ўрнатилган проекциялар концептуал қурилишлар натижаси бўлиши мумкин . Ижтимоий хоҳиш ҳолатини таъминлаш диагностикаланган объектни ривожланиш механизми сифатида кўриб чиқилади . Объектни ҳолатини баҳоси турли асосларда диагностика воситаларини таснифлашга боғлиқ бўлади . Объектларни типологияси бўйича .

Объектни ҳолатини баҳоси ҳар бир исталган объектни яхлит ва уни ташкилий бошқарув фаолиятини контекстга киритилганлигини кўриб чиқиш лозимлиги шартлигидан кўриб чиқишга тақдим этилади . Формаллаштириш даражаси бўйича уларни қаттиқ алгоритмлашган методикаларга бўлиш мумкин бунда диагностика нотариаллари ижрочиларни шахсига кам боғлиқ бўлади ҳамда қисман ва бўш алгоритмланган бўлади . Ечиладиган масалаларни конкретлик даражасига кўра диагностик воситалар ҳам махсус воситаларга конкрет масала бўйича яратилган объектни тўла диагностик текширувида қоидага биноан қўлланиладиган комплекс диагностик воситаларга бўлинади . Бошқариш фаолиятини йўналишларига кўра – ташкилий ўзгаришларни кодларини танлаш жой - жойга қўйиш ҳаракати жамоани таркибини шакллантиришни диагностик воситалари . - бошқаришни стратегик мақсадларга ривожлантириш ишлаш ташкилотни қайта шакллантиришга кўра диагностик воситаларни таснифлаш . Объект ҳолати хусусидаги ахборотларни олиш манбалари ва методлар бўйича статистик ҳужжатли объектив субъектив сўроқнома саволсиз қўшма ахборот манбалари кўзда тутилади . Фойдаланилаётган назарий – методологик ва концептуал асослар бўйича диагностикада предметли муаммоли вазиятли тизимли - генетик ёндашувлар ажратилади . Муаммоли вазиятлар типлари бўйича конкрет тарихий муаммоли вазиятлар , ижтимоий - гуруҳий ёки институционал , локал ҳаётий вазиятлар . Конкрет тарихий муаммоли вазиятлар жамиятни иқтисодий даражаси ва жамиятдаги психология призмасидан утган турли гуруҳ ва қатламларнинг вакилларини практик онгидаги уларга боғлиқ бўлмаган тарзда алоҳида шахслар ва қатламлар , гуруҳлар ҳаётий фаолиятида содир бўладиган фундаментал ва қонуний ижтимоий - иқтисодий , сиёсий , ижтимоий – маданий , ижтимоий - психологик жараёнларни детерменинация қилиниш билан белгиланади . Конкрет тарихий вазиятда одам хам жамият аъзоси хам фуқаро сифатида чиқади . Ижтимоий - гуруҳий ёки институционал проблемали вазият турли гуруҳ ва жамият вакиллари ҳаёт фаолиятини мазмуни ва тузилмасига тўғридан - тўғри таъсирини ўтказиши орқали худди шу ҳаёт фаолиятини ташкил этиш ва шароитларига мос тушади . Локал ҳаётий вазият ҳаёт фаолиятининг шахсий даражасига тўғри келади : психофизиологик ижтимоий - психологик , шахснинг ҳаёт фаолияти , маданий – таълимий факторларидан ташкил топади . Юқоридаги фикрларга якун ясар эканмиз , диагнозни уч типини ажратамиз .

Объектни нормадан четланишини белгиловчи диагноз . Бундай норма сифатида акмеологик профиссиограммалар , психограммалар фаолиятига хусусиятидаги эталонли , идеалли тасаввурларни таклиф этади . Объектни у ёки бу синфига , типга , гуруҳга мансублигини белгиловчи диагноз . Объектни уникал ҳаётини белгиларини яъни уни специфик хусусиятларини баён этувчи диагноз . Қоидаларга кўра диагностика мураккаб формага эга бўлиб , диагнознинг барча уч турини ўз ичига олади . Акмеологик диагностиканинг объектни спецификаси , предмети , масалалари . Диагностиканинг акмеологиядаги ўзгарувчанлик моҳияти , ўзига хос мазмуни , баёний тасаввурлардан ва тушунтирувчи назариялардан фарқи билан характерланади . Билиш объектлари процессуал спецификага эга бўлар экан , ушбу назарияларни гносеологик имкониятлари етарли бўлмай қолади ; яъни ўзгарувчан объектларни спецификациясига қобилияти билан у шундай характеристикаларга : ўзини - ўзи белгилаш , идентификация , такрор ишлаб чиқиш ва ҳ . к . уларни мақсади , вазифалари , кўрсатмалари тафаккур тузилмаларига айланишни бошлайди , улар мантиқий формаларга эга бўла бошлайди , яъни анализ , синтез , категориялаш усулларига айланади . Акмеологиядаги диагностика шундай қилиб , бир бутун комплекс тадқиқот ва амалий масалаларни бажаради : - диагностика методлари ёрдамида объектни ҳолатини баҳоси , муаммоли вазиятларни очиш амалга оширилади ; - мумкин бўлган энг актуал устувор йўналишлари ажратилиб , этапма - этап ечимнинг иерархия таркибидаги муаммоли вазиятлар қиёсий анализи ишлаб чиқилади ; - диагностика ўзгаришлар жараёнини конструктив натижагача кузатиши лозим . Шу билан диагностика илмий билишни инструментидан амалий фаолиятнинг ташкил этиш , ўзгартириш , конструктурлаштириш процедурасига айланади . - диагностикани илмий - амалий моҳияти уни натижаларини моделлаштириш , прогнозлаш , лойиҳалаш , дастурлаш зарурлигига олиб боради . - диагностик текширув натижаларига кўра объектни муаммосини ечишда қатнашувчи барча субъектларни ўзаро ҳаракати ахборот - аналитик ўзаро ҳаракатни маълум механизмини яратилиши лозим ; бундай механизм бўлиб мониторинг фаолияти ҳисобланилади . Мониторинг кузатувининг асосий мақсади – тадқиқот жараёни боришни оператив назорати , объект ҳолатидаги ўзгаришларни аниқлаш , демак мониторинг диагностикада ижтимоий тизимни ўз - ўзини созлаш масалалар таъминлайди .

Диагностикани бу масалалари – уни қуйидаги хусусиятларини ифодалашга имкон беради : Биринчидан , диагностика билиш инструментидан актуал илмий ахборот олиш воситасидан объектни ўзгартириш инструментига ( шакллантириш , конструктив ўзгариш ) айланади ; Иккинчидан , диагностика объект ривожини ҳам “ ташқи ” шароити ва ҳолатларини ўрганишга ҳам объект ҳаётини “ ички ” картинасини ( ўрганилаётган жараённи мос равишда ҳам интериор ҳам интроирор томонларини ) ўрганишга қаратилган . Учинчидан , диагностика ижтимоий ёки психологик тадқиқотларга нисбатан ўз - ўзидан мақсад қилиб олмайди . Балки у ҳар доим нима учундир қандайдир ижтимоий ёки илмий - амалий ҳаракат ( мисол , кадрлар сиёсати концепцияси учун , ҳудуд ижтимоий ривожланиш дастури учун ва ҳ . к .). шунинг учун ҳам диагностика доимо амалиётга қаратилган ва конкрет объектга боғланган бўлади . Диагностик тадқиқотни обош хусусияти шундаки , диагностика типик алоҳидаликдан , уни спецификасини аниқлаб , шуни асосида қонунийликни белгилайди , сўнгра эса қандайдир умумийни тахминан характерловчи бир қатор қонуниятларга таяниб , ушбу тадқиқот учун принципиал бўлган ўша алоҳидаликни ривожлантириш ( қайта тиклаш , шакллантириш ) учун восита ишлаб чиқади . ( разрабатывать ) ўйлаб . Диагностик фаолият жараёнида маълум этап ва даражаларни нисбий ажратиш , объект ҳолати хусусидаги тўла аниқ бўлмаган билимдан янада аниқ билимга ўтишни англатади . Зеро бу акмеологик диагностикани методологиясини билувчанлик масаласини ташкил этади . Айтиб ўтганимиздек диагностика билиш жараёни сифатида бир қатор ўзига хос хусусиятларга эга бўлади : - диагностик объект анализи жуда мураккаб , кўп ўлчов бирликли ва қоидага кўра яхши ўрганилмаган ; - диагностик масалаларни ечиш шарти уни вақт ичида узоқ муддатлиги ва фазовий комплекслиги ; - диагностик ахборотни тўлалигига эришиш тадқиқотни турли этапларида кўп образли методлардан фойдаланишни талаб этади ; - анализ этилаётган ҳолат , вазият ва ўзгаришларни диагностик интерпретациясини мураккаблиги кўпинча специфик бўлиб ҳисобланилади , у ёки бу объект учун ўзига хос бўлади . Диагностика нуқтаи назаридан объектни ўрганиш объектни хоссаларини ўрнатиш ва уни бошқа объектлар билан муносабатларини аниқлаш . Билиш ва фаолиятни маълум формаларига қаратилган социология , антропология , этнология фанларининг имкониятлари акмеологиядаги касбий фаолият ва шахсий ривожланишдек мураккаб тузилган объектларни анализ этиш учун кам яроқли бўлиб чиқади . Аввало объектларни синфларга ажратиш ( ёки тўплам синфларга ), объектларни диагностик универсумини

тўпламини ташкил этувчи синфларга ( тўплам синфлари ) объектларни ажратиш зарур . Акмеологик диагностика учун тадқиқотлар объекти Бу ҳар доим жараёндир ва уни барча асосий параметрларидир : инсоний ( шахслар , гуруҳлар , одамлар умумийлиги ва ўзини - ўзи ташкил этиш ), бошқариш ( ривожланиш ва ўзини - ўзи бошқаришни эффектив механизмлари ), психологик ( реал вазиятда мослашиш яъни адаптация механизмларини яратиш ), ҳамда ахборот , иқтисодий ва б . Бошқача қилиб айтганда акмеологик диагностика объектлари бўлиб , одамларни шахсий - профессионал ривожланишларини ва уларни бирлашмаларини исталган томонлари бўлиши мумкин . Шунинг учун ҳам диагностика учун аҳамиятли бўлган объектларни иерархиясини аниқлаш муҳим бўлиб чиқади . Диагностика объектларининг эса актуализацияси диагностик тадқиқотни ҳар вақт нафақат уни мақсад ва вазифаларига , балки жамият , ҳудуд , локал территория ёки ташкилот ўз ривожланиши учун кўзлаётган мақсадлар ва қадриятлар тизимга ҳам доимо боғлиқ . Социомаданий ривожланишни асосий қарама - қаршиликларини очиб беришга йўл очадиган уларни чуқур анализигина у ёки бу объектларни актуаллигига олиб келади . Диагностик тадқиқотларни ўтказиш амалиётида энг актуал объектлар бўлиб , ташкилий - бошқарув , ижтимоий - гуруҳий , шахсни ўз - ўзини ташкил этиш ва ўзини созлаш ҳисобланилади . Диагностикани предмети бўлиб ўзгариш жараёнларини шартлаб берадиган механизм ва олимларни ҳаракатини ўрганиш ҳисобланилади . Диагностикани асосий муаммоси ўрганганлиги даражасига боғлиқ равишда объектни идентификациялаш ҳисобланилади . 3. Диагностик кўрсаткичларни спецификаси . ( ў зига хослиги ) Мониторингни фазо ва ( макон ) вақтда ёйилганлиги диагностик кўрсаткичларни қурилишига муҳим талаблар қўяди . Диагностик баҳони дихотомия рамкасида белгилаш мақсадга мувофиқ : мустаҳкамлик ( барқарорлик ) – ўзгарувчанлик . Одамни шахсий - профессионал ривожланишидаги ёки одамлар умумийлиги у ёки бу муаммоли вазиятни диагнози қуйидаги ўлчовларда ифодаланиши мумкин бўлади : - ўзгарувчанлик даражаси , одамни ўзгаришлар интенсивлигига муносабати ; - ўзгаришларни йўналувчанлиги ( ўзгаришлар зонаси ва максимал таъсири , одамни унга бўлган муносабати ) - потенциал конфликт вазиятлар ва кескинликларни даражаси ва уни локализациялаш ; - кескинликлар зоналарида активликни даражаси ва шакли ( пассив , конфликтли , конструктив );

- кескинликлар зонасида фойдаланиладиган воситаларни баҳоси ( адаптацияланган , ташқаридан олинган намуна ва ресурслар ; ички ресурслар базасида яратилаётган янги воситаларни ). - Қадриятли кўрсатмалар областидаги ( ўзгартириш ёки сақлаб қолишга ориентация ) ўзгаришларга одамни муносабати ва устуворликларни баҳоси ва б . Одамни шахсий - профессионал ривожланиш ўзгаришларини диагностикасида жараённи ёмон ёки яхши томонга кузатишига имкон берувчи юқорида келтирилган диагностик баҳони принципиал хусусиятларидан оқилона фойдаланиш маъқулроқдир . Диагностик баҳони дихотомик принципи ( катта - кичик , яхши - ёмон ва ҳ . к .) объектни диагностлашни объектив картинасини очиб ва муаммони ечишга ёрдам беради . Тестлар инструментарийсида диагностик кўрсаткич ўзгаришлар ва баҳолар : юқори , ўрта , паст даражаларни қайд этади . Диагностик объекти ҳар доим процессуал ўзгаришларда бўлади , шунинг учун тадқиқот мақсадларида объектни фақат икки ҳолатини ажратган қулайроқдир : ҳаракатчанлик , ўзгарувчанлик , ўзлаштирмаганлик ва барқарорлик , стабиллик , ўзлаштирганлик . Яъни бу банди одамларни профессионал фаолияти инверсион , циклик динамикда кўриб чиқилади . Бу ерда бошланиш ва тугаш қутблари ҳар доим мавжуд , ижобий ва салбий , марказга йўналган ва марказдан қочган , анъанавий ва инновацион , миллий ва ўзлаштирилган ва б . Асосий ҳолатлари эса – бу шаклланиш , белгиланган , тартибланган , институционал – ташкил этилган ҳолат ; стагнация , кризис , ўзгартириш . Бунинг жамиятимизда кечаётган ўзгаришлар характери жамият ҳаётини барча томонларида инқироз ҳолати сифатида диагностик терминологияда ифодалашга имкон беради . Билишни диагностик объекти сифатида профессионал динамик позициясидан мақсадга эришувга қодир , актив , яратувчанлик фаолиятига фундаментал потенция ва қобилиятлари эга актив мавжудот сифатида қаралади . Ўзаро ҳаракати турли тизимларида шахсни профессионал муносабатларини яхши тасаввур этиш учун биз ҳаёт фаолияти экстериор , интериор , интропор тушунчаларини киритамиз . Ҳаёт фаолиятини экстериор даражаси . Жамият даражасидаги профессионал фаолиятни фазосини институциялашни билдиради . Унда одамга асосан профессионал - лавозим стратификациясининг вертикаллиги билан боғлиқ маълум рол , позиция , функция , статус таклиф этилади . Бу ерда асосий ўзгаришлар таълим , меҳнат , ҳудудий кўчишлар билан боғлиқ бўлиб кўпинча мартаба орқали содир бўлади . Одамни ҳаёт фаолиятини экстериор даражаси жамият тарафидан берилади ; уни стабил ёки ностабиллик даражасида боғлиқ равишда ; илмий - техникавий ва социомаданий жиҳатдан қолоқлигича боғлиқ бўлади . Ёхуд модернизациялашни силжиши орқали ҳаёт фаолиятини фундаментал

асосларини ечишни турли : таълим , меҳнат , ижтимоийлашиш , коммуникация , ҳаётни таъминлаш муаммолари пайдо бўлади . Ҳаёт фаолиятини интериор даражаси – бу биринчидан институционал формаларни , шу жумладан давлат хизматчиларини шахсий - профессионал ривожланиш янги кўп образли формаларни яратадиган фазо . Иккинчидан : одамни ноформал муносабатлари ва алоқалари ( турли социомаданий гуруҳлар , жамиятлар ва субмаданиятлар : сиёсий , диний , кўнгил очар , спорт , этномаданият ва бошқа горизонтал ижтимоий ҳаракатчанликнинг формалари ). Ҳозирги пайтда жамоавий ва шахсийга қараганда кў жиҳатдан жамиятдаги динамикани бошида интериор даражада хизмат қилмоқда – “ Биз ” даражаси . Буни содир бўлаётганлиги жамиятда умумий кучайиб бораётган интериоризация тенденцияси , интеркоммуникатив ўзаро ҳаракат ва муносабатлар , ҳамда замонавий ўзбек одамини кўп жиҳатдан қодир эмаслиги ва маълум пассивлиги . Унда ҳали бери ижодий актив шахс уйғонмаганлигидадир ва ўзини шу мамлакат хўжайин деган англамаганлигидадир . Ҳаёт фаолиятининг интериор даражаси – бу “ Мен ” даражаси , яъни шахсни ички ва маънавий дунёси , уни индивидуал маданияти ҳамда шахсни доирасидаги яқин қуршовидаги фазоси ( қариндошлари , оиласи , болалари , дўстлари , севганлари ). Интериор даража ҳаёт фаолиятининг ҳамма жабҳаларида шахсни ривожланишининг асосий векторлари ва усулларини туғдиради . Улар кейинги даврларда турил тузилма , институтлар ва қадриятларда ўз аксини топади ., амалга ошади . Ҳаёт фаолиятининг даражасини бу диагностик модели у ёки бу меҳнат соҳасида одамни шахсий - профессионал ривожланиш соҳаларининг динамика нуқтаи назардан қуйидаги муаммолар соҳаларини тушунишга ёрдам беради. Одамни профессионал шахсий ривожланишига шундай комплекс эътибор бир вақтни ўзида уни фаолият : ишбилармонлик ва ноформал коммутациялар субъектга деб , ва индивидуал шахс нуқтаи назардан жамиятни модернизация қилиш масалаларига жавоб беради , бунда уни асосий омиллари бўлиб кадрларни профессионализми бўлиб ҳисобланади . 4. Акмеологик диагностиканинг асосий методологик тамойиллари . Ўзида билишнинг фалсафий , гуманитар , ижтимоий илмий методологик асосларини йиғиндисини жам этган акмеология билимининг фанлараро , комплекс , интератив характери акмеологияга нафақат ??? ва ўқитадиган функцияларни , балки конкрет актуал муаммоларни ечишга йўналтирилган ўзини специфик масалалари , технологиялари , техникасини яратишга имкон беради . Ушбу тизимли ёндашув авваламбор конкрет меҳнат соҳасида банд бўлган одамни профессионал фаолиятининг акмеологик моделида ифодасини топади .

Меҳнат соҳасини тузилмасига ушбу одамларнинг , ижтимоий коммутатив ??? ва шахсий ривожланиши киради . Конкрет меҳнат соҳаси вакилларининг фаолиятини концептуализациясини фаолиятни ва шахсга оидликни шахс профессионализми ва фаолият профессионализмини диалектик биргаликдаги пайдо бўлиши ҳамда жамоани коммутатив активлиги уларни индивидуал - психологик ва шахсий хусусиятлари билан қай даражада боғланганлигини аниқлашни ва махсус ҳисобни ҳам назарда тутади . Аммо акмеологиянинг перспектив ривожланиши уни муаммо майдонини ( объект - предмет ) одамни комплекс ўрганиш тизимида интегратив фан сифатида янада кенгроқ ва янада чуқурроқ кўришга йўл очади . Кадрларни фаолияти хусусиятлари спецификасининг диагностикаси асосида ётадиган қуйидаги методологик тамойилларни аниқлаймиз ва белгилаймиз : - экологик : юқорида номи келтирилган даражалар : экстериор , интериор ва интериор дараларда ўзини кўрсатган яхлит ҳаёт фаолияти тизимида одам объект эмас , балки субъект сифатида чиқади ; - динамик концентрализациялаш : ривожланиш жараёнини қонуниятлари - Тенг қийматлилик , ҳаёт фаолияти жараёнларнинг йўналиш ва мазмунини танлашда ижтимоий ва индивидуал бошланишни иерархияси эмас ; - Ижтимоий аҳамиятли қарорлар ишлаб чиқишда индивидуал масъулият ва ижтимоий қатнашуви ; - Лонгитюдлиги ва тажриба : одамларни ҳаёт ??? фазосида ва вақтида шахсий фаолиятнинг муаммоларини кўп маротабалаб ўзгариши ; - Антропологик : одамни индивидуал - шахсий ривожланиш муаммолари ; - Фан ва амалиёт бирлигига : диагностик тадқиқотлар конкрет амалий мақсад ва вазифаларни устида бажарилади , у ҳеч қачон ўзаро етарли бўла олмайди . - Психологик : одамларни хулқида фаолиятида кўрсатмаларида этико - миллий психологик хусусиятларини ҳисобга олишга имкон беради . Охирида келтирилган тамойил сабабли шуни таъкидлаш жоизки у шахсий , шахсий профессионаллик ривожланишни муаммоларини ўрганишни хусусий тасаввурини этно - психологик тубдан ўзгартириб юборади . Бутун цивилизация оламини бир хил даражада эгаллаб олган ахборотни кенг кўламли , кенг ҳажмлили контактлари ва оқимларига қарамасдан , ҳозирги замон жамиятини этно - маданий кўп образлилиги яшашда давом этмоқда . Ҳозирги даврдаги этник фарқликларни мавжудлиги бир бутун ижтимоий тизим томонидан ютиб юборилмаяпти ; бундай ижтимоий тизимдаги ўзаро ҳаракатлар уларни ўзгартиришини ёки актуализациялаш йўли билан этник фарқликларни тугатилишга олиб

келмайди ; этно - маданий фарқликлар ўзаро боғлиқлик ва этник ўзаро контактларга қарамай сақлаб қолиш мумкин . Юқоридагиларга биноан биз конкрет меҳнат жамоаларини вакилларининг фаолияти шахсий ривожланишнинг анализи чоғида уларнинг этник идентификациясини маданий фарқларидан эмас , ижтимоий ўзаро ҳаракатларида , ижтимоий хулқда , ижтимоий роллари тизимидаги изламоқ кераклиги ҳақида хулоса қилишга ҳақлимиз . Бунда объектни этниклигини таълим , меҳнат ижтимоийлик , коммуникация соҳаларига ҳам фаолиятнинг асосий фундаментал асосларига бормоқ керак . 5. Диагностиканинг асосий методлари ва диагностик тадқиқотнинг турлари Диагнозни ташкил этиш формалари ва процедураларига кўра диагностиканинг қуйидаги гуруҳлари : аналитик диагностика , эксперт диагностика ва модел ёрдамида диагностикаларга ажратилади . Аналитик диагностика деганда статистик ахборот , функционал иқтисодий , ҳуқуқий ва бошқа ???, нашриёт материаллари , бадиий ва документал адабиётлар , архив материаллари ва бошқалар асосида диагноз жараёни олиб бориш тушунилади . Аналитик диагностика яна контактсиз , ҳам деб аталади , чунки бу ерда турли савол жавоблар , анкеталар ишлатилмайди . Эксперт диагностика деганда қандайдир муаммони , вазиятни эксперт сўрови ва экспертиза ўтказиш методлари ёрдами ахборот олиш тушунилади . Диагностиканинг ушбу тури сўровнома деб аталади , унда анкета , интервью , тестлар методларидан фойдаланилади . Моделли диагностика ўтқазиш деганда имитацион моделлаш назарда тутилади . Уни имкониятлари диагностика учун чекланган бўлсада , диагностика процедуралар моделлаш муаммоли объектни концептуализациялаш , уни прогнозлаш , лойиҳалаш , дастурлашлардан аввал ўтказилади . Диагностика диагностик методикани ишлаб чиқишга йўналтирилган тадқиқотларни ташкил этишга алоҳида талабларни олға суради . Уларни ичида энг муҳими бўлиб тизимли ёндашув ҳисобланади . У қуйидагиларда : - Исталган ҳодиса яхлит тизим сифатида қаралиши лозим ; - Диагностикага муҳтож ривожланиш ва уни муаммоли вазиятлари жараёнлари томонларини очиб бериш ; - Диагносийланаётган объектни ички асосий алоқаларини анализи ; - Диагносийланаётган объектни жараёнини йўналганлигини тузилмаси ва ташкил этишни аниқлаш ; Шу билан бирга диагностика вақт ичида кенгаяди ва маданий жараён кузатилади . Бу бир ижтимоий маданий вазиятдан ўтиш сифатида қаралиб ,

қўйилган мақсадларни амалга оширишни цикллари бу ҳолда бўлакланади . Маданий жараён ва уни цикллигини турли томонларини шаклланишини турли вақтда бўлишидан келиб чиқади . ( яъни гетерхронлик ва дискретлик ). Диагностика ўзига текширишни бўлакланган ва вақт узайтирилганликда қўшиб олиб беради . Диагностик текширув ни структура сифатида белгилаш мумкин , чунки улар жараёни алоҳида томонларини кесмани беради ёки уни бир қанча компонентлари кесмасини беради . Структура кесмали диагностика жараёнини алоҳида томонлари орасидаги алоқаларни ҳам аниқлайди . Улар асосида энди назарий моделларни яратиш билан шуғулланса бўлади . Лангитьюд диагностика характерига кўра тизимлидир , чунки ташкилий бошқарув тўпламни ишлатишни вақт жиҳатидан ўрганишни кўлайди . Ўрганилаётган объектни муҳим алоқаларини ҳам ичидан ҳам уни ташқи алоқаларини , ривожланиш турли турли йўналишларини белгилайди . Диагностикани имитацион моделларни яратиш лангитьюд тизими экспериментал воситаларни ўз ичига олади . Диагностикада прогнозлаш ва уни методларини кўрсатиш мумкин : жараёнларни экстраполяциялаш мақсадга эришиш танланган ва йўл ва воситалари тўғрилигини эҳтимолини айтиб бериш , прогнозли моделлаш . Диагностикани барча турларга кўриладиган умумий талаблар шундаки улар қарорларни ноаниқлик методларда қабул қилиш диагностик характерлайди . Шунинг учун диагностлар учун ёғланган кузатувлар методи қўллаши ўта муҳимдир воқеаларни тадқиқотига объектив муносиб , фаразларни оқилона кўтариб чиқиш билан масалалар қўйиш ва қарорлар қабул қилиш . Диагностикада яна эксперимент методи мавжуд , фақат у жиддий методологик ташкилий , молиявий , кадрларга оид заҳмат ва ҳаракатларни талаб этади . Шунинг учун бизни ноаниқ инқирозли даврда экспериментга жуда оз ҳолларда берилади . Диагностикани санаб ўтилган ҳар бир босқичда объектни маълум параметрлари киритилади ; объектни алоҳида томонлари кесмаси берилгандан камроқ . Яхлит тизимли ҳодисани кортикаси берилади , тўла битган параметрлар берилади . Диагностикани дарасига тўғридан тўғри боғлиқ ҳолатда унинг амалий натижаси туради : Паст - алоҳида компонентни кесмасида . Юқори - системали диагностика ҳолида . Охиргиси ташкилий бошқарув жараёнини алоҳида томонларини функциясини аниқлашга имкон беради . Унда алоҳида ҳодисани яхлитлиги ва ушбу жараённи ривожланиш функциясини сифатида беради . Ушбу ёндашувда объектни алоҳида компонентлар орасидан алоқаларни ва уни бошқа объектлар билан алоқасини тўла картасини ўрнатилади . Диагностик текширувчи турли даражалари диагностикани тизимли даражаси маълум . Фақат чегараланиши мақсадларга эришиш учун етарли

бўлган маълум функцияга бажаради . Шунинг учун тадқиқотни мураккаб ташкиллашда интилиш кераклигини асло билдиради . Шунинг учун диагностика даражасини танлаш тадқиқотини фақат қандай натижа олишига боғлиқ бўлади . Бир холларда мураккаб муаммоли вазиятда бир ўлчовли диагностика керак бўлса иккинчи ҳолда эса жараённи натижавийлигини узоқ ўрганиш ўтказиш керак бўлади , учинчисида эса ривожланишни тенденциясини олдидан амалга оширишни зарурлиги туғилади , яъни прогнозли диагностикани методларни ишлаб чиқиш керак бўлади . Диагностикани мониторингсиз тасаввур этиб бўлмайди , диагностиканинг жараёни ва натижалари ҳам илмий ҳам амалий жиҳатдан биз исталган моделлашни амалга оширилгани муҳимдир . Энг оддий қилиб тушунтирадиган мониторинг жараёни ва алоқаларни уларни ўзгаришини анализи ва баҳоси , кузатиш , ахборотни доимий изидан ташкил этиш ҳолда ушбу ўзгарилиши прогнозлашни билдиради . Эмпирик маълумотларни систематик қайд этиш ва анализ сифатини ахборот базасини мумкин қадар технологик ва электрон жиҳатдан жиҳозланганини талаб этади . Юқорида айтиб ўтганимиздек мониторинг кузатувининг вазифасини - социомаданий жараёнини бориши тезкор назорат этиш объект ҳолати ўзгаришларини аниқлаш . Мониторинг хизматини янада мураккаб вазифалари : - ўрганилаётган жараёнларининг фазовий вақтий , циклик ва бошқа характеристикаларини ўлчаш ; - ўрганилаётган жараён моҳиятли характеристикаларига таъсир этувчи турли омилларни ажратиш ; - тадқиқ этилаётган жараёнларни экологик жараёнларни ўлчаш ; Ушбу вазифаларни ечиш учун тадқиқотни ҳам концептуал ва методологик ишланганлиги зарур . Чунки динамик жараёнларни ўрганишга яқин назария ва методология керак бўлганидек ушбу жараёнларни ўлчашга алоҳида методологик фан зарур бўлади . ( нафақат миқдорий , балки сифат кўрсаткичлари ҳам ) жараёни чегараларини ўлчаш кўплаб объектлар ва вақт бўйича ( динамикада ) катталикларни кўрсаткичлари синфини ва ўзгарувчиларини ажратиш , жараёнини фазовий характеристикалари бўйича йўналишларини ўзгаришларини ўлчаш ( вектор ва траекторияларини ), жараёнларини турли хоссаларини ўлчаш ва б . Сўнггиларига тадқиқотчилар Эргодиагностикни ҳам киритмоқдалар ҳодисани ҳозирча ва келажакдаги ҳолатига ўтмишнинг таъсири характерини акс эттирувчи хоссалари албатта ( ижтимоий хотира ) жараён эргодиклигини ҳисобга олмай туриб уларни ўрганиб бўлмайди . Бу эргодикликни қандай ўлчаш мумкин ? Мониторинг маълум меҳнатга бойлиги ва юқори қиймати аниқлиги уни диагностика учун етиб бориб бўлмайдиган қилиб қўяди . Шунинг учун диагностикани кузатиб , қайд қилиб берувчи функцияси учун лонгитьюдлик , таққослаш , қайтариш , панел тадқиқотлари тақдим этилган .

Эргодиклик функциясини объектик маданий - тарихий образини секонструкциясини ва диагностикани мажбурий методологик тамойили тарихийлик ва маданий меросиблик тамойили ҳал этиб бериши мумкин . Шунга қарамасдан мониторинг тизимлар глобал муаммоларни диагностикаси учун зарур . Мисол учун экологик муаммолар бу ерда жараён ўзгариши мобайнида ўз вақтида аниқлаш фактори ўта зарур ундан ташқари ўзини - ўзи созловчи , чуқур жараёнларга бошқариш аралашишига бўйсунмайдиган ҳолатларда мониторинг бу ерда ўзини гомиостатик тескари алоқани ролини бажаради . Мониторингни характерларини ҳамма холларда ҳам қайсилари меросий ( стабил ) тўхтовсиз ( пермонент ) ва объектни бошқа ҳолатларни қандай характерлаб бериши белгиланиши учун уни тузилмаларини барча ташкилловчилари типологиясини , жараёнларни классификациясини ўта зарур . Акмеологияда мониторингини яратишни мураккаблиги тўғридан - тўғри ва адекват миқдорий ўлчамга йўл қўймайдиган мураккаб табиат ҳодисаларига келиб тўхталади . Шунинг учун ҳам интеграллашадиган кўрсаткичларга агрегадлашга қайтиб келиш керак . Ҳатто экологик мониторингларда ҳам технологик жиҳозланган ва методик ишлаб чиқилган мураккаб этаплардан бири бўлиб , антропоген жараёнларини моделлаш келиб чиқади . Одамни табиат ўраб муҳит билан ўзаро ҳаракати локал территориал даражасидаги . Шуни тушунтирмоқ керакки мониторингни концептуал ва ахборот модели регионлараро федерал даражадаги мониторингни вазифа ва мазмунларида аҳамиятли фарқланади . Мониторинг хизматини федерал диагностик тизимини қуриш учун биринчи навбатда локал ахборот майдонини чуқур ишлаб чиқиш керак чунки унинг устига бўйсундирувчанлик кўп даражали . Иерархиклигини ва мустақил кўрсаткичлардан тортиб то федерал мониторингни кординацион марказининг диагностик кўрсаткичларига уни устида қат ростланади . Локал пердитрал даражадаги диагностик назарий модели ҳаёт тарзи ва кам таъминланган , норози махсус соҳаларни ижтимоий ташкиллаши : микроижтимоий , ижтимоий маданий умумийлик , шахсий ривожланиш ва уларни вазиятлари сифатидаги мана шундай асосий дастлабки назарий тизимларда кўрилиши керак . Регионал даражадаги бирламчи муаммо – “ контракт ерни ” социомаданий идентификацияси , уни ўз - ўзини белгилаб олиши , ундан келиб муаммоларни бир бутун комплекси ( тарихий ижтимоий , этник , сиёсий , ташкилий бошқарув ва б .) улар региони социомаданий идентификациясини жараёнларни кузатиб юрадилар . Регионлараро диагностиканинг назарий томони - регионларни типологик турли образини олиш , турли маънодаги регионларни ажратиб олиниши асосланган лизенлари , маданий ривожланишни регионларда жараёнларини сиёсий анализи , регионал хулқ моделларини конструкторлаш ва б .

6. Диагностикада танловни кўрилишнинг спецификаси Танлаш мақсади объектларни жадал йиғиндисини тадқиқлаш массивини максимал репрезентация қилишга эришишдир . Бунда асосий параметрлар бўйича текширув таркиби маълум пропорциялар бўйича жадал тўпламга яқинлашиб бориши зарур . Қатъий резентацияга эришиш мураккаб бўлгани учун маълумотлар анализини асосий йўналишларига мос танловларини қуриш керак . Массив ҳисоблар билан шуғулланмасдан бошқа тадқиқотларни ушбу соҳадаги ҳисобларга мурожаат этиш керак . Мисол учун В . И . Паниотто 5 % хатога йўл қўйган ҳолда презентатив танловни қуйидаги ҳисобини келтиради : Бош йиғиндисини ҳажми Танлов ҳажми ( одам ) 500- 222, 1000- 286, 2000- 333 3000- 350 4000- 360 5000- 370 10000- 385 10000- 398 100000 ортиқ - 400 Маълум стабилизация ва жамиятни ижтимоий бир табақага шароитида бу танлов ҳисоби ( однородности ) характерлайди . Давримизда фаннинг асосий эътибори микро ижтимоий , ижтимоий - психологик жараёнларга микромуҳит шахсни ўзини - ўзи намоён этиш муаммоларига ва бошқаларига қаратилган . Бу кузатув бирлиги сифатида респенденцияларини кичик гуруҳларини ташкил қилиш кўникмаси бўлишни таҳлил этади . Шунинг учун танлов қурилиши бошқа актуалроқ йўли мавжуд : аммо қоидага мувофиқ ( логик ) танловлар репрезентатив эмаслигига қарамай жадал йиғиндисига боғлиқ бўлмаган ҳолда мантиқий кострукторлаш йўлидир . Мисол диагностикани титриал логик даражасида биз эркак ва аёл , оилали ва бўйдоқ болали ва боласиз ва бошқа танловлар ҳисобида пропорционал муносабатлардан фойдаландик натижада умумсаюз ва Россиянинг диагностик текширувларга апробация қилинган қуйидаги танлов миқдорини олдик . 100- респодент - миллионер шаҳарлар учун 70- респодент - йирик шаҳарлар учун (300 минг - 1 млн . гача ) 50- респодент - ўрта шаҳарлар учун (100 минг - 300 минг )

35- респодент - кичик шаҳарлар , шаҳарча , қишлоқлар учун Яхши апробацияланган ва биз томондан тадқиқотларда тез - тез қўлланиладиган танлов “ Ўрта арифметик ” деган номни олди . Анкетанинг ёки интервьюнинг охирги блокига кўпинча тааллуқли ижтимоий демографик кўрсаткичлардан хар бири “ Ўз ҳақингизда маълумот ” да белгиларни энг аҳамиятлиси танлаб олинади . Мисол : стандарт ёши шкаласи кўпинча 7- 8 ёшни гуруҳидан иборат . Давлат хизматчиларини шахсий профессионал ривожланиши тадқиқоти текшириш учун генерал йиғинига учун типик бўлган ёшликларини ажратиб олиш муҳимдир . Мисол учун 3 та ёши категорияси ; ёшлар , 30 ва 40 ёшлилар ва пенсия ёшига яқин қариялар . Таълим даражаси шкаласидан биз 2 та белгини : ўрта махсус ва олий маълумотли . Касбий лавозим кўрсаткичидан , яъни респондентни ижтимоий аҳволини белгиловчи 3 та белгини ажратамиз . “ Оилавий аҳвол ” кўрсаткичи бўйича оиланинг мавжудлигининг ўзи муҳимдир , шунинг учун 2 белги (“ ҳа ” ва “ йўқ ”) ажратамиз ва ҳ . к . 1. Ёши – учта белги 2. Маълумоти – иккита белги 3. Ижтимоий аҳволи – иккита белги 4. Оилавий аҳволи – иккита белги (1*3) + (2*2) + (3*3) + (4*2) = 24 24 киши оз бўлса - да етарли , бу вокал сўров учун асосланган гуруҳ . Кейин сўров олиб боришни жойи техник йўл танланади ва у 24 ку кўпайтирилади . Мисол учун 24*3, бу ерда 3, учта ташкилотни ёки территориал бошқарувни учта даражасини ( области , шаҳар , район ) билдиради . Демак танлов йиғиндиси жами 72 киши бўлади . Танловни бундай конструкторлаб унга қўйиладиган талабга жавоб бермоғи керак . - Танлов биринчи навбатда ўрганилаётган объектни сифатли вакиллигини таъминлаши даркор - Танлов сони ўрганилаётган объектни турли ёки уни однородности даражасидаги разнород боғлиқ бўлади . Қанчалик у однород бўлса танлов кам , қанчалик у разнород шунчалик белгиларнинг сонига қараб кўп бўлади , ва ҳар бир кўрсаткични ажратиш керак , шунда танлов кўп бўлади . Резюме Диагноз объекти ҳар доим процессуал ўзгаришда туради . Шунинг учун объектни ҳолати ҳақидаги якун бир тарафдан ҳаракатчанлиги , ўзгарувчанлиги , ўзлаштирилмаганлиги ва иккинчи томондан барқарорлиги , стабиллиги , ўзлаштирилганлиги жиҳатдан баҳолар олади . Диагнозни учта типи ажратилади : 1) объектни нормадан четга чиқаётганини ўрнатувчи 2) объектни у ёки бу синфга , типга , гуруҳга мансублигини белгиловчи

3) объектни уникал ҳолат сифатида , яъни уни хусусиятларини ёритиб берувчи , қоидага мувофиқ диагностик текширув диагнозини учта типини ўз ичига олади . Ўзгараётган объектларни спецификацияга қобилияти мана шундай ўзини - ўзи белгилаш , идентификатлаш , қайта ( такрорий ) ишлаш , ўзаро ҳаракат ва ҳ . к . характеристикаларга эга . Шундай йўл билан , диагностика илмий билим инструментидан ўзгарувчанлик , амалий фаолиятни конструкторлаш процедураларига айланади . Фаолиятни конкрет соҳасининг шахсийлик – профессионаллик ривожланишда муаммоли вазиятлар диагнози қуйидаги кўрсаткичларда ифодаланиши мумкин : ўзгарувчанлик даражаси ( уровень ), одамни ўзгаришлар интенсивлигига муносабати ; ўзгаришлар йўналиши ( ўзгаришлар зонаси ва максимал таъсири , одамни унга муносабати ), потенциал низоми , вазиятлар ва кучланишни даражаси ва локализациялаш , кескинликлар зонасида активлик формаси ва даражаси ( пассив , низом , конструктив ), кескинликлар зонасида ишлатилаётган воситаларни баҳолаш , ( адаптив , четдан олинган намуна ва ресурслар , ўз ресурслари базасида янги воситалар яратилаётган ) қадриятли кўрсатмалар соҳасидаги ўзгаришларга одамни муносабати ва устуворликларни баҳоси ( ўзгаришларга ёки сақланиб қолишга йўналганлик ). Диагностик баҳолашни дихотомик тамойили ўзгариш жараёнини яхши ёки ёмон томонга кузатишни имкон беради , объектни асосий ҳолатини аниқлайди ва ҳар бир ҳолат учун ташкиллаштиради ; институционал ташкилий , тартибланган ҳолат , инқироз , парчаланиш , қайта ўзгариш , ҳолатни тартиблаштириш ҳамда “ даражавий ” баҳони чиқаради . ( олий , ўрта , паст ) Диагностика предмети объектни ўзгариш жараёнини шартловчи механизмлар ва омиллар ҳаракатини ўрганиш ҳисобланади .

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. Логика и клиническая диагностика . Компьютерный практикум . М : Наука 1994. 2. Логика и клиническая диагностика . Теоретические основы . М : Наука 1994 3. Паниотто В . И . Качество социальной информации . Киев 1986 4. Руслова Е . А . Диагностика профессиональной и межличностной коммуникации : соционический подход 5. Развитие профессиональной и психологической культуры государственных служащих . М : РАГС 2000 6. Руслова Е . А . Социокультурная диагностика : теоретико - методологические и прикладные аспекты . 7. Наука о культуре . Итоги и перспективы . М : 1998

Похожие

Ижобий касбкорликнинг асослари. Инновацион-акмеологик маданият. Акмеологик маданият структураси, функциялари

Таълим жараёнининг мохияти ва принциплари

Парламент тушунчаси ва унинг мохияти

Тарбия жараёнининг мохияти ва мазмуни

Ахлокнинг структураси, мохияти ва ижтимоий функциялари