Гўштларнинг гуруҳланиши, тамғалаш ва морфологик таркиби - Пищевая технология - Рефераты

Гўштларнинг гуруҳланиши, тамғалаш ва морфологик таркиби

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

83 KB

Гўштларнинг гуру ҳ ланиши, там ғ алаш ва морфологик таркиби Режа 1. Ҳ овуридан тушмаган гўшт 2. Музлатилган гўшт 3. Чўч қ а гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. 4. Қ ўй ва эчки гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш

Гўшт сўйилган молнинг тури, жинси, ёши, семизлик даражаси ва гўштнинг ҳ ароратига қ араб гуру ҳ ланади. Сўйилган молнинг турига қ араб қ орамол гўшти, чўч қ а гўшти, қ ўй, эчки, кийик, от, туя, бу ғ у, қ уён, ёввойи ҳ айвонлар гўшти ва ҳ оказоларга бўлинади. Қ орамол гўшти қ орамолнинг жинсига ва ёшига қ араб ҳ ам ажратилади. Қ орамолнинг жинсига қ араб гўштлар сигир гўшти, ҳ ўкиз (бичилган бу қ а) гўшти ва бу қ а гўшти каби турларга ажратилади. Қ орамолнинг ёшига қ араб мол гўшти сў қ им гўштига (уч ёшдан орти қ ёшдаги моллар), кичик ёшдаги (уч ойдан уч ёшгача) мол гўштига ва бузо қ ча (икки ҳ афтадан уч ойгача) гўштига бўлинади. Катта ёшдаги қ орамол гўштининг ранги қ ип- қ изилдан тў қ - қ изилгача, мускул тў қ имаси зич, ингичка толали, ё ғ ранги о қ дан сари қ ранггача бўлиши мумкин. Кичик ёшдаги қ орамол гўштининг ранги пушти- қ изил, мускул тў қ имаси майин, ингичка толали, ё ғ и о қ рангли бўлади. Бузо қ ча гўшти оч-пушти рангли, консистенцияси майин, ингичка толали, ё ғ қ атламлари сезилмайдиган бўлади. Қ ўй гўшти ва эчки гўштлари эса уларнинг жинси ва ёшига биноан гуру ҳ ларги бўлинмайди. Қ ўй гўштининг ранги оч- қ изилдан то қ изил ранггача бўлиб, ўзига хос ҳ идли, мускул тў қ имаси зич, ё ғ и о қ рангли бўлади. Семиз молларда ё ғ тери остида ва буйрак атрофида тўпланади. Бир ёшгача бўлган қ ўйлар, яъни қ ўзичо қ ларнинг гўшти энг яхши ҳ исобланади. Сифат кўрсаткичлари бўйича эчки гўшти қ ўй гўштидан анча паст туради ва арзонро қ нархларда сотилади. Ҳ ароратига қ араб (мускуллар ичидаги ва суяклар олдидаги ҳ ароратига биноан) гўшт қ уйидагича гуру ҳ ланади: ҳ овуридан тушмаган, ҳ овуридан тушган, совитилган, ўта совитилган, музлатилган ва муздан тушган. Ҳ овуридан тушмаган гўшт - бу янги сўйилган гўшт бўлиб, унинг ҳ арорати (34 0 С) мол танасининг тириклигидаги ҳ ароратига я қ ин бўлади. Бундай гўштларнинг кулинария кўрсаткичлари энг ю қ ори ҳ исобланиб, исси қ лик билан ишлов берилганда майин консистенцияни беради. Лекин, маълум ва қ т ўтгандан кейин бундай гўштларда ўзгаришлар кетиб,

улар қ отиб қ олиши мумкин. Ҳ овуридан тушмаган гўштлар узо қ са қ ланмайди, шу сабабли ҳ ам савдо тармо қ ларига сотувга чи қ арилмайди. Бундай гўштлар колбаса ма ҳ сулотлари ишлаб чи қ ариш учун энг яхши хом ашё ҳ исобланади. Ҳ овуридан тушган гўшт - бу нимталангандан кейин табиий шароитда ёки совутгич камераларида камида 6 соат мобайнида ушлаб турилган гўштдир. Бу ва қ т давомида гўштлар сиртида қ уру қ парда ҳ осил бўлиб, уларда етилиш жараёни бошланган бўлади. Бу гўштларнинг ҳ ам ҳ арорати микроорганизмлар ривожланиши учун қ улай бўлганлиги сабабли узо қ са қ ланмайди, шу сабабли уларни тезда совитиш ёки музлатиш зарур. Совитилган гўшт деб ҳ арорати мускуллар орасида 0 0 С дан +4 0 С гача туширилган гўштга айтилади. Совитиш махсус сову қ хоналарда гўштни илгакларга илиб 0 0  +2 0 С да, нисбий намлик 90-98 % бўлган шароитда 24 соат давомида олиб борилади. Бу гўшт сиртида қ уру қ қ оби қ ҳ осил бўлиб, консистенцияси эластик бўлади. Бу гўштдан тайёрланган шўрва тини қ , таъми мазали, ё қ имли ҳ идга эга бўлади. Совитилган гўштларда етилиш жараёни тўли қ ўтган бўлиб, бу гўшт бош қ а гўштлардан энг ю қ ори сифатга эга эканлиги билан ажралиб туради. Ўта совитилган гўштнинг ҳ арорати -1,5 0 С дан -3 0 С гача, яъни музлаш ну қ тасига я қ инро қ келтирилган бўлади. Бу гўшт сифат кўрсаткичлари бўйича совитилган гўштга жуда ўхшаш бўлади. Музлатилган гўшт деб мускуллари ўртасида ҳ арорат -8 0 С дан ю қ ори бўлмаган гўштга айтилади. Мол танаси бутун- ярим, тананинг чорак қ исми ҳ олида илгакларга илиб ёки тагликларга тахлаб музлатиш камераларида музлатилади. Музлатиш камераларида сову қ лик неча градус бўлишига қ араб секин ва тез музлатиш усуллари мавжуддир. Секин музлатиш музлатиш камераларида -12  -15 0 С да олиб борилади. Бундай усул билан музлатганда ҳ ужайралар орали ғ ида йирик муз кристаллари ҳ осил бўлади, бу эса ҳ ужайраларнинг маълум даражада жаро ҳ атланишини келтириб чи қ аради. Натижада секин музлатилган гўштлар муздан туширилганда кўп ми қ дорда гўшт сели ҳ осил бўлиб, гўштдан чи қ иб кетади. Бу эса гўштнинг таъм кўрсаткичлари ва озу қ авий қ ийматининг пасайишини келтириб чи қ аради. Шу

сабабли ҳ ам гўшт кўпчилик ҳ олларда тез музлатиш усули билан музлатилади. Тез музлатиш усулида эса гўшт -18  -23 0 С ва ундан ҳ ам паст ҳ ароратда музлатилади. Тез музлатилган гўштда бутун тана бўйлаб жуда майда муз кристаллари ҳ осил бўлади, у эса тў қ има ҳ ужайраларини бузмайди. Бундай гўштлардаги муз эриганда майда муз кристаллари ҳ ужайраларни жаро ҳ атламайди, ҳ осил бўлган гўшт сели эса тў қ ималарга тезда шимилади. Натижада озу қ авий моддалар кам йў қ отилиб, гўштнинг таъм кўрсаткичлари яхши са қ ланади. Музлатиш ва қ ти камерадаги сову қ лик даражасига, гўштнинг турига, семизлик даражасига бо ғ ли қ бўлиб 12 соатдан 60 соатгача давом этади. Музлатилган гўштнинг озу қ авий қ иймати ва таъм кўрсаткичлари совитилган гўштга нисбатан бирмунча паст бўлади. Муздан тушган гўшт деганда махсус камераларда аста- секин музи эритилиб, ҳ арорати -1 0 С дан +4 0 С гача келтирилган гўштга айтилади. Муз эриганда ҳ осил бўладиган гўшт сели тў қ ималарга шимилиб, гўштнинг таъм хусусиятларининг ва озу қ авий қ ийматининг са қ ланишини таъминлайди. Муздан тушурилган гўштни қ айта музлатиш ва са қ лаш тавсия этилмайди. Бундай гўштларни тезда қ айта ишлаш ма қ садга мувофи қ дир. Мол гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Сотувга катта ёшдаги қ орамол гўшти (сў қ им) ва кичик ёшдаги қ орамол (бузо қ ) гўшти чи қ арилади. Уларнинг ҳ ар иккаласи ҳ ам семизлигига қ араб I ва II категорияларга бўлинади. Семизлик даражаси II категориядан ҳ ам паст гўштлар ори қ гўштлар ҳ исобланиб, сотишга чи қ арилмаслиги керак. Гўштларнинг семизлик категорияларини асосан мускул тў қ имасининг ривожланганлиги ва тери ости ё ғ ларининг мавжудлигига қ араб ани қ ланади. Савдо тармо қ ларига катта ёшдаги молларнинг гўшти ички органларсиз узун нимта ва чорак қ исм тарзида, бузо қ гўшти эса фа қ ат узун нимта тарзида келтирилади. Ҳ ар бир нимта ёки чорак қ исмида гўштнинг сифати ва семизлик даражасини кўрсатувчи маълум шаклга эга бўлган там ғ а бўлиши керак. Ҳ ар бир там ғ ада давлат номи, корхонанинг номери ва мол доктори назоратидан ўтганлигини кўрсатувчи

“Ветосмотр” деган ёзув бўлиши керак. Биринчи категорияли мол гўштига бинафша рангли думало қ там ғ а босилади. Ҳ ар қ айси нимтага бешта там ғ а босилади. Улар тананинг курак, орт, бел, сон ва кўкрак қ исмларига қ ўйилади. Иккинчи категория мол гўштига эса бинафша рангли квадрат там ғ а босилади. Иккинчи категория мол гўштларининг ҳ ар қ айси нимтасига иккита там ғ а қ ўйилади. Улар асосан тананинг курак ва сон қ исмларига босилади. Биринчи ва иккинчи категория бузо қ гўштини ҳ ам катта ёшдаги моллар гўшти сингари там ғ аланади, лекин уларга асосий там ғ анинг ўнг томонига қ ўшимча “М” ҳ арфи босилади. Ори қ молларнинг гўштига қ изил рангли учбурчак там ғ а босилади. Уларнинг ҳ ар бир нимтасига иккита там ғ а, биттаси курак ва иккинчиси эса сон қ исмига қ ўйилади. Ори қ бузо қ гўштларининг нимтасига қ ўшимча “М” ҳ арфи босилмайди. Корамолнинг нимтанаси сотишдан олдин ўн битта бўлакларга бўлинади. Бу бўлаклар эса озу қ авий қ ийматининг ю қ ори ёки пастлигига қ араб 1, 2 ва 3-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига сон, бел, орт, курак (курак, елка таги), елка ва кўкрак қ исмлари киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси нимтанинг бутун массасининг ўртача 88% ини ташкил этади. Иккинчи товар навга бўйин бўлаги ва пешноб киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси нимтанинг бутун массасининг ўртача ҳ исоблаганда 7% ини ташкил этади. Учинчи товар навига эса бў ғ из бўлаги, олдинги ва ор қ а пайчалар киради ва бу қ исмларнинг ҳ иссаси ўртача ҳ исоблаганда нимта массасининг 5% ни ташкил этади. Мол гўштини товар навларига ажратишда шу қ исмларнинг озу қ авий қ иймати, яъни улар таркибидаги о қ силнинг биологик қ иймати асосий мезон қ илиб олинган. Қ ўй ва эчки гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Қ ўй ва эчки гўштлари ҳ ам қ орамол гўшти сингари семизлик даражасига қ араб I ва II категорияларга бўлинади. Семизлик даражаси бўйича II категория талабига жавоб бермайдиган гўштлар ори қ гўштлар деб аталади ва улар қ айта ишланган ма ҳ сулотлар олиш учун яро қ лидир. Қ ўй ва эчки гўштининг биринчи категория ҳ ар қ айси

бутун танасига 5 та думало қ там ђ а босилади. Бу там ғ алар бутун тананинг курак ва сон қ исмларининг ўнг ва чап томонларига биттадан ҳ амда тўшининг ўнг томонига битта қ ўйилади. Қ ўй ва эчки гўштининг иккинчи категория ҳ ар қ айси бутун танасига эса 4 та квадрат там ғ а босилади. Бу там ғ алар бутун тананинг курак ва сон қ исмларининг ўнг ва чап томонларига биттадан қ ўйилади. Ори қ қ ўй ва эчки гўштларига уч бурчак битта там ғ а курак қ исмининг чап ёки ўнг томонига босилади. Қ ўй гўштларига бинафша, эчки гўштларига эса қ изил рангли там ғ а қ ўйилади. Шу билан бир қ аторда эчки гўштларига қ ўшимча эчки гўшти эканлигини билдирувчи там ғ аси босиш ҳ ам талаб этилади. Қ ўй ва эчки гўштлари сотувга бутун тана ҳ олида буйрак ва буйрак атрофи ё ғ лари билан келтирилади. Думбали қ ўйларда эса думба ё ғ и са қ ланган ҳ олда келтирилади. Қ ўй ва эчкиларнинг бутун танасини сотиш олдидан сўнгги 10-чи ва 11-чи қ овур ғ а ёнидан ўтадиган чизи қ бўйлаб чопиб, икки бўлакка ажратилади. Сўнгра ҳ ар бир бўлак нимтани стандарт схемага мувофи қ олти бўлакка ажратиб чопилади. Бу бўлаклар эса озу қ авий қ ийматига кўра 1-чи ва 2-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига тос-сон, бел, курак-орт (тўш билан бўйин ҳ ам қ ўшилиб) киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси бутун тана массасининг ўртача 93 % ини ташкил этади. Иккинчи товар навига эса бў ғ из бўлаги, олдинги ва ортки пайчалар киради. Чўч қ а гўштининг семизлик категориялари, уни там ғ алаш ва бўлаклаш. Чўч қ а гўшти сифатига ( қ айси йўналишга мослаб бо қ илганлиги, ё ғ ининг қ алинлиги ва сўйилгандан кейин тананинг массаси) қ араб беш категорияга бўлинади. Биринчи категория (бекон) чўч қ а гўштида мускул тў қ имаси, айни қ са орт ва тос-сон қ исмида яхши ривож топган, ё ғ и зич, о қ , о қ -пушти рангли, қ алинлиги 1,5 дан 3,5 см гача бўлади. Бу семизликдаги тананинг массаси териси билан янги сўйилган пайтида 53 дан 72 кг гача бўлади. Иккинчи категория (ёш гўштбоп) чўч қ а гўштининг териси олинма-гандаги массаси 39 дан 98 кг гача, териси олингандан кейин бутун тананинг массаси 34 дан 90 кг гачани ташкил этади. Бу категория семизликдаги чўч қ а

гўштларида ё ғ қ атламининг қ алинлиги 1,5 см дан 4,0 см гача бўлади. Учинчи категория (серё ғ ) чўч қ а гўштида бутун танасининг массаси чегараланмайди, ё ғ қ атламининг қ алинлиги эса 4,1 см дан орти қ бўлади. Тўртинчи категория (саноатда қ айта ишланадиган) чўч қ а гўшти бутун танасининг териси олинмагандаги массаси 98 кг ни, териси олингандаги массаси эса 90 кг ни ташкил этади. Буларда ё ғ қ атламининг қ алинлиги 1,5 дан 4,0 см гача бўлади. Бешинчи категория (эмизик чўч қ а боласи гўшти) чўч қ а гўшти бутун танасининг массаси 3,0 дан 6,0 кг гачани ташкил этади. Эмизик чўч қ а боласи гўштидаги тери о қ ёки пуштиро қ рангли бўлиб, шишган, қ он-талашган, яраланган жойлари бўлмаслиги керак. Биринчи категория чўч қ а гўштининг ҳ ар бир нимтасининг курак қ исмига бинафша рангли думало қ , иккинчи категорияларига квадрат, учинчи категория чўч қ а гўштининг курак қ исмига овал шаклли, тўртинчи категория гўштларга учбурчак там ғ а босилади. Бешинчи категория чўч қ а гўштларига эса думало қ там ғ а билан бир қ аторда қ ўшимча “М” ҳ арфли там ғ а босилади. Сотиш учун чўч қ а гўшти нимталарининг ҳ ар бири етти бўлакка чопилади ва улар ов қ атлик қ ийматига қ араб 1-чи ва 2-чи товар навларига ажратилади. Биринчи товар навига курак қ исми, орт қ исми (корейка), кўкрак, бел қ исми пешноби билан киради. Бу қ исмларнинг ҳ иссаси бутун тана массасининг 94 % ини ташкил этади. Иккинчи товар навига эса билак (рулька) ва ортки пайчалар киради. Уларнинг массаси ўртача 6% ни ташкил этади. Гўшт- ҳ айвон организмининг мускул, ё ғ , бирлаштирувчи, суяк тў қ ималари ва қ он сингари ҳ ар хил тў қ ималардан ташкил топгандир. Мускул тў қ ималари - бу гўштдаги асосий тў қ има ҳ исобланиб, мол танасининг 50-75% ини ташкил қ илади. Гўштнинг мускул тў қ имаси урчу қ симон толалардан ва тў қ ималар орасига кирувчи моддалардан ташкил топгандир. Мускул толалар бирлаштирувчи тў қ ималар ёрдамида даста- даста бўлиб бирлашиб, мускул ҳ осил қ илади. Мускул тў қ има озу қ авий қ иймати бўйича энг қ имматли тў қ има ҳ исобланади.

Тўли қ қ ийматли о қ силлар асосан шу тў қ има таркибига киради. Бирлаштирувчи тў қ има ало ҳ ида тў қ ималарни бир-бири билан бо ғ лаб туради. Бирлаштирувчи тў қ ималарнинг асосини коллаген ва эластин толалари ташкил этади. Улар мускул тў қ имасидан таркибида асосан коллаген ва эластин о қ силлари борлиги билан фар қ ланади. Маълумки, бу о қ силлар тўли қ қ ийматга эга бўлмаган о қ силлар ҳ исобланади. Бирлаштирувчи тў қ има гўшт тана массасининг 9-12% ини ташкил этади. Ё ғ тў қ ималари ё ғ ҳ ужайраларидан ташкил топади. Молларнинг қ айси жойида тўпланишига қ араб ё ғ тў қ ималари тери ости, ички органлар (буйрак, юрак, ичак) атрофида ва мускуллар орасида айрим қ атламлар кўринишида тўпланадиган ё ғ ларга бўлинади. Ё ғ тў қ ималари таркибида ё ғ дан таш қ ари сув, о қ силлар, шунингдек минерал моддалар ва витаминлар бўлади. Суяк тў қ имаси ҳ айвонларнинг скелетини ҳ осил қ илиб, энг мураккаб бирлаштирувчи тў қ има ҳ исобланади. Бу тў қ има энг муста ҳ кам тў қ имадир. Скелет тў қ имаси асосан ноорганик моддалардан ташкил топган бўлиб, уларнинг ми қ дори 70% гача бориши мумкин. Улардаги асосий минерал модда - кальций фосфат ва кальций карбонат тузларидир. Суяклар таркибида бир мунча ё ғ , о қ сил ва экстрактив моддалари ҳ ам мавжуд бўлади. Қ он-сую қ тў қ има ҳ исобланиб, йирик ва майда шохли молларда ўртача 7% ни, чўч қ аларда эса 4,5% ни ташкил этади. Қ он асосан ҳ ужайра ва қ он плазмасидан ташкил топган бўлади. Қ оннинг таркибида тўли қ қ ийматли о қ сил, ё ғ , углевод, витаминлар, минерал моддалар мавжудлиги учун ю қ ори озу қ авий а ҳ амиятга эга ҳ исобланади. Қ айта ишланган қ ондан ози қ -ов қ ат ма ҳ сулотлари ва доривор воситалар ишлаб чи қ аришда фойдаланилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР 1. « Ўзбекистон и қтисодиёти » ахборот ва та ҳлилий шарҳ 2005 йил . Тошкент , Ўзбекистон , 2006. 2. Нормахматов Р. Озиқ-овқат маҳсулотлари товаршунослиги. Тошкент, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси бош муҳаррияти, 2002. 3. Нормахматов Р., Вакил М.М. Ценность плодов хурмы. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №1, с. 22-23. 4. Нормахматов Р. Абрикосы и персики – источник каротина. Ж. Сельское хозяйство Узбекистана, 1998, №5-6, с. 47. 5. Нормахматов Р. Макро и микроэлементы в плодах граната и хурмы Узбекистана. Ж. Хранение и переработка сельхоз сыря, 2001, №6, с. 37- 38. Российская Академия сельскохозяйственных наук. 6. Нормахматов Р., Отамурадов К.О., Ахмеджанова Ф.А., Маљсудов Т.М. Товаршунослик. Тошкент, Меќнат, 2004 й. 7. Справочные таблицы содержания основных пищевых веществ и энергетической ценности пищевых продуктов. М.: Во Агропромиздат, 1987. 8. Остана қулов Т.Э. Сабзавоб экинлари биологияси ва ўстириш технологияси. Тошкент, 1997. 9. Чепурной И.П. Заготовка и переработка меда. М.: Во Агропромиздат, 1987. 10. Чудаков В.Г. Технология продуктов пчеловодства. М.: Колос, 1979. 11. Теплов В.И., Панесенко В.А. Товароведение и экспертиза животноводческого сырья. Издательство Дашков и К, 2006. 12. www.bearingpoint.uz 13. www.pca.uz 14. www.logistika.ru

Похожие

Гўштларнинг кимёвий таркиби

Тухум. Тузилиши, кимёвий таркиби, гуруҳланиши

Макарон маҳсулотлари. Гуруҳланиши, кимёвий таркиби, макаронларни ишлаб чиқариш технологияси

Донларнинг гуруҳланиши. Бошоқли ва дуккакли экинларнинг тавсифи

Ўзбекистонда гўшт саноатининг ривожланиши ва гўштларнинг озуқавий қиймати