Sifat tizimini ichki va tashki auditlari - Метрология - Рефераты

Sifat tizimini ichki va tashki auditlari

Загружено в:

15.09.2023

Скачано:

0

Размер:

83.5 KB

Sifat tizimini ichki va tashki auditlari Reja: 1. Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish idoralariga bo’lgan umumiy talablar va ularni akkreditlash me’zonlari. 2. Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish idoralarini akkreditlash protseduralari.

Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish idoralariga bo’lgan umumiy talablar va ularni akkreditlash me’zonlari. Sifatmenejment tizimini tekshirish. Audit a audit turlari. Audit. OzDs ISO 19011 xalqaro standart. Sifat tizimini ichki, tashqi, uchunchi tomon auditlari, auit turlari. Sifatmenejment tizimini tekshirish. Audit a audit turlari. Audit. OzDs ISO 19011 xalqaro standart. Sifat tizimini ichki, tashqi, uchunchi tomon auditlari, auit turlai. Sifatni boshqarish tizimi, ekologik menedjment, sanoat xavfsizligi va mehnatni muhofaza qilish menedjmenti va boshqa korxonada mavjud bulgan menedjmentlar davriy ravishda ichki auditlardan utkazilib turilishi kerak. Sifat menedjment tizimi ichki auditi, korxonada joriy qilingan tizimni, yoki umuman ish faoliyatini vaqt-vaqti bilan monitoring utkazib uning natijaviyligini baxolash uchun asosiy mexanizmlardan biri bo’lib hisoblanadi. Sifat tizimi joriy qilingach, tashkilot rahbariyati tizim qanday faoliyat yuritayotganligini, qaerda tizimda nosozliklar borligi, yoki paydo bulishi mumkinligi bilan qiziqishi va tizimning natijaviyligini tashkilot mutaxassislari bilan birgalikda baholashi kerak. Ichki audit natijalari tashkilot rahbariyati tomonidan tahlil o’tkazish va kerakli karorlar kabul kilish uchun ma’lumot bazasi bo’lib hisoblanadi, bu esa to’g’rilovchi amallarni ishlab chiqish va ba’zi bir jarayonlarni yoki tizimni umuman yaxshilash imkoniyatlarini aniqlashga yordam beradi. Ichki auditlarni o’tkazishdan maqsad, sifat tizimi: a) belgilangan talablarga muvofikligini; b) to’g’ri joriy qilinganligi va ishchi holatda ushlanayotganligini aniqlash; v) oldin aniklangan nomuvofikliklar buyicha kabul kilingan choralarning samaradorligini belgilash; g) tizimni yanada yaxshilash buyicha karorlar kabul kilishdan iboratdir. SHunday qilib, ichki audit ob’ekti sifatida aloxida olingan xodimlarning faoliyati emas, balki butun sifatni boshqarish tizimi hisoblanadi.

Audit bo’yicha tavsiyalar (ISO 19011). Audit jarayonini tashkil qilish bo’yicha tavsiyalar ISO 19011 «Sifatni boshqarish tizimi va/yoki ekologik boshqarish tizimlari auditi bo’yicha tavsiyalar» standartida keltirilgan. Atamalar va ta’riflar ISO 19011:2002 xalqaro standartida quyida keltirilgan atama va ta’riflar qo’llaniladi. Audit (baxolash) – joriy kilingan tizimning talab etilgan mezonlarini kay darajada bajarilishini aniqlash maqsadida utkaziladigan urganishlar natijalarini olish va ularni ob’ektiv baholashni tizimli, mustaqil va hujjatlashtirilgan jarayoni.Qayd qilib o’tishimiz joizki, ichki audit sifat tizimi jarayonlaridan biri hisoblanadi va uni boshqarish PDCA (Rejalashtirish - Bajarish- Nazorat - To’g’rilash) sikliga muvofiq amalga oshirilishi kerak.Audit mezonlari – sifat soxasidagi siyosat va maksad, protseduralar yoki o’rnatilgan talablarni jamlanmasi bo’lishi mumkin.Audit maqsadlariga qarab, audit mezonlari sifatida xalqaro standartlar, ichki me’yoriy hujjatlar (hujjatlashtirilgan protseduralar, ishchi yo’riqnomalar), rejalar, dasturlar, shartnomalar va tashkilot sifat tizimining boshqa hujjatlari qo’llanilishi mumkin. Audit guvohliklari – audit mezonlari bilan bog’liq va tekshirilishi mumkin bo’lgan yozuvlar, faktlarni bayon qilinishi yoki boshqa ma’lumotlar (ya’ni, audit mobaynida tekshirilgan, jamlangan va asoslangan ma’lumotlar). Audit kuzatuvlari – audit guvohliklarini audit mezonlariga muvofiq baholanishi natijalari. Audit natijalari bo’yicha xulosa – audit maqsadlari va auditni barcha kuzatuvlarini ko’rib chiqilgandan so’ng auditorlar guruhi tomonidan raxbariyatga taqdim qilinadigan natijaviy ma’lumotlar. SHunday qilib, audit mobaynidan yig’ilgan ma’lumot, tekshirilgandan so’ng audit guvohligiga aylanadi. Auditni barcha kuzatuvlari tahlili natijalari bo’yicha audit xulosasi shakllanadi. Tekshirilayotgan tashkilot – audit o’tkazilayotgan tashkilot. Auditor – audit o’tkazish uchun tegishli layoqatga ega shaxs. Auditorlar guruhi – audit o’tkazish uchun ma’lum tayyorgarlikdan utgan bir yoki bir necha auditorlar, audit utkazish uchun zaruriyat bo’lganda texnikaviy ekspertlar xam jalb kiinishi mumkin. Texnikaviy ekspert – tekshirilayotgan ob’ektga nisbatan maxsus bilim yoki etarli tajribaga ega bulgan auditorlar guruhiga jalb kilingan shaxs. Audit dasturi – aniq muddatlarga rejalashtirilgan va aniq

maqsadga yo’naltirilgan bir yoki bir necha auditlar yig’indisi. Audit rejasi- faoliyat turlari va audit tadbirlarini bayoni. (Audit rejasi har bir aniq audit uchun tuziladi). Audit hajmi - audit mazmuni va chegaralari. Auditlarni sinflanishi. Auditlar turlari, bosqichlari va o’tkazish metodlari bo’yicha kuyidagicha sinflanadi. BIRINCHI tomon auditi (ichki audit) Bu tashkilot mutaxassislari tomonidan o’tkaziladigan audit, ya’ni tashkilotdan o’z shaxsiy tizimlari, protseduralari va ishlarini, ularni belgilangan talablarga muvofiqligiga ishonch hosil qilish maqsadida tadqiqot qilishni talab qiluvchi ichki tekshirishdir. Ichki audit rahbariyatga: -buyruqlar, ko’rsatmalar va farmoyishlari bajarilayotganligi yoki bajarilmayotganligi haqida; -tizim belgilangan darajada natijali va samarali yoki yo’qligi haqida; -qaerda tizimda buzilishlar borligi haqida ma’lumot beradi.Ichki audit butun tashkilot bo’yicha ijobiy «aloqa kanallari»ni ta’minlashga imkon beradi va faoliyatni yaxshilash imkoniyatlarini aniqlaydi. Tashkilot o’z ichki auditlariga rahbarlik qiladi va sifatni boshqarish tizimining uzi qo’llayotgan standart talablariga kay darajada muvofiqligini namoyish qiladi. Biroq, ichki auditlar natijalariga boshqa tashkilotlar tomonidan ishonchsizlik bilan qaralishini kutish mumkin, ammo ichki auditlarni sertifikatlashtirishga tayyorgarlik jarayonida, tashkilot ikkinchi va uchinchi tomondan tekshirishga tashkilotni harakatini aniqlash mumkin. IKKINCHI tomon auditi Bu tashkilotni iste’molchi yoki ushbu tashkilot faoliyatiga alokador yoki ma’lum darajada kizikishi mavjud bulgan tashkilot nomidan tekshirilishi. Ikkinchi tomon auditining maqsadi – kizikuvchi tomon talablari bajarilishiga kafolat berilgani holda va doimiy ravishda talab etilgan darajada bajarilishi haqida iste’molchini ishonchini ta’minlash uchun tashkilot sifatni boshqarish tizimi to’g’risida etarli ma’lumot olishdir. Audit to’g’ri o’tkazilishi va sifat tizimining ijobiy natijaviyligini aniq ko’rsatishi zarur. Ikkinchi tomon auditi natijalari ikkala tashkilot kelajagiga ta’sir

ko’rsatuvchi tijorat qarorlarini keltirib chiqishini yodda tutish kerak. SHuning uchun ham, kafolatlangan aniq ma’lumot olish uchun, audit malakali, tegishli tayyorgarlikdan o’tgan xodimlar tomonidan o’tkazilishi kerak. Agar biror-bir tashkilot boshqa tashkilotda audit o’tkazish uchun mustaqil tashkilot (masalan, sertifikatlashtirish bo’yicha idora yoki konsalting kompaniyasi) ga buyurtma bersa, va tekshiruvchi tashkilotdan tekshirish natijalarini olsa, auditni buyurtma bergan tashkilot o’tkazgan deb hisoblashimiz mumkin. UCHINCHI tomon auditi Tashqi mustaqil tashkilot (uchinchi tomon) tomonidan o’tkaziladigan tekshirish. Odatda uchinchi tomon auditi sertifikatlashtirish maqsadida o’tkaziladi. Ikkinchi tomon auditi kabi, uchinchi tomon auditi uz navbatida auditorga va tekshiriladigan tashkilotga alohida talablar belgilaydi. Audit natijalari sifat tizimi holatini aniq va haqqoniy ko’rsatishi uchun, auditor etarli tajribaga ega bulgan, ma’lum tayyorgarlikdan utgan, o’z ishining ustasi va layoqatli bo’lishi kerak. Tashqi auditlarni ijobiy tomonlari: - yuqori darajadagi ob’ektivlik (chunki, bu «tashqaridan qarash»); - ishni yuqori samaradorligi (chunki, tashqi audit yuqori malakali auditorlar tomonidan o’tkaziladi); - tekshirilayotgan tashkilot tomonidan tanqidga pozitiv qaraladi; auditorlarni yuqori malakasi hisobiga tekshirilayotgan tizimni yuqori ob’ektiv baholanishi; - tekshirilayotgan tashkilot tomonidan tashqi auditlar natijalaridan reklama maqsadlarida foydalanish; -sifat tizimini o’rnatilgan talablarga muvofiqligi va natijaviyligini namoyish qilish uchun tashqi auditlar natijalaridan foydalanish imkoniyati; - xarajatlarni hisoblash aniqligi.Tashqi auditlarni salbiy tomonlari: - korxona an’analarini bilmaslik;- tekshirilayotgan tashkilot xodimlari tomonidan auditorlarga «begona shaxs» sifatida qaralishi, oqibatda ba’zi xollarda kerakli ma’lumotlarni berkitilishi; - auditorlarni korxonadagi norasmiy peshqadamlarni bilmasligi, bu esa kiska vaktda zarur ma’lumotlar olinishini qiyinlashtiradi;

- auditor tomonidan audit mobaynida olingan maxfiy ma’lumotni oshkor qilinishi ehtimolining mavjudligi; - audit o’tkazish chegaralangan muddatlarda amalga oshirilishi sababli butun tizimni to’liq tekshirish imkoniyati yo’qligi, audit tanlab olingan ob’ektlarda utkazilganligi sababli xulosa mavjud ma’lumotlar asosida chiqariladi. Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish idoralarini akkreditlash protseduralari. Auditni bosqichlari. Ichki va tashqi auditlar odatda ikki bosqichdan iborat buladi: moslikka (adekvatlik) tekshirish va muvofiqlikni tekshirish. Moslikni tekshirish Hujjatlashtirilgan tizim qo’llanilayotgan standart talablariga mosligi darajasi aniqlanadi.Moslikni tekshirilishi quyidagicha bajarilishi mumkin: •qo’llanilayotgan standart talablarini, ushbu talablarga hujjatlashtirilgan tizimni mos keluvchi qismlarini aniqlagan holda ko’rib chiqilishi. •hujjatlashtirilgan tizimni, qo’llanilayotgan standart talablari bilan solishtirgan holda bandma – band ko’rib chiqilishi. Uchinchi tomon auditida barcha, ikkinchi tomon auditida ko’pgina muvofiklikka tekshiruvlar albatta moslikka tekshirish natijalariga bog’liq, chunki sifat tizimi hujjatlari qo’llanilayotgan standart talablariga mos kelmasa, joylarda olib borilayotgan faoliyatning hujjatlarda belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirish ma’noga ega emas. Muvofiqlikni tekshirish Hujjatlashtirilgan tizim korxona yoki tashkilot xodimlari tomonidan tulik tushunilishi, joriy qilinganligi, xarakatda ekanligi va qo’llab-quvvatlanishi darajasini belgilash uchun o’tkaziladigan audit. Qo’llanilayotgan standart u yoki bu faoliyatni amalga oshirish uchun hujjatlashtirilgan protsedura ishlab chiqilishini talab qilmasa, muvofiqlikni tekshirish, qo’llanilayotgan standart talablarini bajarilishiga nisbatan amalga oshiriladi.

Audit ob’ektlari Mahsulot, jarayon yoki sifat tizimi audit ob’ektlari bo’lishi mumkin. Mahsulot auditi – mahsulotni amaldagi tavsiflarini belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirish uchun mo’ljallangan. Jarayon auditi – jarayonni belgilangan talablarga muvofiqligini baholash uchun mo’ljallangan. Bunda jarayonni rejalashtirilgan natijalarga erishish imkoniyati baholanadi. Bunday auditlarga, kamchiliklari mahsulotni o’lchash va sinash orqali aniqlanishi murakkab bulgan, lekin mahsulotdan foydalanish boshlangandan so’ng yuzaga chikaigan maxsus jarayonlar (payvandlash, quyish, issiqlik bilan ishlov berish va h.k., shuningdek xizmat ko’rsatish jarayonlarini ko’pchiligi)ni tekshirish keng tarqalgan. Sifat tizimi auditi – tizimni belgilangan talablarga muvofiqligini baxolash uchun mo’ljallangan.Mahsulot va jarayon auditlaridan farqli o’laroq, bu katta hajmdagi ma’lumotni olish va tahlil qilish bilan bog’liq eng murakkab audit. Audit usullari Tashkilot sifat tizimini o’ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, shuningdek xarajatlarni optimallashtirish va audit dasturi vazifalarini bajarish uchun, auditni quyidagi sxemalar bo’yicha rejalashtirishi mumkin: • bo’linma ishtirok etuvchi barcha jarayonlarni tadqiq qilgan holda, bo’linmalar faoliyati auditi. Bu usulni kamchiligi – sifat tizimi ta’minlash jarayonlari doirasida bo’linmalar yoki sexlararo o’zaro aloqani kuzatish mumkin emas. • tashkilotni turli bo’linmalarida har bir jarayonni ketma-ket tadqiq qilgan holda, sifat tizimi jarayonlari o’zaro aloqasini auditi. Auditor tashkilot tuzilmasini hisobga olgan holda barcha jarayonni «kuzatish» va jarayonlar doirasida bo’linmalarni o’zaro aloqasi to’g’risida ma’lumot olish imkoniyatiga ega. Jarayonlar zanjirini kuzatishda auditorlar guruhini bo’linmadan bo’linmaga ko’chishi uchun qo’shimcha vaqt zarurligi bu usulni kamchiligi hisoblanadi.

Bundan tashqari, yordamchi jarayonlar (hujjatlarni, yozuvlarni boshqarish va h.k.) tajribasiz auditor e’tiboridan chetda qolishi mumkin. Amaliyotda ko’pincha birlashgan usul qo’llaniladi, ya’ni audit bo’linmalar bo’yicha o’tkaziladi, lekin audit uchun bir necha aniq ob’ektlar (loyihalar, shartnomalar, buyumlar va h.k.) tanlanadi. Turli bo’linmalarni tekshirishda, auditorlar auditni ushbu ob’ektiga taalluqli bo’lgan jarayonlarni o’zaro aloqasini kuzatadilar. Audit ob’ektini tadqiq kilish quyidagi sxemalardan biri bo’yicha amalga oshiriladi: oldinga kuzatish – jarayonni boshidan uning natijasigacha yoki belgilangan nuqtagacha kuzatish; ortga kuzatish – jarayonni natijasidan jarayonni boshlanishigacha kuzatish; qisman kuzatish – tadqiqot jarayonni ixtiyoriy tanlangan nuqtasidan boshlab oldinga yoki ortga amalga oshiriladi. Ichki auditni o’tkazish. Ichki auditlarni doimiy o’tkazilishi quyidagilarga imkon beradi: a) sifat tizimini qo’llanilayotgan standart talablariga va tashkilot tomonidan hujjatlashtirilgan protseduralar, korxona standartlari, yo’riqnomalar va boshqa hujjatlarda belgilangan talablarga muvofiqligini ta’minlash; b) rahbariyat va tegishli tomonlarda sifat tizimini natijaviyligi bo’yicha ishonch tug’dirish: ichki audit, tizim qanday faoliyat yuritayotganligi to’g’risida rahbariyatga ob’ektiv ma’lumot taqdim qilgan holda, aks aloqani ta’minlaydi. v) operativ muammolarni aniqlash: istalgan tizimni tekshirish vaqtida, auditor tizimdagi yoki protseduralardagi muammolarni aniqlash imkoniyatiga ega; g) to’g’rilovchi amallarni tadbik kilish uchun aks aloqani ta’minlash: ichki audit mobaynida belgilangan talablarga nomuvofiqliklar aniqlanadi, so’ng aniqlangan nomuvofiqliklar sabablarini bartaraf qilish uchun to’g’rilovchi amallar ishlab chiqiladi va faoliyatga joriy kilinadi; d) ichki audit tizim joriy qilinayotgan vaqtda sozlash uchun foydali mexanizmdir: sifat tizimini joriy qilish va sertifikatlashtirishga tayyorlash vaqtida

tizimni «ishga tushirish» va tizim «oqsoqlanayotgan» joylarni aniqlash imkoniyatini beradi. Ichki auditlarni maqsadi – aybdorlarni izlash va jazolash emas. Bu tushunchani tashkilotni barcha xodimlariga etkazish lozim, chunki tashqi nazoratdan «ximoyalanish» ob’ektiv ma’lumot olishga imkon bermaydi. Mumkin bo’lgan jazolashdan xavfsiragan holda, xodimlar zarur ma’lumotlarni berkitishi yoki noto’g’ri taqdim qilishi mumkin, bu holda audit natijalari tizimni faoliyati haqida ob’ektiv ma’lumot bermaydi, natijada tizim samarali ishlash urniga korxona va uning xodimlari uchun ortikcha kog’ozbozlikka aylanadi. Audit tamoyillari Auditni tayyorlash va amalga oshirishda ma’lum tamoyillarga rioya qilish kerak. Bu tamoyillarga rioya qilinishi audit natijalari bo’yicha etarli, ishonchli va ob’ektiv ma’lumotlar olishni zarur sharti hisoblanadi. ISO 19011:2002 standartida auditorlar uchun tekshirish jarayoniga taalluqli tamoyillar keltirilgan. Auditorlar rahbarlik uchun qabul qiladigan tamoyillar: 1) O’zini madaniyatli tutish 2) Vijdonan, xolisona bayon qilish 3) Xaar bir xodimyoki jarayonga etarli e’tibor 4) Ijobiy yondoshuv. Tekshirish jarayoniga taalluqli tamoyillar: 1) Mustaqillik – audit xolisligi va audit natijalari bo’yicha xulosalar ob’ektiv asosga ega ekanligi. Audit natijalari ob’ektivligini ta’minlash uchun auditorlar uzlari tekshirayotgan faoliyatdan mustaqil bo’lishlari kerak. 2)Isbotlarga asoslangan yondoshuv – audit natijalari bo’yicha ishonchli xulosalarni olishning ratsional usuli. Faqat tekshirib asoslangan ma’lumot audit guvohligi bo’lishi mumkin, shuning uchun ishonchli ma’lumot olish uchun auditor ma’lumot yig’ishni turli usullari va ma’lumot olishni bir necha manbalaridan foydalanishi lozim. Yuqorida ko’rsatilgan tamoyillardan tashqari auditni ba’zi tashkiliy tamoyillarini ko’rib chiqishimiz kerak:

1)Yagonalilik tamoyili - har bir aniq audit, korxona rahbari tomonidan rasmiy belgilangan protsedura bo’yicha o’tkaziladi. Tashkilotda audit natijalarini taqdim qilishni yagona shakllarini qo’llanilishi, bir qator auditlarda olingan ma’lumotlarni tahlilini engillashtiradi. 2)Tizimlilik tamoyili - SMT turli elementlari bo’yicha aniq auditlarni rejalashtirish va o’tkazish ularni tarkibiy o’zaro aloqasini hisobga olgan holda amalga oshirilishi kerak. 3)Hujjatlashtirish tamoyili - har bir auditni o’tkazish, audit o’tkazilayotgan ob’ektni xakikiy holati to’g’risidagi ma’lumotni saqlanishini ta’minlash maqsadida korxonada urnatilgan ma’lum bir tarzda hujjatlashtirilishi kerak. 4)Oshkoralik tamoyili – har bir audit anik rejalashtiriladi, tekshirish vaqtida xodimlar o’z o’rnilarida bo’lmasliklari yoki talab qilinadigan ma’lumotlarni berishdan bosh tortishlarining oldini olish maqsadida audit utkazish vakti va davomiyligi to’g’risida audit o’tkaziladigan bo’linma (ma’sul shaxs) oldindan ogohlantiriladi. 5)Doimiylik tamoyili - SMT barcha elementlari va barcha bo’linmalar korxona rahbariyati tomonidan tahlil va baholash predmeti bo’lishini ta’minlash maqsadida auditlar davriylik bilan o’tkaziladi. Auditlar oralig’ini, tekshirilayotgan jarayonlarni maqomi va muhimligini, avvalgi auditlar natijalarini hisobga olgan holda tashkilotning o’zi belgilaydi. 6.Audit dasturini boshqarish Audit dasturi aniq muddatlarga rejalashtirilgan bir yoki bir necha auditlarni o’z ichiga olishi mumkin. Biroq, audit dasturi auditlarni yillik grafigidan iborat emas, balki unda auditlarni rejalashtirish va tashkil qilish, shuningdek ularni belgilangan muddatlarda natijali va samarali bajarilishini uchun etarli darajada resurslar bilan ta’minlanishi talab etiladi. Audit dasturida: -audit maqsadlari va hajmi, -audit dasturi bo’yicha umumiy va alohida auditlar bo’yicha javobgarlik, -auditni o’tkazish jarayonlari ko’rsatiladi.

Tashkilot rahbariyati, audit dasturini boshqarish uchun javobgar shaxslarni tayinlashi va ularga audit dasturini belgilash, zarur resurslar bilan ta’minlash, dasturni joriy qilish, monitoring utkazish, tahlil kilish va yaxshilash uchun etarli vakolatlar berishi kerak. Audit dasturini boshqarishni amalga oshiruvchi shaxslar javobgarliklari: -audit dasturi maqsadlari va hajmlarini, shuningdek auditni o’tkazish protseduralarini aniqlash; -auditlarni o’tkazishdagi mas’ul mutaxassislarni (auditorlik guruhi rahbari, auditorlar, stajyorlar va texnikaviy ekspertlar) aniqlash; -audit dasturini rejalashtirish, joriy qilish, monitoringini utkazish va yaxshilash uchun zarur resurslar bilan ta’minlash; -audit dasturi bajarilishini ta’minlash va audit dasturi bo’yicha tegishli yozuvlarni olib borish; -audit dasturi monitoringi utkazish, tahlili va yaxshilash. Yirik tashkilotlarda sifat tizimini ishlab chiqish va joriy qilish bosqichida ichki audit xizmatini tashkil qilishni ko’zda tutish maqsadga muvofiqdir. Ichki audit xizmati amaliy ish tajribasiga ega va maxsus o’qishdan o’tgan mutaxassislar bilan ta’minlanishi kerak. Bunda ushbu xizmat xodimlarining funksiyalari, javobgarligi va vakolatlari ichki audit bo’yicha protsedura va lavozim yo’riqnomalarida belgilanadi. Auditlarni rejalashtirish. Rejalashtirish bosqichida, audit dasturini boshqarish uchun javobgar shaxslar, audit dasturi maqsad va hajmlarini, shuningdek dastur bo’yicha javobgarlik, resurslar va protseduralarni aniqlaydilar. Audit dasturini maqsadlari - bu ma’lum bir aniq auditni emas, balki korxonada utkaziladigan umuman auditlarning maqsadlaridir. Ichki audit uchun audit dasturini maqsadlari, masalan: «sifat tizimini standartga muvofiqligini aniqlash» yoki «faoliyatni yaxshilash mumkin bo’lgan sohalarni aniqlash» bo’lishi mumkin.

Audit dasturini hajmi - bu qaysi jarayonlar va bo’linmalar qachon tekshirilishi kerakligidir. Audit dasturini hajmi tashkilot jarayonlarini o’lchami, tipi va murakkabligiga bog’liq bo’ladi. Tekshirishlarni kalendar asosida rejalashtirish mumkin, bunda ma’lum jarayonlar va bo’linmalar belgilangan vaqt oraliqlarida tekshiriladi. Davriy tekshirishlardan tashqari qo’shimcha tekshirishlarni o’tkazish zaruriyati bo’lishi mumkin. Qo’shimcha tekshirishlarni o’tkazish zaruriyatlari quyidagilardan kelib chiqishi mumkin: avvalgi audit dasturi natijalarini tahlili; -ma’lum audit mobaynida aniqlangan nomuvofiqliklar bo’yicha joriy qilingan to’g’rilovchi amallarni natijaviyligini tasdiqlash; -tashkilot tarkibiy tuzilmasi yoki faoliyatidagi ahamiyatli o’zgarishlar. Tashkilotni qayta tashkil qilinishi, yangi texnologik yoki ma’muriy jarayonlarni, yangi protseduralarni joriy qilinishida, yangi faoliyat turlari va usullarini belgilangan talablarga muvofiqligini tekshirish uchun qo’shimcha tekshirishlarni utkazish mumkinligini ko’zda tutish kerak. Audit dasturi hajmini aniqlashda quyidagi faktorlarni hisobga olish kerak: -amaldagi dasturlar, loyihalar, kontraktlar. -tashqi tekshirish ehtimoli. Tashqi auditga tayyorgarlik ko’rish uchun navbatdan tashqari ichki audit o’tkazish maqsadga muvofiq bo’ladi. -potensial muammolarni ko’rsatuvchi, ma’lumotlar tahlillari natijalari. Bu faktorlarni o’rganib chiqib, ma’lum bo’linma faoliyatini tekshirish zaruriyatini aniklash mumkin. Audit dasturi bo’yicha resurslar. Tashkilot, auditlarni rejalashtirish bosqichida, audit dasturi bo’yicha qanday resurslar kerak bo’lishini aniqlashi va ularni ajratilishini ta’minlashi kerak. Resurslarni aniqlashda quyidagilarni hisobga olish kerak: -ichki auditlarni o’tkazish uchun xodimlar. Auditorlarni tekshirilayotgan faoliyatdan xolisligini ta’minlash uchun kichik korxonalarda auditlarni o’tkazish uchun tashqaridan mutaxassislarni taklif qilish extimolining mavjudligi;

-auditorlarni uslubiy qo’llanmalar, ma’lumot hujjatlar, yo’riqnomalar, ma’lumotlarni qayd qilish shakllari bilan ta’minlash uchun resurslar; -auditorlar layoqatini baholash va ta’minlash, ularni ish faoliyatini yaxshilash uchun resurslar. Masalan, auditorlarni o’qitish, seminarlar o’tkazish, auditorlarni maxsus adabiyotlar bilan ta’minlash uchun resurslar. Audit dasturi bo’yicha protsedura. Tashkilot: -auditlarni rejalashtirish va auditorlar guruhini shakllantirish tartibini; -auditorlarni layoqatini baholash va ta’minlash bo’yicha faoliyatni; -auditlarni o’tkazish, shu jumladan aniqlangan nomuvofiqliklarni bartaraf qilinishi va joriy qilingan to’g’rilovchi amallarni natijaviyligini tekshirish tartibini; -audit dasturini bajarilishi monitoringi va natijaviyligini tahlilini belgilovchi protsedurani ishlab chiqishi kerak. Ichki audit xizmati tegishli tashkiliy, me’yoriy va uslubiy hujjatlarni mavjudligi bu xizmatni samarali ishlashini muhim shartlaridan biri hisoblanadi. Auditlarga tayyorgarlik ko’rish va amalga oshirish vaqtida uslubiy hujjatlarni qo’llanilishi quyidagilarga imkon beradi: -so’rovlar o’tkazish, kuzatishlar natijalarini bayonlashtirish, hisobotlarni rasmiylashtirishda auditorlar ishini osonlashtiradi; -auditda ish vaqtini qisqartiradi. Audit dasturi bo’yicha yozuvlar Ichki auditni rejalashtirish, amalga oshirish va uni natijalari bo’yicha hisobot hujjatlari (yozuvlar) ni olib borish zarur. Bu yozuvlarga: -auditlar rejalari; -auditlar bo’yicha hisobotlar; -nomuvofiqliklar to’g’risida hisobotlar (aktlar); -to’g’rilovchi amallar to’g’risida hisobotlar; -auditorlarni ish tajribasi, ularni o’qishi to’g’risidagi yozuvlar; -ularni faoliyati va layoqatliligini baholash natijalari misol bo’la oladi. Audit dasturini monitoringi va tahlili

Ichki audit jarayonining monitoringi rejalashtirilgan tadbirlar bajarilishini nazorat qilish va audit dasturi maqsadlariga erishilish darajasini baholash maqsadida o’tkaziladi. Ichki audit jarayonini «asboblar bilan o’lchab» bo’lmasligi sababli, monitoring o’tkazish va audit dasturi bajarilishi natijaviyligini baholashga imkon beruvchi jarayon indikatorlarini belgilash zarur. Indikatorlarni quyidagilarga imkon beradigan qilib belgilash zarur: -faoliyatni dastur va auditlar grafigiga muvofiqligini nazorat qilish (masalan, tegishli hujjatlarda rejalashtirilgan tadbirlar bajarilganligi, ularni bajarilgan sanasi va javobgar shaxsni imzo ko’rsatiladigan grafalar ko’zda tutilishi); -auditorlar guruhini audit rejasini bajarish qobiliyatini baholash (bu erda indikator sifatida qo’llanilishi mumkin: ma’lum audit rejasini bajarilishi/bajarilmasligi, audit bo’yicha protseduralarga auditorlarni muvofiqligi/nomuvofiqligi, audit bo’yicha hisobotni taqdim qilish muddatlariga rioya qilinishi/qilinmasligi va h.k.). Tashkilot audit dasturini monitoringi davomida olingan ma’lumotlarning tahlilini amalga oshirishi kerak. Bunday tahlil natijasida, audit dasturini boshqarish uchun javobgar shaxslar audit dasturini yaxshilash bo’yicha imkoniyatlarni aniqlashi va bu bo’yicha tadbirlar, shu jumladan to’g’rilovchi va oldini oluvchi amallarni joriy qilishi kerak. Aytib o’tish lozim-ki, bu erda so’z audit davomida aniqlangan nomuvofiqliklar sabablarini bartaraf qilish uchun to’g’rilovchi amallar to’g’risida emas, audit dasturiga nisbatan to’g’rilovchi amallar haqida bormoqda. Masalan, tahlil natijasida sifat tizimini ishchi holatda tutish uchun utkazilishi zarur bulgan auditlar chastotasi kamligi yoki auditorlarning etarli layoqatga ega emasligi mumkin. Auditni o’tkazish Istalgan audit cheklangan vaqt va cheklangan resurslar bilan amalga oshiriladi. Xar kanday tekshirishlar, tekshiruvchi va tekshiriluvchining vaqtini oladi. Auditor, yig’ilishlar, so’rovlar va h.k. o’tkazish vaqtida xodimlarni ishdan chalgitgan holda, ishlab chiqarish jarayonini buzishi mumkin, shuning uchun ham tekshirishni samarali o’tkazish uchun har bir auditga yaxshilab tayyorlanish kerak.

Joylarda tekshirishni o’tkazish uchun uchta tayyorgarlik bosqichi bajariladi: «auditni boshlanishi», «hujjatlar tahlilini o’tkazish» va «joylarda tekshirishga tayyorgarlik».

Adabiyotlar : 1. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantanali marosimiga bagishlangan Oliy Majlis palatalarining kushma majlisidagi nutki. -T.: "O’zbekiston" NMIU, 2016.- 2. Mirziyoev SH.M. Konun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash - yurt tarakkiyoti va xalk farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi kabul kilinganining 24 yilligiga bagishlangan tantanali marosimdagi maruza 2016 yil 7 dekabr. T: "O’zbekiston" NMIu. 2016-486. 3. Mirziev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalkimiz bilan birga kuramiz. - T.: "O’zbekiston"NMIU, 2017. - 488 6. buyicha 4. Ismatullaev P.R., Matyakubova P.M. Turaev SH.A. Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish. Dasrlik. T.: Lesson-Press, 2015.423 5. Ismatullaev P.R., Axmedov B.M., Matyakubova P.M., Xamrokulov F.X. Turaev SH . A . Sertifikatlashtirish asoslari va sifat menejmenti . Darslik. Toshkent, Sano-standart, 2014. - 330 6. 6. Abduvaliev A.A. i metrologii i upravleniya kachestvom Izdatelstvo TGTU, 2002. - 287 s. dr. Osnovы standartizatsii, sertifikatsii produksii. Uchebnoe posobie. - Tashkent: 7. Axmedov B.M., Ismatullaev P.R., Turaev SH.A. Sertifikatlashtirish va sifatni boshkarish asoslari, o’kuv kullanma. O’zR O MTV; TDTU. – Toshkent 2007. -233 6. 8. Axmedov B.M., Ismatullaev P.R. Turobjonov S.M., YUsupov E.D. Typaev SH . A . Osnov ы sistem ы menedjmenta kachestva . Izd-vo iptd Uzbekistan. - Tashkent, 2009. -208 s.

Похожие

Sifat menejmenti tizimini hujjatlashtirish

Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish

Sifat menejmenti tizimini tekshirish

Sifat menejmenti tizimini joriy etish

Sifat menejmenti tizimini sertifikatlashtirish 2