logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Машиностроение
  4. Yonilg`ilarning umumiy xossalari, tarkibi va klassifikatsiyasi. Yonilg`ining yonishi uchun kerakli havo miqdori

Yonilg`ilarning umumiy xossalari, tarkibi va klassifikatsiyasi. Yonilg`ining yonishi uchun kerakli havo miqdori

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

289.5 KB
Скачать
Yonilg`ilarning umumiy xossalari, tarkibi va klassifikatsiyasi. Yonilg`ining yonishi uchun kerakli havo miqdori Reja: 1. Yonilg`ilarning xossalari va ularning turlari. 2. Yonilg`ilarning klassifikatsiyasi va element tarkibi. 3. Yonilg`ilarning yonishi va issiqlik berishi. 4. Yonilg`ilarning yonishi uchun kerakli havo miqdori. 5. Neft mahsulotlarining fizik-ximiyaviy ko`rsatkichlari. Yonilg`ilarning xossalari va ularning turlari Kishlok va xalk xujaligining rivojlanishi yonilg`i energetika resurslaridan foydalanish bilan uzviy boglikdir. Texnika tarakkiyotining jadal rivojlanishi natijasida yonilg`ilarning roli va ularga bulgan talab muxim urin egallamokda. Kishlok xujaligida ishlab chikarilayotgan maxsulotlarni yetishitirishda sarf bulayotgan xarajatlarning asosiy kismini yonilg`ilar tashkil etadi. Xar bir foiz iktisod kilingan yonilg`i mamlakatimizga katta foyda keltiradi va bu mexnat unumdorligini oshirish xisobiga olingan foydaga nisbatan bir necha marta kupdir. Shuning uchun yonilg`i energetika resurslaridan tejamkorlik bilan foydalanish maksadga muvofikdir. Respublikamiz yonilg`i va energiya ishlab chikarish xamda unga bulgan talabni tuligicha ta’minlaydigan davlatlardan biri xisoblanadi. Gazsimon yonilg`ilar ishlab chikarish buyicha Urta Osiyo eng kup yetkazib beradigan region bulib, nafakat uz talablarini, balki Ural, Kozogiston va Markaziy rayonlarni xam ta’minlaydi. Yonilg`i deb yonish jarayonida issiklik energiyasini xosil kiluvchi moddalarga aytiladi. Ichki yonuv dvigatellarining ishlashi xam yonilg`ining yonish natijasida xosil bulgan, issiklik energiyasini mexanik energiyaga aylantirishdir. Yonilg`ilar agregat xolati buyicha suyuk, kattik, gazsimon va kelib chikishiga karab tabiiy va sun’iy buladi. Yonilg`ilarning kurinishlari Yonilg`i Tabiiy xolatda Sun’iy xolatda Suyuk xolatda Gaz xolatda Kattik xolatda Neft Tabiiy va neft gazlari Kazib olinadigan kumirlar, torf, utin Benzin, kerosin, dizel yonilg`isi, mazut, spirt, benzol yonilg`i va boshka kurinishda ishlati- ladigan gazlar Kumir koks lari, yigilgan utinlar, taxta kumir va boshkalar. 2. Yonilg`ilarning klassifikatsiyasi va element tarkibi Yonilg`ilar yonuvchi va yonmaydigan kismlardan tashkil topgan. Yonuvchan kismiga xar xil organik birikmalar yigindisidan iborat bulib, unga uglerod, vodorod, kislorod, azot va oltingugurt birikmalari kiradi. Yonmaydigan (ballast) kismi esa mineral aralashmalardan iborat bulib, uni tarkibi chukindi va namlik (xavo buglari) dan iborat. Yonilg`i sifatining asosiy kursatkichi, ularning mikdorida yonuvchi moddalarning elementor joylashishi xisoblanadi.( missasiga nisbatan % xisobida). Uglerod S- yonilg`ining asosiy kismini tashkil kiladi. Uning mikdori oshishi natijasida yonilg`ining issiklik berishi sifati osha boradi.Uglerod mikdori asosan yonilg`ilarning markasiga karab 50%dan 97% gacha buladi. Vodorod N – ugleroddan keyin ikkinchi urinda bulib, uning mikdori 25% gacha bulishi mumkin, lyokin u tuligicha yenganda uglerodga karaganda 4 marta kup issiklik beradi. Kislarod O- fakatgina ichki ballast xisoblanib, yenmaydi, issiklik xam bermaydi, uning mikdori 0,5 … 43% gacha bulishi mumkin. Azot N - ichki ballast xisoblanib, yenmaydi, issiklik xam bermaydi, Uning mikdori 0,5… 1,5 % gacha buladi. Oltingugut S - yenganda oz mikdorda issiklik beradi, ammo eng keraksiz modda xisoblanadi. Uning yonishi natijasida SO 2 va SO 3 oltingugut angidridlari ajralib chikadi, zaxarlovchi gaz chikaradi, xamda metallarning yuzasining eanglashiga olib keladi. Chukindilar A - yenmaydigan kattik moddalar safiga kiradi,va yonilg`i tulik yengandan keyin kolgan kismi xisoblanadi. Bu juda xam keraksiz, zararli kism xisoblanib, dvigatellarning krivoship-shatun mexanizimlarining tez yeyilishiga olib keladi. Tarkibida chukindilar kup bulgan yonilg`ining issiklik berishi kamayadi , yonish jarayoni syokinlashadi. Namlik W - keraksiz, yenmaydigan moddalar safiga kiradi , issiklikning bir kismi uni buglatishga sarflanib, xarorat pasayadi. Xavoning xarorati past xolatlarda esa umuman katta zarar yetkazib, detallarni eanglashga olib keladi. Mineral kushimchalar asosan ichki va tashki kushimchalardan iborat buladi. Ichki kushimcha asosan yonilg`ining ximiyaviy tarkibida bulsa, tashki kushimcha esa yonilg`ilarni tashiganda, saklaganda, foydalanish davomida atrof muxitdan kushiladi. Ishchi yonilg`ining elementar tarkibi kuyidagicha buladi. C i + H i + O i + N i + S i + A i + W i = 100 % Yonilg`ini 105 s xaroatda kizdirilgandan keyin xavo buglari chikib ketgandan keyingacha kuruk massasi kuyidagicha kurinishda buladi. S k + N k + O k + N k + S k + A k = 100 % Tozalangan , ishlatishga tayer yonilg`ining tarkibi kuyidagicha ifodalanadi. S x + N x + O x + N x = 100 % Gaz kurinishidagi yonilg`ilarda esa uning yonuvchi kismiga uglerod oksida (11) SO metan SN va boshka uglevodorodlar (SpN) dan tashkil topgan. Gazsimon yonilg`ilarni yenmaydigan kismiga azot N 1 uglekisliy gaz SO 2 , Oltingugurt oksidi SO 2 Kislorod O 2 va suv buglari H 2 O kiradi. Gazsimon yonilg`ilarning asosiy issiklik berish baxosini metan va ogir uglevodorodlar tashkil kiladi. 3. Yonilg`ilarning yonishi va issiklik berishi Yonilg`ilarning yonishi natijasida xosil bulgan issiklikning darajasi uning sifatini belgilaydi. Suyuk va kattik yonilg`ilarda massa (kdj\kg) gazsimonlarda esa (kdj\ m 3 ) birligidagi yonilg`ining tula yonishidan xosil bulgan issiklik mikdoriga yonilg`ining yonish issikligi deb ataladi. Yonilg`ilarning yukori Q kup va past (Q kam ) yonish issikligi buladi. Massa yoki xajm birligidagi yonilg`ining tula yonishi natijasida xosil bulgan va yonish maxsulotlarini boshlangich xaroratgacha sovutganda sovituvchi muxitga beriladigan issiklik mikdori yukori yonish issikligi deb ataladi, va kuyidagicha aniklanadi. Q kup = 339 S + 1256 N – 109 (0 - S ) Massa yoki xajm birligidagi yonilg`i yengandan xosil buladigan issiklik mikdoridan, suv bugining kondensatlanishida ajralib chikuvchi issiklik mikdorining ayirmasi yonilgining past yonish issikligi Q kam deyiladi va kuyidagicha aniklanadi. Q kam = Q kup - 25 ( 9 N + W ). Bu yerda 25 kj \ kg – odatda 1 kg suvni buglantirish uchun ketadigan issiklik mikdori. 1 kg yonilg`i yonganda 9N suv bugi xosil buladi. 1 kg yonilg`idagi N vodorod va W – namlik mikdori. Gaz kurinishidagi yonilg`ilarning eng kup issiklik berish darajasi kuyidagicha xisoblanadi. Q kup =128(SO + N 2 ) + 399 SN u + 639 S p N t . Eng past issiklik berish mikdori esa Q kam = 128 SO + 108 N 2 + 356 SN u + 589 Sp N t Shunday kilib, yonilg`ining taxminiy issiklik berish mikdori kilib 1 kg yoki 1 m 3 yonilg`i yenganda 29307,6 KDJ issiklik beradi deb kabul kilingan. Yonilg`ining yonish issikligini fakat nazariy yul bilangina emas, balki tajriba yuli, ya’ni maxsus asbobda (kalorimetrda) ma’lum mikdordagi yonilg`ini yokib kurish natijasida xam aniklash mumkin. Yonish issikligini kalorimetrda suvni xaroratini oshishiga karab baxolanadi. Real yonilg`ining shartli yonilg`iga nisbatan kup yoki kam issiklik ajratishi kaloriyali ekvivalentligini kursatadi. Xar xil turdagi yonilg`ining issiklik berish va kaloriya ekvivalentligi kuyidagicha. № Yonilg`ining turi Isskilik berishi Q p kdj/kg kaloriya ekvivalenti 1 2 3 4 5 6 7 Shartli yonilg`i (donetskiy toshkumiri) Antrotsit Okish kumir Torf Utin Neft Mazut 29307 30230 14235 13440 12560 41867 41448 1,0 1,03 0,49 0,46 0,43 1,42 1,40 Yonish murakkab jarayon bulib, bunda ximik reaksiya fizik xodisalar bilan kuzatiladi, ya’ni yonilgi va xavo aralashma diffuziya jarayoni, issiklik almashinuvi, gidro va gazadinamik jarayonlar. Yonish – yonuvchi maxsulotni okismetel (oksidlovchi) bilan ximiyaviy birlashish jarayonidir. 4. Yonilg`ilarning yonishi uchun kerakli xavo mikdori Amalda yonish yonilgini xavo kislorodi bilan oksidlanishini bildiradi. Natijada ma’lum mikdorda issiklik energiyasi ajraladi va xarorat tezda oshadi. Yonish jarayoni gamogenli, getrogenli va portlovchilarga bulinadi. Gamogenli yonishda – yonilgi va oksidlovchi gazsimon xolatda, geterogenlida reoksiyaga kirishuvchi maxsulotlar xar xil agregat xolatida,( masalan, kattik va gazsimon ) buladi. Tarkibida S N S va O bulgan 1 kg kattik yoki suyuk yonilg`ining yonishi uchun kerakli nazariy kislorod mikdori kuyidagicha xisoblanadi. кг S Н С hназ ; 2, 23 0 8 7,2     Gazsimon yonilg`ilarning yonishi uchun kerak buladigan nazariy xavo mikdori (m 3 ) kuyidagicha 21 )4 ( ) (5,0 2 2 O Н C m n Н СО h m n наз      Bu yerda p- uglerod atomlari soni. m - vodorod atomlari soni 21- xavodagi kislarodning xajmiy mikdori, % Yonilg`ilarning turlari buyicha xavoning oshikchalik koeffitsiyenti ( α ) ning taxminiy mikdori. 1-jadval Xavoning oshikchalik koeffitsiyenti kiymatlari № Yonilg`ining turlari α 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Gazsimon Benzin Dizel yekilgisi Motor moyi Kattik kukunsimon yenilgilar Korakumir, torf, utin Toshkumir Koks 1,05…1,20 0,90…1,15 1,20…1,40 1,50…1,70 1,04…1,10 1,50…2 1,30…90 1,40…1,60 9. Ishlab chikarish chikindilari 1,60…2 Ishchi aralashmaning tarkibi xavoning oshikchalik koeffitsiyenti ( ) bilan baxolanadi. Xavoning oshikchalik koeffitsiyenti (  ) yekilgining yonishida ishtirok etuvchi xavo mikdori (N x ) ni nazariy xavo (N n ) mikdori massasiga nisbati bilan topiladi va u kuyidagicha buladi. . наз Н Нх   Ishchi aralashmaning tarkibidagi xavo va yekilgining nisbat mikdoriga karab aralashma normal, kambagal, uta kambagallashgan, boyitilgan va uta boy aralashmalarga bulinadi. a) Normal aralashmada N x = N n ya’ni xavoning oshikchalik koyeffitsenti  = 1 ga teng 1 kg yekilgi (benzinni) yenishi uchun 15 kg yakin xavo kerak buladi. Dvigatel normal yekilgida ishlaganda uning kuvvati maksimalga yakin oshadi solishtirma yekilgi sarfi esa menimaldan bir necha bor kup buladi. b) Kambagallashgan aralashmada 1 kg benzinni yenishi uchun 15 kg dan kup xavo kerak lekin 16,5 kg dan kup emas. Dvigatel bunday yekilgida ishlaganda yekilgining yenish tezligini pasayishi natijasida uning kuvvati bir necha marta kamayadi, lekin tejamkorligi oshadi. v) Uta kambagal aralashmada 1 kg benzinni yenishi uchun 16,5 kg dan kup xavo kerak buladi. Dvigatel bunday yekilgida ishlaganda uning kuvvati tezda pasayadi va yenilgi sarfi oshadi, kaysiki   1,3 bulgan aralashma silindrda yenmaydi. g) Boyitilgan aralashmada 1 kg benzinni yenishi uchun 15 kg dan kam, lekin 13 kg dan kam emas xavo kerak buladi. Dvigatel bunday yenilgida ishlaganda yenish tezligi oshishi tufayli uning kuvvati maksimalga oshadi, lekin iktisodlik darajasi yemonlashadi. Uta boy aralashmada 1kg benzinni yekishi uchun 13 kg dan kam xavo kerak buladi. Dvigatel bunday yekilgida ishlaganda uning kuvvati pasaydi va tejamkorligi yemonlashadi.  xavoning mikdori   0,5 bulgan aralashma silindrda yenmaydi ( alangalanmaydi) Dvigatelning ishlash rejimiga karab  ning mikdori  = 0,6  1,5 gacha uzgarib turishi mumkin. Dizel dvigatellarida  ning mikdori  = 1,20  1,66 gacha buladi, chunki ularda ishchi aralashmani tayorlash sharoiti yomonrok, karbyuratarli dvigatellarga nisbatan. Dvigatelni kambagal yenilgida ishlayetganligini oddiy tashki kurinishi karbyuratorda ovoz chikarib pakkillashi, boy yenilgida ishlayetganligining belgisi chikarish trubasidan pakkilab tovush chikishidir. 5. . Neft maxsulotlarining fizik-ximiyaviy kursatkichlari Neft maxsulotlarining sifati ularning energetik tavsifnomasi, xamda fizikaviy (zichligi, kovushkokligi, buglanuvchanligi va boshkalar) va ximiyaviy (turgunligi, korroziyaga faolligi va boshkalar) xossalari bilan aniklanadi, bu kursatkichlarning xammasi xam muxim. Kursatkichlar umumlashgan xolda neft maxsulotini sifatini aniklab, uni ishlatish mumkin yoki mumkin emasligiga baxo beradi. Neft maxsulotlarining zichligi – bu xajm birligidagi neft maxsulotlarining massasidir. Neft maxsulotlarining tarkibiga kiradigan uglevodorodlarning zichligi xar xil buladi. Parafinli uglevodorodlarning zichligi, aromatik uglevodorodlarning zichligiga nisbatan kam, naftenli uglevodorodlar urtacha zichlikka ega. Uglevodorodlarning oson kaynaydigan fraksiyalarini zichligi kam, kiyin kaynaydigan fraksiyalarning zichligi yukori buladi. Amalda absolyut zichlik emas, nisbiy zichlik aniklanadi. Nisbiy zichlik – bu neft maxsulotlarining 20 0 S dagi zichligini, shu xajmdagi suvni 4 0 S dagi zichligi nisbatiga teng. Neft maxsulotlarining zichligi neftedensimetr (ariometr) bilan aniklanadi. Zichlik aniklanayotgan xarorat bilan 20 0 S dan fark kilayotgan xollarda zichlik standart xaroratdagi kiymati kuyidagi formula bilan aniklanadi:3 кг/м 20), (t Р Р     1 20 bu yerda R 2 - 20 0 S dan fark kilayotgan xoldagi zichlik; γ - xarorat 1 0 S da uzayishini xisobga oladigan tuzatish koeffitsiyenti 0,515…0,910 kg/m 3 , grad; t - zichlik aniklanayotgan xarorat. Ayrim neft maxsulotlarining zichligi kuyidagicha buladi (2-jadval). 2-jadval Neft maxsulotlarining zichligi № Neft maxsulotlarining turlari zichligi 1 2 3 4 5 6 7 Benzinlar aviatsiyada ishlatiladi Avtomobillarda Kerosin Dizel yonilg`isi Dizel moylari Aviatsiya moylari Karbyurator moylari 0,700…0,725 0,735…0,750 0,820…0,835 0,835…0,860 0,890…0,920 0,880…0,905 0,910…0,930 Yonilg`ining zichligi uni xususiyatini muxim tavsifnomasi bulib, dvigatelni energetik kursatkichlari, yonilg`i berish va aralashma xosil kilish parametrlarini aniklaydi. Neft maxsulotlarining kovushokligi – suyuklik darajalarining tashki kuch ta’sirida uzaro siljishga kursatadigan karshiligidir. Kovushoklik asosan xarorat va neft maxsulotining tarkibiga boglik. Absolyut (dinamik, kinematik) va shartli kovushoklik turlari mavjuddir. Dinamik kovushoklik deb, suyuklikni ichki ishkalanish koeffitsiyentiga aytiladi. Ulchov birligi SI sistemasida Pa.s da ulchanadi. Bu sirti 1 m 2 suyuklikning bir-biridan 1 m masofadagi ikki katlamni 1 m/s nisbiy tezlik bilan uzaro xarakatiga kursatgan 1 N ga teng karshiligiga aytiladi, ya’ni kg/m.s yoki N/m.s larda ulchanadi. Kinematik kovushoklik deb, suyuklikni ichki ishkalanishining solishtir-ma koeffitsiyentiga aytiladi. Kinematik va dinamik kovushoklik uzaro suyuklikning zichligi bilan kuyidagicha boglangan   /  Suyuklikning kinematik kovushokligi uni dinamik kovushokligini bir xil xaroratdagi zichligini nisbatiga teng. Kinematik kovushoklikni ulchov birligi Stoks (S t ) yoki 100 marta kichik birlik Sontistoksdir (sSt). SI sistemasida kinematik kovushoklik m 2 /s da ulchanadi. Toza (distillangan) suvning 20…22 0 S da kovushokligi 1 sSt ga tengdir. Neft maxsulotlarining kovushokligi DAST 33-82 asosida Viskozimetr-lar yordamida aniklanadi va yukori aylanishli dvigatellar uchun 20 0 S da, past aylanishli dvigatellar uchun 50 0 S da, motor moylari uchun 100 0 S da meyorlanadi. Yonilg`ining kovushokligi uning xarorati, ximiyaviy tarkibi va tarkibiga boglikdir. Kovushoklik dvigatelga yonilg`ini uzatilishiga, dvigatel silindr-laridagi yonish jarayoniga, yonilg`ining past xaroratli xususiyatlariga ta’sir kursatadi. Neft maxsulotlarining shartli kovushokligi, suvni 20 0 S dagi kovushok-ligidan ancha kup yoki ozligini kursatadi va shartli gradus bilan ifodalanadi, ulchov birligiga ega emas. Neft maxsulotlarining tutakish (birdan yonish) va alangalanish xarorati, ularning yonginga nisbatan xavfliligini va tarkibini bir xilligini baxolash uchun aniklanadi. Tutakish xarorati deb, shunday eng kam xaroratga aytiladiki, neft maxsulotini kizdirganda uni ustida xosil bulgan buglar ochik alanga tegizganda yonib ketadi. Alangalanish xarorati – shunday eng kam xaroratki, ochik alanga ta’sirida neft maxsuloti 50 s dan ortik yonib turadi. Loykalanish xarorati – bu yonilg`ilarning bir xilligini buzilishi, kichik kristallar va pufakchalar xosil bulish xaroratidir. Bu xaroratda yonilg`i dagal filtrdan utib, mayin filtrda tuxtab koladi, yonilg`i uzatishda uzilishlar xosil buladi. Kristallanishning boshlanish xarorati – yonilg`ida oddiy kuz bilan kursa buladigan kristal xosil bulish xaroratidir. Bu loykalanish xaroratidan 8…10 0 S past xaroratda bulib, bunday yonilg`i okishdan tuxtaydi, chunki xosil bulgan mikrokristallar kattalashadi va suyuk fazani kamrab oladi. Xarorat pasayishi bilan yonilgining zichligi(1-rasm) va kovushokligi oshadi (2-rasm) . Yonilg`ining zichligi kanchalik katta bulsa, u shunchalik kam sarflanadi, ya’ni yonilg`ini uzatish tizimidan utish tezligi sekin buladi. Umuman olganda, xarorat pasayishi bilan yonilgi sarfi kamayadi (3-rasm). Dizel yonilg`isining kovushokligini xaroratga karab uzgarishi (4-rasmda) keltirilgan. Yonilg`ilarning ximiyaviy xususiyatlari ularning saklash va mashinalarda ishlatilish davrida ximiyaviy uzgarishlarga moyilligi, ular bilan kontaktdagi boshka moddalar bilan uzaro ta’siri kabi xususiyatlardan iborat. Fizikaviy xususiyatlardan farki ximiyaviy xususiyatlar yonilg`i va u bilan alokadagi moddalarning tarkibi va tuzilishini uzgarishini ifodalaydi. 1-rasm. Dizel yonilgisini kovushok-. 2-rasm. Benzin zichligini xaro- ligini xaroratga karab uzgarishi. ratga boglikligi 1-yozgi; 2-kishki; 3-arktikali. 1-A-72 (kishki); 2-A-72 (yozgi); 3-AI-93 (yozgi etillangan); 4-AI-93 (yozgi etillanmagan); 5-A-76 (yozgi). 3-rasm. Benzin kovushokligini 4-rasm. Jiklyordan berilayot- xaroratga boglikligi. gan benzinning massa mikdorini 1-A-66 (yozgi); 2-A-76 (kishki); xaroratga boglikligi 3-A-66 (kishki). chunki xosil bulgan mikrokristallar kattalashadi va suyuk fazani kamrab oladi. Xarorat pasayishi bilan yonilgining zichligi (1-rasm) va kovushokligi oshadi (2-rasm). Yonilg`ining zichligi kanchalik katta bulsa, u shunchalik kam sarflanadi, ya’ni yonilg`ini uzatish tizimidan utish tezligi sekin buladi. Umuman olganda, xarorat pasayishi bilan yonilgi sarfi kamayadi (3-rasm). Dizel yonilg`isining kovushokligini xaroratga karab uzgarishi (4-rasmda) keltirilgan. Yonilg`ilarning ximiyaviy xususiyatlari ularning saklash va mashinalarda ishlatilish davrida ximiyaviy uzgarishlarga moyilligi, ular bilan kontaktdagi boshka moddalar bilan uzaro ta’siri kabi xususiyatlardan iborat. Fizikaviy xususiyatlardan farki ximiyaviy xususiyatlar yonilg`i va u bilan alokadagi moddalarning tarkibi va tuzilishini uzgarishini ifodalaydi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Vasilyeva L.S. «Avtomobilniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Transport, 1986. 2. Lishko G.P. «Toplivo i smazochniye materiali». M.: Agropromizdat, 1985. 3. Itinskaya N.I., Kuznetsov N.A. «Avtotraktorniye ekspluatatsionniye materiali». M.: Agropromizdat, 1987. 4. Kuznetsov A.V., Kuznetsov N.A. «Praktikum po toplivu i smazochnim materialam». M.: Agropromizdat, 1987. 5. Polvonov A.S., Sharipov K.A. va boshk. «Transport vositalarida ishlatiladigan materiallar», Toshkent, «Fan», 2003. 6. Abdiyev K.A., Razzakov T. «Yonilg`i-moylash materiallari» fanidann ma’ruzalar matnlari tuplami. Karshi, 2002 y. 7. Itinskaya N.I., Kuznetsov N.A. «Spravochnik po toplivu, maslam i texnicheskim jidkostyam». M.: Agropromizdat, 1987. 8. Lebedev O.V. «Ximmatologiya avtotransportnix smazochnix materialov i spetsialnix jidkostey». Toshkent, «Fan», 1989. 9. Sobirov J.M. «Gazifikatsiya i konversiya avtomobilnix topliv». Toshkent, «Fan», 1984. 10. Yakovlev V.S. «Xraneniya nefteproduktov. Problemi zashiti okrujayushey sredi». M.: Kimyo, 1987. 11. Govarushenko N.Y. «Ekonomiya topliva i snijeniye toksichnosti na avtomobilnom transporte». M.: Transport, 1990. 12. Abdiyev K.A., Razzakov T. «Yonilg`i-moylash materiallari» fanidan laboratoriya ishlarini bajarish uchun uslubiy kullanma. Karshi, 1987 y. 13. Matveyevskiy R.M., Lashxi V.L., Buyanovskiy I.Y. «Smazochniye materiali, metodi ispitaniy». Spravoch. M.: Mashinostroyeniya, 1989. 14. Sharipov K.A. «Zamonaviy texnikalarda ishlatiladigan yonilgi-moylash materiallari». Toshkent 2003 y.

Похожие

Dizel dvigatellari uchun yonilg`idan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari
Gazsimon yonilg`ilardan foydalanish va ularning ekspluatatsion xossalari. Kattik va boshka turdagi yonilg`ilar
Karbyuratorli dvigatellarda ishlatiladigan yonilg`idan benzin foydalanish va uning ekspluatatsion xossalari
Ichki yonuv dvigatellari uchun yonilg`i va moylash materiallarini olish
Ichki yonuv dvigatellarining ishlash prinsiplari