Mexanik ishlov berish uchun quyum - Машиностроение - Рефераты

Mexanik ishlov berish uchun quyum

Загружено в:

17.01.2023

Скачано:

0

Размер:

88.0625 KB

Mexanik ishlov berish uchun quyum 1 Mexanik ishlov berish uchun quyum Quyum turlari. Tayyorlama olishning deyarli hamma usullari mashina detallarining keraklik aniqligi va yuza g’adir-budurligini ta’minlay olmaydi. Yuqori sifatli detallarga mexanik ishlov berish usuli bilan erishiladi. Shunday ekan, mexanik ishlov berilishi kerak bo’lgan tayyorlama o’lchami tayyor detal o’lchamidan farq qilishi kerak. Shunga muvofiq tayyorlamaning tashqi yuza o’lchamlari kattalashtirilgan va ichki o’lchamlari kichiklashtirilgan bo’lishi kerak. Mexanik ishlov berish jarayonida berilgan aniqlik va yuza g’adir-budurligini olish maqsadida kesib olinadigan metall qatlami quyum deb ataladi. Demak, tayyorlama va detal o’lchamlarining ayirmasi quyumni tashkil etadi. Quyumlar oraliq va umumiy quyumlarga bo’linadi. Mexanik ishlov berishning berilgan operatsiyasini (o’tishini) bajarishda olib tashlanadigan metall qatlami oraliq quyum (Z i ) deb ataladi. Bu quyum oldingi va bajarilayotgan operatsiyalar orasidagi tayyorlama o’lchamlari farqi bilan aniqlanadi. Oraliq quyumni ko’pincha operatsiyalar aro quyum deb ham yuritiladi. Berilgan yuzaga mexanik ishlov berishdagi hamma operatsiyalarni bajarishda (qora tayyorlamadan to tayyor detal olgungacha) olib tashlanadigan metall qatlami umumiy quyum (Z 0 ) deb ataladi. Umumiy quyum miqdori tayyorlama va detalning ish jarayonidagi o’lchamlar farqi bilan aniqlanadi. U yoki bu yuzaga mexanik ishlov berishdagi umumiy quyum miqdori hamma operatsiya (o’tish)lardagi oraliq quyumlar yig’indisiga teng bo’ladi: bu erda: m – texnologik operatsiya (o’tish)lar soni.

Quyumlar simmetrik va nosimmetrik bo’ladi. Simmetrik quyumlar ichki va tashqi aylanuvchi yuzalarda hamda qarama-qarshi joylashgan yuzalarga paralell ravishda bir paytda ishlov beriladigan yuzalarda bo’ladi. Tashqi aylanuvchi yuzalar uchun: 2Z 0 = d a – d b Ichki aylanuvchi yuzalar uchun 2Z 0 = d b – d a Qarama-qarshi yuzalarga paralell ishlov berganda 2Z 0 = l a – l b Nosimmetrik quyumlar detallarning tomonlariga alohida ishlov berilganda bo’ladi, ya’ni: Z 0 = a – b Bu yerda, a va b – mos ravishda tayyorlama va tayyor detall o’lchamlari Quyumlar miqdori texnologik jarayonni ishlab chiqishda muhim texnikiqtisodiy ahamiyatga ega. Oshirib yuborilgan quyum detal tayyorlashga sarflanuvchi materlal xajmini ko’paytirib, dastgoh ish unumdorligini kamaytirib, detal sifatini yomonlashishiga olib keladi. Chunki, kesish chuqurligini oshib borishi ish tartibini kamaytirishga, o’tishlar sonini oshishiga, demak dastgoh unumdorligini kamayishiga olib keladi. Quyum kamayib ketsa ishlov berishda keraklik o’lcham aniqligini va yuza silliqligini olib bo’lmaydi, bu esa nuqsonli detal tayyorlashga olib keladi, shuning uchun muqobil quyum tayinlashga harakat qilish kerak. Quyumning miqdoriga asosan quyidagi omillar ta’sir etadi: -tayyorlamaning shakli va o’lchamlari. Shaklning murakkabligi va tayyorlama o’lchamlarining kattaligi quyumning oshishiga olib keladi; -tayyorlamaning turi va uni olish usuli. Tayyorlamalar ularni tayyorlash turiga (prokatlash, quyma, bolg’alash va xakozo) qarab har-xil aniqlikda bo’ladi; -tayyor detaldan talab qilinayotgan o’lcham aniqligi, yuza sifati va g’adirbudurligi, bu talablar qancha yuqori bo’lsa quyum ham shuncha katta bo’lmog’i kerak, chunki bu talablarni bajarish uchun qo’shimcha operatsiyalar tayinlanmog’i zarur. Quyumlarni xisoblash. Mashinasozlikda quyumni ikki xil usulda aniqlash mumkin: 1. Tajriba statistika usuli.

2. Xisoblash va taxliliy usul. Tajriba statistika usulida umumiy va oraliq quyumlar jadvaldan olinadi. Jadvallar esa ilg’or korxonalar tajribalarini umumlashtirib va tizimlashtirib tuzilgan bo’ladi. Bu usulning kamchiligi shundaki unda quyum miqdori, texnologik jarayonning qanday tuzilishidan qat’iy nazar, jadvaldan olib tayinlanadi, ko’p hollarda bu usulda aniqlangan quyum miqdori noaniq, oshirilgan bo’ladi. Hisoblash taxliliy qilish usulida quyum unga ta’sir qiluvchi omillarni o’rganish va hisoblash yo’li bilan topiladi. Quyum miqdori shunday bo’lishi kerakki, uni kesib olib tashlaganda avvalgi operatsiyadan qolgan nuqsonlar, tayyorlamani moslamaga o’rnatishda va kesib ishlash paytida hosil bo’ladigan xatoliklar yo’qolmog’i kerak. Quyumni bu usulda aniqlash yetarlicha aniq, chunki bunda texnologik jarayonning qanday sharoitda bajarilayotgani va boshqa omillar hisobga olinadi. Quyumni hisoblashda asosan quyidagi omillar ta’sir qiladi.: 1. Ishlov berilayotgan yuzaning mikronotekislik balandiigi –R Z i-1 (1 – rasm). Joriy operatsiyadan oldingisida hosil qilingan yuza mikronotekisligi xisobga olinadi, shuning uchun mikronotekislik balandiigi belgisiga (i – 1) indeksi qo’yiladi. Mikronotekislik balandiigi miqdori ishlov berish usuliga va kesish tartibiga bog’liq bo’lib, jadvaldan qabul qilinadi. 2. Avvalgi operatsiyada hosil bo’lgan nuqsonli yuza qatlamining chuqurligi – h i 1-rasm. Quyimga tasir etuvchi omillar Tayyorlama olishning qariyb hamma usulida ham uning yuzasida qattiq po’stli, qasmoqlar, darz va shu kabilar ko’rinishida nuqsonli qatlam vujudga

keladi. Tayyorlama olishning bir usulining o’zida uning materlaliga qarab nuqsonli qatlamlar har xil bo’ladi. Cho’yandan tayyorlangan quyma tayyorlama uchun qattiq po’st qatlami 1 ÷ 2 mkm bo’lsa, po’lat tayyorlama uchun 1-3 mkm bo’ladi. Legirlangan uglerodsizlashtirilgan po’lat shtamplangan tayyorlamalar uchun qatlam qalinligi 0,5 mm gacha, uglerodii po’latlar uchun 0,5 ÷ 1,0 mm bo’ladi. Kesib ishlash jarayonida ham metall tuzilmasi o’zgarishida puxtalanish qatlamlari hosil bo’ladi, bu nuqsonli qatlam ham keyingi operatsiyani bajarishda olib tashlanishi kerak . 3. Ishlov berilayotgan yuzaning asos qilib ishlatilayotgan yuzaga nisbatan fazoviy og’ishi - Δ  i-1 . Fazoviy og’ishlarga bir nechta teshiklarning o’qdoshmasligi, silindr shaklidagi detal o’qining uning ko’ndalang yuzasiga perpendikulyarmasligi, ishlanayotgan va asos yuzalarining paralellmasligi, yuzaning qiyshayishi, ustki yuzalarning teshikka nisbatan ekstsentrikligi va boshqalar kiradi. Fazoviy og’ishlar tayyorlamani tayyorlash va detalga ishlov berish payitida xosil bo’ladi. 4. O’rnatish xatoligi-  i . bu xatolik bajarilayotgan operatsiyalarda (o’tishda) paydo bo’ladi. O’rnatish xatoligi asoslash xatoligi -  а , maxkamlash davrida paydo bo’ladigan xatolik -  q va moslama xatoliklarining -  м yigindisiga teng Asoslash xatoligi tayyorlamani moslamaga o’rnatishda texnologik va o’lchash asoslari birlashmaganda (bir yuzani tashkil qilmaganda) paydo bo’ladi, uning miqdori ma’lum bir o’lcham uchun tayyorlamaning muayyan o’rnatilgan holatida aniqlanadi. Partiya detallariga avvaldan sozlangan dastgohda ishlov berishda ishlov berilayotgan yuza kesuvchi asbobiga nisbatan har-xil vaziyatni egallashi (siljishi) mumkin. Siljish tayyorlamani mahkamlash paytida uning asos yuzalarining noaniqligi, moslamaning o’rnatish qismlarining noaniqligi va yeyilishi hisobiga sodir bo’ladi.

Ta’sir qiluvchi omillarni hisobga olib oraliq quyumning minimal miqdorini aniqlovchi quyidagi formulalarni tuzish mumkin: -qarama-qarshi yuzalarga alohida ishlov berishda yoki alohida bir yuzaga ishlov berishda (bir tomonlama quyim): qarama-qarshi yuzalarga parallel ishlov berganda (ikki tomonlama quyim): tashqi va ichki aylanuvchi yuzalar uchun Shu formulalar asosida alohida xollar uchun quyumning formularini olish mumkin, bunda bajarilayotgan ishga qarab umumiy formula tarkibidan u yoki bu tuzuvchisi chiqarib tashlanadi. Detallarga mexanik ishlov berish uchun quyimlar va operatsion joizliklarni to’g’ri hisoblash va tanlash texnologik jarayonni tuzishdagi asosiy vazifalardan hisoblanadi, chunki unga detalni tannarxi, sifati va ishlatish muddati bog’liq bo’ladi. Ortiqcha oshirib belgilangan quyimlar metall sarfini, dastgohlar narxini va uni joylashtirish uchun ishlab chiqarish maydonlarini hamda elektr energiyasi va metallqirquvchi asboblarni xarajatlarini oshishiga olib keladi. Keragidan ortiq kamaytirilgan quyimlar metalni nosoz yuzalar qatlamlarini olib tashlash imkonini bermaydilar, talab etilgan aniqlik va g’adir-budurlikni olib bo’lmaydi va nuqson chiqishiga olib kelishi mumkin. O’rnatilgan quyimlar bo’yicha detalga tejamkor ishlov berish uchun barcha o’tishlarda olinadigan og’ishlarni quyumlarni hisoblashda asos qilib olingan o’rnatilgan joizliklar oralig’ida bo’lishini ta’minlash kerak. Quyumlar hisoblangan va o’rnatilgandan so’ng mo’ljallangan dastgohlar, metall qirquvchi asbob va kesish tartiblarini to’g’ri tanlanganligi tekshirib ko’rilishi kerak.

Shunday qilib ishlov berish quyimlari ishlov berilgan yuza sifati, materlalni eng kam sarfida detallar shakllarini o’lchamlarini aniqligi va detall tannarxiga nisbatan qo’yilgan talablarga mos kelishi kerak. Bunday quyimlar muqobil hisoblanadi va ularni ishlov berishga belgilash o’ta muhim texnik iqtisodiy masala hisoblanadi. Zamonaviy seriyali va ommaviy ishlab chiqarishlarda imkon darajasida ishlov berish quyimini maksimal kamaytirish va mexanik ishlov berishni kam yoki umuman talab etmaydigan tayyorlamalar olishga harakat qilinadi. Yuqorida keltirilgan quyumni hisoblash va tayyorlamaning oraliq o’lchamlarini aniqlash usuli asosan katta seriyalab va ommaviy ishlab chiqarishda qo’llanadi. Donalab va kichik seriyalab ishlab chiqarishda tajriba va statistika usulini qo’llagan ma’qul, unda quyumning miqdori me’yoriy jadvallardan olinadi.

NAZORAT SAVOLLARI 1. Quyumni to’g’ri belgilash ahamiyati. 2. Quyum turlari. 3. Quyumni xisoblash usullari. 4. Quyum kattaligiga ta’sir etuvchi omillar. 5. Ishlov chiqarish turlicha ko’ra quyimni hisoblash usullari 6. Tayyorlamalarni oraliq o’lchamlarini aniqlash 7. Minimal quyimni hisoblash hususiy ko’rinishlari 8. Qarama-qarshi yuzalarga ishlov berishdagi minimal quyim 9. Ichki va tashqi aylanuvchan yuzalar uchun minimal quyim 10. Qarama-qarshi yuzalarga ishlov berishdagi maksimal quyim

АDABIYOTLAR RO’YHATI 1. 2017-2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantrishning beshta ustuvor yunalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasi. O’zbekiston Respublikasi PrezidEНtinig 2017 yil 7-fevraldagi PF-4947 sonli Farmoni. 2. F.B.Omonov “Paxtani dasttlabki ishlash spravochnik” “Voris nashriyot” ToshkEНt-2008 3. С otton Ginners Handbook Agricultural Handbook Numer 503 2014 г . 4. Samuel Jackson Gin EfciE Н cy Handbook Tird Edition 2015 5. Э . Зикриёев “ Пахтани дастлабки қайта ишлаш ” Ўқув қўлланма . Тошкент-Меҳнат-2002. 6. Mario Lucertini. Technological Concepts and Mathematical Models in the Evolution of Modern E Н gineering Systems. Germany, 2012 7. Hans-Joachim Bungartz. Einführung in die Computergraphik. Germany, 2013 8. Grous, Ammar, Applied Metrology for Manufacturing e н gineering, John Wiley & Sons, UK 2011. 9. М .Acar, Mechatronic Design in Textile E Н gineering, Germany, 2012 10. А.А.Сафоев ва бошқалар. “Машинасозлик технологияси ва лойихалаш асослари” Дарслик. Тошкент., 2014й. “Сано-стандарт” нашриёти.

Похожие

Mexanik ishlov berish texnologik jarayonlarini loyixalash

Kesib ishlov berish uchun qo‘yim

Kesib ishlov berish moslamalari

Mexanik ishlov berilgan yuza sifati

Tuproqqa yuza ishlov berish mashinalari