Механизмларни синтез қил мувофиқ лойиҳалаш - Машиностроение - Рефераты

Механизмларни синтез қил мувофиқ лойиҳалаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

306 KB

Механизмларни синтез қилиш. Ричагли механизмларни ўртача тезлик коэффициенти ва қўйилган турли шартларга мувофиқ лойиҳалаш Режа: 1. Механизмлар синтези ҳақида тушунча 2. Ричагли мехазмларни ўртача тезлик коеффициенти ўзгариши бўйича синтез қилиш 3. Механизмларнинг асосий типларига қўйилган турли шартларига мувофиқ лойиҳалаш 4. Мезанизм кинематик схемаси бўйича синтез қилиш

Қуйи кинематик жуфтли механизларни лойиҳалаш. Қуйи кинематик жуфтлардан тузилган механизмларни лойиҳалашнинг асосий моҳияти билан танишиб ўтамиз. Маълумки, хар кандай механизм ўз таркибига кирган етакланувчи звенонинг бирор технологик процесс учун зарур ва олдиндан белгиланган ҳаракатини таъминлаш учун хизмат қилади. Этакланувчи звенонинг бу ҳаракати жуда кўп факторларга боғлиқ бўлади. Бу факторлар етакланувчи звенонинг ҳаракат қонуни, механизм таркибидаги звеноларнинг узунликлари, илгариланма ҳаракат қилувчи кинематик жуфт ҳолатларини белгиловчи чизиқли ўлчовлар каби кинематик параметрларни ўз ичига олади, бинобарин, кинематик параметрларга асосланиб, механизмнинг кинематик схемаси тузилади. Ана шу етакланувчи звенонинг ҳаракат шартига кўра, механизм кинематик схемасининг параметрларини аниқлаш механизм лар лойиҳалашнинг асосий масаласидир. Етакланувчи звенонинг технологик ишлар учун мўлжалланган ҳаракатини таъминловчи механизмнинг кинематик схемасини тузиб, унинг таркибидаги звеноларнинг узунликларини била олсак, масаланинг асосий қисмини ҳал қилган бўламиз, чунки қолган масалалар шу механизм таркибидаги звеноларнинг ҳаракатини синаб кўриш, мустаҳкамлиг ини тағминлаш ва шу механизмнинг иқтисодий жиҳатдан қанчалик фойдали э канлигини ёки бошқа томонларини аниқлаш билан боғлиқ бўлиб, улар бошқа фан тармоқлари математика, материаллар қаршилиги, машина деталлари, теб ранишлар назарияси, инженерлик экономикаси ва шу кабиларнинг иштироки билан ҳал қилинади. Умуман, бирор машина ёки механизм яратиш, аввало, шу механизм ёки машинанинг рационал кинематик-схемасини тузишдан бошланади. Лойиҳалашни қуйидаги асосий турлари мавжуд:

Механизм синтези. Бунда механизмнинг берилган структура, кинематик ва динамик шартларига қараб асосан механизм схемасини лойиҳалаш кўз да тутилади. 1. Механизм структура жихатидан синтезлаш. Бунда структура шартларига қараб асосан механизмнинг структура схемасини лойиҳалашдан иборат. 2. Механизмни кинематик синтезлаш. Бунда кинематик шартларга қараб асосан механизмнинг кинематик схемасини лойиҳалашдир (тезлик, тезланиш топилади). 3. Механизмни динамик синтезлаш. Бунда кинематик ва динамик шартларга қ араб асосан механизмнинг динамик схемасини лойиҳалаш кўзда тутилади. Берилган ҳаракат қонунини таъминлаш етакловчи звенонинг ҳаракат қонунини берилган ҳолда етакланувчи звенонинг аниқ ёки тақрибий ҳаракат конунини таъминлай оладиган механизм кинематик схемасининг параметларини топиш билан боғлиқдир. Масалан, П.Л. Чебишевнинг тўрт звеноли механизмини кўриб чиқамиз (13.1-расм). Бу механизмнинг 0 1 А кривошипи ўзининг нолғ вазияти ( ОАо )дан бошлаб, А нуқта чизган ёйда айланса, АВ шатуннинг давомидаги Е нуқта а, б, с тақрибий тўғри чизиқ буйлаб ҳаракат қилади. Бу ҳол эса механизм кинематик схемасининг параметрлари О 2 B = BE = 2,5 О 1 А бўлгандагина амалга расм

ошади. Қайси методни танлаш механизм лойиҳалашга нисбатан қўйилган асосий шартга боғлик. График методларнинг афзаллиги шундаки, улар оддий, тушунарли бўлиши билан бирга, кўзга яққол ташланиб туради, аналитик метод эса, аниқ бўлишига қарамай, анча мураккаб ва кўпгина математик хисобларни талаб қилади. Механизмнинг кинематик схемаси параметрларини етакланувчи звенонинг ҳаракат қонунига асосланиб аниқлаш механизмларнинг метрик синтези деб ҳам аталади. Агар ишчи органи тўғри чизиқли ҳаракатда бўлса унинг ҳаракат қонуни шу ишчи орган йўли, тезлиги ва тезланишларининг вақт ўтиши билан ўзгаришини билдиради, яъни С=С(t), В=В ( t) ва а=а ( t). Бу функциялар ўзаро боғланган бўлиб, улардан бирининг бошланғич шартларидан бошқаларини параметрлари аниқланади. Агар айланма ҳаракат бўлса ) (t    , ) ( ), ( t t           кўринишида бў лади. Машина иш органларининг ҳаракат қонуни, одатда, берилган бўлади ва шу қонунни амалга оширувчи механизмнинг схемаси ва конструкцияси изланади. Баъзида машина иш органларининг ҳаракат қонуни олдиндан берилмайди, балки тайёр схема ва унинг узунлик ўлчовларини ўзгариш ёки динамик параметрларини ўзгартириш орқали олинади. Машина ва механизмларни лойиҳалашнинг назарий асоси унинг иш органининг ҳаракат қонунини усталик билан танлай билишга боғлиқ. Агар машина секин ҳаракатланса, у ҳолда унинг таркибидаги звеноларнинг тезланиши ҳам кичик бўлади. Яъни тезланишларнинг аҳамияти бўлмайди. Бундай машиналарда иш звеноларининг ҳаракат қонуни бевосита С=С (t ) қонунидан бошласа бўлаверади, аммо тез юрар машиналар бўлса, улардаги динамик кучлар катталашиб кетмаслиги учун аввало рационал

тезланиш графиги танлаб олинади ва сўнг )t(a a га қараб В=В(t) ва С=С(t)лар топилади. Механизмларнинг асосий типларини қўйилган турли шартларига мувофиқ лойиҳалаш. АВ кривошипнинг ҳаракат қонуни қуйидаги математик боғланишда берилган бўлсин: )t(a a  Этакланувчи CД звенонинг 13.2-расм ҳаракат қонуни қуйидаги боғланишда бўлсин: ψ = ψ (t) юқоридаги тенгламаларда т вақтни чиқариб юборилса, ψ= f ( α ) ; ; ; ;1 d l l r l ll l l l l AB AD AB CD AB BC AB AB     АВ ва CД звеноларнинг х ўқи билан ҳосил қилган ; ,...., , , 3 2 1 ma a a a ψ 1 , ψ 2 , ψ 3 ,…, ψ м вазиятлари берилган бўлса, қуйидаги тенгламаларни ёзишимиз мумкин: ψ 1 = ψ(α 1 ) ψ 2 = ψ(α 2 ) . . . . . . . . . ψ м =ψ(α м ) Тенгламалар сони номаълум параметрлар сонига тенг бўлса, у ҳолда масалани назарий жиҳатдан ечиш осон. Бунинг учун АВ= i =1 деб олсак r d I i    тенгламани х ва y ўқларга проекциялаб қуйидагиларни аниқлаймиз                              sin sin sin cos cos cos sin sin sin cos cos cos 1 1 1 1 1 1 1 1 i r l i r d l r l i r d l i13.2 -расм

тенгламани квадратга кўтариб қўшсак ва чап томонида фақат cоs α 1 ни қолдириб ёзсак d lIrd d r r 2)cos(coscos 222 1111      Тенгламани қуйидагича ечиш мумкин d l r d P d r Pr P 2 1 ; ; 2 2 2 2 1 0       cоsα 1 =P 0 ·cоs ψ 1 -Pcоs( ψ 1 - α 1 )+P 2 тенгламаларга α 1 , α 2 , α 3 ва ψ 1 , ψ 2 , ψ 3 ларни қўйсак cоsα1=P 0 ·cоs ψ 1 -P 1 cоs( ψ 1 - α 1 )+P 2 cоsα 2 =P 0 ·cоs ψ 2 -P 1 cоs( ψ 2 - α 2 )+P 2 cоsα 3 =P 0 ·cоs ψ 3 -P 1 cоs( ψ 3 - α 3 )+P 2 Бу тенгламани ечиб Р 0 , Р ва Р 2 ларни топамиз, улар орқали механизмнинг r, d ва l параметрлари топилади. Олдиндан маълум бўлган тректория бўйича лойиҳалаш. Механизмни синтез қилиш масаласидан бири, олдиндан маълум бўлган траектория бўйича ҳаракат қила оладиган механизмни звеноларининг тўғри ўлчамларини тиклашдан иборат. Бунинг учун қуйидаги белгилар қабул қиламиз: р -кривошип узунлиги φ -бурилиш бурчаги φ i ва φ ii -А ҳамда М йўналиши ва четки ҳолатлар орасидаги ўткир бурчак l - шатун узунлиги е - дезаксиаллик λ = r l нисбат Н -ползунни ҳаракатини узунлиги к - тезликни ўзгариши коеффициенти. IIIк         ; 180180 00 1 1 180 0    k k 

Дезаксиал кривошип-шатунли механизмда расмr l AC II   r l AC I   бўлган ҳолатда В c - φ ҳолатдаги С нуқтани тезлиги В cмах - ползуннинг максимал тезлиги r , l ва e аниқ бўлган ҳолда, φ ҳолати учун механизмни схемасини чизамиз (13.3-расм) схемани қуйидаги тартибда қурамиз: 1. Ихтиёрий КМ йўналиш оламиз 2. LN чизиғини КМ га параллел ва е-(дезаксиаллик) масофада ўтказамиз. 3. КМ тўғри чизиқда А нуқтани марказ қилиб r =АB радиусда айлана чизамиз. 4. ω=cоnst бўлганлигини ҳисобга олиб, айланани тенг n қисмга бўламиз. 5. В 0 , В, В 2 ,..., В n , нуқталардан B C = l катталикда LN чизиғида С 0 , С 1 , С 2 ,..., C N нуқталарни топамиз. Бу нуқталар ползунни ҳолатини кўрсатади. 6. B 0 , B 1 , B 2 ,…, B n нуқталарни А ва мос равишда С 0 , С 1 , С 2 ,..., C n нуқталар билан бирлаштириб механизмни ҳар хил ҳолатидаги схемасини чиқарамиз. 1-мисол берилган: N , е ва λ топиш керак r ва l ни r l   бўлганлиги учун 1 1 1         r l r l Al AC I I

Учбурчак АC II C I қуриш учун (4.8-расм) C II C I =N учбурчак асоси ва баландлиги е берилган, демак C II C I тўғри чизиққа l масофада М М параллел чизиқни ўтказамиз. C II C I тўғри чизиқда 1 1       III II I C E C D C D С нисбатда D ва Е нуқталарни топамиз. D ва Е нуқталардан ўтувчи айлана чизиб, айлана ММ чизиғини кесиб ўтган нуқтасини А деб белгилаймиз ва АС II C I учбурчакни чизамиз. Бу учбурчакдаги номаълум р ва l кесмаларни II I AC r-l AC r l    нисбатдан топамиз. 2-мисол Агарда N , е ва К бурилган бўлса, r ва l ларни топиш учун 1.  бурчакни топамиз. 1 1 180    k k  2. N=С I C II қараб  бурчак билан тортилиб турган С II К С I – ёйни чизамиз (13.4-расм). расм 3. C I C II чизиқча е масофада ММ чизиқ ўтказилади. Шу қилинган ишлар орқали А нуқтани ҳолатини ва АС 1 = l+r , АC II = l-r ларни топа оламиз. Қолган параметрларни юқорида келтирилган тартибда (13.5-расм) топамиз.

Адабиётлар: 1.Артоболевский И.И. “Теория механизмов и машин”. М.: “Наука”, 1988 г. 2.Усманходжаев Х.Х. “Механизм ва машиналар назарияси”.Т.:“Ўқитувчи”, 1981 й. 3. Фролов К.В. ва бош. “Машина ва механизмлар назарияси” . Т . : “Ўқитувчи” , 1987 й. (таржима). 4. Иззатов З.Х. “ Механизм в а машиналар назариясидан курсавий лойихалаш ” . Т. : “Ўқитувчи” , 1979 й . 5. Мухамедов Ж. “Механизм ва машиналар назарияси”. Ўқув қўлланма. Наманган – 2003 й. 6. Юдин В.А., Петрокас Л.В. “ Теория механизмов и машин ” . М. : “ Высшая школа ” , 1977 г. 7 . Попов С. А. “ Курсовое проектирование по теории механизмов и машин ” . М. : “Машинасторение” , 1986 г . 8. Левицкая О. Н., Левицкий Н. И. “ Курс теории механизмов машин ”. М. : “Наука” , 1985 г . 9. Фарберман Л. Б., Мусина Р. Г. ва бош. “Олий ўқув юртларида ўқитишнинг замонавий усуллари”. Ўқув – услубий қўлланма. Т.: ОЎМММИ, 2002 й., 192 б. 10. Ишматов Қ. “Педагогик технология”. Ўқув қўлланма. НамМПИ,2004й.,95б.

Похожие

Кулачокли механизмларнинг лойиҳалаш тартиби. Илгариланма-қайтма ҳаракат қилувчи роликли кулачокли механизмларни лойиҳалаш

Механизмларни кинематик характеристикаси

Механизмларни кучлар таъсирида хисоблаш

Кулачокли механизмларни кинематик анализи

Кулачокли механизмларни динамик синтези асослари