Дастгоҳ шпинделларини тайёрлаш технологияси - Машиностроение - Рефераты

Дастгоҳ шпинделларини тайёрлаш технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87.4609375 KB

Д астгоҳ шпинделларини тайёрлаш технологияси Режа: 1. Дастгоҳ шпинделларининг хизмат вазифалари, тайёрлаш бўйича техник талаблар, қўлланиладиган материаллар ва хомашё турлари 2. Механик ишлов бериш жараёнининг кетма-кетлиги ва бажариш тартиби 3. Шпинделларни назорат қилиш.

Поғонали валлар машина ва механизмларда энг кенг тарқалган деталлар бўлиб, буровчи моментни ва айланиш харакатини уларга ўрнатилган тишли ғилдираклар ёрдамида узатиш вазифасини бажаради. Айланувчи валлар механизмларнинг қутисимон деталларига сирпаниш ёки думаланиш подшипниклари орқали ўрнатилади. Поғонали валларни ишлов берилган юзаларининг хизмат вазифалари ва шакллари турли хил. Бу текис цилиндрик айланниш ўқига эга бўлган оддий ва юқори аниқликдаги юзалар, шлица ёки шпонка уяли юзалар, рез p бали, бўйлама ва кўндаланг йўналишдаги тешикли юзалар, фланецли қисмлар ва бошқалар. Ушбу хил юзаларнинг барча турлари дастгоҳ шпинделларида мужассамлашган. Шунинг учун поғонали валларни тайёрлаш технологик жараёнини ўрганишни токарлик дастгоҳининг шпиндели мисолда олиб бориш мақсадга мувофиқ бўлади. Дастгоҳ шпинделларининг хизмат вазифалари, тайёрлаш бўйича техник талаблар, қўлланиладиган материаллар ва хомашё турлари Шпиндел металл кесиш дастгоҳининг энг маъсулиятли деталларидан бири ҳисобланади. Дастгоҳда тайёрланаётган деталларнинг аниқлиги шпинделни қай даражада аниқ тайёрланганлигига боғлиқ бўлади. Шпиндел ишлов берилаётган Деталнинг ёки кесувчи асбобни айланма харакатга келтириш учун хизмат қилади. Технологик нуқтаи назардан дастгоҳ шпинделларини тузилишини асосан уч кўринишга бўлиш мумкин (9.1-расм). Биринчи а) кўринишдаги шпинделлар жилвирлаш дастгоҳларида қўлланилади. Иккинчи б) кўринишдаги шпинделлар пармалаш, йўниб кенгайтириш дастгоҳларида кенг қўлланилади. Учинчи в) кўринишдаги токарлик, фрезерлаш ва бошқа шу каби тур дастгоҳларда кенг қўлланилади. Шпинделлар аниқлиги бўйича ҳам учга бўлинади: а) нормал аниқликдаги дастгоҳлар учун шпинделлар; б) юқори аниқликдаги дастгоҳлар ва в) прецизион дастгоҳлар учун шпинделлар. Токарлик дастгоҳи шпинделининг тузилиши 9.2-расмда келтирилган. Шундай қилиб, конусли тешикнинг подшипник учун таянч поғонасига

нисбатан радиал тепиши 5-10 мкм дан ортмаслиги керак, бу нормал аниқликдаги дастгоҳлар учун, юқори аниқликдаги дастгоҳлар учун 3-5 мкм бўлса, прецизион дастгоҳлар учун эса 1-3 мкм дан ошмаслиги талаб этилади. 9.1-расм. Металл кесиш дастгоҳларида шпинделларнинг тузилиши: а) марказ бўйича йўналган тешиксиз; б) охиригача етмаган марказий тешикли; в) бутун танаси бўйича марказий тешикли шпиндел. Нормал аниқликдаги дастгоҳлар шпинделларини IT 5- IT 6 квалитет аниқликда тайёрланга таянч поғоналарининг тўғри геометрик шаклдан оғиш хатоликлари шу поғона диаметрига қўйилган қўйимни 50 % дан ортмаслиги керак. Юқори аниқликдаги дастгоҳлар шпинделларининг IT 4- IT 5 квалитет аниқликда тайёрланган поғоналари учун бу катталик 25% ни ташкил этса, прецизион дастгоҳларда уларнинг диаметрларига қўйилган оғиш чегаралари қўйими 1,5-3 мкм бўлган ҳолда 0,3-0,5 мкм дан ортмаслиги керак. Бу поғоналарнинг юза тозалиги нормал аниқликдаги дастгоҳлар учун Ra 1,25-0,63 мкм, юқори аниқликдаги дастгоҳлар учун Ra 0,32-0,16 мкм, прецизион дастгоҳларни шпинделларида эса Ra 0,16-0,08 мкм бўлиши талаб этилади. Механик ишлов берилгандан сўнг тез айланувчи шпинделлар динамик мувозанатланади. Шпинделлар одатда, углеродли пўлат 45 дан, легирланган хромли 20Х; 40Х; хром-никелли 40ХН, 12ХН2, 12ХН3 ва бошқа пўлатлардан тайёрланади. Оғир дастгоҳларнинг шпинделларини тайёрлаш кулранг чўян СЧ-15 ёки СЧ-21, таянч поғоналари азот билан тўйдирилган

модификацияланган чўян 35ХЮА дан тайёрланади. Барча шпинделларнинг таянч поғоналари ва фланецни конус тешиги юқори частотали ток остида ёки химик-термик ишлов бериш усули билан тобланади (юзаларнинг сирт қисмлари). Шпинделларни хомашёлари ишлаб чиқариш турига ва конструктив тузилишига қараб донали ва кичик серияли ишлаб-чиқаришда прокатдан ва фланецни ҳосил қилиш учун болғалаш усулида олинади. Кўп серияли ишлаб- чиқариш шароитида эса штампланади. Хомашё тайёрлашнинг замонавий илғор усули бу фланецни ва бўйлама ўқ бўйича ўйнашган тешикни ҳосил қилган ҳолда штамплаш ҳисобланади. Механик ишлов бериш жараёнининг кетма-кетлиги ва бажариш тартиби Бўйлама ўқ бўйича тешикка эга бўлган шпинделларни тайёрлаш энг мураккаб ҳисобланади. Уларни механик ишлов бериш йўли билан тайёрлаш қуйидаги кетма-кетликда амалга оширилади: - хомашёнинг ҳар икки сирт юзаларига ишлов бериш ва марказий тешикларни очиш; - айланиш ўқига эга бўлган ташқи юзаларни қора ва ярим тоза ишлов бериш; - бўйлама ўқ бўйича йўналган очиқ тешикни пармалаш; - олд ва орқа конус тешикларига дағал ишлов бериш; - термик ишлов бериш; - конус тешикларига ярим тоза ишлов бериш; - фланецда жойлашган тешикларга ишлов бериш; - айланиш ўқига эга бўлган ташқи юзаларга тоза ишлов бериш; - рез p ба очиш, шлица юзаларини ва шпонка уяларини фрезерлаш; - цилиндрик ва конуссимон таянч юзаларни жилвирлаш; - патрон ости конус юзасини ва фланец сиртини жилвирлаш; - олд конус тешигини жилвирлаш.

Ҳар қандай вал каби шпинделларга қора ва ярим тоза ишлов бериш учун технологик база ролини хомашёнинг ҳар икки томонидан сиртлари йўниб ишланади сўнг марказий тешиклар очилади (9.3-расм). Бу технологик юзаларни тайёрлашни донали ва кичик серияли ишлаб-чиқариш шароитида токарлик дастгоҳларида икки марта ўрнатиш ёрдамида бажариш мумкин. Кўп серияли ва ялпи ишлаб-чиқариш шароитида фрезерлаш марказлаш дастгоҳларида икки ҳолатда (холатда) амалга оширилади. Бунда биринчи ҳолати (9.4-расм) хомашёнинг ҳар икки сирт томонидан марказий тешиклар пармаланади. Ушбу амални бажаришда хомашё призмаларга ўрнатилади. 9.3-расм. Марказий тешиклар. 9.4-расм. Фрезерлаш-марказлаш дастгоҳларида ишлов бериш. Кўп серияли ишлаб-чиқариш шароитида бундай амалларни бажаришнинг энг илғор усулларидан бири ўзи марказловчи, яъни ҳар иккала призма ҳам харакатланувчи мосламадан фойдаланиб фрезерлаш-марказлаш дастгоҳини қўллашдир. Бу усул шпиндел хомашёсини геометрик ўқи эмас балки динамик ўқи бўйича марказлашни таъминлаб тайёр шпинделни динамик мувозанатлашни сезиларли даражада осонлаштиради. Донали ва кичик серияли ишлаб-чиқариш шароитида ташқи юзаларга қора ва ярим тоза ишлов бериш шпинделни поғоналарини токарлик дастгоҳларида бирин-кейин йўниш билан амалга оширилади. Ўрта ва кўп серияли ишлаб-чиқариш шароитида токарлик-гидрокопирлаш дастгоҳлари

кенг қўлланилади. Бу шароитда шпинлделга 4 марта-чапдан, ўнгдан ва қора ҳамда ярим тоза ишлов бериш кўринишида амалга оширилади. Бундан ташқари, токарлик-гидрокопирлаш дастгоҳининг кўндаланг суппортларидаги кесувчи асбоблар шпинделдаги ариқчаларни очиш, фаскаларни олиш, сиртлани йўниш ва шу каби ишлов бериш турларини бажаради (9.5-расм). Сўнг шпинделни олд ва орқа конус тешиги вертикал пармалаш датгоҳида аввал поғонали кейин эса конус шаклидаги зенкерлар ёрдамида кетма-кет зенкерланади. Кейинчалик ҳар икки конус тешиклари токарлик дастгоҳларида йўниб кенгайтирилади ва сирт юзалари ҳам йўнилади. Орқа конус тешиги шпинделга кейинги ишлов бериш жараёнида технологик юза вазифасини бажаради ва икки конуссимон пробкага ёки иккита конуссимон асосга (оправкага) ўрнатилади, бу ўрнатиш элементларида марказий тешиклар очилган бўлади. 9.5-расм. Токарлик-гидрокопирлаш дастгоҳларида шпиндел поғоналарига ишлов бериш жараёни. Термик ишлов беришдан сўнг ҳар икки конус токарлик дастгоҳларида ярим тоза ишланади, бу ўз навбатида тешикларни тайёрлашдаги хатоликларни камайтириди. Сўнгра олд конус тешигидан ўрнатиш юзаси сифатида фойдаланиб, фланецдаги тешиклар пармаланади. Пармалаш радиал-пармалаш дастгоҳида (накладной) қопланувчи кондукторлардан фойдаланиб бажарилади.

9.6-расм. Бўйлама йўналишда очиқ тешикларга эга бўлган шпиндел учун икки конусли асос (оправка). Шпинделни ташқи айланиш юзаларига тоза ишлов бериш юқори аниқликдаги токарлик дастгоҳларида бажарилади. Шпиндел ҳар икки конус тешиклари бўйича ўрнатилади (9.6.-расм): термик ишлов берилган шпиндел поғоналарини йўниш Т30К10 қаттиқ қотишмасидан ёки юқори қаттиқликдаги синтетик материаллардан тайёрланган (тексони, кубонит ва бошқа) пластинкали кескичдан фойдаланиб амалга оширилади. Шпиндел поғоначалари рез p баларни очишда токарлик винт қирқиш дастгоҳларидан фойдаланилади. Бунинг учун рез p ба очиш кескичлари ёрдамида бир неча марта қора ишланиб кейин 2-3 марта тоза ўтиш бажарилади. Кўп серияли ишлаб-чиқаришда бу амални бир неча ўлчамли рез p ба фрезерлаш асбобидан фойдаланиб рез p ба фрезерлаш дастгоҳларида бажарилади. Рез p ба фрезерлаш Деталнинг 1,2 айланишида бажарилади (0,2 айланиш радиал йўналишдаги узатишда фрезани тўла кесиш чуқурлигига кириши). Шпонка уялари, шлицали юзаларни фрезерлаш шпинделни конус тешиклари бўйича ўрнатилган ҳолда бажарилади (9.6-расм), чунки бу усул уларни шпиндел ўқига паралеллигини таъминлайди. Шпонка уялари шпонка фрезерлаш асбобларидан фойдаланиб вертикал фрезерлаш дастгоҳлари (донали ва кичик серияли ишлаб-чиқариш) ва шпонка фрезерлаш дастгоҳларида маятник кўринишидаги узатишлар ёрдамида (ўрта ва кўп серияли ишлаб-чиқариш) амалга оширилади. Худди шу ишни горизонтал- фрезерлаш дастгоҳларида шаклдор дисксимон фреза ёрдамида (копирлаш усули) ва иккита ўтувчи ҳамда битта радиусли фреза ёрдамида бажариш мумкин. Кўп серияли ишлаб-чиқаришда шлицаларни сидириш ёки шлица

рандалаш усулларидан ҳам фойдаланилади. Шлицали юзалар жилвирланади. Бу жараён шлицали юзаларни уларнинг ички ёки ташқи диаметри ёки шлицани ён юзалари бўйича марказланганда ҳам қўлланилади. Шпинделларни цилиндрик таянч юзалари конус тешикларига ўрнатилган асосларни (оправка) марказлари бўйича ўрнатилган ҳолда айланма-жилвирлаш дастгоҳларида бажарилади. Конуссимон таянч юзалар, фланецни сирт юзалари (9.2-расм) сирт жилвирлаш дастгоҳларида жилвир тошини тўғриланган сирти билан жилвирлаш бабкасини маълум бурчакка буриб амалга оширилади. Шпинделни олд конус тешиги фланец томонидан ички юзаларни жилвирлаш дастгоҳида жилвирлаш бабкасини маълум бурчакка буриб амалга оширилади (9.7-расм). Прецизион дастгоҳларни шпинделларини тайёрлашни ўзига хос томонлари қуйидагилардан иборат. 1. Қолдиқ ички кучларни камайтириш учун шпинделга дағал ишлов берилганданг сўнг термик ишлов бериш йўли билан нормаллаштиради ва кейинги механик ишлов бериш даврида 1-2 марта сун p ний равишда эскиртирилади. 2. Таянч поғоналари ва олд конус тешигининг тозалигини Ra 0,08-0,04 мкм га етказиш мақсадида бу юзалар 3-4 марта жилвирланади кейинчалик супперфинишланади ёки притиркаланади. 3. Шпиндел албатта динамик мувозанатланади. 4. Олд конус тешигини якунловчи жилвирлаш шпиндел дастгоҳига йиғилгандан сўнг кўчма ички юзаларни жилвирлаш қурилмасидан фойдаланган ҳолда бажарилади. 9.7-расм. Шпинделни конус тешигини ички юзаларини жилвирлаш дастгоҳида ишлов бериш жараёни: 1-ўрнатиш ҳалқаси; 2- поводокли қурилма.

9.1-жадвалда мисол тариқасида токарлик дастгоҳи шпинделига ишлов бериш технологик маршрутини келтирамиз (ишчи чизма 9.2-расмда келтирилган). 9.1-жадвал Токарлик дастгоҳи шпинделига ишлов бериш технологик маршрути Амал № Амал Дастгоҳ 005 Торецларни фрезерлаш ва марказлаш Фрезерлаш-марказлаш дастгоҳи 010 015 Учидан фланецгача бўлган ташқи юзаларни қора ва ярим тоза йўниш Токарлик-гидрокопировал дастгоҳи 020 Шпиндел каллак қисмини йўниш Токарлик универсал дастгоҳ 025 Ўқ бўйича жойлашган тешикни пармалаш Бир ёки икки шпинделли чуқур пармалаш дастгоҳи 030 Фланец томонидан конусли тешикни зенкерлаш (конусли зенкер билан) Вертикал пармалаш дастгоҳи 035 Олд ва орқа конусли тешикларни бошланғич кенгайтириш ва торецларни йўниш Токарлик универсал дастгоҳ 040 Бўйинларни юқори частотали ток ёрдамида тоблаш ва бўшатиш Юқори частотали токли қурилма 045 Олд ва орқа конусли тешикларни якуний кенгайтириш Токарлик универсал дастгоҳ 050 Фланецдаги тешикларни пармалаш ва резба кесиш Вертикал пармалаш дастгоҳи

055 Ташқи юзаларни якуний йўниш Токарлик-гидрокопировал дастгоҳи 060 Гайка ости резбасини кесиш Токарлик винт қирқар дастгоҳи 065 Шпонка чуқурчаларини фрезерлаш Шпонка-фрезерлаш дастгоҳи 070 Шлицаларни фрезерлаш Шлица-фрезерлаш дастгоҳи 075 Иккита тўхтаткич ости тешигини пармалаш Вертикал пармалаш дастгоҳи 080 Цилиндрик бўйинларни жилвирлаш Айланма жилвирлаш дастгоҳи 085 Конуссимон таянч бўйинларни жилвирлаш Айланма жилвирлаш дастгоҳи 090 Патрон ости конуси ва фланец торецини жилвирлаш Айланма жилвирлаш дастгоҳи 095 Олд конусли тешикни тоза жилвирлаш Ички жилвирлаш дастгоҳи 100 Шпинделни назорат қилиш

Шпинделларни назорат қилиш. Шпинделларни назорат қилишда универсал ўлчовчи асбоблардан, чегаравий калибрлардан (пробка, калибр) ва назорат мосламаларидан фойдаланилади. Прецизион дастгоҳларнинг шпинделларини назорат қилиш учун штангенциркул ва микрометрлардан ташқари параметр (ўлчаш аниқлиги 0,002 мм гача) ва микротастдан (0,001 мм гача) фойдаланилади. Юзаларни ўзаро жойлашуви шпинделни призмага таянч юзалари бўйича ўрнатиб индикаторлар билан жиҳозланган мослама ёрдамида текширилади (9.8-расм). 9.8-расм. шпинделни назорат қилиш: а) шпиндел поғоналарининг паралелиги ва ўзаро жойлашувини текшириш; б) таянч поғоналарига нисбатан конус тешигини жойлашишини текшириш. Механик ишлов бериш жараёни ва назорат қилиш ишлари якунлангандан сўнг шпинделлар консервация қилиниб вертикал ҳолда махсус яшикларда сақланади.

Адабиётлар рўйхати : 1. Технология машиностроения: в 2 т. Т.1. Основ технологии машиностроения: Учебник для вузов / В.М. Бурцев и др.; под ред. А.М. Дальского-М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э. Баумана 1998-564 с. 2. Технология машиностроения: в 2 т. Т.2. Производство машин: Учебник для вузов / В.М. Бурцев и др.; под ред. Г.Н. Мелникова -М.: Изд-во МГТУ им. Н.Э. Баумана 1998-640 с. 3. Егоров М.Е., Демент p ев В.И., Дмитриев В.А. Технология машиностроения. М.: Вусшая школа, 1976-534 с. 4. Каратаев С.А. Технология машиностроения (специальная част p ). Киев: Вусшая школа, 1984-272с. 5. Основ технологии машиностроения. Под ред. Корсакова. М.: Машиностроение,1977-416с.

Похожие

Илгакларни тайёрлаш технологияси

Илгакларни тайёрлаш технологияси

Қутисимон деталларни тайёрлаш технологияси

Тишли гилдиракларни тайёрлаш технологияси

Дастгоҳ мосламалари ва ёрдамчи асбоблар