XV-аср хирот маданиятининг юксалиш даври - Культурология - Рефераты

XV-аср хирот маданиятининг юксалиш даври

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

34 KB

XV-аср хирот маданиятининг юксалиш даври. Темурийзодаларни маданиятга эътибор билан қарашлари, бадиий эстетик қадриятлар яратишларига Хусайн Бойқаронинг фаолияти ҳам мисол бўла олади. Хусайн Бойқаро хукмронлиги даврида Хирот фан ва маданият марказларидан бирига айланди. Олимлар, шоирлар, санъаткорлар хамиша унинг хомийлигида ижод этган. Албатта буларнинг барчаси буюк мутафаккир Алишер Навоийнинг таъсирида бўлганлиги маълум. Хусайн Бойқаро хукмронлиги даврида йирик аллома ва олимлардан машҳур табиб Хусайн Жаррох, созандалардан Сайид Аҳмад, Устод Хусайний, Устод Қулмухаммад Удий, наққош ва хаттотлардан Мирак наққош, Камолиддин Бехзод, мусиқашунос Фоний, Пахлавон Мухаммад сингари машхур санъаткорлар ижод қилади. “Бобурнома”да ўша замоннинг алломалари ва маданият арбобларининг номлари санаб ўтилади: Абдурахмон Жомий, Сайфиддин Аҳмад, Атоулло Машхудий, Мир Мухаммад Юсуф, Шайх Сухайлий, Биноий, Сайфий Бухорий, Юсуф Бадиий, Хусайн Комий, Хилолий, Султонали Машхадий ва бошқалар. Хусайн Бойқаро туркий ва форсий тилларда поэтик ижод билан шуғулланди, айниқса ўша даврда маълум даражада таҳқирланган туркий тилни мавқеини юқори кўтаради. Махсус фармон билан туркий тилини давлат тили деб эълон қилади. Бу эса туркий маданият тараққиётига жуда катта туртки бўлди.

Хусайн Бойқаро Хусайний тахаллуси билан ғазаллар ёзган. Алишер Навоий унинг ижодига катта эpтибор бериб, “Мажоилусун нафоис “ асарида алохида тўхталиб ўтади. Хирот шаҳрининг ижтимоий маданий, иқтисодий тараққиётига буюк арбоб, мутафаккир ва шоир Алишер Навоий катта таъсир кўрсатди. Навоий Хусайн Бойқаро саройида муҳрдор ва бош вазир эди. Навоий мамлакат пойтахти Хиротда санъат ва маданиятнинг ажойиб ўйғониш марказини яратишга муваффақ бўлади. Алишер Навоий расмий ҳолда Хирот маданий ҳаётида етакчи раҳбар деб тан олинган. Ўша даврда улуғ шоирлардан Абдураҳмон Жомий, Мавлоно Лутфий Хиротда яшаб ижод қилганлар. Лутфийнинг севги мухаббатни куйловчи “Гул ва Наврўз” асари жуда машҳурдир. Хиротда ўша даврларда хаттотлик ва миниатюра санъати ривожланди. Мусаввир Камолиддин Беҳзод энг машҳур ижодкорлардан эди. Уни баъзан шарқ Рафаэли деб ҳам юритишади. Бехзод ажойиб портретлар, жумладан Навоий, Бойқаро, Шайбонихон портретларини чизган. У ўзининг Хирот миниатюра мактабини яратган. Ҳозирги кунда ҳам миллий миниатюра санъатимиз у яратган мактаб асосида ривожланмоқда. Бу даврда мусиқа санъати ҳам кенг камол топди. Алишер Навоий мусиқашуносларга, ҳофиз ва хонандаларга, мусиқачиларга хомийлик қилиш билан бирга, ўзи ҳам мусиқадан боҳабар бўлган. Чолғу куйларга монанд куй, қўшиқлар яратган. Хўжа Абдулла Марварид, Қул Мухаммад, Шайх Наий, Хусайн Удий, Шайх Қулий, Пахлавон Мухаммад ўша даврнинг машҳур мусиқашунослари эди.

Бастакор Қул Мухаммад ажойиб мақомлар яратар , ғижжак ва созни усталик билан чалар эди. Хулоса қилиб шуни айтиш мумкинки, Марказий Осиё ўйғониш даври маданиятининг етуклик босқичини ифодалаб, Темурийлар даври маданияти узоқ асрлар мобайнида мусулмон шарқи ва Туркистон халқлари маданий юксалиши учун асос бўлиб хизмат қилади.

Фойдаланилган адабиётлар 1. И.Каримов “Ўзбекистон XXI-аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари” Тошкент 1997й. 2. “Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар” Тошкент «Ўзбекистон» 2000 й. 3. «Маънавият ва комиллик» Тошкент 1997 й. 4. И. Абдуллоҳ “Маънавият ва маърифат”, «Миллий тикланиш» газетасининг 1998 йил 12 ноябр сони.

Похожие

Шарқ уйғониш даври маданияти

Урта Осиё халкларининг уйгониш даври (IX-XII- аср) мусика маданияти

Узбек халки маданиятининг этногенезисга таъсири

Амур Темур ва темурийлар даври Урта Осиё халклари мусика маданияти. (ХIУ аср иккинчи ярми ХУI аср биринчи ярими)

Қадимий даврда маданий-маърифий фаолият, унинг шакллари ва мазмуни