Piridin va pipiridin gruppasiga kiradigan alkaloidlar - Химия - Рефераты

Piridin va pipiridin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

83.5 KB

Piridin va pipiridin gruppasiga kiradigan alkaloidlar Molekulasida piridin hamda pipiridin yadrosi tutgan alkaloidlar. Alkaloidlarni ajratib olish usullari. Alkaloidlarni tuzilishi, sintezi. Xossalari va ularning xalq xo‘jaligida qo‘llanilish sohalari. Akademik A.P.Orexov ( 1881-1939) sobiq SSSR davrida alkaloidlar sohasidagi ilmga asos soldi. U 1928 yilda o‘zining bir gruppa shogirtdlari bilan sobiq SSSR da o‘sadigan va tarkibiga alkaloidi bo‘lgan o‘simliklar ustida ish olib borib, 800 ga yaqin shunday o‘simlikni va tarkibida alkaloid bo‘lgan bir qancha yangi o‘simlik oilasini kashf etdi. U o‘rta Osiyoda o‘sadigan Anabasis aphylla o‘simligidan G.M. Menshinov bilan birga beshta alkaloid ajratib oldi. Anabazin, lupinin ham shular jumlasidan hisoblanadi. Anabazin bilan lupinin shu o‘simlik tarkibidagi asosiy alkaloidlar hisoblanadi. Ular shu o‘simlikdan Chimkent-xim-farm zavodida anabazin sulfat hinida ajratib olinadi. Anabazin sulfatning 30-40 % anabazin hamda lupinindan iborat bo‘lib. Undan ishqorning 40% eritmasi bilan (NaOH) ishlov berib, erituvchilar(benzol, xloroform ) bilan ekstransiya qilib olinadi. Bu alkaloid Cytisus laburnum, Thermopsis lanceolata o‘simliklarning urug‘ida, shuningdek dukkaklilar oilasiga kiradigan bazi o‘simliklarda uchraydi odatda uni yuqoridagi o‘simliklar urug‘idan ammiakli sharoitda dixloretan bilan ekstraksiya qilib olinadi. So‘ngra dixloretanli eritmani ( Unda sitizin va metil sitizin bo‘ladi) 10% li H2SO4 kislota bilan ishlanadi. Kislotali eritmadan alkaloidni ammiak va natriy xlorid yordamida asos holiga o‘tkaziladi. Sitizin asosni xloroform yordamida aralashmadan ajratib olinadi. Xloroformli ekstrakli parlantiriladi va qoldiqdan sitizinni atseton yordamida kristallash bilan ajratib olinadi.

Sitizin oq yoki bir oz sarg‘ish kristall poroshok bo‘lib, suvda, spirtda va xloroformda oson eriydi. Uning suvdagi eritmasi fenolftalinga nisbatan ishqoriy xossaga ega ekanligini ko‘rsatadi. Preparat optik aktiv modda qutblangan nurlarni chapga buradi. [2]20∆=-120-1230 ( 2% li suvdagi eritmasi ), 154-1572 da suyuqlanadi. Preparat chinligini aniqlash uchun uning suvdagi eritmasiga kobolt nitrat tasir ettirilsa, yashil-havo rang cho‘kma hosil bo‘ladi. Temir (III) –xlorid eritmasidan qo‘shib suv bilan suyultirilsa, o‘chib ketadigan qizil rangga bo‘yaladi. Sitizin miqdorini nitrallash usuli bilan aniqlanadi. Buning uchun preparatdan malum miqdorda olib, suvda eritiladi va metil qizish indikatori ishtirokida xlorid kislotaning 0,1% eritmasi bilan titrlanadi. Lupikain birinchi marta M.M.Katsnelsan hamda M.I. Kabachnikovlar tomonidan sintez qilinib, Kakainning o‘rnini bosaoladigan, og‘riqni qoldiruvchi vosita sifatida tavsiya yetilgan. Lekin sintez O.S.Sodiqov tomonidan takomillashtirilib, u quyidagicha amalga oshiriladi. Lobelin gidroxlorid (Lobelinii hydrochloridum. Lobelinum hydrochloricum)

C -CH2 CH2 - CH OH N CH2 M .O. = 373,93Lobulin alkaloidi Lobelia inflata L. o‘simligidan ajratib olinadi. Bu o‘simlik Leningrad atrofida suniy ravishda o‘stiriladi. Unda 14ta alkaloid bo‘lib, ulardan meditsinada lobelin dori sifatida qo‘llaniladi. Lobelia inflata L. o‘simligi tarkibidagi alkaloidlarning umumiy miqdori shu o‘simlikning o‘sish sharoitiga qarab taxminan 0,134-0,65% gacha bo‘ladi. Shundan 0,078% ni lobelin-asos tashkil qiladi. Lobelinning yuqorida keltirilgan formulasi 1921 yilda aniqlangan va pipiridin gruppasiga kirishi isbotlangan. 1. Lobelinin Lobelia inflata-dan olish uchun o‘simlikni tozalab maydalanadi va suv bilan ishlanadi. So‘ngra tarkibida alkaloid bor suv vakuum apparatida bug‘latib quyiltiriladi. Quyuq suvli eritmani xloroform bilan ishlansa, xloroform qatlamiga lobelin va unga yaqin bo‘lgan alkaloidlardan lobelanin bilan lobelanidinlar o‘tadi. Xloroform qatlamini ajratib olib, ishqor qo‘shilsa, uchala alkaloid asos holida cho‘kadi. So‘ngra cho‘kmani ajratib olib, efir bilan aralashtirib chayqatilsa., lobelanin, lobelanidan asoslar efirga o‘tadi, lobelin-asos esa cho‘kmada qoladi. Cho‘kmani ajratib olib tozalanadi va malum miqdorda xlorid kislota qo‘shib, lobelin gidroxlorid hosil qilinadi. 2. Lobelinni bir necha usullar bilan sintez qilinadi. Bulardan hozir Butunittifoq ximiya-farmatsevtika ilmiy tekshirish institutida kashf etilgan usul keng qo‘llaniladi. Bu usul bilan lobelin olishda boshlang‘ich modda sifatida ganch usulida sintez yo‘li bilan yoki toshko‘mir qatronining yengil fraksiyasida

hosil bo‘lgan piridin-asoslar aralashmasidan ajratib olinadigan 2,6-dimetil-piridin ( a,a- lutidan) ishlatiladi. Ganch usuli bo‘yicha 2,6 dimetilpiridinni olishda atsetoatat efir, formaldegid va ammiakni o‘zaro quyidagi tenglama bo‘yicha biriktiriladi.C 2H 5 - O O C - C H 2 C H 2 - C =O +H C - H +N H 3 O 2 C2H5 - OOC - C H3C - C CH2OH CH - COOC2H5 C - CH3 NH Öèêëëàíàíèø ïðîöåññè C2H5 - OOC - C H3C - C C C - COOC2H5 C - CH3 NH H2 NaOH -2C2H5OH HOOC - C C - COOH C C - CH3 CH2 H3C NH HOOCC C - COOH C C - CH3 CH2 H3C N (O) äåêàðáîêñèëëàø -2ÑÎ2 C H 3 H 3C N 2,6-äèì åòèëïèðèäèí

Lobelinni olish uchun oldin 2,6-dimetilpiridinga benzoldegid (I) tasir ettirib, distirpiridin (II) olinadi. Uni tozalab, erkin brom tasir ettirilsa, tetrabromdistirpiridin (III) hosil bo‘ladi. Tetrabromdistirpiridinni o‘z navbatida kaliy ishqorining spirtdagi eritmasi bilan ishlansa, u gidrolizlanib, difenilpiridinatsetilenga (IV) o‘tadi. Bu modda Kucherov reaksiyasi yordamida malum sharoitda va sulfat kislota tasirida o‘z tarkibiga ikki molekula suv biriktirib difenatsilpiridinni (V) hosil qiladi. Sintezning navbatdagi bosqichida difenatsilpiridinga yodli metil yoki para-toluol sulfometil tasir ettirib, N-metil- yoddifenatsilpiridin (VI) olinadi. Bu modda vodorod tasirida lobelinga (VII) o‘tadi.CH 3 Í 3Ñ H + 2C O N -2H 2O (I) CH=CH Ch=CH N (II) C H = C H C H = C H N ( I I I )B rB r B r 2 B r B r 2 C = C C = C N (IV) KOH -4HBr 2H2O H2SO4

C = CH2 CH2 -C N (V) O O C = CH2 CH2 -C N (VI) O O CH 2J ¸êè n-CH 3 -C6H 4 -SO 3CH 3 CH 3 J C = CH 2 CH 2 - N (V II) CH O OH (H) P+ CH3 Meditsinada ishlatiladigan lobelin gidroxloridni, lobelin-asosga malum miqdorda xlorid kislota tasir ettirib olinadi.

Foydalanilgan adabiyotlar. 1. Турақулов Ё . Х . « Биохимия » « ўқитувчи » Тошкент 1996 й 2. Цветков Л.А. Сведения о гетероциклических соединениях и нукленовых кислатах в кеурсе химии. Химия в школе-1986 №6 3. Г.В. Лозуревский, И.В.Терентъева, А.А. Шамшурин. Практические работы по химик природных соединений Издатеиъство « Выстая школа» москва 1986г. 4. Авчинников Ю.А. Биоорганическая химия. Москва 1987г 5. Итоги исследование алкалоидо носных растений. Т Из-во « фан» АН.Р.узбекистан 1995 .

Похожие

Indol gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Izoxinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Purin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Xinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Tropan gruppasiga kiradigan alkaloidlar