Morfin gruppasiga kiradigan alkoidlar - Химия - Рефераты

Morfin gruppasiga kiradigan alkoidlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63 KB

Morfin gruppasiga kiradigan a lkaloidlar Fenantren –izoxinolin guruppasiga kiradigan alkaloidlar tabiatda tarqalishi. Olinish usullari morfin, kodein, apomorfin, tekodin. Tuzilishi, xossalari va axamiyati. Morfin birinchi topilgan alkaloiddir.1803 yilda Deron opiy tarkibidan suv va potash yordamida kristall holdagi modda ajratib olib, uni opiy tuzi deb atagan. 1806 yilda Sertyurner opiydan toza holda morfin ajratib olgan va 1817 yilda uni o‘rganib, bu modda haqida to‘la ma’lumot bergan. Morfinning summar formulasini birinchi marta 1848 yilda Lonar aniqlagan. Uning struktur formulasi 1925-1927 yillarda to‘la o‘rganilgan.O I II H O N -C H 3 H O H C Morfin molekulasi aromatik (1) va gidroaromatik (11) yadrolardan tashkil topgan. Morfin molekulasidagi uchlamchi azot hisobiga asos xosssiga egadir. Uning molekulasidagi uchta kislorodning bittasi spirt gruppasini, ikkinchisi fenol gruppasini va uchinchisi oddiy efirni eslatuvchi ko‘prikchani tashkil qiladi.

Morfin aromatik yadrosidagi fenol gidroksil gruppasi hisobiga fenollarga o‘xshash eruvchan tuz- morfinatni hosil qiladi. Morfin – asos sof holda mayda romb yoki ninasimon, hidsiz, mazasi achchiq poroshok bo‘lib, suvda yomon organik erituvchilarda, kislota va ishqorlarda yaxshi eriydi. Meditsinada morfin gidroxlorid tuzi holida qo‘llaniladi.

Morfin gidroxlorid (morphini hudrochloridum. Morphinum hudrochloricum)O H O N -C H 3 H O H C H C l 3H 2O Morfin gidroxlorid morfin-asosga xlorid kislota tasir ettirib olinadi. Preparat taxir mazali, oq ipak ko‘rinishdagi, ninasimon yoki bir oz sarg‘ish, mayda poroshok bo‘lib, suvda eriydi, spirtda kam eriydi, efir va xloroformda esa erimaydi. Preparat chinligini aniqlash uchun uning bir necha kristaliga molibdat ammoniyning konsentrlangan sulfat kislotasidagi eritmasini tasir ettirilsa, ko‘k rangga o‘tuvchi binafsha rang hosil bo‘ladi. Uning tarkibidagi xlorni kumush nitrat bilan cho‘ktirib aniqlanadi. Morfin molekulasidagi fenol gidroksilni temir (III) – xlorid tasirida ko‘k rangga bo‘yalishidan bilinadi. Morfin gidroxlorid qaytaruvchanlik xossasiga ega bo‘lib, qizil qon tuzini sariq qon tuzigacha qaytaradi. Keyinchalik sariq qon tuzi temir (III) – xlorid ta’sirida ko‘k rangli Berlin lazuriga o‘tadi. Morfin gidroxlarid sulfat kislota ishtirokida nitrat kislota bilan oksidlanib, to‘q qizil rangga bo‘yaladi. Ehtimol bunda morfin dastavval apomorfinga o‘tib, keyinchalik apomorfin o‘z navbatida (fenol gidroksil hisobiga) oksidlanib, rangli modda hosil qilsa kerak.

Preparat miqdorini bir necha usullar bilan aniqlanadi. 1.Neytrallash usuli. Mablum miqdordagi preparat eritmasini fenolftalein indikatori ishtirokida bevosita natriy ishqorining 0,00 n. Eritmasi bilan titrlanadi. 2. Argentometrik usul. Preparatning malum miqdordagi 0,1n. Kumush nitratni ammoniy rodanidning 0,1 n. Eritmasi bilan titrlanadi. 3.Kolorimetrik usul. Bu usul morfinning qizil qon tuzini sariq qon tuziga o‘tkazishi va temir (III)- xlorid bilan ko‘k rangli Berlin lazuri hosil qilishiga asoslangan. Yana perxloratkislota bilan ham titrlab miqdorini aniqlanadi. Morfin og‘riq qoldiruvchi modda sifatida qo‘llaniladi. Uni 0,01-0,02 g dan poroshok, tabletka holida va tomchilab ichiriladi.1% li eritmasi teri ostiga yuboriladi. Og‘zi mahkam yopiladigan qo‘ng‘ir shisha bankalarda ehtiyotlik bilan (A ro‘yxat) saqlanadi. Morfinni o‘zoq vaqt qabul qilinsa odam unga o‘rganib qoladi, ikkinchidan organizmga zaharli tasir ko‘rsatadi. Ana shu kamchiliklarni nazarda tutib, keyingi vaqtlarda og‘riq qoldiruvchi modda sifatida morfin o‘rnini bosadigan sintetik usul bilan olingan bir qancha preparatlar keng qo‘llaniladi. Promedol, izopromedol. Fenadol, anadol va boshqa preparatlar shular jumlasidandir. Morfin hosilalari

Morfinning yarim sintetik yo‘l bilan olinadigan hosilalariga kodein, dionin, geroin, apomorfin, digidrokodeinon, tekodin, dilaudid kabilar misol bo‘la oladi. Bularni morfin molekulasidagi fenol va ikkilamchi spirt gidroksillarning vodorodi o‘rniga turli radikallar kiritish bilan olinadi. Meditsinada morfin efirlaridan kodein, dionin va geroinlar dori sifatida ishlatiladi. Morfin efirlari fiziologik tasiri jihatidan morfindan tubdan farq qiladi va yo‘tal payda qiladigan markaziy nervlarni tinchlantirish xossasiga ega. Kodin ( Codeinum)O H 3C O N -C H 3 H O H C H 2O M .O . = 317,39 Кodeinni 1832 yilda Robike opiy tarkibidan ajratib olgan, formulasini esa 1842 yilda Gerxardt aniqlanadi. Opiydan ajratib olingan kodein meditsina ehtiyojlarini qoplay olmagani sababli uni 1928 yilda V.M.Rodiono bilan D.A.Shaposhnikovlar morfindan quyidagi sxema bo‘yicha sintez qilganlar.

Metiltoluolsulfoxlaridni ishqoriy sharoitda metil spirti bilan ishlansa, metiltoluolsulfonat hosil bo‘ladi.H 3C - C 6H 4 SO 2C l +C H 3O H +N aO H H 3C - C 6H 4 SO 2O C H 3+ +N aC l +H 2O Olingan metiltoluolsulfonatni keyinchalik dimetil anilin bilan qaynatilsa, metiltoluolsulfonatdimetilanilin hosil bo‘ladi CH 3 CH 3 C6H 5N (CH 3)3 [ SO 3C6H 4CH 3] + H 3C-C6H 4 SO 2O CH 3+C6H 5N 3.Natriy etilat ishtirokida morfinga metiltoluolsulfonatdimetilanilin tasir ettirib kodein olinadi. O HO N-CH3 HOHC +CH3C6H4SO2ONa CH3 CH3 C6H5N(CH3)3 [ SO3C6H4CH3] + +C6H5N O H3CO N-CH3 HOHC

Uni siprt yordamida qayta kristallab tozalanadi. Kodeinni boshqa usullar bilan ham olish mumkin. Kodein taxir mazali, rangsiz yoki oq kristoll poroshok bo‘lib, suvda kam eriydi. Issiq suvda eriydi, spirt, xloroform va suyultirilgan kislotalarda esa oson eriydi. 154-157 0S da suyuqlanadi. Preparat chinligini aniqlash uchun uning kristallarini formaldegidning sulfat kislotadagi aralashmasi (Marki reaktivi) bilan ho‘llansa, ko‘k binafsha rang hosil bo‘ladi kodein eritmasi ammoniy molibdatning sulfat kislotadagi eritmasi (Frede reaktivi) tasirida sarg‘ish-yashil rangga bo‘yaladi. Preparat kristallari konsentrlangan nitrat kislota tasirida och sariq rangga o‘tadigan to‘q sariq rang hosil qiladi. Kodein temir (III)-xlorid tabsirida o‘zgarmasligi bilan morfindan farq qiladi. Kodein miqdorini neytrallash va kolorimetrik usullar bilan aniqlanadi. 1.Neytrallash usuli. Preparatdan malum miqdorda olib, neytrallangan spirtda asta-sekin isitish bilan eritiladi. So‘ngra eritmani metil qizil indikatori ishtirokida xlorid kislotaning 0,1 n. Eritmasi bilan titrlanadi. 2.Kolorimetrik usul. Kodeindan malum miqdorda olib, xlorid kislota eritiladi. Keyin eritmaga bromli suv tasir ettirilsa, sariq rang hosil bo‘ladi. So‘o‘ngra suyuqliqqa natriy sulfat eritmasidan sariq rang yo‘qolguncha qo‘shiladi. Ana shu rangsiz eritmani 75-80 0S temperaturagacha isitib, ammiak eritmasidan qo‘shilsa, turg‘un binafsha- qizil rang hosil bo‘ladi. Bu eritmani kolorimetr yordamida aniqlanadi. Kodein o‘zining fiziologik tasiri jihatidan morfinga yaqin bo‘lib, fenol gidroksili “yopiq” bo‘lganligi sababli umumiy og‘riq qoldirish xossasi morfinga nisbatan 7-8 marta kuchsiz, lekin yo‘tal paydo qiladigan markazlarni tinchlantirishi kuchlidir.

Meditsinada asosan yo‘talga qarshi modda sifatida ko‘pincha boshqa dorilar bilan aralashtirilgan holda 0,01-0,02 g dan ichiriladi. Kodeinning eriydigan tuzlaridan kodein fosfat keng qo‘llaniladi. Kodein og‘zi mahkam yopiladigan bankalarda qorong‘i joyda ehtiyotlik bilan (A ro‘yxat) saqlanadi.

Kodein fosfat (Codeini phosphas. Codeinum phasphoricum).M .O . = 424,4 O H 3C O N -C H 3 H O H C H 3P O 4 11/2H 2O Kodein fosfat kodein-asosining spirtdangi eritmasiga ekvimolekulyar miqdorda ortofosfat kislota tasir ettirib olinadi. Hosil bo‘lgan kodein fosfat molekulasida bir yarim molekula suv bo‘ladi. Uni eritmadan filtrlash usulida ajratib olinadi va qayta kristallash yo‘li bilan tozalanadi. Kodein fosfat taxir mazali, oq mayda kristall poroshok bo‘lib, suvda yaxshi, spirtda kam eriydi, efir va xloroformda erimaydi. Preparat chinligini aniqlash uchun uning bir nechta kiristallariga Marki reaktividan tasir ettirilsa, ko‘k rang hosil bo‘ladi. Kodein fosfatning suvdagi eritmasiga kumush nitrat tasir ettirilsa, nitrat kislotada yaxshi eriydigan sariq cho‘kma hosil bo‘ladi. Preparat miqdorini bir necha usullar bilan aniqlanadi. 1.Neytrallash usuli. Malum miqdordagi preparat eritmasini fenolftalein indikatori ishtirokida bevosita natriy ishqorining 0.01 n. Eritmasi bilan titrlanadi.

2. Fergenntometrik usul. Malum miqdoriga 0,1 n. Kumush nitratni eritmasidan ortiqcha qo‘shib, reaksiyaga kirishmay qolgan kumush nitratni ammoniy rodanidning 0,1 n. Eritmasi bilan titrlanadi. 3.Kolorimetrik usul. Bu usul morfinning qizil qon tuzini sariq qon tuziga o‘tkazishda temir (III)-xlorid bilan ko‘k rangli Berlin lazuri hosil qilishiga asoslangan. Yana perxlorat kislota bilan ham titrlab miqdorini aniqlanadi. Morfin og‘riq qoldiruvchi modda sifatida qo‘llaniladi. Uni 0,01-0,02 g dan poroshok, tabletka holida va tomchilab ichiriladi. 1% li eritmasi teri ostiga yuboriladi. Og‘zi mahkam yopiladigan qo‘ng‘ir shisha bankalarda ehtiyotlik bilan (A ro‘yxat) saqlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar. 1. Турақулов Ё . Х . « Биохимия » « ўқитувчи » Тошкент 1996 й 2. Цветков Л.А. Сведения о гетероциклических соединениях и нукленовых кислатах в кеурсе химии. Химия в школе-1986 №6 3. Г.В. Лозуревский, И.В.Терентъева, А.А. Шамшурин. Практические работы по химик природных соединений Издатеиъство « Выстая школа» москва 1986г. 4. Авчинников Ю.А. Биоорганическая химия. Москва 1987г 5. Итоги исследование алкалоидо носных растений. Т Из-во « фан» АН.Р.узбекистан 1995 .

Похожие

Indol gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Izoxinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Purin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Xinolin gruppasiga kiradigan alkaloidlar

Tropan gruppasiga kiradigan alkaloidlar