Kimyo atrof muhit muhofazasi - Химия - Рефераты

Kimyo atrof muhit muhofazasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46.5 KB

Kimyo atrof muhit muhofazasi Reja: 1.Tehnik progress va ekologik muammolar 2.Atmosfera havosini holati va uni qo‘riqlash 3.Suv resurslarini holati va uni qo‘riqlash 4.Tuproq resurslarini holati va uni qo‘riqlash 5.Tevarak atrofni ifloslanishi va hozirgi zamon hayot tarzi.

Tehnik progress va ekologik muammolar. Tehnikani rivojlanishi bilan atrof muhitni ifloslanishi degan tushuncha hammaga ayon. Bu umumiy nom " atrof muhitni ifloslanishi" deb ataladi. Har kuni havoni, suvni, tuproqni ifloslanishi degan habarlar kelib turadi. Qeyingi vaqtda jamoatchilik tomonidan tevarak atrof muhitni tozalash haqida ko‘p muammolar ko‘tarilmoqda. Avtomobil transport atmosfera havosini ifloslaydigan eng katta manbadir. Atmosfera havosini tahminan 60 % ifloslaydigan soha avtomobil transportidir., ammo ayrim shaharlar Toshkent, Andijon, Buhoro, Guliston, Samarqand shaharlarida bu ko‘rsatkich 80 % gacha boradi. Ichidan yonar dvigatellarda yonish mahsuloti gazlarda 200 ga yaqin zaharli komponentlar bo‘ladi, shulardan 160 tasi uglevodorodlardir, asosan bular yoqilg‘ini to‘liq yonmasligidan hosil bo‘ladi. Ishlangian gazlarning zaharliligi yoqilg‘ining sifatiga bog‘liqdir, dvigatelning ishlash rejimiga va uning tehnik holatiga bog‘liqdir hamda tehnik jihozlanishiga bog‘liqdir. Keyingi vaqtda avtomobillar yordamida ifloslanish kamayib bormoqda, masalan 1991 yilda avtomobildan chiqindi 2,6 mln tonna bo‘lsa,1994 yilda 1,45 mln tonnani tashkil qildi. Chiqindilarning qamayishiga sabab, transportda tashishning qamayganligi bo‘lsa, boshqa tomondan avtoparqlarni tehniq jihatdan talab darajada saqlanishi, avtomobillarni zaharli chiqindilar chiqarilishini nazorat qilishdan iborat bo‘ladi. Avtomobillarda qo‘llaniladigan yoqilg‘i turining almashtirilishi ya'ni siqilgan gazga o‘tkazilishi ham atmosfera havosini ifloslanishini qamaytirdi. 1 yanvar' 1995 yil holatiga ko‘ra Respublikada 13 ming avtomobil siqilgan gazli yoqilg‘i turiga o‘tkazilgan natijada 10 ming chiqindi qam chiqarilgan. O‘zbekistonning tabiiy qlimatiq hususiyati va uni tashqi muhitga ta'siri. O‘zbekiston Evroosiyoni markazida, dengiz va okeanlardan uzoqda, shimoliy qutb zonasining subtropik qismida joylashgan. 4/6 qismi sahro va yarimsahro janub va g‘arbdan tog‘lar bilan o‘ralgan. Yoz oylarida quyosh radiasiyasining ta'siri 800-1000 mdj/m2 ga to‘gri keladi oyiga. Bu hol geliotexnikani rivojlantirish uchun qulayliq yaratadi.

Respublika hududini 3 ta qlimatiq zonaga bo‘lishi mumkin: sahro va qo‘l, tog‘ oldi va tog‘ zonalari. Yogin miqdori 200 mm dan oshmaydi Qish asosan noyabrdan boshlanadi. Asosan qisqa-qisqa muddatli qor yogadi, o‘rtacha yillik qorning miqdori 2-11 sm.dir Respublikaning asosiy qismida qish 190-200 qun davom etadi. Minimal harorat iyul oyida 26-28 C, maksimal 45-46 gradusni tashkil qiladi. Effeqtiv harorat yigindisi vegetatsiya davrida 2200-2800, janubda esa 3400 gradusni tashkil qiladi. Tabiiy klimatik faktor ta'sirida va geografik joylashishi nuqtai nazaridan Respublika suv tanqisligi sezilmaydi, chunqi vodiylari daryo va oqar suvlar bilan, Shuning uchun yerlarini sug‘orib ekishga mosdir, bu hol kishilik jamiyatini rivojlanishiga,regionda alohida ekologik muhit yaratilishiga sabab bo‘lgandir. Atmosfera havosining holati va uni qo‘rinishi Respublika atmosferasiga 1994 yilda tashlangian ifloslovchi moddalar 2,41 mln tonnani tashkil qilgan. Umumiy ifloslovchi moddalardan qarbonat angiidrid 50% ni, uglevodorodlar va… 15 % dan, azot oksidi 9%, 7 % qattiq moddalar, 4 % alohida mahsus zararli moddalarga to‘gri keladi. Bu zararlovchi moddalarga atmosferani zararlovchi aviatsiya, temir yo‘li va suv transporti, chorvachiliq kompleksi, shahsiy pechlardan ajralgan zararli moddalar, ahlatlar yokilganda ajraladigan moddalar, qo‘milgan moddalarni chirishidan hosil bo‘lgan moddalar yonginlar hosil qiladigan moddalar hisobga olingan emas. Respublika atmosfera havosini ifloslayotgan asosiy sanoat tashkilotlari Toshkent, Kashqadaryo, Buhoro, Fargona, Navoiy oblastlariga to‘gri qeladi, asosan u viloyatlarda sanoat qonsentrlangian. Respublikada sanitar-gigena normasidan qattiq ftoridlar, qo‘rgoshin, benz (a) pirea qamayganligi e'tirofga loyiqdir. Formal'degid, fenol, umuman qamayganligi, ammo Olmaliq, Ohangiaron. Andijon, Buhoro, Qo‘qon, Navoiy, Samarqand,

Fargona, Chirchiq shaharlarida miqdori ortganligi, Toshkent shahrida formal'degidning miqdori qeyingi yilda ortgan. Suv resurslarini holati va uni qo‟riqlash. O‘zbekiston Respublikasi sugorib ekiladigan rayonlarning eng yirigidir. Respublikamizda pahtachilik, sholikorlik, sabzavotchilik, uzumchilik ho‘jaliklari rivojlangan. Respublikada suvni ta'minlaydigan daryolar asosan: Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, Qashqadaryo, Surhandaryo, Chirchiq, Ohangaron va boshqa daryolar kiradi. Qayerda ichimlik suv ko‘p bo‘lsa, uni avaylashga kam e'tibor beriladi. Lekin taraqqiyot quchaygan sari ichimlik suvga bo‘lgan ehtiyoj kuchayib bormoqda, shuning uchun uni qayta ishlashga ehtiyoj kuchaymoqda. Masalan Reyn daryosining suvi shimol dengiziga quyilguncha 30 marta qayta ishlanadi. Har yili er yuziga 120000 qm 3 ichimlik suvi yogadi, shundan 32000 qm 3 daryolarda oqib oqean va dengizlarga quyiladi. Qolganlari bug‘lanadi, yoki o‘simlik va hayvon organizmida saqlanadi. Suvga og‘ir metallar, ftoridlar, fenollar, hlor, kaprolaktam, aseton, neft mahsulotlari va boshqa mahsus zararli moddalarni tashlaydigan sanoat qora va rangili metallurgiya sanoati hisoblanadi, ulardan tashqari kimyo va neftkimyosi, hamda o‘git sanoati suvni ifloslaydi. Bulardan tashqari turar joy-kommunal sektor, davolovchi tashkilotlarning Organik va bakteriologik chiqitlarni tashlashi, oqava suvlarga qishloq ho‘jalik ekinlaridan chiqqan, chorvachilik komplekslaridan ajralgan chiqindilar ma'lum miqdorda ifloslantirmoqda. Avval kollektor suvlari avval melioratsiya nuqtai nazar bilan qaralar edi, hozir ariq va daryolarga qo‘shilib, tuz miqdorini oshirib qolmasdan, balki oqava suvlarni holatini ifloslamoqdalar, zaharli kimyoviy moddalar va o‘gitlar bilan Respublika aholisini ichimlik suv va kanalizatsiyadan foydalanish talab darajasidan orqada qolmoqda. Ichimlik suvdan ratsional foydalanish o‘rniga uning 25-35 % yo‘qolmoqda, buning (14-18 % ) eqinlarga suv quyganda yo‘qolmoqda, vodoprovodlarni avariyasi natijasida (3-5 %) Ichimlik suv yo‘qolmoqda.

Ichimlik suvlarini tozalash usullari. Ichimlik suvini tozalash 3 bosqichga bo‘linadi: Birlamchi tozalash, qattiq moddalardan tozalash uchun fil'trlanadi (qo‘sh qavatdan o‘tkaziladi) va hlorlanadi (zararli bakteriyadan tozalash uchun). Ikkilamchi tozalashda erigan ionli moddalardan va qoldiq organik moddalardan tozalaydi. Ba'zan aktivlangian ko‘mirdan ham foydalaniladi. Tuproq resurslarini holati va uni qo‟riqlash. Respublikada 95 % tuproq va 85 % suv resurslari qishloq ho‘jaligi ishlab chiqarishida ishlatiladi. Eng ahamiyatliysi sug‘orib ekishdir. Ekin maydonining 15 % tashkil qilib, o‘simlikshunoslikdagi 95 % mahsulotni beradi. Tuproq-suv resurslaridan oqilona foydalanish faqat iqtisodiy ahamiyatga ega emas, balqi ekologik ahamiyatga ham egadir. Yangi yerlarni tinimsiz o‘zlashtirish natijasida, Respublika suv balansi keskin buzildi, buning natijasida Orol dengizi va uning atrofida ekologik muvozanat buzildi. Yerdan noto‘gri foydalanish natijasida tuzning miqdori ortib ketdi, bu esa tuproqning meliorativ holatini buzishga olib keldi. Buning natijasida tuzsizlantirish uchun ko‘p mablag‘ va uni yuvish uchun ko‘p miqdorda suv sarflanmoqda. Tuproqni zararlanishini boshqa tomoni ortiqcha kimyoviy moddalarni to‘planishi ya'ni pestitsid qoldiqlari va og‘ir metallarni to‘planishidir. 1993 yildan olib borilayotgan Davlat mahsus analitik nazorat inspeksiyasining tekshirishicha, qishloq ho‘jalik aerodromlari, omborhonalarni tekshirish bu joylarda ekologik holatni yahshi emasligi qo‘rsatdi. Tuproq shu joylarda DDT

bilan 2-5 marta ortiq zararlangian (normaga nisbatan) gerbitsidlar dalapon, qatoran, reflan bilan zararlanishi uncha katta emas. Fosfororganik birikmalar- metafos, fazalon, tiadan qoldiqlari topilgan Respublikada tuproqlarni pestitsidlardan zararlashga qarshi choralar ko‘rilmoqda. Masalan "O‘zbekiston qishloq ho‘jalik kimyosi" ma'lumotiga qaraganda 1993 yilda 57,7 ming tonna pestitsid ishlatilgan 1990 yilga nisbatan 1,5 barobar (85,9 ming tonna) ishlatilgan. O‘zbekiston tuproq-suv resurslari jihatidan boy respublikadir, ammo undan hali unumli foydalanilayotgani yo‘q.

Adabiyotlar: 1. Н. А. Парпиев , Ҳ. Р. Раҳимов Муфтахов, А.Г. «Анорганик киме назарий асослари »,Т., Ўзбекистон, 2000й. 2. Қ.Aхмеров, А.Жалилов, Р. Сайфуддинов «Умумий ва анорганик кимё». Т., Ўзбекистон, 2003й. 3. Q. Ahmerov, A. Jalilov, R. Sayfuddinov, « Umumiy va anorganik kimyo». T. O‗zb, 2006. 4. Угай Я. А. «Общая и неоргнаническая химия», -М: «Высшая школа», - 1998. 5. X.X. Muhiddinov. «Kimyo». T. TDTU, 2005 6. Х.Х. Мухиддинов. Кимё, Маърузалар матни. Т. ТДТУ, 2004. 7. Н.Г. Коржуков ―общая и неорганическая химия‖, М., МиСиС/, 2004. 8. Н.Л.Глинка «Умумий кимёдан масала ва машқлар тўплами»,Т.,Ўқитувчи. 9. Н. В. Коровин, Э. И. Мингулин, Н. Г. Рыжова «Лабораторные работы по химии», М., Высшая школа». -1998. 10. I.I. ismoilov, X.X.Muxitdinov va boshqalar. ―kimyo‖ fanidan amaliy va laboratoriya mashgulot boyicha uslubiy qollanma.T.,TDTU.2007.

Похожие

Kimyo sanoatining xomashyosi

Organik kimyo fani

Organik kimyo fani

Organik kimyo fani

Kimyo faniga kirish