Fermentlarning sinflanishi. Kofermentlar. Fermentlarning kimyoviy xossalari (biokimyo) - Химия - Рефераты

Fermentlarning sinflanishi. Kofermentlar. Fermentlarning kimyoviy xossalari (biokimyo)

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

21.4873046875 KB

Fermentlarning sinflanishi. Kofermentlar. Fermentlarning kimyoviy xossalari Reja: Kofermentlar:  Fermentlarning klassifikatsiyasi  Ayrim tur kofermentlar vakillari,-

Kofermentlar :- ko’pchillik fermentlarni aktivlashishi uchun zarur bo’lgan quyi molekulyar spetsifik birikmalar kiradi. Hozirgi vaqtda kimyoviy tarkibi va tuzilishi har х il 20 tadan ortiq modda topilgan bo’lib, ular fermentlarning prostetik gruppalari yoki kofermentlar deb ataladi. Kofermentlar nisbatan kichik molekulyar massali organik moddalar. Keyingi tekshirishlar natijasidan kelib chiqib, bir qancha kofermentlar tarkibiga vitaminlar kirishi aniqlandi. V 1 , V 2 , V 6 , RR, S, biotin, pantotenat kislota, folat kislota, V12, lipoat kislota va boshqalar kiradi. Lekin yog’da eruvchi vitaminlarni kofermentlik hususiyati aniqlanmagan. YUqorida keltirilgan biologik aktiv moddalar fermentlarni aktivligini oshiruvchi kofermentlardir. Fermentlarning aktivligiga nihoyatda kuchli ta`sir qiluvchi ma`lum fizik va kimyoviy omillar bo’lib, ular fermentlarning aktivligini oshirsa – aktivatorlar . О rganizmda boradigan ko’pchillik fermentativ reaktsiyalarda metallarning ionlari ( K + , Na + , Mg +2 , Zn +2 , Cu +2 ) va boshqalar aktivator vazifasini bajaradi. Ular, ferment-substrat yoki koferment-apoferment komplekslari hosil bo’lishini osonlashtiradi, natijada reaktsiya tez sodir bo’ladi. Fermentlarning aktivligini pasaytiruvchi kimyoviy va fizikaviy sharoitlar – ingibitorlar deyiladi. Ingibirlash 2 х il bo’lib: qaytar va qaytmas ko’rinishga ega (tashqi ta`sir). Ingibitorlar - bu elementlar yoki ma`lum moddalar bo’lib, fermentning katalitik funktsiyasini susaytiruvchi oqsil qismini cho’kmaga tushirish natijasida aktivligini susaytiruvchi og’ir metall tuzlari yoki fermentning aktiv qismi bilan kimyoviy bog’ hosil kilish hisobiga susaytiruvchi moddalar kirishi mumkin. Bularga og’ir metallarning ionlari ( Hg +2 , Pb +2 , Ag + , Cu +2 ) va boshqalar ko’pchillik fermentlar uchun ingibitorlik vazifasini o’taydi. Lekin bu moddalarni past kontsentratsiyasi aktivatorlik vazifasini o’taydi. Ingibitorlarni eng kuchlisi tsianid ioni (CN - ) hisoblanadi. Fermentlar kimyoviy reaktsiyalar tezligini oshiradi, shuning uchun anorganik katalizatorlarni eslatadi. Bu biokatalizatorlar anorganik katalizatorlardan farqi, fermentlar ―yumshoq‖ sharoitda (past tempiratura, normal bosim, ma`lum rN qiymatga ega bo’lgan muhit sharoitida ) eng yuqori aktivlikka ega. Masalan temir

ionlari vodorod peroksidni suv va kislorodgacha parchalaydi. Tarkibida temir tutuvchi katalaza fermenti esa bu substratni 10 milliard marta katta tezlikda parchalay oladi. Biologik manbalardan ajratib olingan fermentlar alohida sharotida saqlanganda, uzoq vaqtgacha o’z aktivligini yo’qotmaydi. Ularning bu hususiyati meditsina, sanoat va х alq х o’jaligining turli sohalarida keng foydalanishga imkon beradi . Fermentlarning klassifikatsiyasi. Fermentlar asosiy belgilariga ko’ra 6 ta katta sinfga bo’linadi : О ksidoreduktazalar - oksidlanish - qaytarilish reaktsiyalarini katalizlovchi fermentlar. Transferazalar – tashuvchi (molekulalar ichida va molekulalararo ko’chishni katalizlovchi) fermentlar Gidrolazalar – suv ishtirokida organik birikmalarning parchalanish reaktsiyasini tezlashtiruvchi fermentlar. Ligazalar (sintetaza) – ikki molekula ATF ishtirokida uch pirofosfat bog’ining uzilishi hisobiga birikishini ta`minlovchi fermentlar. Liazalar – nogidrolitik ravishda moddaning parchalanishini ta`minlovchi fermentlar. Izomerazalar – izomerlanish reaktsiyalarini ta`minlovchi fermentlar. Ular molekulalar orasidagi ko’chish, oksidlanish - qaytarilish , kimyoviy bog’lanishni qayta taqsimlanishi hisobiga, kimyoviy birikmalarning fazoviy izomerlanish reaktsiyalarini katalizlovchi ferment. Har bir sinf tarkibiga «sinfchalar» kiradi. Bu narsa fermentlarning tanlovchanligi bilan belgilangan. Masalan, gidrolazalar sinfiga kiruvchi peptidazalar kelib chiqadi. О qsil peptidlarga gidrolizlaydi. Peptidazalar oqsilni aminokislotalargacha parchalaydi. Fermentlarning aktivligining o’lcham birligi. Fermentlarning kattaligi katallarda (kat) o’lchanadi. 1- katal bu shunday katalitik aktivlikki, u 1 sekundda 1 mol reaktsiyani amalga oshiradi. Undan tashqari solishtirma katalitik aktivlik

ko’rsatkichi bo’lib, bu kattalik eng asosiy ko’rsatkichlardan bo’lib, fermentning miqdorini ham hisobga oladi. Har bir katalitik fermentning kataldan o’lchangan aktivligini ko’rsatadi. (kat/kg) Fermentlar nomenklatura buyicha 4 ta raqam bilan kodlanadi. Raqamlarning birinchisi uning qaysi sinfga mansubligini ko’rsatadi. Keyingilari sinf tarkibidagi sinfchalarga ta`luqlidir. Fermantlar aktivligiga tempiraturani ta`siri ,- tempiratura ko’tarilishi bilan fermentlarning aktivligi ma`lum darajada ortadi. Lekin tempiratura 40 o S dan oshganda ferment aktivligi pasayadi. Ba`zi fermentlar 60-80 o S da aktivligini butunlay yo’qotadi. Lekin ayrim fermentlar yuqori tempiraturalarda ham aktivligini yo’qotmaydi. Ayrim fermentlar past tempiraturada ham, aktivligini ham yo’qotmaydi. Masalan katalaza fermenti uchun 0- 10 o S optimal tempiratura hisoblanadi. Vodorod ionlari kontsentratsiyasining ta`siri, - organizmdagi ko’pchillik fermentlar rN-7 atrofida yuqori aktivlikka ega bo’ladi. Muhitning kislotali yoki ishqorli tomonga o’zgarishi ular aktivligining pasayishiga olib keladi. Masalan, alfa amilaza fermenti kislotali muhitda o’z aktivligini yo’qotadi, betta amilaza fermenti 70 o S tempiraturada o’z aktivligini yo’qotadi. Ayrim tur kofermentlar vakillari,- 1. Nikatinamidli kofermentlar , oksidlanish-qaytarilish reaktsiyalarida keng ishtirok etuvchi kofermentlar. Bularning asosiy vakili NAD va NADF. 2. Flavinli kofermentlar , flavinmononukleotid-FMN va flavinadenindinukleotid-FAD hisoblanadi. Bular nafas olish zanjirida vodorod va elektron bilan ta`minlash. 3. Lipoat kislota, - bular o’simliklar, hayvonlar va mikroorganizmlarda keng tarqalgan bo’lib, asosiy vazifasi ketokislotalarning oksidlanishli dekarboksillanish reaktsiyasini katalizlashdan iborat. 4. Glutation, - keng tarqalgan tabiiy peptidlardan hisoblanadi. Bunda tsisteinning sulfigidril (SH) gruppasi katalitik gruppa rolini o’taydi. U oksidlanish – qaytarilish reaktsiyalarini katalizlaydi.

5. Koferment A, (KoA) moddalar almashinuvida keng miqyosda ishtirok etadigan kofermentlardan hisoblanadi. 6. Vitaminli kofermentlar, - ya`ni fermentlarga ba`zi bir vitaminlarning birikib, shu fermentning katalitik aktivligini oshishiga х izmat qiladi.

Asosiy adabiyotlar 1. M. N. Valixonov. Biokimyo. Toshkent: 2010. 2. E. O. Oripov, A. O. Nasrullayev. Bioorganik kimyo. Toshkent 2012 3. A. A. Зияев, А. О. Сoдиқoв. Биooрганик кимё ўқув қўлланма Тoшкент 2004. 4. Тўрақулoв Ё.Х. Умумий биoхимия. -Тoшкент: Ўзбекистoн, 1996.- 478 б. 5. Қoсимoв. А, Қўчқoрoв. Қ. Биoхимия. -Тoшкент: Ўқитувчи, 1988.- 420 б . Qo`shimcha adabiyotlar 6. Збарский И.и др. Биoлoгическая химия.–M.:Высшая шкoла,1965 г. 7. Прoскурина И.К. Биoхимия. Учебнoе пoсoбие. –M. Владoс, 2003. -240 с. 8. Чиркин А.А. Практикум пo биoхимии. –M.: Нoвoе знание, 2000 г. 9. Кальман Я., Рем К.Г. Наглядная биoхимия. –M.: Мир,2000 г. 10. Кретoвич В.Л. Оснoвы биoхимии растений. – M.:Высшая шкoла,1986.- 503 c. 11. Мусил Я., Нoвакoва О., Кунц К. Сoвременная биoхимия в схемах. /Пер. с англ. С.М. Аваевoй, А.А. Байкoва. - М.: Мир, 1981. -216 с. 12. Имoмалиев Э. Ўсимликлар биoхимияси. -Тoшкент: Ўқитувчи, 380.-б.

Похожие

Fermentlarning tasnifi va tavsifi. Fermentlarning amaliyotda dori-darmon sifatida qo`llanilishi

Polimerlarning kimyoviy sinflanishi

Fermentlarning struktura-funktsional tuzilishi va ta’sir etish mexanizmi

Uglevodlar. Uglevodlarning sinflanishi. Tabiatda keng tarqalgan pentoza va geksozalarning xossalari (biokimyo)

Fermentlarning reaktsiya tezligiga ta‘sir etuvchi omillar va faolik markazi