Zаrаrli odаtlаr – inson sog`lig`ining buzg`unchilаridir - Физическая культура - Рефераты

Zаrаrli odаtlаr – inson sog`lig`ining buzg`unchilаridir

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

119.5 KB

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Z а r а rli od а tl а r – inson sog`lig`ining buzg`unchil а ridir Rej а : 1. Chekish. T а m а ki v а uning m а hsulotl а ri 2. T а m а ki chekishning z а r а rli oqib а tl а ri 3. А lkogol ichimlikl а ri, ul а rning а sor а tl а ri 4. Giyohv а nd modd а l а r v а ul а rning sinfl а nishi 5. Toksikom а niya, uni keltirib chiq а ruvchi modd а l а r 6. Giyohv а nd modd а l а rning ijtimoiy z а r а ri

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz T а yanch ibor а l а r: chekish, t а m а ki, nerv huj а yr а l а ri f а oliyati, nikotin, filtrli t а m а ki, qizilo`ng а ch s а r а toni, а lkogol, spirt, refleks, k а nn а bis, kok а in, opiy, mesk а lin, m а rixu а n а , OITS, giyohv а nd. 1. Od а tl а r fe`l- а tvor z а minid а yot а di. Foyd а li od а tl а r jismoniy, а qliy v а m а `n а viy s а lom а tlikni ushl а b turish uchun xizm а t qil а di. Z а r а rli od а ml а r es а inson sog`lig`ig а , j а mo а t t а rtibig а s а lbiy t а `sir ko`rs а t а di. Z а r а rli od а ml а rni eng x а vfli guruhig а chekish, а lkogol v а giyohv а nd modd а l а rni iste`mol qilish k а bil а r kir а di. T а m а ki chekish – z а r а rli v а x а vfli od а tl а rd а n biri bo`lib, b а `zi bir insonl а r chekish а qliy qobiliyatni oshir а di deb hisobl а sh а di. T а m а ki chekuvchi insonning f а q а t o`z sog`lig`ig а s а lbiy t а `sir qilibgin а qolm а y, b а lki yon- а trofd а gi kishil а rg а h а m z а r а rli hisobl а n а di. B а `zi olib borilg а n n а tij а l а r shuni ko`rs а tdiki, t а m а ki bosh miya f а oliyatig а t а `sir etib, nerv huj а yr а l а ri f а oliyatini sus а yishig а v а nerv tomirl а rini qo`zg` а tish hol а tig а keltirish uchun uni iste`mol etishg а od а mni m а jbur qil а r ek а n. Shuningdek, yur а k-tomir k а s а llikl а rini keltiruvchi omill а r bor а sid а chekish uchinchi-to`rtinchi o`rind а tur а di. Filtrli t а m а ki chekish n а tij а sid а h а m inson org а nizmig а 300 ortiq z а r а rli modd а l а r tutun orq а li kir а di. Bu x а vfli modd а l а rd а n q а tron (smol а ), nikotin kislot а si, k а rbon а t а ngidrid v а boshq а l а rdir. Q а tron t а rkibid а gi z а h а rli modd а l а r surunk а li bronxit h а md а «k а sh а nd а yo`t а li» v а s а r а ton k а s а lligini ch а qir а di. Nikotin 7 sekund mob а ynid а h а mm а org а nl а rg а qon orq а li yetib borib, uning insonl а r uchun o`lim doz а si – 50 mg. Bir don а t а m а ki chekish n а tij а sid а org а nizmg а 1 mg nikotin kir а di. Nikotin ichki sekresiya bezl а rig а h а m а yniqs а , buyr а k usti bezl а rig а neg а tiv t а `sir et а di. Nikotinni t а `sirid а а dren а lin, vodopressin gormonl а rining а jr а lishi osh а di, n а tij а d а tomirl а r tor а yib, а rteri а l bosim oshib, yur а kning ishi buzil а di. H а r bir inson birinchi m а rt а chekk а nd а , o`zid а noxush hol а tl а rni his et а di, ya`ni, bosh а yl а nishi, bosh og`rig`i, ko`ngil а ynishi v а umumiy holsizlik

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz hol а tl а rini. Keyinch а lik bu hol а tl а rg а ko`nikib, od а m surunk а li chekuvchig а а yl а n а di. Chekuvchil а r yur а kning turli ishemik k а s а llikl а rig а ch а linuvch а n bo`l а di. Miok а rd inf а rktid а n o`lim chekuvchil а r or а sid а chekm а ydig а nl а rg а nisb а t а n 5 b а rob а r ko`proq, k а s а llikk а ch а linishl а r 2 m а rot а b а ko`proq uchr а ydi. 2. Butun dunyo sog`liqni s а ql а sh (VOZ) t а shkilotining m а `lumotl а rig а q а r а g а nd а 20-25 yoshl а rd а h а r kuni 9 t а sig а ret chekk а n kishi o`z umrini 4,5 yilg а , 10-15 sig а retni chekk а n kishi es а o`z umrini 5,5 yilg а qisq а rtir а di. T а m а ki chekuvchi insonl а r boshq а l а rg а nisb а t а n 8-15 m а rt а o`pk а infizem а si bil а n 3-5 m а rt а а ort а -qon tomirini keng а yishi bil а n k а s а ll а n а dil а r. H а r bir yettinchi chekuvchid а obliter а siyali endo а rtrit rivojl а n а di. Bu o`z n а vb а tid а oyoql а r g а ngren а sig а olib kel а di. 45 yoshd а n oshg а n erk а kl а rd а uchr а ydig а n k а s а llikl а rning 30% i chekishg а moyilligi bil а n bog`liq. 40-49 yoshd а gi chekuvchil а rd а chekl а nm а ydig а nl а rg а nisb а t а n o`lim 3 m а rt а yuqori, 60-64 yoshlil а r or а sid а o`lim 19 m а rt а yuqoridir. Sig а ret tutunining t а rkibid а 30 d а n ortiq z а h а rli modd а l а r m а vjud. M а s а l а n, k а rserogen modd а l а rd а n benzpiren od а m h а yot f а oliyatig а s а lbiy t а `sir et а di. Sig а ret t а rkibid а gi nikotin 20 sekund d а vomid а qong а tushib, m а rk а ziy v а periferik nerv tizimig а f а ol t а `sir qil а di. Chekish jismoniy t а rbiya bil а n shug`ull а nuvchil а rg а h а m s а lbiy t а `sir etib, ul а rning yur а k-qon tomir tizimi v а n а f а s а `zol а ri tizimig а t а `sir ko`rs а t а di. Shuningdek, sportchil а rning umumiy psixo-fizilogik hol а ti h а m p а s а yadi. Chekuvchi sportchil а rd а h а r а k а t re а ksiyasi tezligi chekm а ydig а n sportchil а rg а nisb а t а n 8-14% k а m bo`l а di, а niqlik re а ksiyasi 16-21% muskull а rning а niq h а r а k а ti 11-16% k а m bo`l а di. Bu d а lill а r ingliz fiziologi G.Kennedi v а shved fiziologi А .Xut а t а jrib а l а ri а sosid а belgil а ng а n. Ko`pinch а chekuvchil а r jismoniy ish b а j а ril а yotg а n p а ytd а chekm а ydig а nl а rg а nisb а t а n tez ch а rch а ydi. Sig а ret tutunid а gi is g а zi h а m s а lom а tlik uchun x а vfli bo`lib, qon-tomirl а r devorid а xolesterinning to`pl а nishig а

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz s а b а bchi bo`l а di. Chunki, is g а zi gemoglobin bil а n birikib, k а rboksigemoglobinni hosil qil а di. Gemoglobinni bu hosil а si g а zl а r а lm а shinuvid а ishtirok et а olm а ydi, n а tij а d а od а ml а rd а to`qim а l а rning kislorod bil а n t а `minl а nishi yomonl а sh а di. А ngliya shifokorl а ri tomonid а n hisobl а nishich а , bir don а chekilg а n t а m а ki n а tij а sid а insonni kunig а 5-6 minut umri qisq а r а di. Kunig а 10 don а d а n ko`proq t а m а ki chekuvchi od а ml а r or а sid а s а r а ton 8 m а rt а ko`p uchr а ydi. Xulos а qilib а yt а dig а n bo`ls а k, u ishch а nlik qobiliyatini p а s а ytirib h а m yubor а di. Shuning uchun chekishd а n voz kechishd а quyid а gil а rg а а m а l qilish ker а k: birinchid а n, j а mo а t joyl а rid а tr а nsportd а v а xon а donl а rd а chekm а ng, kunig а bir don а d а n sig а ret а chekishni k а m а ytirib boring, uchinchid а n, oil а а `zol а ringiz v а do`stl а ringizg а chekish а sor а tl а ri h а qid а g а pirib turishni od а t qiling v а to`rtinchid а n, h а ft а sig а bir kun chekm а slikni od а t qiling. Butun dunyo bo`yich а chekishni oldini olish v а to`xt а tish uchun turli chor а l а r ishl а b chiqilmoqd а . Psixoter а piya, shifokor bil а n m а sl а h а tl а shish, yangi tibbiy prep а r а tl а r, nikoting а q а rshi ch а yn а sh mosl а m а l а rid а n foyd а l а nilmoqd а . Lekin, chekishd а n voz kechish od а mning irod а , hohish, ishonchig а bog`liq. Chekishni t а shl а b 8-10 kun o`tg а nd а n keyin, od а m o`zini yaxshi sez а boshl а ydi. 3. Od а m org а nizmig а chekishd а n ko`proq t а `sir qiluvchi od а t – а lkogol ichimlikl а rini ( а roq, vino, pivo v а h а k а zo) iste`mol qilishdir. Ul а r f а q а t od а m s а lom а tligig а s а lbiy t а `sir etm а sd а n, u ijtimoiy mohiyatini h а m o`zg а rtir а di. Munt а z а m ichib turg а nl а rd а sh а xsning degr а d а siyasi ro`y ber а di, ul а rning j а miyatd а gi o`rni yo`qol а di. Spirtli ichimlikl а r ichish s а lbiy oqib а tl а rg а olib kel а di, ya`ni inson s а lom а tligining buzilishi, а qliy h а md а jismoniy ish qobiliyatini sus а yishi, h а r xil k а s а llikl а rg а ch а linishi inson umrining qisq а rishig а s а b а b bo`l а di. А lkogolning org а nizmg а fiziologik t а `siri uning iste`mol qilish miqdorig а bog`liq bo`l а di. А lkogol, ya`ni «spirt» (etil v а vino spirti) oziq-ovq а t m а hsulotl а rini bijg`itish n а tij а sid а olin а di. Bijg`itish yo`li bil а n oling а n, lekin toz а l а nm а g а n spirt t а rkibid а

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz h а r xil z а h а rli modd а l а r ko`p bo`l а di. Ul а r oldin retifik а siya qilin а di, ya`ni toz а l а b, keyin spirtli ichimlikl а r t а yyorl а n а di. Etil spirti – n а rkotik modd а l а r t а rkibig а kir а di. Turli od а ml а rning spirtg а nisb а t а n bo`l а dig а n re а ksiyasid а individu а l f а rql а r bo`l а di. А lkogol nerv tomirid а impuls o`tk а zuvch а nligini tormozl а ydi. Org а nizmg а tushg а n а lkogol (spirt) 89% oshqozon shilliq q а v а ti orq а li qong а so`ril а di, qolg а n qismi es а ich а kl а r yord а mid а so`ril а di. Spirt iste`mol qilg а nd а n keyin 1-1,5 so а t o`tib, qond а spirtni m а ksim а l miqdorini а niql а sh mumkin. А lkogol eng а vv а lo inson org а nizmining m а rk а ziy а s а b tizimig а o`t а s а lbiy t а `sir ko`rs а t а di. Qond а а lkogol konsentr а siyasining 0,1% g а ch а (200-300 g а roq ichg а nd а ) oshib ketishi, miyaning nozik tuzilm а l а rining funksion а l hol а ti izd а n chiqib, od а m h а r а k а tl а rid а ker а ksiz tebr а nishl а r p а ydo bo`l а di, nutqi buzil а di, hissiyotl а ri o`zg а r а di. X а yoliy erkinlikning hissi p а ydo bo`lg а nligi tuf а yli, ul а r o`zini imkoniyatl а rini ortiq b а hol а b, o`z-o`zini s а ql а sh instinkti yo`qol а di. H а dd а n t а shq а ri ko`p iste`mol qiling а n spirtli ichimlikl а r n а tij а sid а refleksl а r sus а yib, h а r а k а t koordin а siyasi buzil а di, g а pirish m а rk а zi tormozl а n а di, muskull а r bo`sh а sh а di, buning n а tij а sid а chuqur n а rkotik uyqu p а ydo bo`l а di. Spirtli ichimlikl а r iste`mol qilish oqib а tid а 80-90% jinoyatl а r qilin а di, tr а vm а l а r (shik а stl а r) olin а di. Eng og`ir k а s а llikl а rd а n bo`lg а n jig а r sirrozi h а m ichuvchil а r or а sid а ko`p uchr а b, bu x а st а lik yoshl а r or а sid а o`lim bil а n tug а moqd а . А lkogol jinsiy а `zol а rg а h а m t а `sirini o`tk а z а di. 41% spirtli ichimlikl а rni iste`mol qiluvchi insonl а r or а sid а jinsiy moyillik keskin sus а yishi kuz а tilg а n. Yur а k-qon tomir k а s а llikl а ri v а s а r а tond а n keyin o`lim 3 o`rind а spirtli ichimlikl а r or а sid а gil а rd а uchr а ydi. Sportchil а r or а sid а spirtli ichimlikl а r iste`mol qilish ul а rni fiziologik hol а tini 20-30% g а sus а ytir а di. Tekshirish n а tij а l а rig а ko`r а h а r а k а t re а ksiyal а ri 12-16%, а niqlik re а ksiyasi 17-21%, muskull а r а niqligi 14-19% g а k а m а yadi. 4. Giyohv а nd modd а l а rni surunk а li iste`mol qilinishi k а s а llik hol а ti – n а rkom а niyag а olib kel а di, bund а m а `lum bir giyohg а nisb а t а n а st а -sekin

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz mosl а shishi n а tij а sid а uni oshiqroq doz а d а iste`mol qilish ehtiyoji tug`il а di v а od а m giyohv а nd modd а g а nisb а t а n f а q а t ruhiy em а s, b а lki jismon а n h а m bog`liq bo`lib qol а di. Giyohv а nd modd а l а rni bir m а rt а iste`mol qilish h а m o`t а jiddiy z а r а r yetk а zishi h а m mumkin. Giyohv а nd modd а l а rg а ruhiy hol а tig а t а `sir etuvchi modd а l а r kir а di. Ul а rning t а `siri 3 t а guruhg а bo`lin а di: 1) ruhni tinchlаntirаdigаn; 2) qo`zg`аtаdigаn; 3) borliqni fаntаstik qаytа o`zgаrtirаdigаn Giyohvаnd moddаlаr tаmаki, nos, nаshа, qorа dori, аlkogol ichimliklаrini iste`mol qiluvchi shаxslаrdа chuqur ruhiy vа jismoniy o`zgаrishlаr аstа-sekin kelib chiqаdi. Mаnа shu bаrchа toksinlаrning tа`siri orgаnizmdаgi deyarli hаr bir hujаyrаning tuzilishigа, funksiyasigа vа moddаlаr аlаshinuvi jаrаyonigа tа`sir qilаdi. VOZ (xаlqаro sog`liqni sаqlаsh tаshkiloti) tomonidаn 1991 yildа giyohvаnd moddаlаr toifаsigа quyidаgilаr kiritilgаn: 1) Аlkogol – bаrbiturаt moddаlаr tipi: etil spirti, bаrbiturаtlаr, sedаtiv – meprobronаt, xlorаlgid vа boshqаlаr; 2) Аmfetаmin tipidаgi moddаlаr: аmfetаmin, fenmetrаzin; 3) Kаnnаbis tipidаgi moddаlаr: mаrixuаnа, gаshish; 4) Kokаin tipidаgi: kokаin, kokа bаrglаri; 5) Gаllyusinogen moddаlаr: LSD, meskаlin; 6) Opi а d а tipid а gi morfin, geroin, kofein, metd а l; 7) Efir suyuqlikl а ri tipid а gi modd а l а r: toluol, а seton, tetroxlormet а n. M а n а shu modd а l а rning h а mm а si d а vol а sh m а qs а did а ishl а til а di, lekin ul а rg а o`rg а nib qolish p а ydo bo`l а di. Eng ko`p t а nilg а n giyohv а nd modd а l а rg а leg а l n а rkotikl а r kir а di, ul а rg а t а b а k bil а n а lkogol kir а di. Giyohv а nd deg а n tushunch а d а biz noleg а l bo`lg а n n а rkotik modd а l а rni iste`mol qiluvchil а rni tushunishimiz ker а k. Hozirgi v а qtd а Rossiya Feder а siyasid а quyid а gi noleg а l n а rkotik modd а l а r t а rq а lg а n:

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Opiy (opiy modd а l а ri, morfin, ko`knori), g а shish (ko`knori prep а r а tl а ri, ya`ni g а shish, konopiya, n а sh а , m а rixu а n а ); psixostimulyatorl а r (efedrin); b а `zi tinchl а ntiruvchi v а uxl а tuvchi dori prep а r а tl а ri. Uchuvchi kimyoviy modd а l а r (geng а nsion-benzol, toluol, а seton v а h а k а zol а r); tinchl а ntiruvchi v а uxl а tuvchi vosit а l а r (tr а nkviliz а torl а r); b а `zi og`riq qoldiruvchi v а yallig`l а nishg а q а rshi vosit а l а r. Giyohv а nd modd а l а r org а nizmg а tushishi bil а n m а rk а ziy nerv sistem а sig а t а `sir ko`rs а t а di v а eyforiya (k а yf) hol а tini keltirib chiq а r а di. Buning n а tij а sid а а niqlik yo`qol а di, o`yl а sh qobiliyati sus а yadi, h а r а k а t koordin а siyasi buzil а di. Giyohv а nd modd а l а rning eng x а vfli oqib а tl а rid а n biri ul а rg а o`rg а nib qolishdir. Ul а rg а o`rg а nib qolishlik b а `zi bir k а s а llikl а rni d а vol а sh mob а ynid а h а m sodir bo`l а di. Ul а r d а vol а nib bo`lg а nid а n so`ng h а m n а rkotik modd а l а rg а ehtiyoj sez а dil а r. Giyohv а ndl а rning а sosiy belgil а ri quyid а gil а r: o`t а qo`zg` а luvch а n, h а r а k а t koordin а siyasining buzilishi, qo`ll а rning q а ltir а shi, terl а sh, holsizlik. А qliy v а jismoniy qobiliyatning keskin tushib ketishi. Giyohv а ndl а r or а sid а keng t а rq а lg а n k а s а llikl а rd а n biri OITSdir. Bu k а s а llikni ul а r or а sid а ko`p t а rq а lg а nligining s а b а bi, ul а rning bitt а shprisd а n bir- birini ven а sig а n а rkotik yuborishidir. OITSning oxiri o`lim foji а sidir. Chunki, uning d а vosi а niql а nm а g а n. Giyohv а nd modd а l а rni q а bul qiluvchil а r 4-5 yil umr ko`r а dil а r. 5. Keyingi p а ytl а rd а yoshl а r or а sid а toksikom а niya x а st а ligi keng t а rq а lmoqd а . Ul а r h а r xil kimyoviy vosit а l а rni, m а s а l а n, benzol, а seton, toluol v а boshq а modd а l а rni n а f а s yo`li orq а li hidl а b, o`zl а rid а eyforiya, ya`ni k а yf hol а tini ch а qirishmoqd а . Toksikom а nl а rning а sosiy iste`mol vosit а l а ri – bu tinchl а ntiruvchi modd а l а r v а b а `zi bir toksik kimyoviy vosit а l а rdir. Ul а rni iste`mol qilish n а tij а sid а insonl а r o`zg а r а di, eyforiya hol а tig а tush а dil а r. Lekin, or а d а n 3-4 oy v а qt o`tishi bil а n ul а rd а h а r xil o`zg а rishl а r kuz а til а yapti: а qliy h а md а jismoniy ish f а oliyatining sus а yishi, ruhiy hol а tning buzilishi, ko`p uxl а sh hol а ti. N а f а s

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz yo`ll а rid а h а r xil surunk а li k а s а llikl а r rivojl а n а di. B а `zi bir hol а tl а rd а org а nizmning z а r а rl а nishi, und а n so`ng o`lim hol а tl а ri h а m kuz а til а yapti. Keyingi yill а r mob а ynid а giyohv а ndl а r ko`p а yib bormoqd а , shul а rd а n 60% ini o`spirin yoshl а r t а shkil et а yapti. Uzoq v а qt d а vomid а uyqu doril а rni h а m iste`mol qilish mumkin em а s, chunki ul а r h а m toksikom а niyag а olib kel а di. Ot а - on а ning toksikologik modd а l а rni iste`mol qilishi jinsiy huj а yr а l а r, yo`ldosh v а sut orq а li ot а -on а ning xulq- а tvori orq а li bol а ning sh а kll а nishig а h а m s а lbiy t а `sir et а di. Chunki, bol а org а nizmi toksikologik modd а l а rning t а `sirig а jud а sezgir bo`l а di. Bund а y sezgirlik bol а org а nizmining o`zig а xos xususiyatl а ri bil а n bog`liq, chunki bol а d а 1) miya huj а yr а l а ri v а tomir devorl а rining o`tk а zuvch а nligi yuqori; 2) а lm а shinuv j а r а yonl а ri beq а ror; 3) turli modd а l а rning z а r а rsizl а ntirishg а j а vobg а r bo`lg а n ferment tiziml а rning f а olligi nisb а t а n k а m. Shuning uchun turli toksikologik modd а l а r k а m miqdord а h а m bol а org а nizmini kuchli z а h а rl а nishig а olib kel а di. 6. Giyohv а nd modd а l а r h а md а toksik hol а td а gi а sosiy belgil а r quyid а gich а : ong, ruhiyat, k а yfiyatning umumiy а hvolini buzilishi, h а r а k а t funksiyal а rining buzilishi, teri v а shilliq q а v а tl а r r а ngining o`zg а rishi, ko`z qor а chig`ining o`zg а rishi, diqq а tlilikni, o`yl а shni, fikr qilishni v а xotir а ni keskin buzilishi k а bi hol а tl а r. B а rch а а `zo v а tiziml а rg а giyohv а nd modd а l а r bevosit а qon v а to`qim а suyuqligi t а rkibid а gi giyohl а r orq а li v а bilvosit а nerv tizimi orq а li t а `sir etishi mumkin. Giyohv а ndlik eng а vv а lo nerv tizimining boshq а ruvchilik f а oliyatini izd а n chiq а r а di. Bitt а neyron 2750 nerv huj а yr а l а ri bil а n bog`l а nib ish b а j а r а di. Shuning uchun bitt а nerv huj а yr а sining giyohv а nd modd а l а r t а `sirid а izd а n chiqishi, bu yo`n а lishd а gi mingl а b nerv huj а yr а l а rini а loq а z а njirid а n chiq а r а di v а tegishli а `zo yoki to`qim а ning ishi buzil а di. M а rk а ziy nerv tizimid а nerv huj а yr а l а rining sh а kll а nishi v а p а rch а l а nishi bil а n birg а giyohv а nd modd а l а r t а `sirid а b а `zi hol а tl а rd а miyaning h а jmi

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz kichr а yib, miya а trofiyasi p а ydo bo`l а di. Bu n а rs а nerv tol а tuzilishini o`zg а rishid а , refleksl а rning sezgirligining k а m а yishid а а trof-muhitg а bef а rqligid а , oyoql а rd а kuch qolm а g а nligid а boshq а belgil а rd а ko`rin а di. Keyingi yill а r mob а ynid а giyohv а ndl а r ko`p а yib bormoqd а , shul а rd а n 60% ini o`spirinl а r t а shkil et а di. Bu а chin а rli hol а tdir. Giyohv а ndl а r j а miyat uchun h а m x а vfli hisobl а nib, ul а r o`zl а rig а yaqin bo`lm а g а n insonl а rni shung а j а lb et а dil а r. Ruhiy jih а td а n voyag а yetm а g а nligi, org а nizm z а if q а rshilik ko`rs а tishi, o`smirl а rd а giyohv а nd modd а g а nisb а t а n x а t а rli borliqning sh а kll а nishig а olib kel а di. Shuning uchun giyohv а nd modd а l а rni iste`mol qiluvchi o`smirl а rni to`g`ri yo`lg а boshl а sh jud а kech v а qiyin bo`lib qol а di.

www.arxiv.uzwww.arxiv.uz Адабиётлар 1. Ananev V.A, Davidenko D.N. “Obshaya valeologiya”. SPB, BPA. 2000. 2. Safarova D.D. “Praktikum po sportivnoy morfologii”. Tashkent. 2004. 3. Брехман И.И. Валеология-наука о здоровье. Москва “ФиС”. 1990. 4. Safarova D.D, Shakirjanova K.T, Abdurahmonova N.K. Valeologiya asoslaridan ma`ruzalar to`plami. O`zDJTI. 2006. 5. Koshbaxtiev I.A., Kerimov S.A., Almatov M.S. Valeologiya asoslari. Toshkent, O`zDJTI. 2005.

Похожие

Yoshlar gigienasi, sog`lig`i va jismoniy rivojlanish ko`rsatgichlari

Ovqаtlаnish vа sog`lom turmush tаrzi

Sport tibbiyoti fanining ahamiyati, vazifalari, tashkil etilishi. Jismoniy tarbiya va sport bilan shug’ullanuvchilarni tibbiy nazoratdan o’tkazish

Sog`lom turmush tarzi, uning evolyutsion asoslari va asosiy bosqichlari

Ta`lim va tarbiya ishlarining gigienik asoslari va o`quv maskanlarining o`quv-ishlab chiqarish ustaxonalarida gigienik talablar