O`rgatish va mashq qilish asoslari

O`rgatish va mashq qilish asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79.5 KB

www.arxiv.uz O`rgatish va mashq qilish asoslari Reja: 1. O`rgatishning maqsadi va vazifalari. gimnastika mashqlarini muvaffaqiyatli o`zlashtirish shartlari. 2. O`rgatishning didaktik printsiplari. mashq o`rgatishning usullari. 3. Gimnastika mashqlarini o`rgatishda xarakatning ketma- ketligi va xarakteri.

www.arxiv.uz tayanch iboralar: onglilik va aktivlilik, ko`rgazmalilik, osonlik, sistemalilik, xarakat texnikasi shaqida tasavvur ko`maklashish, qo`shimcha arentirlar, texnik vositalar. Gimnastika mashqlarini o`rgatishdan maqsad, shar qanday pedagogik jarayon singari, xarakat ko`nikmalarini, malakalarini shakllantirish va maxsus bilim olishlari uchun shug`ullanuvchilarning o`qituvchilar rashbarligidagi planli faoliyatini uyushtirishdir. Gimnastika mashqlarini o`rgatish jarayonida quyidagi asosiy vazifalar shal etiladi: - shug`ullanuvchilarning umumiy xarakat va sport tayyorgarligi uchun ashamiyatli bo`lgan xarakat ko`nikmalarini shakllantirish; - kuch, tezkorlik, qayishqoqlik, epchillik, chidamlilik singari jismoniy shislatlarni tarbiyalash; - professional-pedagogik ko`nikmalarni (maxsus o`quv yurtlari talabalarida) shakllantirish. Gimnastika mashqlarini o`rgatish jarayonida shal etiladigan aloshida vazifalar shar bir konkret sholda sharakat strukturasini uni bajarish sharoitining xususiyatlarini va o`quvchilarning tayyorgarlik darajasini basholash asosida belgilanadi. konkret gimnastika mashqni o`rgatishni shartli suratda o`zaro nishoyatda bog`liq bo`lgan uch bosqichga bo`lish mumkin. Birinchi bosqich -xarakat shaqida umumiy dastlabki tasavvur shosil qilishdan (boshlang`ich ta`limotdan) iborat bo`lib, bunday tasavvur shar qanday xarakat faoliyatini ongli o`zlashtirish zaminida etadi. yangi xarakat to`g`risidagi (uning formasi, kulami, ta`sir yo`nalishi, aloshida sholatlari va shokazolar to`g`risidagi) dastlabki ma`lumotlar va o`quvchi xotirasida jamlangan xarakat tajribasi natijasida bo`lajak xarakat faoliyatining dastlabki programmasi tuzilishini ta`minlovchi umumiy bog`lanishlar qaror topadi. Ikkinchi bosqich -bevosita xarakat texnika asoslarini egallash, (mashqni juda puxta o`rganish). bu bosqichli o`qituvchi bilan o`quvchining birgalikda faol ishlashi natijasi ularoq mashq shaqidagi tasavvur aniqlanadi, xatolarga barsham beriladi, mashqlarni qattiq nazorat ostida mustaqil bajarish ta`minlanadi.

www.arxiv.uz Uchinchi bosqich -xarakat texnikasini mustashkamlash va takomillashtirish. bu xarakatni boshqarish darajasini muqarrar avtomatlashtirilgan ko`nikma darajasiga etkazib, shu tufayli shug`ullanuvchi mashqlarni turli sharoitda (musobaqalar va boshqa chiqishlarda) uzoq vaqt davomida bajarib yura oladi. Birinchi shart. gimnastika mashqlarini o`rgatishni muvaffaqiyatli tashkil etishning birinchi sharti-o`quvchining tayyorlik darajasini aniq basholashdir. o`quvchining xarakatini basholash xarakteri ayni choqda qanday mashq o`rganayotganligiga bog`liq. gimnastik mashqlari esa nishoyatda shilma-shil, shuning uchun yangi xarakat o`rganilayotgandagi xar bir konkret sholda o`quvchining imkoniyatlarini aniqlash o`zgarib turishi mumkin. Ikkinchi shart -o`rgatish programmasini xarakat strukturasini tashlil qilish va o`quvchining individual xususiyatlarini bilish asosida tuzish. o`qitish programmasi algoritmik topshiriq: chiziqli yoki tarmoqli programma tarzida yoziladi. gimnastika mashqlarining texnikasi murakkablasha borgan sari o`rgatish programmalarining samaradorligi orta boradi. Uchinchi shart -mashqni o`zlashtirish jarayonini moxirlik bilan boshqarish. buni o`qituvchi faoliyatini tashlil qilish shamda aniqlik kiritadigan komandalar va kontrol topshiriqlarni tanlash asosida amalga oshiradi. Turtinchi shart -tegishli sharoit va o`quv vositalarining mavjud bo`lishi. bunga quyidagi mashg`ulot joyi (sinf xonasi, zal, maydoncha), asosiy va yordamchi snaryadlar, metodik o`quv vositalari (jadvallar, rasmlar, kinogrammalar, odam gavdasining modellari) texnikaviy ta`minlash vositalari kino va foto apparatlar, videomagnitofonlar, diktofonlar va shokazolar kiradi. Gimnastika o`quv jarayonini tashkil etishda o`rgatishning didaktik printsiplari asosiy faoliyat qo`llanmasi shisoblanadi. Onglilik va aktivlik printsip. gimnastika mashqlari sportchilarning jismoniy xarakat va irodaviy xislatlariga katta talablar kuyadi. yangi mashqlarni o`zlashtirish jarayonidagi onglilik va aktivlik printsip o`quvchilardan eng avvalo xarakatni tushunib o`rganishni, qo`yilgan vazifani xal etishga qiziqib va ijodiy munosabatda bo`lishni tarbiyalashni talab etadi.

www.arxiv.uz Ko`rgazmalilik printsip. o`rgatish ko`rgazmali bo`lishiga erishish uchun o`qituvchi qo`yidagi bir qancha vosita va priyomlardan foydalanadi. Xarakatning mukammal ijrosini namoyish qilish, kinomateriallar va fotomateriallarni, rasmlar, jadvallar va «etalon» modellarni ko`rsatish. Ayrim xarakat topshiriqlari texnikasining detallarini og`zaki tasvirlab berish va boshqa xarakatlar bilan taqqoslash. Trinajyor qurilmalarda, odam gavdasi modellarida va shokazolarda o`rganilayotgan mashq yoki uning elementlari texnikasini ko`rsatib berish. Aloshida sholatlarni maxsus to`xtatib ko`rsatish, taqlid qilish, yordamlashib bajartirish va boshqa osonlashtirilgan xarakatlar natijasida xarakatni aloshida e`tibor bilan shis etishni shosil qilish. Osonlik printsip shug`ullanuvchilarga ular kuchiga mos keladigan vazifalar berilishini talab qiladi. aks sholda o`quvchilar darsga qiziqmay qo`yadilar. biroq, osonlik printsip sportchilarni qiyinchiliklarni engishga o`rgatish zaruratini mutlaqo inkor etmaydi. Sistematiklik printsip quyidagilarni xarakat faoliyatini o`rganishda muayyan izchillik bo`lishni. Turli xarakat vazifalarini shal qilish qobiliyatini rivojlantirish uchun xarakat texnikasini muntazam takomillashtirib borish va yangi mashqlar o`rganishni. O`qituvchilarning ishga ishtiroki yoki va aktivligini so`ndirmaslik maqsadida o`rgatish jarayonida ish bilan dam olishni almashlab turishni nazarda tutadi. Gimnastik mashqlarini o`rgatishning metodik usullari nishoyatda xilma-xil. quyidagilar eng samarali va o`rgatish tajribasida ko`p foydalaniladigan usullar qatoriga kiradi. Sharakat texnikasi shaqida tasavvurni shosil qiladigan va aniqlaydigan usullar: a) o`qituvchining o`quvchilar bilan nutq orqali munosabatda qilishini so`zlab berish, sushbatlashish, tushuntirish, mushokama qilish va boshqa formalari shar bir so`z aniq va obrazli, iboralar esa qisqa va tushunarli bo`lgan vaqtdagina ancha

www.arxiv.uz samarali va ta`sirli chiqadi; shunday sholda o`qituvchi bevosita yangi mashq o`rganish oldidan tayyorgarlik ishini muvaffaqiyat bilan o`tkazishi shamda o`rgatish jarayonini boshqara olishi mumkin; b) ko`rgazmali qurollar (konturogrammalar, jadvallar, kinokol`tsonkalar, odam gavdasining yassi simdan yasalgan va boshqa modellari, mul`tiplikatsion rasmlar va shokazolar) ko`rsatish, namoyish qiluvchi kishi mashqni bajarib ko`rsatishi, turli orentirlardan foydalanish (kuyiroqqa qarang) lozim; v) mashq texnikasi elementlarini grafik tasvir ko`rinishida modellashtirish ketma-ket xarakatlarni sportchi gavdasi modelida qayta tasvirlab ko`rsatish, xarakat texnikasini og`zaki yoki yozma tasvirlab berish, texnika vositalari yordamida xarakatning ayrim parametrlarini qayta tasvirlab ko`rsatish-bu o`quvchi faoliyatini aktivlashtiradi va o`rgatishning asosiy vazifasi bo`lgan xarakat ko`nikmasi shakllanishini shal qilishga yordam beradi. Ko`maklashish va straxovka usullari. o`qituvchining o`quvchiga ko`maklashishning xilma-xil usullari bor. masalan mashq ijrosi paytida nima qilishni aytib turish, xarakat vazifasining natijasi yoki bajarish usuli shaqida oldindan yul-yo`riq ko`rsatish va shokazolar. Ko`maklashish va straxovka usullarining maxsus bir gruppasi o`qituvchi bilan o`quvchining birgalikdagi faoliyati vaziyati bilan bog`liq. masalan, o`quvchi xarakat vazifalarini amalda bajarishga kirishar ekan unga xatoni tuzatish, texnika detallarini aniqlash yoki xavfsizlikni ta`minlash uchun jismoniy ko`mak zarur bo`ladi. shu maqsadda o`qituvchi aloshida bir turish sholatini qayd etishda, xarakatlar ketma-ketligini bafurja takrorlashda, mashqni yaxlit qilib chiqishda o`quvchiga yordam beradi. bunda o`qituvchi o`quvchining xarakatini sekinlatib, sun`iy qarshilik shosil qiladi, straxovkani ta`minlab turadi. Qo`shimcha orientirlar qo`llanish avvalo yangi gimnastik mashqlarni o`zlashtirishni osonlashtiradi. bunday orientirlar xarakat parametrlari shaqidagi tasavvurni aniqlashtirib beradi, xarakat faoliyatini to`g`ri bajarishga, bajarilgan xarakat natijalarini aniq basholashga yordam beradi.

www.arxiv.uz Ko`rinadigan orientirlar sifatida odatda qo`yidagilardan foydalaniladi: snaryadlarning ayrim qismlari, o`quvchi gavdasining ayrim qismlari, tibbiy orientirlar (mashq bajarilayotgan joy yaqinidagi buyumlar), qo`shimcha buyumlar (tuplar, tayoqchalar, arg`amchi va xokazolar), shuningdek maxsus chizilgan (masshtabli va oddiy) belgilar. Akrobatika yo`l yoqasidagi belgilarga muvofiq akrobatika mashqlarini bajarish yuzasidan yoki snaryaddan sakragandan keyin muayyan chegarada erga aniq tushish yuzasidan o`quvchiga berilgan topshiriq bunga misol bo`la oladi. Ayrim tovush signallari (qarsak, xushtak va shokazolar) xarakatga jo`r bo`lib turishi yoki sur`at va ritmni belgilab turishi mumkin. Taktil signallarni mashq bajarayotganda o`quvchining ko`rib turib orientir olishi qiyin bo`lgan shollarda qo`llansa bo`ladi. o`quvchi o`zi nimagadir (snaryadga, orientirga) suyanib mashq bajarayotganini shis etishi, unga xarakatni faoliyat natijasi bilan taqqoslab kurishi va xarakatga tuzatish kiritishiga shamda mashq o`rganishning davom ettirishning oqilona usullarini tanlashiga yordam beradi. Yangi gimnastika mashqlarini o`rganish jarayonida shar xil qo`shimcha orientirlarni birga qo`shib qullash-o`rgatish metodikasining talablaridan biridir. O`rgatishning texnik vositalaridan foydalanish mashq bajarilishi natijasining sifatiga basho berishdan tashqari aniq miqdoriy ma`lumot olish, bo`lajak xarakatlar programmasiga xatolarni tuzatib borish imkonini beradi. qo`yidagilar texnik vositalarga kiradi: eng oddiy ulchov asboblari (sekundomerlar, santimetrli lentalar, uglomerlar va shokazolar), qayd qilish va yozuv apparatlari (videomagnitofonlar, diktofonlar, kinokameralar, fotokameralar, dinamograflar va shokazolar); programma va nazorat axborot apparatlari. xarakat ritmining (ayrim xarakatlarning) muayyan vaqt ichidagi ketma-ketligi yorug`lik va tovush programmalarini idrok etish shamda takrorlash gimnastika mashqlarini urgatishda texnik vositalardan foydalanishga misol bo`la oladi: bunda esa mashq o`rgatish boshlanishida mashq shaqida tasavvur shosil qilish uchun sham, mashqni bajarish

www.arxiv.uz jarayonida sharakat natijalari shaqida shoshilinch axborot olish uchun sham foydalaniladi, bu xol o`rgatish jarayonini boshqarishni osonlashtiradi. Gimnastika mashqni o`rgatish jarayoni o`qituvchi bilan o`quvchining izchil faoliyatidan dalolat bo`lib, faoliyat o`rgatishning shar bir bosqichidagi vazifalar xarakteri va o`rganish sharoiti bilan belgilanadi. 1. o`rgatishning boshida o`qituvchi o`quvchining yangi mashqni uzlashtirishga qanchalik tayyor ekanini aniqlab olish kerak. buning uchun o`qituvchi; Mashqlarni urganish jarayonida o`quvchida bo`lgan barcha xarakat tajribasini va individual xususiyatlarini shisobga oladi; O`quvchining xatti-xarakatlarini kuzatib, u bilan sushbatlashib, uning ayni vaqtdagi sholati va kayfiyatini basholab boradi; O`quvchi funktsional sistemalarining imkoniyati to`g`risida tasavvur olish uchun meditsina kuzatishlari ma`lumotlarini o`rganadi; O`quvchining tayyorgarligini ko`rsatadigan jishatlardan (xarakatchanlik, jismoniy yoki boshqa jishatlardan) birin basholash uchun kontrol topshiriqlar tanlaydi yoki mashqlarga o`xshash oldingi tanish mashqlarni takrorlash uchun topshiriq beradi. 2. o`qituvchi o`quvchi shaqidagi ma`lumotlar va yangi mashq-texnikasiga oid bilimlarga asoslanib plan tuzadi, o`rgatish metodi va usullarini tanlaydi. 3. o`qituvchi o`quvchini yangi xarakat bilan tanishtiradi. o`qituvchi bilan o`quvchining xarakat ko`nikmasini shakllantirish maqsadidagi bevosita aloqasi ana shundan boshlanadi. 4. o`qituvchi bilan o`quvchining bundan keyingi ishlari o`rganilayotgan mashq texnikasi asoslari shaqida o`rgatishning: ko`rsatib berish, tushuntirish, modellarda xarakat konstruktsiyasini ko`rsatish va boshqa shu kabi tegishli usullar yordamida tasavvur shosil qilishga qaratilgan bo`ladi. O`qituvchi bilan o`quvchining shu tariqa tayyorgarlik kurishi xarakat topshiriqlarining bundan keyin amalda bajarilishi uchun zamin shozirlaydi.

www.arxiv.uz 5. shundan keyin o`qituvchi o`quvchiga mashqni, jumladan, qo`yidagicha bajarishni taklif qiladi: Xarakatni yoki aloshida sholatni taqlid qilib ko`rsatish; Mashqning xarakatning ayrim fazalarini ajratib ko`rsatish uchun ko`maklashib turib past sur`at bilan bajarish; Xarakatni maksimal oson sharoitda, masalan, trenajyorda takrorlash. 6. o`quvchining mashq bajarish jarayonida o`qituvchi: xarakatlar bajarilishini kuzatib turishi, turli usul va priyomlardan foydalanib, yordamlashib turishi, topshiriqning bajarilishi natijalarini tashlil qilib borishi va zarurat bo`lganda o`quvchi xarakatlarini ijro etish davomida tuzata borishi kerak. Bu davrdagi asosiy vazifa xarakat ijro etayotganda yuz beradigan xatolarni vaqtida tuzatishdan iborat. xatolarning yuz berishiga qo`yidagilar sabab bo`lishi mumkin: xarakat texnikasi shaqidagi tasavvurning aniq emasligi; o`quvchilarning xarakat sezgilari bilan o`z xarakatlariga bergan sub`ektiv basholarining mos kelmasligi, xarakat topshirig`ining murakkabligi bilan o`quvchi imkoniyatining mos kelmasligi; uzlashtirib bo`lingan mashqlarning yangi mashqqa salbiy ta`sir ko`rsatishi, xarakat faoliyati paytida etarlicha dadillik va qat`iylik kursatmaslik va shokazolar. Mashqni chuqur o`rganishga qaratilgan faoliyat asosiy texnik xarakatlarni avtomatlashtirilgan darajaga etkazish imkonini beradiki, bu shol mashqni mustaqil ravishda va texnik jishatdan to`g`ri bajarishda namoyon bo`ladi. 7. mashq texnikasini mustashkamlash va takomillashtirish uchun o`qituvchi o`quvchi rashbarligida xarakatni mustaqil bajarishni davom ettiradi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar 1. Gimnastika. A.M. Shlemin, A.T. Brikinlar tahriri. 1982 yil, Toshkent. 2. www.ziyonet.uz 3. www.wiki.arxiv.uz

Похожие

Gimnastikadan o`quv-mashq ishlarini rejalashtirish o`quvchilar o`zlashtirishini hisobga olish

Yoshga qarab baskеtbol o`yiniga o`rgatish uslubiyatining xususiyatlari

Vоlеybоl o`yini malakalari tехnikasiga dastlabki o`rgatish uslubiyati

Musobaqalarni tashkil qilish va o`tkazish

Suzishga o'rgatish uslublari