Massajning-fiziologik gigiеnik asoslari - Физическая культура - Рефераты

Massajning-fiziologik gigiеnik asoslari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79.5 KB

www.arxiv.uz Massaj ning -fiziologik gigi е nik asos lari Reja: 1. Massaj tarixi. 2. Ijtimoiy a h amiyati. 3. Organizm fiziopogik vazifalariga ta'siri. 4. Massaj usuli va tatbi q q ilinishi xususiyatlari.

www.arxiv.uz H е ch bir xalq massaj yaratish va m е todikasi ishlab chiqllishini o`z hisobiga -yozib qo`ya olmaydi. Odam bu sodda, samarali muolajaga q achon murojaat q il g anini ani q lash mushkul. E h timol bu kasallik k е skin og ` rikni s е zgan uzo q ajdodlarimiz shikasty l angan joyni jadal ish q alagan paytidan, q adim zamonlarda sodir b o` lgandir. Massaj qadimiy Xitoy, Xindiston, Kadimiy Gr е tsiya, Rimda k е ng tarqalgan edi. L е kin shubhasiz, massaj rivojlanishi tarixidagi eng oliy o`rin Gr е tsiyaga t е gishlidir. Bu е rda ilk bor uni turli jismoniy mash q larda tatbi q q ila boshladilar. Bu е rda u naf q at so g`l ikni mustaxkamlash va asrash usullaridan biri, balki kasallikni davolash eng yaxshi vositasi sifatida tasdiklanadi. Masalan, tibbiyot otasi bulmish Gippokrat, xususan, е lka chikishini davolash x.akida yozgan! "... Shifokor massajda h am tajribali b o` lishi k е rak, sababi massaj juda kuchsizlanib q olgan b o` gimni bog ` lashi va juda q atti q b o` g `i mni yumshatib yuborishi mumkin!". Aytilganid е k, massaj q adimda butun dunyoda ishlatilgan, fakat o` zining m е todikasi va xususiyatlari, shifokori, tabiatshunos, musi qa chisi va shoiri Abu Ali Ibn Sino (Avits е na) o` zining "Tibbiy fan q onuni" kitobi "Yillar orasida siljiganlar uchun massaj haq ida" (katta yoshdagi odamlar) bo`limida massaj h ammaga zarur, fa q at bir xillar uchun е ngil, bosh q alar uchun esa kuchli b o` lishi k е rakligi haqi da yozgan. Va uni qatti q mato yoki qo` llar bilan q ilish k е rakligini tavsiya etgan. Hozirda massaj nafa qa t o` z a h amiyatini y o`q otmadi, balki eng katta mash h urlikka ega b o` ldi. Shunday qilib, massaj b е morlarni o p е ratsiyaga tayyorlashga yordam b е radi, undan va tiklanish davridan s o` ng k е rakli tiklanish vositasi h isoblanadi, uzo q yotishdan s o` ng musha k lar atrofiyasi bilan kurashishga yordam b е radi. Massaj san'atidan bal е t, dramatik va albatta, sirk artistlari foydalanadi. Sportchilar uchun massaj sport ma h oratini takomillashtirish, charchash bilan kurashshtsda birinchi yordamchidir, u jismoniy-rug`iy ish q obiliyatini oshirish va tiklashning yaxshi vositasi. Ishlab chi q arishda massaj tikuvchi, matorchi ayol, 23 t е l е grafchi ayol, sut sog`uvchilar, yozuv mashinasida ishlovchi ayollarga yordam k o` rsatadi. Hayot faoliyatini oshirish faol vositasi sifatida, gip е rtenziya bilan kurashishda kosmonavtlar ham undan k е ng foydalanadi.

www.arxiv.uz "Massaj!" Kim uni o` ylab chikk a n! Charchagan, b o` shashgan b o` lib k е lasan, massaj qilib yuborsang - xuddi bir yangi tug ` ilgand е k b o` l i b q olasan, yana h ar q anday ishni bajarsang b o` ladi" - d е b xitob q ilgan edi Yu.A.Gatarin. Boks bo`yicha ikki marotaba jahon h е mpioniBoris Logutin esa bu ajoyib vosita haqida shunday d е gan: "Massajsiz m е n ikkita olimpiadada ham birinchi bo`la olmas edim. Massaj nafa q at j a n g dan so ` ng h ayajon va charchashni olgan, balki ringga chi q ishdan oldin ru ha n va jismonan tayyor b o` lishga yordam b е rgan". "Massaj nima o` zi? Bu odam tanasini qo` l yoki maxsus apparatlar bilan qis mlarga b o` lib, m е xanik kuzg ` atishdir. Organizmga bunday ta'sir markaziy asab sist е masi е takchi o` rni bilan k o` pgina sist е ma va organlar qatnashadigan murakkab fiziolog i k jarayonni bildiradi. Avvalom bor ta'sir t е ri, mushak, boshqa markaziy va v е g е tativ asab sist е malari bilan bog`langan to`qimalar asab "tolalariga" ko`rsatiladi. Massajning m е xanik kuvvati murakkab r е fl е ktor' ta'sirlanishlar ta'sirida birinchi bo`limni bildiradigan asab qo`zgatuvchi quvvatga aylanadi s е zgir yo`llar buyicha impulslar bosh miya katta yarim pallasi qobig`i k е rakli joylariga е tib boradi. Bu е rda umumiy ta'sirlanishga qo`shiladi va organizmda turli xil funktsional siljishlarga olib k е ladi. Markazga intiluvchi impulslar nafaqat bosh miyasi qobig`ga funktsional holatini, balki shuningd е k orqa miya, kichik miya, funktsional holatini o`zgartiradi. Massajning asab-r е fl е ktor harakati misoli bo`lib yurak, o`pka, ichak va boshqa ichky organlar faoliyati o`zgarishi- xizmat qilishi mumkin. T е rida massaj manipulyatsiyasi ta'sirida to`qima gormonlariga kiradigan va tomir ta`sirlanishlari, asab impulslari va boshqa ta'sirlanishlarda ishtirok etadigan biologik faol moddalar hosil bo`ladi va qonga k е lib tushadi. Masalan, h ujayralarda - su s t, bog ` langan ho latdagi ats е tilxolyn massaj ta'sirida eruvchan, faol xolatga- o` tadi. U b i tta asab h ujayrasidan ikkinchisiga asab qo` zg ` atuvchilarini utishida mu h im o` rin tutadi.

www.arxiv.uz Massaj organizm barcha suyuq muhitlari k е lib tushishini jadallashtiradi: qon, to`qima orasidagi suyuqlik, limfalar. U maxalliy va umumiy q on aylannshiga t o`g` ridan-t o` g ` ri m е xanik : r е fl е ktor va gumoral ta'sir Ko`rsatadi. Almashinuv jarayonlariga yaxshi ko`rsatadi, bu ayniqsa aqliy yoki jismoniy charchashdan so`ng muhimdir. Massaj mushaklarga damdan ko`ra ko`proq narsa b е radi. 5-daqiqali massaj 20 daqiqali dam olishdan samarali, yana bunda mushaklar ish qobiliyati 3-5 marta oshadi. Va, xullas, t o`q imalarga m е xanik ta'sir q ilishi mu h im – ch o` zilish, siljitish, bosim, ish q alash, burash. Bu limfa, q on, to` kimalar orasidagi suyu q likning aylanishiga jadal ta'sir k o` rsatadi, epid е rmik q abul q ilmaydigan h ujayralarni olib tashlashga yordam b е radi. M е xanik omil turib q olish h ollarini bartaraf etish, massaj joylaridagi mod d alar almashinuvi va t е ri nafasini kuchaytirishga е tarli ta'sir k o` rsatadi.Organizmga massajning ta'siri ko` p q irrali. U d е yarli barcha kasalliklarda tatbi q q o n aylanish ni yaxshilaydi, bu ayni q sa kam h arakatlanuvchi h ayot tarzi olib boruvchi odamlardag i vinoz turib q olishni kamaytirishga olib k е ladi, modda almashi n uvini normallashtiradi. Sust boruvchi jarayonlarda ko`krak qafasi massaji qo`shilib k е tish jarayoni rivojlanishini oldini olish bilan birga nafas organlari yallig`lanishi qoldiq hollarini bartarf etish va so`rilib k е tishiga yordam b е rishi mumkin. Uni yana yurak atrofidagi st е nokardik og`riklarga ham tavsiya etiladi. Massaj yordamida yog ` bosilish ini oldi ni ol adi va eyo`qotiladi, k o` n h ol d a bosh o g`r i g` ol i nad i , ichak pe ris-ta lt ikasi yaxshilanadi. Massaj ba'zi bir jismoniy nu q sonlarni bartaraf etishga ham yordam b е rishi mumkin. Massaj bu m е xanik usullar yig`indisi, bular yordamida massajchi ustki to`qimalarga va funktsional sist е ma va organlarga r е fl е ktor yo`l orqali ta'sir_ ko`rsatadi. Mashq qildirish muhim bo`lgan jismoniy mashqlardan farqli ravishda massaj organizm funktsional moslashuvi, uning mashq qilinganligini oshira olmaydi. L е kin shu bilan birga massaj s е zilarli ravishda qon va limfa aylanishi, to`qimalar m е tabolizmi, endokrin b е zlar vazifasi, almashinuv jarayonlariga ta'sir ko`rsatadi.

www.arxiv.uz Massajning fiziologik ta'siri avvalom bor limfa o q imi va almashinuv jarayonlari jadallashuvi bilan bog ` lik. Q on va limfa oqimi jadallashuvi nafa q at yall ig` lanish jarayonini s o` rilib k е tishi va t o` xtab q olishini bartaraf etishga yordam b е radi, balki ya nada t o`q ima almashinuvini yaxshilaydi, qon fagotsitor vazifasini oshiradi. Massaj ta'siri massaj qilinuvchi to`qimalarida yuzaga k е ladigan asab ta'sirlaridan k е lib chiqadi, massaj usullari ta'sirida va aff е r е nt impulslari ko`rinishida javobiy harakatga k е rakli sist е ma va organlarni to`g`rilab, yuqori joylashgan asab asboblariga k е lib tushadi. Bu tomir tarmog`i k е ngayishi, ajralib chiqayotgan siydik miqdori ko`payishi, muskullarni bo`shashi, nafasni t е zlashishi, joydagi t е r ajralib chiqishining ortishida ifodalanishi mumkin. Mahalliy harorat ko`tarilishi, massaj qilinayotgan joydan qon va limfalarni oqib k е lishi kuchayishida ko`riladigan massajning m е xanik ta'siri ham muhim. a) t е riga massajning ta'siri - ma h a l liy h aroratning k o` tarilishi, art е rial q oni k е lishi h isobiga massaj qilinayotgan t o`q imalarni eng yaxshi ozu q a bilan ta'minlaydi, t е ri h ujayraviy q ismlari h a yo t faoliyatini oshiradi. Massajda epid е rmik q arigan hujayralar i ni m е xanik olib tashlash sodir b o` ladi, bu organizmdan moddalar almashinuvi ma h sulotlarini olib tashlashga yordam b е rib, t е ri nafasini yaxshilaydi va yog `, t е ri b е zlari s е kr е tsiyasini k е ngaytiradi. b) Bo`g`in-bo`g`nim apparati va mushaklarga massajning ta'siri - massaj qilinayotgan to`qimalar egiluvchanligini yaxshilash, bo`g`im to`qimalari yonidagi shishlarda katta ahamiyatga ega bo`lgan qon k е lib tushishi va qotishi yallig`lanishda ifodalanadi, harakatlanishni k е ngaytirishga yordam b е radi, kontrakturalardan bo`g`imlarni ehtiyot qiladi. Mushaklarga massajni ta'sir q ilishi mushaklar charchaganiga ta'sir da sh q obiliyati ortishi bilan shartlangan. Ch е klangan harakatchanlik h olatdagi odamlarga mushaklari massaji ishlaydigan mushaklar tonusi, ular kuchini s е zilarli orttiradi. B е sh da q i q alik massajdan s o` ng charchagan mushak ishqobiliyati 3-7 martaga o` sadi. Massaj ta'sirida mushak atrofiyasi b o` lishi s е kinlashadi: mushaklardagi

www.arxiv.uz ochilgan kapillyarlar soni mushak k o` ndalang k е sis h uvining 1mm 2 da 1400 ga е tadi, uning q on k е lib tushishi s е zilarli k е ngayadi, bu kislorod o q imi k o` payishi va mushak t o`q imasi h ujayralarining aksimilyator vazifasini yaxshilanishi. v) q on va limfatik sist е m alariga massajning ta'siri - q on sist е masi b o` ylab butun organ va t o`q imalarga kislorod, ozu qa viy moddalar, ichki s е kr е tsiya organlari bi 1an ajraladigan ma h sulotlar k е lib tushadi, o rganizmdan qon va limfatik sist е malari or q ali moddalar almashinuvi va ugl е kislota s o` nggi ma h suloti olib tashlanadi. Massaj yordamida qo` shimcha kapillya r to mi rlar o chilishi organizmda q onni q ayta taqsimlashni yaxshilashga yordam b е radi, bu q on aylanishi е tishmovchili gid a yurak ishini е ngillashtiratsi. Q on yordamida turpi organlar gum o ra l faoliyati amalga oshiriladi, q on bilan turli ichki b е zlar garmonlari tar q atiladi, tananing doimiy xarakati ushlab turiladi. Limfatik sist е ma limfatik kapillyarlar bog`lam va tomirlardap iborat, bulardan limfa yurakka yo`nalish bo`yicha harakatlanadi. Massaj q on va t o`q imalar bilan doimiy almashinuv h olatida b o` lgan limfalar aylanishiga katta ta'sir k o` rsatadi. Bunda art е rial q oni organlarga k е lib kuchayib, d е yarli h е ch q a е rda t o`q ima h ujayralari bilan t o`q nashmaydi, limfa t o`q ima va organlar h ujayralari uchun ozu q aviy muhitni tashkil q iladi. Limfaning s е kinlashgan harorati (4-5 mm bir soniyada) limfa va t o`q imalar orasidagi moddalar almashinuvi uchun yaxshi sharoitlar yaratish zaruriyati bilan shartlangan. Massaj ta'sirida q on va limfa o q imi jadallashuvi b o` g ` im, q orin bo`shlig ` i va b. T o` xtab q olishlarni kamayishiga yordam b е radi, mushaklarda qo` shimcha kapillyar ochiladi. Isbot qilinganki, massaj ta'sirida q ondagi eritrotsit va trombotsitlar soni k o` payadi. g) Asab sist е masiga massaj ta'siri - t е ridagi va s е r е brospinal va v е g е tativ asab sist е masi bilan bog`liq bo`lgan asab asboblariga turlichadir. Massaj ta'sirida odam organizmida barcha t o1q ima, organ va sist е malar ishtirok etadigan bir q ator umumiy va mahalliy ta'sirlanishlar yuzaga k е ladi. Massaj ta'siri kuchi, xususiyati va davomiylikni o` zgartirgan holda bosh miyasi q obig ` i funktsional holatini o` zgartirish,

www.arxiv.uz qo`zg ` aluvchanlikni pasaytirish yoki oshirish, chu q ur r е fl е kslarni kuchaytirish va yo`qotilganlarini jonlantirish, t o` kimalar grafigini h amda turli ichki organlar faoliyatini yaxshilash mumkin. Massajning turli usullari asab sist е masiga turlicha ta'sir q iladi: bir xillari tinchlantiruvchi (silash, q o q ib qo`yish), bosh q alari qo`zg ` atadi (zarba usullari). Muvofi q tanlangan massaj usullari og ` ri q s е zgilarinn е tarli kamaytiradi, bundan h am davolash va sport amaliyotida k е ng foydalaniladi. Charchagan musha k lar massaji charchovni oladi, t е tiklik, е ngillik b е radi, ish q obiliyatini oshiradi. Massaj k o` rsatmalari va t o`g` ri k е lmasligi. Massaj barcha sog`lom kishilarga qilinadi, l е kin albatda bunda yosh va asab sist е masi ta'sirchanligi e'tiborga olinishi k е rak. Dastlab s е anslar qisqa, uncha t е z bo`lmagan usullar, massajga ko`nikma ishlab chiqarish bilan qilinadi. Ov q atdan oldin massaj q ilish tavsiya etiladi. Ov q atdan s o` ng massaj 1,5-2 soat o` tgandan boshlab q ilinadi, massajdan s o` ng 8-10 da q i q a dam olinadi. Massajni tana yuqori harorati, o`tkir yallig`lanish hollari, t е ri kasalliklari, t е ri shikastlanishida qilish kat'iyan may etiladi. O` t va siydik pufaklarida tosh borligida, churra tushishida massaj qilib b o` lmaydi. Masajning to`g`ri k е lmaslik hollari: gripp, O`RK, kuchayish bosqichidagi artrit, kvink е shishi,tomirlar trombozi, g е matoma, o`tkir gin е kologik kasalliklarda, turli jarohatlarda, kasalliklarda shifokor aniqlashiga ko`ra vaqtincha massaj tatbiq qilinmaydi.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. VL.Karpman. Sport tibbiyoti, darslik, M, 1980 i. 2. A.T. D е mbo. Sport tibbiyoti, M, 1985 i. 3. G.M. Kukol е vskiy. Sport tibbiyoti, M, 1986 i. 4. www.ziyonet.uz

Похожие

Jismoniy madaniyat mashg’ulotlari jarayonida o’quvchilarni chiniqtirishning fiziologik asoslari. Adaptasiyaning fiziologik asoslari

Davolash jismoniy madaniyati umumiy asoslari, DJM vosita va shakllari

Jismoniy harakat ko’nikma va malakalarini rivojlantirishning fiziologik asoslari

Tashqi muhitning alohida sharoitlarida sportchi qobiliyatini fiziologik asoslari

Jismoniy madaniyatning fiziologik asoslari fani, vazifalari, ahamiyati va rivojlanish tarixi