Futbolning paydo boʻlishi va rivojlanishi - Физическая культура - Рефераты

Futbolning paydo boʻlishi va rivojlanishi

Загружено в:

12.02.2024

Скачано:

0

Размер:

630 KB

Futbolning paydo boʻlishi va rivojlanishi Reja: 1. Oʻzbekistonda futbolning rivojlanishi 2. Sport kiyimi .

Futbol oʻyini barcha mamlakatlarda oʻynaladi. Oʻyinlar turi ichida futbol eng keng tarqalgan oʻyin Futbol oʻyinini umuman butun yil davomida oʻynash mumkin. Fiziologik nuqtai nazardan qaralganda muskullar ish faoliyatini jadal oʻzgaruvchan sur`atda ishlashni talab etadi toʻp uchun kurash oʻyinchilardan bardamlikni, qat`iylikni, ustuvorlilikni, oʻyinchilardan turli ko`rinishdagi aldamchi harakatlarni epchillik va zehnni rivojlantiradi. Futbol qadimda paydo boʻlgan boʻlib, yunonlar toʻp oʻyinini juda qadrlaganlar, hatto uni gimnastlar maxsus maktablarining jismoniy mashqlar dasturiga kiritganlar. Futbol inglizcha so`zdan olingan boʻlib, "fut"-"oyoq", "ball"-"toʻp" degan ma`noni anglatadi. Shu nom yozilishi farqi bilan Ispaniya, Rossiya, Fransiya, Oʻzbekistonda saqlanib qolgan. Nemislarda u "Fusbal", Vengerlarda "Labduragash", Amerikada "sokker" deyiladi. Angliya zamonaviy futbolning asoschisi hisoblanadi. Futbol Angliya maktablari burjuaziya vakillari uchun jismoniy tarbiya dasturlariga kiritildi. Angliyada ilk bor futbolni keyingi rivojlanishini ta`minlash uchun oʻyin qoidalari aniqlangan.

1862 yili Angliyada oʻsha vaqtdanoq futbol muassasalari bor edi, umumlashtirilgan oʻyin qoidalari 1863 yili futbol assotsiatsiyasini tuzilishi bilan bu qoidalari tasdiqlandi. Futbol bilan bir qatorda futbol-regbi oʻyini ham shakllanib bordi. Angliyadan futbol butun dunyoga tarqaldi. 1875 yildan boshlab futbol Gollandiyada, keyinroq esa Daniyada va boshqa Markaziy Yevropa mamlakatlarida keng tarqaldi. Futbol sohasi boʻyicha xalqaro aloqalar rivojlanib bordi. Bu aloqalarni 1872 yili Glazgoda oʻtkazilgan Angliya va Shotlandiya jamoalari oʻrtasidagi musobaqalar boshlab berdi. Oʻyinlar avj olishi bilan bir qatorda futbol qoidalari ham takomillashib bordi. 1882 yili davlatlar idoralari va jamoat tashkilotlarining bir-biriga boʻysunadigan har bir bosqichida (instantsiya) yuqori oʻyin sifatini oshirish maqsadida, hozirga qadar futbol qoidalariga oʻzgartirish kiritish haqida hukm chiqaradigan xalqaro kengash tuzildi. 1872 yili Chelen koʻchma kubogi uchun musobaqasi oʻtkazildi. 1904 yili hozirda 150 dan ortiq mamlakatlar a`zo boʻlgan xalqaro futbol federatsiyasi (FIFA) tuzildi. Shu bilan bir qatorda 1954 yili hozirda 34 mamlakat a`zo boʻlgan Yevropa futbol ittifoqi (UEFA) tuzildi. 1930 yildan boshlab har 4 yilda milliy terma jamoalar uchun futbol boʻyicha jahon chempionati va 1968 yildan beri futbol boʻyicha Yevropa chempionati oʻtkaziladi. 1900 yil futbol olimpia sport turiga kiritildi, lekin faqat 1908 yili rasman tan olinib olimpia oʻyinlari dasturiga kiritildi. 1954 yili Osiyo futbol Konfederatsiyasi (OFK) tuzildi va hozirda 44 dan ortiq mamlakat a`zodir. UEFA rahbarligida keyingi kuboklar uchun oʻyinlar oʻtkaziladi: 1956 yil Yevropa chempionlari kubogi, 1951 yil kubok sohiblari kubogi va 1971 yil UEFA kubogi uchun musobaqalar avval bozor savdo-sotiq kubogi (yarmarka) nomi bilan oʻtkazilgan va bundan ham mamlakatning eng kuchli federatsiya jamoalari ishtirok etgan, lekin yuqorida sanab oʻtilgan 2 kubok oʻyinlarida qatnashganlardan tashqari jamoalar qatnashish huquqiga ega boʻlgan.

1984 yildan boshlab, oʻsmir jamoalar uchun UEFA turniri oʻtkazilib kelinmoqda. Bundan tashqari, 1977 yildan beri har 2 yilda FIFA doirasida yoshlar oʻrtasida jahon chempionati oʻtkazilib kelinmoqda. Sotsialistik mamlakatlarda 1945 yildan soʻng bu sport turi boʻyicha katta muvoffaqiyatlarga erishishdi. Oʻzbekistonda futbolning rivojlanishi 1911 yili birinchi boʻlib Fargʻona viloyatida futbol jamoasi tashkil topdi. 1912 yili Qoʻqon shahrida futbol jamoasi tuzildi va shu yilning avgustida Fargʻonada tuzilgan futbol jamoalarini birlashtirib ―Futbolchilar uyushmasi tashkil etildi. Jamoa oʻyinchilari, asosan shu yerlik millat vakillaridan iborat boʻlgan. 1912 yili Toshkentda Toshkent xavaskor sportchilar uyushmasi (TXSU) tashkil topdi. 1913 yili Andijonning ―Andijon futbolchilar klubi ga asos solindi. 1913 yili 29 avgustda Fargʻona, Toshkent, Andijon, Samarqand futbol jamoalari birinchi bor Toshkentda uchrashishdi. 1914 yili 25 mayda Toshkentda Toshkent va Fargʻona futbolchilari oʻrtasida musobaqalar oʻtkazildi. Toshkentliklar 3:2 hisob bilan gʻolib chiqdilar. 1920 yilga kelib, futbol Respublikamizning qishloq va maxallalariga kirib kelib, ommaviylasha boshladi. 1921 yili birinchi bor Moskva va Toshkent futbolchilari uchrashishdi. 1928 yili Moskvada oʻtkazilgan Xalqaro spartakiadada oʻzbekistonlik futbolchilar ishtirok etdilar. 1931 yili 4 oktyabrda Oʻzbekiston milliy terma jamoasi Norvegiya terma jamoasi bilan futbol oʻyini oʻtkazdi. 1932 yili Oʻzbekistonga nemis futbolchilari kelib, 4:2 hisobda gʻalaba qozonishdi. 1934 yilda oʻtkazilgan Oʻrta Osiyo va Qozogʻiston spartakiadasida ―Musulmonlar jamoasi birinchi oʻrinni egalladi. 1935 yili Toshkentda birinchi bor oʻsmirlar oʻrtasida futbol boʻyicha birinchiligi oʻtkazildi. 1937 yili futbol klubi jamoalari oʻrtasida Oʻzbekiston Kubogi uchun futbol musobaqa birinchiligi oʻtkazildi. 1937 yili Sobiq Ittifoq chempionatida birinchi bor Toshkentning ―Dinamo futbol jamoasi ishtirok etib, 8- oʻrinni (4 gʻalaba, 3 durrang va 4 magʻlubiyat) egalladilar. 1939 yili 28 avgustda

Moskvaning ―Dinamo stadionida Sobiq Ittifoq Kubogi uchun oʻtkazilgan futbol musobaqalarida Toshkentning ―Dinamo jamoasi yarim finalga chiqishdi. 1942 yili Toshkentning ikkita, Fargʻona va Samarqandning bittadan futbol jamoalari oʻrtasida Oʻzbekiston Kubogi uchun oʻyinlar oʻtkazildi. 1943 yili Markaziy Osiyoda va Qozogʻiston mamlakatlari oʻrtasida spartakiada oʻtkazildi. 1948 yili ―ODO jamoasi Ittifoq kubogini olishga muvofiq boʻldi. Bu oʻlkamizda futbolning tez rivojlanayotganidan dalolat berdi. 1950 yili Oʻzbekistonda ―Paxtakor sport uyushmasi tashkil topdi. 1956 yilga kelib esa ―Paxtakor jamoasi tuzildi va shu yildan boshlab, Sobiq Ittifoq birinchiligida qatnasha boshladi. 1960 yildan to 1991 yilgacha (tanaffuslar bilan) ―Paxtakor futbol jamoasi sobiq Ittifoq Oliy ligasida ishtirok etdi. 1965 yili Chempionat yakuniga koʻra Paxtakorchilar ―Vechernaya Moskva gazetasi sovrini bilan taqdirlandilar. sobiq Ittifoq Chempionati ishtiroki yillarida ―Paxtakor futbol jamoasi ―gʻalaba ortidan ozodlikka (1971 y.), ―Momaqaldiroq nufuzi (1978 y.) va ―Yaxshi niyat oʻyinlari (1983 y.) sovriniga ega boʻlishgan. 1964 yili ―Paxtakor futbol jamoasi ―Pirasikaba (Braziliya) futbol jamoasi bilan oʻyinlari oʻtkazildi. 1979 yili ―Paxtakor futbol jamoasi aviahalokatga uchradi, unda 17 nafar iqtidorli oʻyinchi halok boʻlishgan. 1980 yili ―Paxtakor futbol jamoasi yangi tarkib bilan sobiq Ittifoq Oliy liga chempionatida qatnashdi. 1992 yili Oʻzbekiston Respublikasi chempionatini 17 jamoa oliy ligada va 18 ta jamoa birinchi ligada va 42 ta jamoa ikkinchi ligada toʻp surish bilan boshlab berdilar. 1994 yili 7 iyunda Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi (UFF) tashkil etildi va shu yili Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi FIFA va OFK tashkilotiga a`zo boʻldi. 1994 yili dekabrda Oʻzbekiston Futbol Federatsiyasi (UFF) Osiyo Futbol Federatsiyasiga a`zo boʻldi. 1994 yili Oʻzbekistonlik futbolchilar Yaponiyada bo'lib o'tgan XII Osiyo o'yinlarida qatnashib chempionlikni qolga kiritishdi. 1994 yili Farg'onaning "Neftchi" futbol jamoasi birinchi bor Osiyo Kubogi chempionatida qatnashdilar. 2002 yili Qarshining "Nasaf ' futbol jamoasi Osiyo Kubogi chempionatida qatnashdilar.

Hozirga kelib oliy ligamiz super liga nomini oldi. Bu ligada to'p surayotgan yetakchi xalqaro musobaqalarda qatnashib, Vatanimiz sharafini munosib himoya qilmoqdalar.

Sport kiyimi . Futbolchilar ustilarida futbolka, sportchilar kalta ishtoni (trusi), futbolchilar oyoq poyafzali (butsi) va himoya getralaridan iborat. Darvozabon ustki kiyimining rangi maydon oʻyinchilari kiyimi rangidan farq qilishi kerak va bosh hakam hamda hakamlar xay`ati maydonga jamoa oʻyinchilari sport kiyimidan farqlanadigan kiyimda tushadilar. Qoidasi. Futbol boʻyicha musobaqalarni tashkil etishda asosan 17 qismdan iborat xalqaro miqyosda qabul qilingan oʻyin qoidalaridan foydalaniladi. Jamoa. Jamoa tarkibiga 11 kishi kiradi: 1 darvozabon va himoyachi, yarim himoyachi va hujumchilarga ajratilgan 10 maydon oʻyinchilaridan tashkil topgan. Oʻyinlar ochko va kubok uchun oʻtkazilishda, bir oʻyinda har ikkala jamoadan 3 tadan oʻyinchi almashtirilishi mumkin. Oʻyin vaqti . Erkak va oʻsmir jamoalari (16 dan to 18 yoshgacha) uchun bir oʻyin vaqti 90 daqiqa davom etadi. Oʻyin 2 boʻlimdan, har bir boʻlimi 45 daqiqadan iborat. Boʻlim tugagach jamoalar darvozalari bilan almashishib kamida 10 daqiqaga tanaffusga chiqadilar. Pley-off musobaqalarida asosiy vaqtda gʻolib aniqlanmasa qoʻshimcha 15 daqiqa, 2 boʻlimdan oʻynaladi. Lekin bunda ham gʻolib aniqlanmasa 5 tadan 11 metrli jarima toʻpi belgilanadi va shunda ham gʻolib aniqlanmasa gʻolib aniqlangunga qadar davom etaveradi (3 tadan va h.k). Oʻsmirlar uchun oʻyin (14 dan 15 yoshgacha) davomiy vaqti 2x40 daqiqa, bolalar uchun oʻyin (12 dan 13 yoshgacha) davomiy vaqti 2x35 daqiqa, oʻgʻil bolalar uchun oʻyin (10 dan 11 yoshgacha)-davomiy vaqti 2x30 daqiqa, yosh bolalar uchun oʻyin (8 dan 10 yoshgacha) davomiy vaqti 2x25 daqiqa, 8 dan 12 yoshgacha boʻlgan bolalar kichik maydonlarda oʻynaydilar.

Adabiyotlar: 1. Nurimov R.I. Futbol. Darslik. T: 2005 2. Xolmirzayev E . J ., Nematov B . I ., Xo ʻ janiyozov B . I . Sport anjomlari va 3. jihozlari - T., 2010. 4. Imomxujayev A. Futbol - quvonchim, dardim, faxrim.- T., 1996. 5. Sergeev G.M. Istoriya futbola v Uzbekistane. V sbornike nauchno`x trudov. Tashkent, 2001. 6. Simakov V.I. Futbol. Prosto`e kombinatsii. M., FiS, 1987. Futbol. Pravila sorevnovaniy. M., RFS, 1997. 7. Nurimov R.I. Yosh futbolchilarni texnik va taktik tayyorlash. O`quv qo` llanma. - T.: UzDJTI, 2005. 8. Talipdjanov A.I. Yuqori malakali futbolchilar tayyorlashning zamonaviy tizimi. O‗quv qo‗llanma. - T., 2012.

Похожие

Futbol o`yinini paydo bo`lishi va qoidalari

Suzishning tarixiy rivojlanishi. O’zbekistonda suzish sportining rivojlanishi

O’zbekistonda basketbolning rivojlanishi

Basketbol o‘yinining O‘zbekistonda va jahonda rivojlanishi tarixi

O’zbekiston suzish sportining rivojlanishi