Burilishiar - Физическая культура - Рефераты

Burilishiar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

127.5 KB

Burilishiar Reja: 1. Burilishlar tasnifi 2. Texnika asoslari va tuzilishi 3. Badiiy gimnastikaga xos burilishlar texnikasi

Burilishlar deganda , badiiy gimnastikada , asosan gimnastika - chining bir yoki ikki oyoqda turib tananing vertikal o ' qi bo ' ylab aylanma harakati tushuniladi . Vertikal o'q bo'ylab burilish murakkabligi va qiyinchiligi turlichadir. Bunday turdagi harakatlar orasida oddiy mashqlar singari (masalan, safdagi burilishJarga yaqin), juda qiyin mashqlar ham uchraydi. Texnik nuqtai nazardan olib qaraganda burilishlarni bajarish- dagi eng asosiy vazifa - bu harakatda turg'unlikni saqlab qolish. Bunda mazkur harakatlar o'zining biomexanik tavsifiga ko'ra, muvozanatga o'xshashdir. Lekin oxirgilaridan farqli o'laroq buri lishlar mustaqil mashqlar deb qaraluvchi bir qancha xusu-siyatlarga ega. Burilishlar tasnifi 38-rasmda burilishlarning murakkablik darajasi va bajarish mexanizmiga ko'ra tuzilgan tavsiflash sxemasi keltirilgan. va Oddiy burilishlar birorta maxsus harakat texnikasini egallashni talab qilmaydi. Ular uchun oddiy malakalar o'ziga xosdir. Bunga oddiy oyoqlarni juftlashtirib, oyoqlarni chalish-tirilgan holatidan xatlab burilish. Siltab burilishlar tuzilishiga ko'ra o'ziga hosdir. Ular oyoqlarni «tekis» siltab bajariladi (oldinga, orqaga yoki yonga) va qoidaga ko'ra, 180° dan ortiq bo'lmagan burilish bilan chega-ralanadi. Quyida bu mashqlar texnikasi to'g'risida batafsil yori-tilgan. t

Aylanma siltash bilan burilishlarni bajarish o'ziga hosdir. Bunday burilishlar bir oyoqda yoki ikkala oyoqda tayanib bajariladi. Birinchi bo'lib siltashda faqatgina qo'ldan emas, balki tayanmagan oyoqdan foydalanish o'ziga hosdir. Bu burilishlar bukilgan oyoqlar bilan - kichik va muvozanatga o'xshash holatda bajariladigan - katta burilishlarga bo'linadi. Ikki oyoqda bajariladigan burilishlar ancha murakkab bo'lishi mumkin, ayniqsa sakragandagi burilishda. Texnika asoslari va tuzilishi Texnik nuqtai nazardan olib qaraganda burilishlarning barcha turlari tayanchdan depsinishga asoslanadi. Bunda burilish o'qiga nisbatan zarur aylanma harakatni chaqiruvchi tashqi kuch vaqti paydo bo'ladi. Ko'p hollarda buning uchun oyoq bilan yoki tayanchdan depsinish qo'llaniladi. Lekin, burilishlar turlarida depsinishning umumiy mexanizmi turlicha amalga oshiriladi. Bu yerda tayanchning xarakteri, tayanmagan a'zolar bilan siltanish harakatlarini mavjudligi va jadalligi, tanani vertikal o'q atrofida tekis burilishga erishish zarurati va imkoniyati va boshqa omillar rol o'ynaydi. Quyida burilish texnikasiga taalluqli bo'lgan ba'zi asosiy holatlar ko'rib chiqiladi. Burilishdagi depsinish mexanizmi sakrashdagi depsinishga juda o'xshash {27- rasmga qarang). Farqi shundaki, burilishda gimnastikachi tanasini harakatga keltiruvchi tayanch reaksiyasi kuchi yelkalarga ta'sir etadi va tanaga ko'chuvchi yoki ulama emas (sakrashdagi kabi), balki berilgan o'q atrofida aylanma harakat to'g'risida habar beradi. Gimnastikachi tanasiga tayanch reaksiyasi kuchi vaqtining ta'sir jarayoni 34-rasmda oddiyroq qilib ko'rsatilgan. Gimnastikachi qo'l bilan chapga aylanma harakat qila turib va bir vaqtning o'zida gavdani aylanishga tortib, o'ng oyoqda o'ngga-orqadan depsinadi. Bunda oyoq qandaydir, kuch (F) bilan tayanchga ta'sir ko'rsatadi, tayanch esa unga reaksiya (Ft) bilan «javob beradi».

34-rasm Oxirgi bo'lg'usi burilish tomoniga yo'naltiriladi va tayanch a'zosiga qo'llaniladi. Gimnastikachi bunday depsinish jarayonida chap oyoqda aylanishga tayyorlanib tana og'irligini unga o'tkazadi. Shunday qilib tayanch reaksiyasi Ft vektori yelkaga R ga ta'sir ko'rsatadi va o'q О atrofida aylanishga chaqiradigan tayanch reaksiyasi kuchi vaqtini Ft-R hosil qiladi. Shunday burilishlar borki, na u, na boshqa oyoq tana aylanishda o'q bilan to'g'ri keladi. Bularga misol, chalishtirilgan holatdan ikkala oyoqda burilish. Bunday holatda oyoq kafti orasida joylashgan o'q atrofida aylanishga chaqiradigan qo'shaloq kuch vaqti vujudga keladi. Aylanma depsinish samarasi kuch vaqti impulsiga bog'liq. Kuch vaqti impulsi (S) kuch vaqtini (M) uning harakat qilish vaqti (t) ko'paytmasiga teng: S=M-t Shunday qilib, gimnastikachi oyog'i bilan qancha kuchli va uzoq depsinsa, burilish ham shuncha faol bo'ladi. Ta'riflangan depsinishni tuzilishga ko'ra ikkita harakat fazasiga bo'lish mumkin: ulardan bir - tayanmagan a'zolar bilan burilish tomonga siltash bilan bir vaqtda «aylanma harakat» beruvchi oyoq bilan depsinish. Ikkinchi fazada siltanuvchi a'zolar harakati tor-mozlanadi va harakat (harakat soni vaqtini saqlash qonuni bo'yicha) unga yaqin a'zolarga o'tadi, undan keyin burilishga tayangan a'zolar jalb qilinadi. Tayanmagan a'zolaming siltanish harakatlari burilishda muhim rol o'ynaydi. Tayanmagan a'zolar bilan harakatlanish tayangan a'zolar harakati bilan o'zaro bog'liq holda ko'rilishi kerak va siltanib burilish mexanizmining ajralmas

bo'lagidir: siltanuvchi a'zolaming harakati (qo'l, tayanmagan oyoq, shu bilan birga mazkur holatga safarbar qilingan tana segmentlari) burilish- ning tanani aylanishi boshqa, tayanchga yaqin joylashadigan a'zolarga o'tgandan keyingi birinchi faol fazasi hisoblanadi. Siltanuvchi a'zolar ishga tushgandagi burilish jadalligi birdan o'sadi. Burilishdagi siltanuvchi harakatlar samarasi nafaqat harakat quwatiga, balki siltanish harakatining joylashish harakteriga ham bog'liqdir. Aylanma siltanishda tayanmagan a'zolar harakati burilishni bajarishga qancha ta'sir ko'rsatsa, siltanishda a'zolar harakati tekisligi burilish tekisligiga shuncha mos keladi. Gorizontal tekislikda aniq bajariladigan siltanishda siltovchi a'zolardan tayanch a'zolarga aylanma harakatni o'tishi maksimal bo'ladi. Buni amalga oshirish uchun, masalan qo'l bilan tezroq siltanishni (depsinishning 1 fazasiga qarang) qo'llar yonda bo'lgan holatdan bajarish. Xuddi shunga o'xshab oyoqni ham gorizontal holatgacha ko'tarib (oldinga, yonga) bajarish mumkin. Bunday holatlarda, qachonki siltash vertikal tekislikda baja-rilganda, tayanmagan qo'l yoki oyoq harakatidan burilish chun to'g'ridan-to'g'ri foydalanib bo'lmaydi. Bu yerda impulsning o'tishi nolga teng. chunki siltashda tayanmagan a'zolaming aylanishi va burilishda tananing aylanishi bir-biriga nisbatan 90 burchakda joylashgan o'q atrofida amalga oshiriladi. Real holatda vertikal o ' q atrofida burilishning faol qismi bilan bog ' liq qo ' l va oyoq bilan siltanish harakatlari xech qachon gorizontal yoki vertikal tekislikda bajarilmaydi . 35- rasmda silta nuvchi chap oyoq burilishda oraliq tekislikda harakatlanib pastdan yuqoriga siltanib ko ' tarilmoqda . «Idealga yaqin» mazkur holatda qo'l harakati deyarli har doim gorizontal tekislikda joylashadi. Yakuniy xulosada siltash samarasi gorizontal tekislikdagi silta nuvchi a'zoning aylanma harakati vektor-vaqti chizig'i bilan aniqlanadi. 35-rasm

Burilishdagi aylanish impulslarining «almashinish» siltanib burilishda gimnastikachining holati faol holat hisobiga bir necha marta o'zgarishi mumkin. Bunday holatlarda tana a'zolarining aylanma harakati tezligi ham o'zgaradi va «aylanish impulslari bilan almashadi». Impulslar bilan bunday almashinish harakat soni vaqtini saqlash qonuni natijasi hisoblanadi. Ya'ni: «Agar gimnastikachining tanasi ajralgan holda va tashqi kuch vaqti uning o.m.o' (og'irlik markazi o'qi) ga nisbatan nolga teng bo'lsa, unda butun tananing harakat soni vaqt o'tishi bilan uning asosiy markaziy o'q inertsiyasiga nisbatan o'zgarmaydi» Keltirilgan qonun tayanib burilishni ijro etishda aniq ko'ri-nishda bajarilmaydi, chnnki tayanch a'zolari orqali butun sistemaga ta'sir etuvchi ishqalanish kuchi vaqti burilishni asta-sekin «so'ndiradi». Shunga qaramasdan harakat soni vaqtini saqlash qonuni yordamida harakat qiluvchi «hnpulslarni almashi-nishi» mexanizmi shu holatda ham o'zini ko'rsatishga ulguradi. Buning eng yorqin shakli siltanuvchi a'zolar ishida kuzatiladi. Burilish yo'nalishda qo'llar bilan siltanish boshida tezkorlik bilan o'tadi, keyin esa faol tormozlanadi shu tufayli aralash a'zolar asosiy yo'nalish bo'yicha tezlik bilan burilishni boshlaydi. Burilishni ijro etish mobaynida bunday mexanizm bir necha marta ishlashi mumkin. Masalan, qo'llar va oyoqlar bilan siltanish bajarishda oldin qo'llar bilan siltaniladi, keyin esa burilish tezligini oshiruvchi xuddi shunday harakat siklini siltanuvchi oyoq bajaradi. Keyinchalik, burilish paytida «impulslar bilan almashinish» ham ishtirok etishi mumkin (masalan, burilish paytida holat o'z-garganida). Lekin, u odatda harakatning yugurib kelish bosqichidagi kabi muhim rol o'ynamaydi. Gimnastikachi tanasi shaklining burilish tezligi bilan bog'-liqligi. Burilish jadalligi kinetik vaqtda itarilishdan olingan itarilishi samarasiga bog'liqdir. Kinetik vaqt (K), yoki harakat soni vaqti. berilgan aylanish o'qi va tizimning burchak tezligi (w) nisbatan olingan gimnastikachi tanasi inertsiyasi vaqtining (I) ko'paytmasiga teng: K=Iw Ghnnastikachi tanasining kinetik vaqti burilishda o'zgarishsiz qolishga harakat qilganligi sababli (kinetik vaqtni saqlash qonuniga qarang), tana inertsiyasi vaqti

kattaligi va burchak tezligi orqaga qaytish majburiyati bilan bog'liq bo'ladi: gimnastikachi tanasi inertsiyasi vaqti vertikal o'qqa nisbatan qancha kam (ko'p) bo'lsa, tananing aylanish tezligi shunchalik ko'p (kam) bo'ladi. Gimnastikachi tana inertsiyasi vaqti burilish bajarishda uning holati va tanasining shakliga bog'liq bo'lar ekan, u burilish paytida tananing aylannish tezligiga ataylab yoki ongsiz ravishda ta'sir ko'rsatish mumkin. Ginastikachining tana og'irligini aylanish o'qiga yaqinlashishini ta'minlovchi va shunday qilib tana inertsiyasi vaqtini burilish o'qiga nisbatan kamaytiruvchi harakati burilishni tezla- shishiga olib keladi. Aksincha, tana og'irligini aylanish o'qiga nisbatan uzoqlashishi bilan bog'liq holatni o'zgartirish burilishni sekinlashtiradi. Bu nuqtai nazardan burilish qo'llarni yuqoriga ko'tarib butunlay to'g'irlangan holatda bo'lsa juda yaxshi bo'lgan bo'lar edi. Bu holatdan chetlashishning har qanday (masalan, tayan-magan oyoqni ko'tarish, qo'l yoki qo'llarni tushirish, tanani bukish yoki yozish) bukilishni darhol sekinlashishga olib keladi. Bu sabab bilan ayniqsa, tana gorizontal holatda joylashib bir oyoqda muvozanat saqlash kabi holatlarda aylanib burilishlar sekinlashadi. Burilishda holatni bir necha marta o'zgarishda tananing ayla nish tezligi shunga muvofiq o'zgaradi, lekin badiiy gimnastikada bu unchalik yorqin ko'rinmaydi, figurali uchishda muzga ishqalanish gimnastikachi oyog'ining polga ishqalanishidan kamroq. Badiiy gimnastikaga xos burilishlar texnikasi Turli xil burilish texnikasi va tuzilishining eng xarakterli elementlarini ko'rib chiqamiz. Badiiy gimnastikada asosiy diqqat siltanish harakatlaridan foydalanib bajariladigan burilishlarga qaratiladi. Spiral burilishlar - koordinatsiyasi murakkab burilish turlaridan biri bo'lib, texnikasi va tuzilishiga ko'ra to'lqinga yaqindir (14-rasmga qarang). Spiral burilishlar texnikasida bir - birini o'ziga xos tarzda to'ldiruvchi har xil mexanizmlar nafis bo'lib uyg'unlashadi. 7-rasmda 320° ga spiral burilish ko'rsatilgan.

Harakatning tayyorgarlik bosqichida gimnastikachi tizza va tos - son bo'g'imini bukib yarim cho'qqayishni bajarmoqda. Keyinchalik bu burilishni ta'minlaydigan harkatni bajarishga yordam beradi Harakatning asosiy bosqichini gimnastikachi oyoq uchiga ko'tarilib tizzasini buriladigan tomonga harakatlantirish bilan bosh- laydi (2-3), bunda uning yelka kamar! va qo'llari harakatsiz bo'ladi. Tayanch bilan bog'liqligi va to'g'risini aytganda, oddiy burilishlar bilan o'xshashligi sabab bunday harakat qilishi imkoni bo'ladi. Keyinchalik, qachonki gimnastikachi asta-sekin tos-son va tizza bo'g'imlarini (3-5) yozib, keyin bukilganda (5-7), burilish to'lqinsimon, «spiralsimon» harakat bilan bajariladi. Mashqning bu qismi shunisi bilan qiziqki, u sport gimnastikasi, batutda sakrash, suvga sakrashda keng qo'llaniladigan tayanchsiz inert- siyasiz burilish texnikasi elementlaridan foydalanib bajariladi 1 Spiral burilishning oxirgi qismi (7-10) juftlashtirib burilishni o'zida aks ettiradi. To'g'ri siltash bilan burilishlar qatoriga kirib, tayanmagan oyoqni qo'llar bilan birga bir tekislikda siltash harakati bilan bajariladi. Bunday harakat burilishni, masalan, oldinga tashlanish holatidan bajarishda {36-rasm) uchraydi: tananing og'irligini butunlay oldindagi bukilgan oyoqqa o'tkazib, keyin unga turib, gimnastikachi boshqa oyog'i va qo'li bilan oldinga siltash harakatini bajaradi. Siltanuvchi oyoqni oldinda qoldirib, gimnastikachi tayanch oyog'i ustiga ko'tariladi va aylanib burilib, ko'pincha bir oyoqda muvozanat saqlash holatiga keladi. Bunday murakkab bo'lmagan harakatni qisqa taxlil qilamiz. Bunday burilishning tayyorgarlik harakati nisbatan kam ifoda etilgan. Ular xarakteri bo'yicha uncha murakkab bo'lmagan joyidan sakrashning tayyorgarlik harakatiga juda yaqin va odatda qo'lni orqaga juda keskin bo'lmagan siltash harakati bilan ifodalanadi (oldinga siltab burilishda). Oldindan bo'shagan siltanuvchi oyoqdagi (masalan, bir oyoqda tik turib, boshqasi orqadagi holatdan burilishda) orqaga siltashda tayyorgarlik siltanuvchi oyoqdagidek bo'lishi mumkin.

Burilishdagi asosiy harakat siltash hamda burilish bilan bog'liq bo'ladi. Bu bosqichni bir nechta namunali fazalarga bo'lish mumkin. 36-rasm 1-faza - «burilish boshlanganda siltanuvchi oyoqni siltash». Gimnastikachi oyoqni siltab, shu bilan birga qo'lni ham, bir vaqt-ning o'zida tayanch oyoqda muvozanat saqlab yelkalarini orqaga og'diradi. Siltash bu fazada tezkor xarakterga ega. Gimnastikachi oyog'ini ko'tara turib uni tayanch oyoq tomoniga burishni boshlaydi. 2-faza - «siltanishni tormozlanish va asosiy burilish». Oyoqni yuqoriga siltash oxirida yozuvchi mushaklar keskin tormozlaydi. Odatda bu ba'zi tos-son bo'g'imlarini bukish holatida sodir bo'ladi. Bundan foydalanib, gimnastikachi, to'g'irlanib tezda orqaga buriladi (bu yerda o'ngga) va tayanch oyoqni harakatga jalb qilib burilishni to'liq 180° gacha olib boradi. Burilishning ta'riflangan qismini bajarish siltash fazasida siltanuvchi oyoqni orqaga burilishini (dastlabki) yengillashtiradi. Siltanuvchi oyoq va gavda bilan kinematik bog'liq bo'lgan tayanch a'zolarning burilishi ham mazkur fazadagi ancha pasayish hisobiga engillashadi: siltanuvchi oyoqning harakatdan tormozlanishida gimnastikachining tanasi bir oz ko'tariladi, tayanchga bosim kamayadi (xatto irg'ib turish ham mumkin); sportchi oyoq uchiga turadi (tayanchga ishqalanishni kamaytiradi) va holatda burilishni bajaradi. Yakuniy harakat siltashdan keyingi holatni ushlab turish (ma- salan, muvozanat saqlash) yoki keyingi keladigan bog'lovchi harakatlarni bajarish bilan yakunlanadi. Ta'riflangan burilish turlari (tasniflashga qarang) oyoqni siltash orqali har qanday mumkin bo'lgan yo'nalishda bajariladi. O'ziga hosligi shundaki, orqaga siltashda burilish har tamonlama emas, balki bir tomonlama, gimnastikachining soni burilishning asosiy bosqichida «ochilmaydi» aksincha, «yopiladi». Va nihoyat

yonga siltash bilan burilish ikki yuqorida keltirilganlarga solish-tirilganda texnik tomondan oraliq harakat varianti hisoblanadi. Aylanib siltanish va depsinish bilan burilishlar mazkur guruh- ning eng murakkab harakati bo'lib, bunda burilish tanani vertikal o'qi atrofida aylanib, burilish vaqtida tananing burchak yo'li 720° va undan ortiq bo'lishi mumkin. Bunday xil burilishlaming tizimini umumiy ya'ni, sakrash-dagi depsinish sxemasiga yaqin bo'lgan sxemaga bo'ysunadi. Bu mashqlarni 4 harakat bosqichiga ajratish mumkin. Tayyorgarlik bosqichi qo'llarni bir vaqtda yoki ketma-ket orqaga siltash bilan depsinish uchun eng qulay (va ifodali) holatni egallash bilan bog'liq. Bunday dastlabki holatlar, masalan, II, IV holatlar (katta burilishlarda, 41-rasm 1,2- kadrlar) va h.k. qo'llarni siltashga tayyorlanayotganda yonga, siltashga teskari tomonga harakatlantiriladi. Asosiy bosqich tanani vertikal o'q atrofida burilishga chaqi-radigan harakatdan iborat. Bunday qo'llar bilan hamda tayanmagan oyoq bilan siltanish harakat tezligini oshirish kerak. Siltanish harakati bilan birga tayangan oyoqda (oyoqlarda) itarilish bajariladi, natijada tayanch reaksiyasining «buralma» vaqti kuchini keltirib chiqaradi. Keltirilgan harakatlar tuzilishi bo'yicha har doim ham bir hil bo'lavermaydi. Tuzilishi va texnikasi bo'yicha turlicha bo'lgan burilishda ular xuddi bir nechta harakat davrlarini o'z ichiga olishi mumkin. Amalga oshirish bosqichi bir yoki kam hollarda ikki oyoqda burilishni o'z ichiga oladi. Mashqning bu qismida gimnastika chining tanasi inertsiya bo'ylab harakatlanadi. Bunda uning holati oldinga qo'yilgan sport va badiiy vazifa bo'ysungan holda o'zgarishi mumkin. Tashqi ishqalanish kuchi vaqti harakati ostida tananing kinetik vaqti so'zsiz kamaysada, burilish tezligi shunga muvofiq kamayadi yoki ko'payadi. Mazkur turdagi burilishlaming yakuniy bosqichi burilishni to'xtatish va biriktiruvchi harkatlarni bajarish bilan bog'liq. Odatda bunday ikki oyoqda tik turish holatiga tana tezlik bilan aylanishdan to'xtab ishqalanish kuchi vaqti sodir bo'lganda kelinadi. Yakuniy bosqich boshqacha harakat shaklida ham bo'lishi

mumkin, ya'ni, ishqalanish kuchi tezlik bilan emas, balki asta-sekin burilishni to'xtatadi. Bunday «so'nib boruvchi» burilishni muvozanat holatida, baland oyoq uchida tik turib va h.k.larda inertsiya bo'yicha sekin aylanib bajarish mumkin, Mazkur guruhga taalluqli, eng o'ziga xos burilish texnikasini qisqacha ko'rib chiqamiz (tavsifga qarang). Kichik burilishlar tayanmagan oyoq tizza yoki boldir panja bo'g'imidan bukilgan holatda bajariladi (38 a,b-rasm). Ular bir tomonlama (tayanch oyoq tomonga burilish, a) yoki turli tomonlama (b) bo'lishi mumkin. Burilish tayanch oyoqning baland oyoq uchlarida bajariladi. Bu ishqalanishni maksimal darajada kamaytiradi, aylanish tezligini oshiradi, harakat suratini ancha aniq, nafis qiladi. Odatda tayanch oyoq burilish oxirida yarim cho'q-qayish holatiga keladi (tovon polga tekkanidan keyin), tayanmagan oyoq esa bukilgan holatidan II (III,IV) holatga oyoq uchidan butunlay oyoq kaftiga qo'yiladi. Burilish paytida qat'iy qad- qomat ushlab turiladi, gavda «tortilgan» yig'ilgan, yelkalar tushirilgan, orqa mushaklar taranglashgan. Bunday burilishlardagi o'ziga xos elementlar bosh bilan harakatlanish hisoblanadi. Gavdani burilishi muttasil, uzluksiz xarakterga ega bo'lganda, bosh bilan tez-tez «irg'ishsimon» harakatlanish, keyin holatni o'zgartirish ko'rinishga ega bo'ladi: tayyorgarlik bosqichida bosh to'g'ri ushlanadi, gorizontal yo'nalishga nazar tashlanadi va siltanish tormozlanish boshlangunicha shu holatni ushlab turadi. Amalga oshirish bosqi-chida tana butunlay burilishni boshlaganida, bosh, darhol tezkor ilgarilash harakati bilan burilishning mo'ljal qilingan yakimiy holatiga buriladi (yoki burilish 320° dan ko'p bo'lsa, uning birinchi sikliga). Bu vaqtda burilislining yakuniy holatiga nuqtaga qaraladi (yoki uning birinchi sikliga). Katta burilishlar vertikal, oldinga, yonga va orqaga muvozanat saqlash asosida bajariladi. Bunday holatlarda aylanish 720° va undan ortiq bo'lishi mumkin. Ular ham kichik burilishlar kabi bir tomonlama yoki har tomonlama bo'lishi mumkin. Burilish paytida holatni o'zgartirib, katta burilishni kichigiga aylantirish va teskarisini, shu bilan birga amalga oshirish bosqichida muvozanat holatini urauman o'zgartirib yuborish mumkin.

37-rasmda attityude holatida va bir oyoq oldinda turib bajarilayotgan 720 ga (chapga) bir tomonlama burilish ko'rsatilgan. Burilish quyidagi harakatlarni o'z ichiga oladi. Tayyorgarlik bosqichi. 1-faza - «orqaga siltash» (1-2-kadr-lar). Tashlanish holatida turib chap oyoq oldinda, gimnastikachi chap qo'lini yelka balandligida qoldirib bukadi. Bir vaqtning o'zida o'ng qo'l ham bir oz orqaga harakatlanadi. Asosiy bosqich. 2-faza - «qo 'liar bilan aylanma siltanish». Orqaga siltash holatida (2-kadr) gimnastikachi gavdani ham shu tomonga aylantirgan holda chap qo'lini tezkorlik bilan «otadi». Mazkur faza paytida o'ng oyoq qoilarni siltash bilan sinxron bo'lib itarilishni bajaradi. Itarilish shunday bo'lishi kerakki, u bir tomondan tana og'irligini chap tomonga o'tishini (burilish bajariladigan tomon atrofida) va ikkinchi tomondan zaruriy aylanma impulsini ta'minlasin. 3-faza - «qo 7 bilan siltashning tormozlanishi va о 'ng oyoqni qo'yib yuborish». Gimnastikachi gorizontal holatdagi qo'l harakatini yelka kamari mushaklari kuchi bilan tormozlantirib aylanma impulsni butun tanaga o'tkazadi (3- 4-kadrlar). Bu fazada burilish tayanch oyoq hisobiga qimirlamaydigan oyoq kaftida baja-riladi. Shuni ta'kidlash mumkinki, burilishning asosiy harakatlarini keltirilgan harakatlar bilan ham chegaralash mumkin edi. Lekin tayanmagan oyoq bilan siltanishsiz burilish bo'lar edi. U holda o'ng oyoq qo'yib yuborilgandan keyin tana inertsiya bo'yicha berilgan holatning oxirigacha harakatlanishi mumkin. 4-faza - «tayanmagan oyoq bilan aylanma siltanish». Gim nastikachi qo'llarai siltab, ularni yonga ko'tarilgan holda qoldirib (4-kadr) va shu zahoti tayanmagan oyoqda siltanishni boshlaydi. Gorizontalga yaqin holatda ko'tarib, o'ng oyoq orqadagi holatdan tezkor ilgarilash harakati bilan yonga (5-kadr) va keyin oldinga ko'tarilgan holatga o'tkazadi. Mazkur fazada shunisi o'ziga xoski, tayanch oyoq kafti tayanchga tirkalishni ta'minlab, qimirlamay turadi. Faqatgina shunday holatda oyoqni siltash gimnastikachi tanasiga burilishni tezlashtiruvchi qo'shimcha aylanma impuls to'g'risida habar berishi mumkin. 5-faza - «siltanuvchi oyoqning tormozlanishi va burilishning inertsiya boshlanishi». Oyoq harakatini tos kamari mushaklari kuchlanishi bilan to'xtata

turib, gimnastikachi «o'ng oyoq oldinda» holatini saqlab turadi (5-6-kadrlar). Bunda oyoq bilan aylanma siltanish hisobiga olingan aylanma impuls burilish tezligini ko'tarib (yoki qo'llab quwatlab) oldingisiga qo'shiladi. Bu fazada (shu bilan birga yuqoridagi fazalarda) gimnastikachi harakatining boshqa natijasi oyoq uchiga o'tish hisoblanadi (6-kadr). O'ng oyoqda siltanish qat'iy gorizontal bo'lmaganligi va pastdan yuqoriga yo'naltirilganligi sababli (3-6-kadrlar) shu siltanishni tormozlantirish fazasida. Gimnastikachi tayanch oyoqni yana ko'taradi, tayanchga bo'lgan bosim kamayadi va sust (inertsion) burilishga to'sqinlik qiladigan tashqi ishqalanish kuchi vaqti kamayadi. Amalga oshirish bosqichi. 6-faza - «o'ng oyoq oldinda holatida aylanish». Harakat inertsiya bo'yicha sodir bo'ladi. Gimnastika-chining tanasi to'g'ri va yuqoriga «cho'zilgan». Burilish paytida (6-9-kadrlar) qo'llar yonda bo'lgan holatidan yuqoriga ko'tariladi. Jismoniy nuqtai nazardan qaraganda bu harakat burilish tezligini ushlab turishga yordam berish bilan foydalidir: qo'llarni yuqoriga ko'tarish aylanish o'qiga nisbatan gimnastikachi tanasining inertsiya vaqtini kamaytiradi. Burilish paytida gimnastikachining boshi tanasiga nisbatan harakatsiz bo'ladi, nazar to'g'riga qaratilgan. 7-faza - «aylanib burilib attityude holatiga kelish». Bu fazaga kirish mashqga murakkab va original xarakter beradi. Bu yerda tos-son bo'g'imi bukilishi hisobiga bajariladigan qo'shimcha burilish (9-11-kadrlar) sust burilishga «qo'yiladi». Mexanizmi bo'yicha bu burilish to'g'ri silta burilish bilan bog'liq keltirilgan harakatlarga tegishlidir (tayanchsiz burilish texnikasi to'g'risida 56-betga qarang). Gimnastikachi o'ng oyoqni tos-son bo'g'imidan 38-rasm

bukib. tayanmagan oyog'ini orqada «qoldiradi» va yelkalari bilan chapga burilib hamda kerishib attityude holatiga o'tadi. Mazkur burilish butun tananing inertsion harakatim yig'ib mashqni yaxlit ijro etishni tezlashtiradi, shu tufayli inertsiya harakati orqali burilishning bilinarli 720° ga qaraganda kamayishi ko'rinadi. 8-faza - «attityuda holatida aylanish». Bu fazada asosiysi yana tananing inertsion harakati hisoblanadi. Gimnastikachi attityuda holatini saqlagan holda (yoki muvozanat holatida) burilishni davom ettiradi (11-12-kadrlar). Bunda qo'l holati bir oz o'zgaradi va tayanmagan oyoq bukiladi; bu harakatlar texnik tomondan muhim emas va harakatning ifodali tomoni bilan bog'liqdir. Faza oxirida jami burilish 720° ga etadi. Yakuniy bosqich. Keltirilgan burilish fmali turlicha bo'lishi mumkin (37- rasmda u ko'rsatilmagan). Gimnastikachi butunlay oyoq kaftiga tushib chap oyoqda muvozanat saqlab tugatishi mumkin; o'ng oyoqni tushirib qadam bosishga o'tishi ham mumkin va boshqalar. Keltirilgan burilish texnikasi va tuzilishini tahlil qilish bunday turdagi burilishlarni, bundanda oddiy yoki murakkab burilish-larning mohiyatini tushunishga yordam beradi. Ular orasida faqat qo'llarni aylanma siltash yoki faqat oyoqlarni aylanma siltash bilan bajariladigan burilishlar, oyoqni orqaga yoki oldinga siltash bilan burilish, turli holatlarda burilish, katta va kichik burilish elementlarini birlashtiruvchi kombinatsiyalashtirilgan burilishlar, to'g'ri siltanish biian burilish va boshqalar.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Achilov A . Badiiy gimnastika .: Т., G ' ofur G ' ulom nomidagi nashriyot - matbaa ijodiy uyi , 2010 2. Бирюкова Л. Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 3. Бирюк Э.В., Ovchinnikova N . A . Хореографическая подготовка в спорте. Киев: КГИФК, 1990. 4. Борбова Г.А. Художественная гимнастика в школе.- М.: FIS , 1984. 5. Венгерова П.Н. Федорова О.С. Средства классического экзерсиса на уроках хореографической подготовки в сложно- координационных видах спорта. O'quv-uslubiy qo'llanma -SPb.:SPbGAFK,2000. 6. Вербова З.Д. искусство произвольных упражнений. -М.: FIS , 1967. 7. Гавердовский Ю. Техника гимнастических упраж нений- М: Terra - sport , 2002. 8. Karimov М.К. Xoreografiya mashqlari va badiiy gimnastika . O'quv qo'llanma. T.:2003. 9. Каримов М.К. Упражнения хореографии, художествен ной гимнастики и народные игры. O'quv qo'llanma. Т.:2005.

Похожие

Turli yosh guruhlariga mansub voleybolchilar tayyorlash xususiyatlari

Jismoniy tayyorgarlik va лsmoniy sifatlarni tarbiyalash uslubiyati

Voleybolning vujudga kelishi va rivojlanish tarixi

Musobaqalarda jamoani boshqarish (Voleybol)

Voleybol darsi va uni o'tkazish tartibi