Жойлаштириш воситаларининг таснифи

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76 KB

Скачать

Жойлаштириш воситаларининг таснифи Режа: 1. Замонавий мехмонхоналарнингтурлари 2. Мехмопхоналарни тавсифловчи белгилар 3. Мехмоихоналарнинг функционал вазифаси 4. Туристик мехмонхоналар 5. Курорт мехмонхоналари 6. Таймшер 7. Апартаментли меҳмонхоналар 8. Автотуристлар учун мўлжалланган мехмонхоналар ва мотеллар (мотор-отеллар) 9. Кемпинглар 10. Мехмонхоналар таснифи

1. Замонавий мехмонхоналарнингтурлари Мехмонхона ишининг ҳозирги ривожланиши жахон амалиётида мижозга (меҳмонхона хизматларидан фойдаланувчига) мазкур хизматлар бозорларидаги нарх-навога караб кўп вариантли мехмоихона сервисини таклиф килади. Ҳар йили оммавий ахборот воситалари кўп сонли мижозларга мазкур сервис туридаги фаолиятнинг янги шакллари хақида маълумот беради. Бундан 100 йил олдин жойлаштириш корхоналарнинг фақат иккита тури мавжуд бўлган: - жамиятнинг олий табакаси вакиллари учун хашаматли меҳмонхоналар; - аҳолининг қолган кисми учун карвонсаройлар. Вактини йўлда ўтказишга мажбур бўлган одамларда танлаш имконияти бўлмаган. Бугушн кунда мехмонхона махсулидан фойдаланувчиларга жойлаштириш корхоналарининг ранг-баранг шакллари ва турлари, чунончи, иқтисодий классга мансуб бўлган хашаматли отеллар ва меҳмонхоналар, мотеллар, кемпинглар ва х-к. таклиф қилинади. Ҳар бир одам ўз диди ва пулига караб ўзи учун маъкул вариантни танлаш имкониятига эга. Ўзбекистон иқтисодиётида бозор муносабатлари анча жўшқин ривожланмокда. Бу меҳмонхона сервисида банд бўлган тижоратчиларга катта пмкониятлар яратмокда. Узбекистон билан чет элда меҳмонхона ишини ташкил этишдаги кескин тафовутлар аста-секин йўколиб бормокда. Ўзбекиетоп Республикасининг меҳмонхона корхоналари мижозларга хизмат кўрсатпш савнясипи, иомерларнинг шинамлиги ва қулайлиги даражасини, хизмат кўрсатувчи ходимларнинг малакасини изчил оширийбормоқдалар. Мсхмопхоиа сервиси корхоналарининг ранг-баранглиги, шунингдек,, вақти-вакгм билан меҳмонхона хизмати янги-янги турларининг пайдо бўлииш жойлаштириш корхоналари таснифи ва типологиясиии анча шартли килиб кўяди. 3.1-жадиапда дунёнинг аксарият давлатларига хос бўлган 7 ҳар хил тоифа бўйича меҳмонхона корхоналари 9 турининг солиштирма тавсифи берилган.

Замонавий корхоналар вазифасига, сиғимига, қаватларига, конструкциясининг типига, шинамлик даражасига, фойдаланиш режимига (йиллик, мавсумий), жойлашган ерига (шахдр, курорт ва ҳ.к.), улар нима мақсадга мўлжалланганлигига, озиқ-овқат билан таъминланганлигига, нарх- наво даражасига қараб фарқланади. Лойиҳалаш пайтида бу омилларнинг барчаси ҳисобга олинади ва меҳмонхона хоналарининг таркибига, бинонинг меъморлик- тарх тузилишига ва шу кабиларга таъсир кўрсатади. Меҳмонхоналарни тавсифловчи асосий белгилар: уларнинг сиғими, неча қаватдан иборатлиги, вазифаси ва шинамлик даражаси. 2. Меҳмонхоналарни тавсифловчи белгилар Маълум жой ҳудудида жойлашишнга қараб меҳмонхоналар: шаҳарда (шаҳар марказида, шаҳар чеккасида) жойлашган меҳмонхоналарга; - қишлокда (шу жумладан баланд тог худудидаги қишлоқда) жойлашган меҳмонхоналарга бўлинади. Номерлар фондининг сиғими. Меҳмонхона сигими доимий ухлаш жойларининг микдори билаи белгиланади. Меҳмонхоналар сиғимига қараб турли мамлакатларда ҳар хил таснифланади. Масалан, Швейцария ва Австрияда 100 тадан кам жойга эга меҳмопхоналар кичик меҳмонхона, 100-200 та жойга эга меҳмонхоналар ўртача меҳмонхона, 200 тадан ортиқ жойга эга меҳмонхоналар йирик меҳмонхона; Чехияда 120 тадан кам жойга эга меҳмонхоналар кичик мехмонхона, 500 тагача жойга эга меҳмонхоналар ўртача меҳмонхона, 500 тадан ортиқ жойга эга меҳмонхоналар катта меҳмонхона; АҚШда 100 тадан кам номерга эга меҳмонхоналар кичик меҳмонхона, 500 тагача номерга эга меҳмонхоналар ўртача меҳмонхона, 500 тадан ортиқ номерга эга меҳмонхоналар йирик меҳмонхона ҳисобланади 1 . Бизнинг мамлакатимизда меҳмонхоналар сиғимига қараб расман таснифланмайди, шу боис уларни қуйидаги гуруҳлаш таклиф этилади: 150 тагача жойга (100 тагача номерга) эга меҳмонхоналар кичик меҳмонхона, 150-400 та жойга (300 тагача номерга) эга меҳмонхоналар ўртача меҳмонхона, 400 тадан

ортиқ жойга (300 тадан ортиқ номерга) эга меҳмонхоналар катта меҳмоихона ҳисобланади. Жаҳон меҳмонхона иомерлари фонди асосан кичик ва ўртача меҳмонхоналарда жойлашган. Сўнгги вақтда туризмнинг жиддий ўсиши муносабати билан ҳамда иқтисодий шарт-шароитларга кўра айрим янги меҳмонхоналар сигимининг катталашиши қайд этилмокда. Катта сиғимли меҳмонхоналарнинг қурилиши, энг аввало, иктисодий манфаатлар билан белгиланади. Агар меҳмонхона сиғими катта бўлса, писбатан кучли ва замонавий технологик ва мухандислик ускунапарини қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади, ишчи майдоннинг умумий майдонга нисбати ортади, ёрдамчи майдон, шунингдек,, коридорлар, холлар, йўлаклар майдони бевосита меҳмонлар ихтиёрига бериладиган майдонга нисбатан қисқаради, бу эса умумий қурилиш харажатларининг қисқаришига олиб келади. Масалан, меҳмонхоналарни лойиҳалаш билан шуғулланувчи меъморларнинг ҳисоб- китобларига қараганда, шинамлиги бир хил бўлган меҳмонхоналарда уларнинг сигими 3,3 баравар (132 жойдан 440 жойга) кўпамтирилса, ҳар бир меҳмонхона жойи учун қурилиш харажатлари тахминан 27% га камаяди, номерлар микдори 100 тадан 400 тага (яъни 4 баравар) кўпайтирилса, бу ошхона майдонини фақат 2 баравар, ёрдамчи хоиалар майдонини эса атиги 50% га катталаштиришни тақозо этади. Катта мсҳмонхоиаларда хизмат кўрсатувчи ходимлар меҳнатидан нисбатап оқилопа фойдаланилади; меҳмонхона маъмурлари, шу жумладан, катта ҳақ 1ўланадиган маъмурлар сони хам қисқаради; корхона харажатларини камантиргап холда, мижозларга кўрсатиладиган хизматлар сонини ошириш мумкии бўлади. Айии вақтда, меҳмонхоналар куриш ваулардан фойдаланиш соҳасидаги миллий ва хорижий мутахассислар меҳмонхоналар сиғимини оқилона чегарагача ошириш керак, акс ҳолда уларни бошқариш жуда қийинлашиши мумкинлигини қайд этмокдалар. Асосан 2000 та жой мана шундай чегара деб ҳисобланади. Катга сигимли меҳмонхона қуриш талаб этилган ҳолларда одатда меҳмонхона комплекслари куришга ўтилади.

Асосий (номерлар фондида кўрсатиладиган) пуллик хизматларга белгиланган нарх-наво даражасига қараб, меҳмонхоналар: - бюджет меҳмонхоналарига (25-35 АҚШ доллари); - иқтисодий меҳмонхоналарга (35-55 АҚШ доллари; - ўртача меҳмонхоналарга (55-95 АҚШ доллари); - биринчи тоифали меҳмонхоналарга (95-195 АҚШ доллари); - апарт-отелларга (65-125 АҚШ доллари); - люкс-отелларга (125-525 АҚШ доллари) бўлинади. Мижозларнинг яшаш муддатига қараб: - узоқ муддат яшашга мўлжалланган; - қисқа вақт яшашга мўлжалланган меҳмонхоналар фаркданади. Йил давомида фаолият кўрсатиш муддатига қараб: - йиллик (бутун йил мобайнида ишлайдиган) меҳмонхоналар; - мавсумий (ёзда, кишда ишлайдиган) меҳмонхоналар фарқланади. Меҳмоихоналарда яшовчиларни овқатлантириш усулига қараб: - тўлмқ пансион билан таъминловчи меҳмонхоналар; - фкқат ионушта берадиган меҳмонхоналар; - овқатланишни таклиф килмайдиган (қоида тариқасида, ўз гастрономик ишлаб чиқариши, яъни ресторани ёки бошқа корхонаси йўклиги туфайли) меҳмонхоналар фарқланади. Қаватлилик. Жахон амалиёти бир-икки қаватли меҳмонхоналардан бошлаб 40 қаватгача бўлган ва ундан баланд меҳмонхоналар қурилишини кўрсатади. Меҳмонхоналарнинг қаватлилиги масалалари муайян мамлакатдаги иқтисодий, шаҳарсозлик шарт-шароитларига, бу ерда амал қилувчи норматив талабларга, бу мамлакатда қўлланилувчи конструкциялар ва қурилиш материалларига, биноларни қуриш методларига боғлиқ бўлади. Ҳозирда: • Россияда-5-16 қаватли; • Чехияда- 8-14 қаватли; • Венгрияда кичик шаҳарларда - 4-5 қаватли, катта шаҳарларда ва курортларда-6-11 қаватли;

• Германияда-8-10 қаватли; • Англияда - 10-15 қаватли меҳмонхоналар қуриш айниқса кенг тарқалган. Меҳмонхоналарнинг бинолари қаватлилигига қараб қуйидаги гурухдарга ажратилади: • кам қаватли (1-2 қават) меҳмонхоналар; • қаватлилиги ўртача (3-5 қават) меҳмонхоналар; • қаватлилиги катта (6-9 қават) меҳмонхоналар; • кўп қаватли (1 тоифа - 10-16 қават; 2 тоифа — 17-25 қават; 3 тоифа - 26-40 қават) меҳмонхоналар; • баланд (40 дан ортиқ қаватли) бинолар. Меҳмонхоналар биноларининг гуруҳларини белгилаш одамларнинг ёнғиндан хавфсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари асосий омиллардан бири ҳисобланади. Бу чора-тадбирлар бинонинг меъморлик- тарх, конструктив ва муҳандислик-технологик ечимларига таъсир кўрсатади, хусусан, ёнгин чиққан ҳолларда одамларни эвакуация қилиш системасини, сигнализация, тутунни аниқпаш ва тутунни чиқариш, ўт ўчириш системалари микдори ва турларини белгилайди. Зиналар микдорига, умумий коридорлар кенглигига, зина майдончасидан ёки бинодан чиқиш жойидан номер эшигининг узокда жойлашганлигига қараб ёнгинга қарши хавфсизлик талаблари қаттикдашиб боради. Ёнгин хавфсизлигини таъминлаш мақсадида икки ва ундан ортиқ қаватли миллий меҳмонхоналарда зиналар иккитадан кам бўлмаслиги тавсия этилади. Зина майдончасидан ёки бинодан чиқиш жойидан номер эшигининг максимал узоқлиги тартибга солинади (номер икки зина оралиғида жойлашган такдирда 40 м гача, номер боши берк коридорда ёки галереяда жойлашган такдирда эса - 25 м гача). Умумий кордиорларнинг узунлигига қараб уларнинг кенглиги қабул қилинади: умумий коридор узунлиги 40 м гача бўлган ҳолларда 1,6 м., умумий коридор узунлиги бундан ортиқ бўлган ҳ олларда эса - 1,8 м. Умумий коридорларни бир-биридаи узоги билан 30 м. ораликда жойлашган ў зи беркиладиган, тутун ўтказмайдиган эшикли ёпмалар билан бўлимларга ажратиш талаб этилади. учун

Сигими унча качта бўлмаган (тахминан 50 жойдан иборат) кам қаватли меҳмонхоналарнинг бинолари мамлакатимизда асосан вилоят миқёсидаги шаҳарларда ва шахарчаларда қурилади. Қаватлилиги ўртача меҳмонхоналар асосан 3 ёки 5 қаватли бўлади. Бу уларни лифт билан жихозлашга қўйилган талаблар билан боғлиқ. Қаватлилиги катта бўлган меҳмонхоналар одатда 8-9 қаватли бўлади. Бундай мехмонхоналар оддий монтаж воситалари ёрдамида қурилади; зарур ҳолда ёнгинни ўчиришда 30 метрли автомеханик зиналардан фойдаланилади. Кўп қаватли меҳмонхоналар қуришни одатда шаҳарсозлик тартиби тақозо этади. Бундай меҳмонхоналарнинг биноларида одамларнинг ёнғиндан хавфсизлигини таъминлаш чора-тадбирлари, вертикал транспорт, муҳандислик коммуникациялари масалалари ва бошқа шунга ўхшаш масалалар алоҳида ахамият касб этади. Ёнгин хавфсизлигини таъминлаш учун хар хил тутунни аниқлаш, ёнгин сигнализацияси ва ўт ўчириш автоматик смстемалари қўлланилади; эваукация йўлларининг ишончлилигига алоҳида эътибор берилади. Ёнғинда бир ерда тутун тўпланиши айниқса хавфлидир. Шу боис 10 қаватли ва ундан баланд меҳмонхоиаларда зииа майдончаларининг ярми тутун тўпланмайдиган қилиб қурилади. Буидай зина майдончаларидан одамларни бинодан эвакуация қилиш ҳамда ўт ўчириш командалари томонидан қутқариш ишларини амалга ошириш учун фойдаланилади. Мазкур зина майдончаларида тутун тўпламмаслиги уларда балкон ёки лоджияга чиқиш йўллари қуриш, яъни хаво зонаси ҳосил қилиш орқали таъминланади. Бу ёнғин чиққан ҳолларда тутун босган қаватнинг умумий коридори ва холлидаги тутун зина майдончасига ўтишининг олдини олишга хизмат қилади. Ҳаво зомасига чиқиш жойи билан «тутун тўпланмайдиган» зина майдончасига кириш жойи ўртасида масофа ҳам тартибга солинади. Қолган зина майдончаларига чиқиш жойлари бевосита умумий коридорлардан ёки махсус шлюз орқали қурилади. Қаватлардаги умумий коридорлар ва холлардаи тутунни тарқатиш учун ҳар бир қаватда мажбурий тортма ва клапанлм вентиляция шахталари қуриш талаб этилади. Тутун қаватлар бўйлаб гарқалишининг олдини олиш учун ҳаво тортилиши лифтларнинг |иахталарида ҳам

таъминланади. Бундан ташқари, 10 қаватли ва ундан баланд мехмонхоналарнинг биноларида ўт ўчирувчиларни ташишга мўлжалланган юк ва йўловчи лифтлари бўлиши шарт. 16 қаватдан баланд мехмонхоиаларда ёнгиндан қўриқлаш идоралари билан келишилган қўишмча ёнгиига карши чора-тадбирлари кўлланилади. Кўп қавагли меҳмонхоналар биноларини қуриш анча мураккаб ва киммат экапли1ига қарамай, охирги 25 йилда бир қанча мамлакатларнинг йирик шаҳарларида бундай меҳмонхоналар жуда кўп курилмокда. Буни қурилиш техникасида содир бўлган тараққиёт, шахар қурилиши зичлигининг ортиши ва шахарлар қаватлилигининг умумий ўсиши билан изохлаш мумкин. Чет элда бу шунингдек,, шаҳарларда, айникса, уларнинг марказий қисмида ер майдонлари баҳосининг баландлиги билан, бир қанча ҳолларда эса - реклама мулохазалари билан изохланади. Аммо 40 қаватдан баланд меҳмонхоналар ҳозирча жуда кам қурмлмокда. Лойиҳалаштирилаётган меҳмонхонанинг оқилона қаватлилигини танлаш анча мураккаб вазифа бўлиб, у ҳар бир муайян ҳолатда жуда кўп, баъзан бир- бирига зид омиллар: меҳмонхонанинг сиғими, шаҳарсозлик шарт-шароитлари, норматив талаблар, конструкциялар, техник-иктисодий мезонлар ва ҳоказолардан келиб чиқиб ҳал қилинади. Ҳар хил сигимли меҳмонхоналарнинг бинолари учун оқилона қаватлиликни белгилаш ҳамда бу қаватлилик ўзгарган ҳолда бир жойнинг қурилиш қийматидаги ўзгаришларни аниқлаш жиддий илмий ишловларни амалга оширишни тақозо этади. Аммо олимларнинг тадқикотлари сўнгги вақгда меҳмонхоналарнинг ҳар бир сигими учун биноларнинг оқилона қаватлилиги, бинобарин, турар-жой корпусининг узунлиги ҳам мавжуд деб ҳисоблаш имконини беради. Меҳмонхоналарнинг қаватлилигини оқилона даражадан ошириш қурилиш баҳосининг ошишига олиб келадики, буни лойиҳалаш чоғида инобатга олиш зарур. Меҳмонхоналарнинг шинамлик даражаси уларнинг техник жиҳозланиши, номерлар фондининг таркиби ва сифати, кўрсатиладиган хизматлар тўплами билан белгиланади. Аксарият мамлакатларда меҳмонхоналар шинамлик

даражасига қараб таснифланади. Чет элда бундай таснифлашга нисбатан ёндашувда ҳозир иккита асосий йўналиш мавжуд. Бир йўналиш «статик» белгиларни, яъни ванна ва ҳожатхонали номерларнинг қатьий белгиланган фоиз нисбатини, меҳмонхонада усти берк бассейн, сауна ва бошқа шунга ўхшаш хизматларнинг мавжудлигини, меҳмонхона сиғими билан хизмат кўрсатувчи ходимлар микдори ўртасидаги маълум нисбатни ва бошқа шунга ўхшаш ҳолатларни биринчи ўринга қўяди. Бу йўналиш нисбатан янги модций негизга қараб мўлжал олади. Иккинчи йўналиш «динамик» омилларни, яъни сервис хизматини биринчи ўринга қўяди. Бу йўналиш тарафдорларининг фикрича, мижозларга лозим даражада хизмат кўрсатилмаган такдирда, жойлаштириш воситалари нисбатидаги қатьий тенглик меҳмонхонанинг сифат стандартига мувофиқлигини амалда таъминлай олмайди. Масалан, Швейцариядаги меҳмонхоналар таснифи мана шу йўналишга киради. Меҳмонхоналарни шинамлик даражасига қараб таснифлаш, бу даражаларни белгилаш масаласига нисбатан ҳар хил ёндашув ҳамда аксарият мамлакатларда шинамлик даражаси бир хил меҳмонхоналарга қўйиладиган талабларнинг ҳар хиллиги халқаро туристик сафарларни ташкил этиш чоғида жиддий қийинчиликлар туғдиради, меҳмонхоналарнинг сифати ва шинамлик даражаси тўғрисида қўшимча ахборот олишни тақозо этади. Бундай кўрсаткичларни бир хиллаштиришга ва шинамлик даражаси бир хил мехмоихоналарга нисбатан ягона талабларни ишлаб чиқишга бўлган урипишлар ҳозирча муваффақият келтиргани йўқ. Катта сиғимли, шинамлик даражаси баланд бўлган замонавий меҳмонхона бугунги кунда анча мураккаб комплекс организмга айланди. Бу комплекс таркибига ҳар хил вазифани бажарувчи турли-туман бинолар ва хоиалар, чунончи: турар жой бинолари, мижозларни қабул қилиш ва уларга хизмат кўрсатиш, умумий овқатланиш, оммавий-маданий, маиший хизмат кўрсатиш, маъмурий бинолар ва хоналар, хизмат, хўжалик, ёрдамчи, техник бинолар ва хоналарнинг ривожланган таркиби киради. Бугунги кунда ишга доир учрашувлар учун мўлжалланган бинолар (конференцзаллар ёки кўп функционал фойдаланиш учун мўлжалланган заллар), киноконцерт заллари,

$бал заллари, банк бўлимлари, бассейнлар, сауналар, спорт заллари, кегельбанлар, кўргазма ташкил этишга мўлжалланган бинолар, савдо корхоиалари, гаражлар ҳам замонавий меҳмонхоналар таркибидан кенг ўрин олмокда. Одатда меҳмонхоналарнинг ҳар хил бинолари ва хоналари маълум фуикциопал белгиларига қараб гурухланади. Бундай белгилар меҳмонхоиаларнинг бинолари ва хоналари ўртасида санитария-гигиена ва ёнғии хавфсизлиги тапабларига жавоб берувчи, меҳмонхонадан фойдаланишнинг қулайлигини ва унда яшашнинг шинамлигини оширувчи қатьий технологик алоқаларни ташкил этиш имконини беради. Турли бинолар ва хоналарнинг ўзаро алоқасини тўғри ташкил этишнинг қийинлиги шундаки, ме\монхонада яшовчи одамлар мураккаб комплекс организмнинг кундалик меҳнатини кўрмасликлари, балки фақат бу меҳнат натижаларидан баҳраманд бўлишлари керак. Меҳмонхонанинг шинамлик даражаси қанча юқори ва сиғими қанча кагга бўлса, унинг таркибига шунча кўп ҳар хил хоналар ва бинолар киради ва у шунча мураккаб функционал тузилмага эга бўлади. Жаҳон меҳмонхоналарни лойиҳалаш ва қуриш амалиётида уларни ташкил этишнинг ҳар хил функционал схемалари қўлланади. Аммо бу схемаларнинг барчаси меҳмонхоналарда содир бўлувчи мураккаб технологик жараёнлардан келиб чиқиб тузилади. Меҳмонхона корхонаси аниқ ва қатьий ишлаши учун юқорида зикр этилган жараёнларнинг талабларига риоя қилиш зарур. Айни вақтда, меҳмонхоналарнинг ички фаолиятини ташкил этиш принципларида умумий жиҳатлар ҳам бисёр, чунки меқмонхоналардаги бинолар ва хоналарнинг асосий ^гурухдари тахминан бир хил. Шу боис ҳар хил сигимли меҳмонхоналарни функционал ташкил этишнинг принципиал схемаларини ишлаб чиқиш мумкин. Бипога кириш жойларининг микдори меҳмонхонани функционал ташкил эгиш учуи муҳим аҳамиятга эга. Катта сигимли ва шинамлик даражаси юқори бўлган меҳмонхоналар одатда 3-4 та кириш жойига эга бўлади:$

Жойлаштириш воситаларининг таснифи

20.09.2019

0

76 KB

Похожие