Turizm sohasini rivojlantirishda O’zbekistondagi tarixiy shaharlarning ahamiyati - Экономика - Рефераты

Turizm sohasini rivojlantirishda O’zbekistondagi tarixiy shaharlarning ahamiyati

Загружено в:

31.01.2023

Скачано:

0

Размер:

6079.30859375 KB

Turizm sohasini rivojlantirishda O’zbekistondagi tarixiy shaharlarning ahamiyati Reja: 1. O’zbekistonning YUNESKO ro’yxatidagi tarixiy shaharlari. 2. O’zbekistonning tarixiy-madaniy va arxitektura yodgorliklariga ega bo’lgan viloyatlari.

1. O’zbekistonning YUNESKO ro’yxatidagi tarixiy shaharlari O’zbekistonda jahon madaniyati xazinasiga kiruvchi ko’plab arxitektura yodgorliklari mavjud. Xiva, Buxoro va Shahrisabz shaharlarining tarixiy markazlari, qadimiy Samarqandning tarixiy yodgorliklari YUNESKO ning «Jahon merosi» deb nomlangan ro’yxatiga kiritilgan (1.1-jadval). YUNESKO ―Jahon merosi‖ asosiy ro’yxatiga 2012-yilda jami dunyoning 962 ta obyekti kiritilgan bo’lsa, shulardan 4 tasi O’zbekistonning tarixiy shaharlaridir, bu ular umumiy sonining 0,4% ini tashkil etadi. 1.1-jadval O’zbekistonning YUNESKO ro’yxatidagi tarixiy shaharlari № Nomi Joylashishi Tashkil etilgan sanasi YUNESKO ro’yhatiga kiritilgan yili № Mezonla ri 1 Ichan Qal’a Xorazm viloyati taxminan XIV asr 1990 № 543 III, IV, V 2 Buxoro shahri tarixiy markazi Buxoro viloyati XII - XVI asrl ar 1993 № 602 II, IV, VI 3 Shaxrisabz shahri tarixiy markazi Qashqa dary o viloyati XV - XVI asrl ar 2000 № 885 III, IV 1.1-jadvalning davomi 4 Samarqand madaniyatlar chorrahasi Samar qand viloyati XIV - XV asrl ar 2001 № 603 I, II, IV

O’zbekistonda turizmni rivojlatirish va uni yangi bosqichlarga ko’tarish borasida, avvalo, ko’hna madaniy va arxitektura yodgorliklariga boy bo’lgan Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz, Marg’ilon kabi shaharlar muhim ahamiyatga ega. Bu shaharlarda butun dunyo aholisini hayratga soluvchi va lol qoldiruvchi qadimiy tarixiy yodgorliklar mavjud. Yer yuzining turli mamlakatlarida istiqomat qiluvchi har bir inson bu shaharlarni o’z ko’zlari bilan ko’rish orzusida yashaydilar. Ko’p mamlakatlarda O’zbekiston o’zining ana shu shaharlari bilan mashhurdir. Toshkent – Markaziy Osiyoning eng yirik shaharlaridan biri – O’zbekiston Respublikasining poytaxtidir. Islom konferensiyasi tashkiloti (OIK) tarkibidagi muassasalardan biri – Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo’yicha Xalqaro islom tashkiloti (ISESCO) Toshkentni 2007-yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qildi. O’zbekistonning islom madaniyati va ilmi oldidagi, islom merosi va yodgorliklarini asrash va yanada boyitish borasidagi mislsiz xizmatlari uchun Toshkent shunday yuksak va faxrli unvonga sazovor bo’ldi. 1.1-rasm. Toshkentning turistik resurslari. Toshkentda «Jahon madaniyati yodgorliklari» ro’yxatiga kiritilgan Usmon Qur’oni hamda Beruniy kutubxonasi saqlanmoqda. Toshkent haqidagi eng

dastlabki ma’lumotlar eramizdan oddingi II asrdagi qadimgi Xitoy solnomalarida uchraydi. Xitoyda u Yuni, deb nomlangan bo’lsa, Eron shohi Shopur I ning eramizdan oldingi yozuvlarida Toshkent atroflari Choch deb atalgan. Choch turli mamlakatlarning oltin, qimmatbaho toshlar, ziravorlar va ajoyib otlar eksport qilinadigan yo’llar chorrahasida joylashgan. Hozirgi kunda Toshkent o’zida O’zbekistonning tarixiy o’tmishini eslatib turuvchi taraqqiy topgan zamonaviy sanoat shahri hisoblanadi. Toshkentda ko’plab muzeylar mavjud. Masalan, Tasviriy san’at muzeyi haykallar, rasmlar va hunarmandchilik mahsulotlarining Markaziy Osiyodagi eng yirik to’plamiga ega. O’zbekiston Amaliy san’at muzeyi 30 mingdan ortiq hunarmandchilik va xalq milliy merosi namunalarini to’plagan. Temuriylar tarixi davlat muzeyi butun Temuriylar davri tarixi namunalarini o’zida jamlagan muzeydir. Tarixiy Eski Juva – shaharning eng qadimiy bozorlaridan biri, unda hozir ham oziq-ovqat mahsulotlaridan tortib sanoat mahsulotlarigacha barchasini topish mumkin. Eski shaharning markazida XVI asrning ajoyib yodgorligi – Baroqxon madrasasi joylashgan. Bulardan tashqari, 1966-yilgi zilziladan Yunusxon maqbarasi, Ko’kaldosh madrasasi kabi ajoyib yodgorliklar omon qolgan. Toshkent metrosi jahonning zamonaviy arxitektura durdonalaridan biri hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti 2008-yilning 2-aprelida «Toshkent shahrining 2200-yilligini nishonlashga tayyorgarlik ko’rish va uni o’tkazish» to’g’risida qaror qabul qildi. Unga ko’ra, O’zbekiston poytaxti, ilm-fan va madaniyat markazi, tinchlik va do’stlik ramziga aylangan Toshkent shahrining 2200-yilligini keng nishonlash va munosib o’tkazishga alohida e’tibor qaratildi. Yubiley munosabati bilan ko’plab tarixiy yodgorliklar qayta ta’mirlandi, yangi binolar qurildi va shaharning ijtimoiy infratuzilmasi yanada obod bo’ldi. Toshkent shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari: Ko’kaldosh madrasasi (XIV asr), Kaffol Shoshiy maqbarasi, (XVasr), Hazrati Imom arxitektura majmuasi (XVI asr), Abulqosim madrasasi (XIX asr), Baroqxon madrasasi (XVI asr), Jome’ masjidi (XIX asr), Zangiota majmuasi (XV-XX asr),

zamonaviy arxitektura durdonasi sanalgan Amir Temur muzeyi, Amir Temur hiyoboni, Mustaqillik maydoni, Xalqlar Do’stligi maydoni, Jasorat monumenti, Xastimom maydoni, Tilla Shayx masjidi, Hazrati Imom masjidi, Xadra maydoni, So’fi Ota maqbarasi va boshqalar. Toshkent viloyati ulkan turistik salohiyatga ega. Chunonchi, hududda ekstremal va tog’ turizmini, ya’ni chanalarda uchish, snoubording, paraplanda va deltaplanda uchish, velosport, motosport va ekstremal sport turlari hamda ekologik va qishloq xo’jalik turizmini rivojlantirishga tabiiy sharoitlar bor. Xususan, Toshkent viloyati tog’larida Chorvoq suv ombori mavjud bo’lib, uning sohilida ko’plab pansionatlar, dam olish zonalari va bolalar sport sog’lomlashtirish oromgohlari joylashgan. Muhtasham g’arbiy Tyan- shan tog’lari ko’plab turistik yo’llar va yo’laklar, sharsharalar, g’orlar, chuqurliklar, yong’oqzorlar va bog’lar 2016-yili YUNESKO ning Butunjahon ro’yxatiga kiritilgan. Bundan tashqari, ―UgomChotqol‖ milliy bog’i 230 turdagi hayvonlar, 1800 o’simlik turlari va 4 ta tabiiy ko’llarni (Urungach, Bodak, Shovuri, Ixnoj) o’z ichiga oladi. Shularni hisobga olib, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni 1 bilan 2017-yilda Toshkent viloyatining turistik salohiyatini yanada rivojlantirish hamda undan foydalanish samaradorligini oshirish, hududga xorijiy va mahalliy turistlarni keng jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratish, zamonaviy infratuzilmani jadal rivojlantirishni ta’minlash, ko’rsatilayotgan turistik, mehmonxona va transport xizmatlarini kengaytirish va sifatini oshirish maqsadida Toshkent viloyatining Chimyon-Chorvoq kurort-rekreatsiya zonasi chegarasi doirasida ―Chorvoq‖ erkin turistik zonasini tashkil etish belgilandi. SAMARQAND: Samarqand o’zining noz-ne’matlari, tabiati, boy ma’naviy merosi, betakror tarixi, olamshumul me’moriy obidalari bilan butun dunyo jamoatchiligining diqqat-e’tiborini o’ziga qaratib kelayotgan «sayqali ro’yi zamindir». So’g’diyona va Turon davlatlarining ulug’vor an’analari, dunyoviy 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «―Chorvoq‖ erkin turistik zonasini tashkil etish to’g’risida» gi Farmoni. 2017-yil 5 dekabr.

sivilizatsiyaning eng muhim bosqichlari rivojlangan bu shaharning tarixi va madaniyati bilan uzviy bog’liqdir. 1.2-rasm. Samarqandning turistik resurslari. Dunyoning e’tiborli sarmoyadorlari, rivojlangan mamlakatlarning mashhur tijoratchi va bankirlari, xalqaro tashkilot rahbarlari, iqtisodchi va siyosatchilari, san’atshunoslarining nigohi bugun Samarqandga qaratilganligi bejiz emas. Bu esa Samarqand O’zbekistonning yirik sanoat, fan va madaniyat markazi sifatidagi mavqeyi tobora oshib borayotganligidan, mamlakatning gullab-yashnashi va ravnaqi uchun muhim hissa qo’shayotganidan dalolat beradi. Jahon bankining prezidenti Jeyms D. Uolfenson Samarqandga tashrif buyurganida «Keyingi 40 yil davomida men qariyb butun dunyoni kezib chiqdim, biroq Samarqanddek shaharni hech joyda ko’rmadim», – deb o’z qalb so’zlarini aytgan edi. Amerikadan kelgan sayyohlarning fikricha, «dunyoda bittagina Parij va bittagina Samarqand mavjud». Ommaviy fransuz jurnallaridan birining e’tirof etishicha: «Samarqand tasavvurni junbushga keltiradigan shahar bo’lib borayapti. Ko’zingizni yumib muloyim ohangda «Samarqand» so’zini talaffuz qilsangiz, xuddi ertaklardagidek tasavvuringizda go’zal va sehrli manzaralar oqimi paydo bo’ladi». Bu o’rinda uzoq tarix sahifalarida qoldirilgan ushbu satrlarni ham eslash

joizdir: «Bu shahar va uning atrofidagi zamin shunchalik boy va farovonki, bundan hayratga tushmasdan bo’lmaydi. Ehtimol shuning uchundir u ―Samarqandiya‖, deb atalgan». Samarqandliklar o’zlarining zaminlari kabi sahiy, bobolari kabi sobitqadam, hissiyotli, tarixlari misoli betakror va noyob, tinchliksevar va sahovatlidir. Ularning bu noyob fazilatlarining tengi yo’q, u O’zbekistonga tashrif buyurayotgan barcha davlat rahbarlari, arboblari, fan va madaniyat vakillari tomonidan tan olinib, «Turizm Makkasi» deya e’zozlanmoqda. Samarqandga kelish baxtiga sazovor bo’lgan, orzulari ruyobga chiqqan xorijiy sayyohlar uni «butun dunyoga yuz ochgan shahar», «Ming bir kechadagi afsona va ertaklar shahri» deya atamoqdalar. «Musulmon dunyosining qimmatbaho durdonasi»ga dunyoning turli burchaklaridagi dindorlarning ham qiziqishlari cheksiz. Ular uchun Samarqand «Alloh panohidagi shahar»dir. O’rta asr manbalarida ham shaharni shunday, deb ataganlar. Samarqand 2750-yillik tarixga ega. Temuriylar sulolasi davrida qurilgan arxitektura yodgorliklari ahamiyati jihatidan qadimgi Misr, Xitoy, Hindiston, Yunoniston va Rimdagi arxitektura durdonalari qatorida turadi. Qadimiy Samarqandning markazi bo’lgan Registon XV-XVIII asrlardagi Markaziy Osiyo bunyodkorligining yuksak namunalaridan biridir. Maydon uch tomondan Ulug’bek, Sherdor va Tillakori madrasalari bilan o’ralgan. Samarqand shahrining janubida joylashgan Amir Temur maqbarasida (XIV-XV asrlar) Amir Temur, Mirzo Ulug’bek kabi Temuriylar sulolasi vakillari dafn etilgan. Temuriylar davrida Samarqand yanada gullab yashnagan edi. Samarqandda har bir ko’cha, suv havzasi o’z tarixiga ega. Ziyoratgoh sanaluvchi Shohizinda (Tirik Shoh) majmuasi Muhammad Rasululloh amakisining o’g’li – Qusam ibn Abbos nomi bilan bog’liq. Mirzo Ulug’bek tomonidan qurilgan Rasadxona 1449-yilda buzib tashlangan bo’lsa-da, uning yaxshi saqlanib qolgan yer osti qismi bilan tanishish mumkin. Shuningdek,

Samarqandda ko’plab dam olish manzillari mavjud. Viloyatda neandertal odamlarning turar joylari topilgan. Mustaqillikka erishilgandan so’ng, O’zbekiston «ochiq eshiklar siyosati»ni joriy qildi va jahon hamjamiyati bilan integratsiyalashuv jarayoniga faol kirib bordi. Buning yorqin misoli sifatida Samarqand respublikaning yirik turistik markaziga aylandi. Turizmning rivojlanishi O’zbekiston va Samarqandning qulay geopolitik holati, uning Markaziy Osiyo mintaqasidan o’tgan «Buyuk Ipak yo’li» ustida joylashgani, qulay geografik va iqlimiy sharoiti, bu sohaning ravnaqiga xizmat ko’rsata oladigan mutaxassislar va zarur qonuniy bazalarning mavjudligidadir. Xalqlar o’rtasida do’stlik, bir-birlarini anglash, tinchlik, hamkorlik va mamlakatda barqarorlikni rivojlantirishda turizmning ahamiyati beqiyosdir. Bularning hammasi turizmning xilma-xil shakllarini qayta tiklash va rivojlantirish, xalqaro andozalar asosida xizmat ko’rsatishni yo’lga qo’yish, mahalliy xususiyatlar turizmning milliy modelini yaratish uchun qulay imkoniyatlar yaratmoqda. 2014-yil 7-iyul kuni Amerikaning taniqli ―The Huffington Post‖ nashri ―Dunyoning albatta borib ko’rish lozim bo’lgan 50 ta shahari‖ ro’yhatini e’lon qildi. Dunyoning eng mashhur shaharlari orasida ―Sharq marvaridi‖ – Samarqand ham bor. Mazkur nashr reytingida qayd etilganidek, ―Registon maydonidagi madrasalar va qadimgi inshootlardagi naqshlar Buyuk Ipak yo’lining ko’hna shahri – Samarqandni jahon islom me’morligining eng go’zal namunalaridan biriga aylantirgan‖. Ushbu reyting ―The Huffington Post‖ nashri tomonidan minube.net sayohatchilar hamjamiyati bilan o’zaro hamkorlikda tuzilgan. Bundan ko’zlangan maqsad ―Buyuk ko’hna poytaxtlardan tortib, to Osiyo, Amerika va ulardan tashqari dunyodagi eng a’lo joyni topish‖ bilan izohlanadi. Reyting mualliflarining fikr bildirishlaricha, odamlar o’z hayoti davomida albatta borib ko’rishi lozim bo’lgan qadamjolar ro’yhatidan dunyoning 50 ta shahari joy olgan. Samarqand –

MDH mamlakatlari shaharlari o’rtasida ushbu nufuzli ro’yxatga kirgan yagona shahardir. 2 Samarqand shahrida 2020-yilgacha ―Samarkand city‖ turizm zonasi, Samarqand tumanida esa eshkak eshish kanali hududida sport-sog’lomlashtirish va turistik-rekreatsion majmuasi barpo etiladi. 3 ―Samarkand city‖ turizm zonasida Samarqand shahrida turistlar kecha-yu kunduz bo’sh vaqtlarini maroqli o’tkazishi uchun qulay shart-sharoitlar va turli xizmatlarning ko’rsatilishini ta’minlovchi zamonaviy mehmonxonalar, kottejlar, madaniy-sog’lomlashtirish va ko’ngilochar-savdo maskanlarining qurilishi nazarda tutilgan. Samarqand tumanidagi eshkak eshish kanali hududida yil davomida o’quv- mashg’ulot yig’inlarini o’tkazish imkonini beruvchi zamonaviy sportzal, sport maydonchalari, usti ochiq va yopiq basseynlar, oilalar uchun mehmonxona majmualari va kottejlar, suv attraksionlarini o’z ichiga olgan sport- sog’lomlashtirish va turistikrekreatsion majmuasi barpo etiladi. ―Samarkand city‖ turizm zonasini qurish loyihasi amalga oshirilishini moliyalashtiruvchi investorlar, jumladan, xorijiy investorlar bilan to’g’ridan-to’g’ri sarmoya kiritish shaklida birgalikda moliyalashtiruvchi bosh tashkilot etib Milliy bank, eshkak eshish kanali hududida sport-sog’lomlashtirish va turistik-rekreatsion hududini barpo etish‖ loyihasi bo’yicha esa ―O’zsanoatqurilishbank‖ belgilandi. Shuni ham ta’kidlab o’tish joizki, Buxoro va Samarqand shaharlaridagi turizm hududlari tajribasi asosida Urganch, Toshkent shaharlari va Farg’ona viloyatida 2 Samarqand ―dunyoning albatta borib ko’rish lozim bo’lgan 50- shahri‖// Zarafshon. 2014-yil 10-iyul. 3 O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining ―2017 – 2019-yillarda Samarqand shahri va Samarqand viloyatining turizm salohiyatini jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida‖gi 450- son Qarori, 2017-yil 30 iyun.

turizm hududlari, shuningdek, Toshkent viloyati Bo’stonliq tumanida tog’ klasterlarini bosqichmabosqich tashkil etiladi 4 . Samarqandning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari: Afrosiyob (eramizdan oldingi VIII asr), Mirzo Ulug’bek rasadxonasi (1428 y.), Shohizinda arxitektura majmuasi, Hazrati Hizr masjidi (XIX asr o’rtalari), Bibixonim masjidi (1399 y.), Ulug’bek madrasasi (1417 y.), Sherdor madrasasi (1619 y.), Tillakori madrasasi (1647 y.), Chorsu bozori (XVIII asr oxiri), Ruxobod maqbarasi (1380 y.), Oqsaroy maqbarasi (1470 y.), Amir Temur maqbarasi (1404 y.), Namozgoh masjidi (XVIII asr), Ishratxona maqbarasi (1464 y.), Xoja Axror majmuasi (XV- XX asrlar), Cho’pon-Ota maqbarasi (1430 y.), Xoja Abdu Darun qabristoni (XV asr), Imom al-Buxoriy yodgorlik majmuasi (IX-XX asr) va b. BUXORO: «Buxoro» so’zi sanskrit tilida «Ibodatxona», so’g’d tilida «Tangri jamoli» ma’nolarini anglatadi. Buxoro Buyuk Ipak yo’lining yirik tijorat markazi bo’lib hisoblangan. Buxoro o’rta asrlarga mansub 140 dan ortiq arxitektura yodgorliklariga ega bo’lgan «Muzey-shahardir». Poyi Kalon, Qo’shmadrasa, Minorai Kalon, Ismoil Somoniy maqbarasi kabi ko’plab yodgorliklar bundan ming yillar oldin qurilgan bo’lib, hozirgi kunda ham mehmonlarni o’zlariga jalb etmoqda. Buxoroning mashhurligini Al-Buxoriy, Narshaxiy, Rudakiy, Daqiqiy, Abu Ali ibn Sino va Bahouddin Naqshband kabi siymolar yanada sharaflashgan. Islom dunyosida Buxoroning ismiga ―sharif‖, ya’ni ―muqaddas‖ qo’shimchasi qo’shib ishlatilgan. X asrda Buxoro eng yirik ilmiy va madaniy markaz bo’lgan. Mag’oqi Attori, Namozgoh masjidi, Chashmai Ayub kabilar ushbu davrdan yodgor bo’lib qolgan. Sitorai Mohi-Xosa oxirgi Buxoro Amirining yozgi saroyi, u hashamatli arxitekturaning eng yorqin namunalaridan biridir. Labihovuz (XVIXVII asrlar), Xo’ja Nasriddin haykali, Nodir Devonbegi madrasasi, 4 O’zbekiston Respublikasi Prezidentining ―2018–2019-yillarda turizm sohasini rivojlantirish bo’yicha birinchi navbatdagi chora- tadbirlar to’g’risida‖gi PQ-3217-son Qarori, 2017-yil 16-avgust.

Devonbegi xonaqosi, vaqtida Markaziy Osiyodagi yetakchi bo’lgan Ko’kaldosh madrasasi (Abdullaxon tomonidan bunyod etilgan) shaharning o’ziga xos diqqatga sazovor joylari hisoblanadi. Ismoil Somoniy maqbarasi shahardagi yaxshi saqlanib qolgan eng qadimiy bino bo’lib, nafis arxitekturaga ega. Poyi Kalon ansambli (XII- IV asrlar) shaharning markazidan o’rin olgan. Shu yerdan piyoda Ark binosiga, Chorminorga o’tish mumkin. Shahar atrofidagi Varaxsha harobalaridan janglar va ov marosimlarini aks ettiruvchi ko’plab rangli lavhalar, qimmatli buyumlar topilgan va muzeylarga topshirilgan. Buxoro qorako’li xalqaro bozorda e’tirof etilgan. Shuningdek, Buxoro zardo’zlik san’atining Vatani hisoblanadi. Buxoroning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari: Ark (XI asr), Bolohovuz majmuasi (XVIII asr), Ismoil Somoniy maqbarasi (IX asr), Chashmai- Ayub (1380 y.), Abdullaxon madrasasi (1596 y.), Modari-Xon madrasasi (1556 y.), Masjidi Baland (XVI asr boshlari), Gavkushon majmuasi (masjid, minora, madrasa) (XVI asr), Zayniddin Xoji xonaqosi (1555 y.), Poyi Kalon majmuasi (XII asr), Labihovuz majmuasi (XVI asr), Ko’kaldosh madrasasi (1568 y.), Nodir Devonbegi xonaqosi (1620 y.), Ulug’bek madrasasi (1417 y.), Abdulazizxon madrasasi (1652 y.), Bolohovuz masjidi (1712 y.), Sayfiddin Boharziy maqbarasi (XIII asrning ikkinchi yarmi), Bayonqulixon maqbarasi (XIV asrning ikkinchi yarmi), Namozgox masjidi (XII asr), Fayzobod xonaqosi (1598 y.), Chorminor madrasasi (1807 y.), Buxoro Amirining Sitorai Mohi-Xosa yozgi saroyi (XIX asr oxiri), Chor-Bakr majmuasi – Jo’ybor xo’jalari qabristoni (1560 y.) va b..

1.3-rasm. Buxoroning turistik resurslari. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining ―2017–2019-yillarda Buxoro shahri va Buxoro viloyati sayyohlik imkoniyatlarini jadallik bilan rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida‖gi Qarori asosida Buxoroda hududi 10 gektardan kam bo’lmagan ―Boqiy Buxoro‖ nomli erkin turistik zona (ETZ) yaratiladi. Xorijiy sayyohlarga to’liq dam olish imkoniyatini yaratish maqsadida ETZ hududida turli darajada xizmat ko’rsatish qulayliklariga ega mehmonxonalar, ko’ngilochar va savdo muassasalari, xususan, 500 kishilik amfiteatr, bouling- klublar, raqs maydonlari va karaoke, milliy taomlar va dunyoning mashhur oshxonalarini taqdim etuvchi bar, kafe, restoranlar, suvenirlar va boshqa mahsulotlar do’konlari qurilishi ko’zda tutilmoqda. Buxoro shahrining tarixiy qismida (Shahriston bozori hududida) ikki qavatli uylardan iborat hunarmandlar dahasi va yopiq bozor yaratiladi . Shuningdek, ushbu dahada an’anaviy ustaxonalar, milliy suvenirlar, zardo’zlik mahsulotlari, kitoblar, meva va sabzavotlar, shirinlik va sayyohlarni jalb etuvchi boshqa mahsulotlar sotiladigan do’konlar ochiladi. Bugungi kunda jahonda 7 mingdan ziyod erkin turistik zonalar faoliyat yuritadi. Ular turizmning turli yo’nalishlariga, shuningdek, iqtisodiy sohaga ham

yo’naltirilgan. Turistik zonalar odatda, tabiati, ma daniyati va tarixiy salohiyati yuqori bo’lgan hududlarda tashkil etiladi. XIVA: Xiva – ko’plab arxitektura yodgorliklari joylashgan, Ichan-qal’ada qadimiy Sharq ruhini saqlab qolgan shahardir. Xivaning arxitektura yodgorliklari asosan madrasa, masjid va minoralar: Pahlavon Mahmud maqbarasi (1835-yil), Muhammad Aminxon madrasasi (1850–1855-yillar), Ko’hna Ark, Tosh hovli, Olloqulixon karvonsaroyi (1855-yil) kabilardan iborat. Rangli bezaklar berilgan Kalta Minor (1835-yil) va 218 ta naqshli ustunga ega bo’lgan Juma masjidlarni alohida ta’kidlab o’tish mumkin. 2,5 kilometr uzunlikdagi devorga ega bo’lgan Ichan-qal’a Otadarvoza, Shimoliy, Sharqiy, Janubiy, Buxoro va Toshdarvozalariga ega. Unda 40 dan ko’proq quduqlar mavjud. 1.4-rasm. Xivaning turistik resurslari. Xivaning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari: Ichanqal’a, Saidboy masjidi va madrasasi (XVIII asr boshi), Polvon Darvoza atroflari, Olloqulixon madrasasi (1834 y.), Qutlug’murodinoq madrasasi (1804 y.), Olloqulixon timi va karvonsaroyi (XIX asr), Abdullaxon madrasasi (1865 y.), Anushaxon masjidi va harami (1657 y.), Tosh hovli (Olloqulixonning saroyi) (1830 y.), Oqmasjid (1832 y.), Juma masjidi va minorasi (1788 y.), Said Olovuddin maqbarasi (XIV asr),

Muhammad Aminxon madrasasi (1851 y.), Kaltaminor (1855 y.), Ko’hna Ark (1868 y.), To’ramurod minorasi (1888 y.), Sherniyozxon madrasasi (1718 y.), Borlandi masjidi (XIX asr), Arabxona madrasasi (1838 y.) va b.. SHAHRISABZ: Bog’lar va uzumzorlarga burkangan Shahrisabz shahri hunarmandchilik markazi bo’lgan. Shahrisabzdagi dastlabki turar joylarga V-VI asrlarda asos solingan bo’lsa, IX-X asrlarga kelib, u yirik savdo va hunarmandchilik markaziga, Amir Temur tomonidan devor bilan o’ralganidan so’ng, madaniyat va ilm-fan shahriga aylangan. Qarshi shahri Samarqand va Buxorodan Afg’oniston va Hindistonga o’tuvchi karvon yo’llari asosida yuzaga kelgan. Qarshi shahri bir necha arxitektura yodgorliklariga ega. Qashqadaryo viloyatining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari: Shahrisabz shahrida Oqsaroy (1380 y.), Dorus - Saodat majmuasi (XIV asr), Hazrati Imom masjidi (XIV asr), Jahongir maqbarasi (XIV asr), Dor-ut-Tilovat arxitektura majmuasi, Ko’kgumbaz masjidi (1435 y.), Gumbazi Saidon (XV asr), Temuriylar sulolasiga tegishli Shamsiddin Kulol maqbarasi (XV asr) va b. 1.5-rasm. Shahrisabzning turistik resurslari. Qarshi shahrida Mirzo Ulug’bek tomonidan qurilgan Ko’kgumbaz masjidi (1463 y.), Jome’ masjidi, Minorali Qo’rg’oncha (XIX-XX asrlar), Xo’ja Abdulaziz

madrasasi (XX asr), Qilichboy madrasasi (1714 y.), Zaxkok-Moron shaharchasi harobalari (eramizdan avvalgi I asr – eramizning V asri) va Qashqadaryo daryosi ustidan o’tgan qadimiy ko’prik kabilardir. Shaharda O’lkashunoslik muzeyi bor. Hisor tog’larining janubi-g’arbida 1975-yilda Qizilsoy qo’riqxonasi tashkil etilgan. Bu yerda silovsin, ayiq, qor barsi kabi noyob hayvonlarni uchratish mumkin. 2. O’zbekistonning tarixiy-madaniy va arxitektura yodgorliklariga ega bo’lgan viloyatlari O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning BMT Jahon sayyohlik tashkiloti Ijroiya kengashi 99-sessiyasining ochilish marosimidagi nutqida ta’kidlanganidek, ―...Biz O’zbekistonning ulkan sayyohlik salohiyati haqida gapirganda, birinchi navbatda, mamlakatimiz hududida shakllangan va rivojlangan eng qadimiy sivilizatsiya va madaniyatlar, qoyatoshlardagi yozuvlar va iyerogliflarni, noyob tarixiy obidalar, moddiy madaniyat va me’morlikning ulug’vor hamda betakror namunalarini nazarda tutamiz. Ayni paytda ularni Yaponiya, Fransiya, Germaniya va boshqa davlatlarning ko’plab olim va mutaxassislari o’rganmoqda. Shu bilan birga, o’zining jozibasi va tarovati bilan dunyodagi eng yaxshi dam olish va sayohat maskanlaridan qolishmaydigan go’zal tabiatimizning boyligi va xilma-xilligini ham bu boradagi eng katta imkoniyatlarimiz qatorida ko’ramiz. Bularning barchasi mamlakatimizni jahon turizmi markazlaridan biriga aylantirishi mumkin va zarur‖. Farg’ona viloyati : Farg’ona butun dunyoga Shoximardon, Qiziltepa kabi kurortlari bilan mashhur bo’lgan. Tabiatshunoslik muzeyida shaharning butun tarixi bilan tanishish mumkin. Qo’qon ilgari Qo’qon xonligining poytaxti bo’lgan, O’zbekistonning eng mashhur shaharlaridan biri. XX asr boshlarida Qo’qon Toshkentdan so’ng ikkinchi yirik shahar hisoblangan, aholisining soni barcha hududiy markazlardan ortiq bo’lgan. Qo’qonning oxirgi xoni Xudoyorxonning saroyi shaharning eng muhim arxitektura yodgorliklaridan biri bo’lib hisoblanadi. Xon saroyi hashamatli va bezaklari bilan

o’chmas taassurot qoldiradi. Shuningdek, shoira Nodirabegim nomi bilan bog’liq ikki minorali Modarixon maqbarasi ham qiziqarlidir. Qatl etilgan shoira xotirasiga bag’ishlab maqbara yonida oq marmar va bronzadan ishlangan haykal o’rnatilgan. 2.1-rasm. Farg’onaning turistik resurslari. Marg’ilon shahrining 2000 yilligi hukumat qarori asosida 2007-yilda keng nishonlandi. Marg’ilonga Buyuk Ipak yo’lining kashf etilishi bilan ozodlikni tan oluvchi mag’rur so’g’dlar tomonidan asos solingan. X asrda Marg’ilon butun dunyoga o’zining ipak matolari bilan mashhur bo’lgan. XV asr oxirlari XVI asr boshlarida Marg’ilon vodiyning eng muhim shaharlaridan biriga aylangan. Marg’ilonning monumental yodgorliklaridan bezatilgan masjid minora – maqbara va kaptarxonadan iborat bo’lgan Kaptarlik kompozitsiyasi (XVIII asr) hamda Shouda masjidini keltirish mumkin. Farg’ona viloyatidagi mavjud me’moriy obidalar ichida muqaddas ziyoratgohlar bilan bog’liq yodgorliklar, masalan, Xojanazar Huvaydo Burhoniddin Marg’iloniy, Uvaysiy maqbaralari, Ulug’ mozor, Pur Siddiq majmuasi, Dahmayi shohon, Modarixon, Bibi Ubayda, Poshsho pirim, Bistom buva, Xo’ja Mu’oz, Mo’yi muborak, Puri Siddiq ziyoratgohi, Shohimardondagi Hazrat Ali mozori,

Toshkelin (Rishton tumani), Qiz mozor (Marg’ilon shahri), Childuxtaron (Oltiariq tumani) ―Shoh Tolib‖, ―To’nga ota‖ (Oltiariq tumani), ―Xo’ja Ilg’or‖ (Rishton tumani), ―Yalang’och ota‖, ―Sadkak ota‖ (Farg’ona tumani) alohida o’rin tutadi. Andijon viloyati: Andijon ko’p asrlik boy tarixga ega. Viloyat hududida eramizdan oldingi XII-VII asrlarga oid bo’lgan ko’hna shaharlar va arxeologik komplekslar mavjud. Shundaylar sirasiga Dalvarzin, Eylaton, Mingtepa, Ashqaltepa, Sarvontepa va boshqalarni kiritish mumkin. 2.2-rasm. Andijon viloyatining turistik resurslari. Sayyohlarni, shuningdek, Mirpo’stin ota, Fozilmon ota, Imom ota, «Tuzluq momo», «Uch buloq», ―Mingtepa‖ arxeologik yodgorligi, ―Yilqichi Buva» ziyoratgohi, ―Fozilmon ota‖ ziyoratgohi, Xo’ja Abdulloh Tug’dor, Qutayba ibn Muslim maqbarasi, Alisher Navoiy nomidagi madaniyat va istirohat bog’i, ―Bibi seshanba‖ ziyoratgohi, Otaqo’zi madrasasi va shunga o’xshash boshqa diqqatga sazovor yodgorliklar o’ziga jalb etmoqda. Ayni paytda Andijon viloyatida sal kam 380 ga yaqin madaniy yodgorliklar ro’yxatga olingan. Bundan tashqari, shifobaxsh manbalar ham mavjud va bu ekoturizmni rivojlantirish uchun yo’l ochishi ham

ehtimoldan xoli emas. Milliy hunarmandchilik ustalari mahsulotlari va an’analari, boy folklor ham xorijiy sayyohlarni o’ziga tortadi. Ko’hna Andijonning karvon yo’lida joylashganligi bu yerda savdo-sotiq va hunarmandchilikning jadal rivojlanishiga xizmat qildi. Ipak yo’li orqali bu yerga Sharq va G’arb sivilizatsiyasining kirib kelishi, shu hududda yashovchi mahalliy aholining ongishuurini ham o’zgartirib yubordi. Andijonda qadimda va o’rta asrlarda bunyod etilgan me’moriy yodgorliklar bizgacha yetib kelmagan. Andijon shahrida XIX asr oxirida qurilgan jome masjidi majmuasi saqlangan. Tarkibida masjid, minora va madrasa bor. Jome masjidi Farg’ona vodiysida eng mahobatli binodir. Shahrixonda o’tgan asrda barpo qilingan bir qancha mahalla masjidlari va madrasalari saqlangan. Shundan biri XIX asr boshida qurilgan Ponsod masjididir. Masjidning bezak qismlarini farg’onalik ustalar ishlagan. Shahrixonda 1872-yilda qurilgan Gumbaz madrasasi saqlangan. Andijon shahrida XX asr boshida qurilgan ikki qavatli Ahmadbek hoji uyi ham milliy me’morlik namunalaridan biri. Paxtaobod shahrida XX asr boshida qurilgan Otaqo’zi madrasasi yodgorligi ham diqqatga sazovor. Uning 5 minorasi bor. Shuningdek, sayyohlarning muzeylarga bo’lgan qiziqishini inobatga olgan holda, viloyat o’lkashunoslik muzeyi, adabiyot va san’at muzeyi, ―Hunarmandchilik‖ nomli hunarmandlar mahallasi, Zahiriddin Muhammad Boburning uy-muzeyi ta’mirlangan holda eksponatlarga boyitilmoqda. Namangan viloyati: Namangan viloyati hududi arxeologik obidalarga boyligi bilan ajralib turadi. Namangan viloyatining turistik resurslari qatoriga Xoʻja Amin maqbarasi, Mullo Bozor Oxund maqbarasi, Qadimiy Axsikent, Mulla Qirg’iz madrasasi, G’oyibnazar Qozi madrasasi, Mavlono Lutfulloh majmuasi, Mavlaviy Namangoniy maqbarasi, Devona Buva maqbarasi, Turaqo’rg’on tumanida Axsikent va Axsi, Pop tumanida Munchoqtepa, Chust tumanida Buonamozor, Kosonsoy tumanida Mugtepa, Uchqo’rg’on va Norin tumanlarida Kayvonot va Eyloton, Chotqol tumanida qadimiy irrigatsiya qurilmalari – korizlar muhim

arxeologik yodgorliklar sifatida katta ilmiy qimmatga ega bo’lib, uzoq o’tmishdan xabar berib turadi. Namangan viloyatining tarixiy yodgorliklarini ilmiy asosda o’rganish Turkistonni Rossiya bosib olgandan so’ng, XIX asr 80yillarining o’rtalaridan boshlangan. 2.3-rasm. Namangan viloyatining turistik resurslari. Mustaqillik yillarida Namangan viloyatida madaniy merosni asrash va buyuk ajdodlarimizning nomlarini abadiylashtirish borasida qator bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi. Jumladan, Nodim Namongoniy maqbarasi, Boborahim Mashrab bog’i, uy-muzeyi va haykali, Ibrat uy-muzeyi, Mavlono Lutfulloh majmuasi, Maxdumi A’zam Kosoniy majmualarining bunyod etilib, xalqimizga topshirilishi ajdodlar ruhiga hurmat va o’zligimizni anglash nishonasidir. Yosh avlodni ajdodlar an’anasi ruhida tarbiyalashda tarixiymadaniy obidalarning o’rni va ahamiyati katta. Shunday ekan madaniy merosimizni saqlash, ularni ilmiy jihatdan yanada ko’proq o’rganish va kelajak avlodga yetkazish bugungi kunning dolzarb masalasidir.

Xalq hunarmandchiligi ayniqsa, Namangan va Chust shaharlarida qadimdan rivojlangan. Chustda pichoq, idish-tovoq, qishloq xo’jaligi qurollari ishlab chiqariladi, do’ppido’zlik, kashtachilik bilan shug’ullaniladi, beqasam va atlas gazlamalar tayyorlanadi. Jizzax viloyati : Jizzax viloyati tabiatining o’ziga xos xususiyatlaridan biri tog’lar va tog’ yonbag’irlarida tarkibida temir, oltingugurt, vodorod, radiy, kremniy kislotasi, karbon gazi, ishqorli termo-minerallar bo’lgan bir qator shifobaxsh suv manbalarining mavjudligidir. G’allaorol, Forish, Mirzacho’l tumanlarida ana shunday balneologik suvlar bilan davolovchi ―Marjonsuv‖, ―Birlashgan‖, ―Gagarin‖ nomli sanatoriylar va bir necha profilaktoriylar ishlab turibdi. Shuningdek, Zomin, Jizzax, Baxmal tumanlarida ham ma’danga boy suv manbalari bor. Viloyatdagi barcha ma’danli suvlar kimyoviy va balneologik tarkibiga ko’ra eng mashhur mineral manbalaridan qolishmaydi. Jizzax vohasini buyuk qadamjolar va madaniy meros maskani sifatida ham tilga olsak adashmagan bo’lamiz. Ma’lumotlarga qaraganda, Jizzax viloyati 6.2. 4 - rasm . Jizzax viloyatining turistik resurslari .

hududida jami 372 ta madaniy meros obyektlari, shundan 42 ta tarixiy obida va muqaddas ziyoratgohlar, 267 ta arxeologik manzilgohlar, 63 ta monumental yodgorliklar ―Davlat muhofazasi ro’yxatlari‖ga kiritilgan. Har bir yurtning o’z tabarruk maskanlari, bosh uzra tutgan muqaddas ziyoratgohlari bo’lgani kabi Jizzax vohasining ham mo’’tabar ziyoratgohlari bor. Jizzax madaniy manzillari, bebaho tarixiy maskanlari bilan eng munosib o’ringa daxldor viloyatlarimizdan hisoblanadi. «Sayhonsoy qoyatoshlari»dagi suratlarni (4,5 ming yil avval) ming yillardan beri aziz tutib kelingan «Temir darboza», «Sa’d ibn Abu Vaqqos», «Parpi ota», «Xo’jamushkent ota», «Novqa ota», «O’smat ota», «Said Mir Xalililloh ota», «Xo’jabog’bon ota», Sayfin ota, Savrik ota, Qulfisar ota kabi ko’plab mo’’tabar ziyoratgoh manzillari va qadamjolari mavjud. Shuningdek, Zomin hamda Baxmal tog’ va tog’oldi dam olish joylari, Zomin davlat qo’riqxonasi va milliy bog’i ham viloyatning muhim turistik maskanlaridandir. Viloyatda 20 dan ortiq g’orlar bor. Garchi ular mutaxassislar tomonidan o’rganilmagan bo’lsa-da, birgina Pishog’or g’orini kuzatgan havaskorlarning xotirlashlaricha, g’or ichida sahni keng va uzun maydon (zal), kuli qizg’ish o’choq, tosh devorlarga ishlangan rasmlar va petroglif yozuvlar bisyor. Bundan tashqari, uzundanuzun cho’zilgan g’or sun’iy to’silib, navbatdagi zal uchun qo’shimcha zinalar qilingani, bu joyda qadim - qadimda ibtidoiy odamlar yashaganligidan dalolat beradi. Sirdaryo viloyati: Sirdaryo viloyatida qadimiy kanallarning izlari, sardobalar mavjud. 70 km uzunlikdagi O’rinboyo’g’iz, Iskandarariq, Buxoroariq juda qadimgi kanallardir. XV asrda Shohrux va Ulug’bek Sirdaryodan Mirzacho’lga kanal orqali suv chiqartirgan. Keyinchalik Mirzacho’lning janubi-sharqida Bo’zariq, Sirdaryoning o’ng tomonida Dalvarzinariq barpo etilgan. Qiyot ko’li yonida Sirdaryodan suv oladigan mayda ariqlar bo’lgan. Sirdaryo viloyatida 1 ta muzey (Guliston shahridagi «Mirzacho’lni o’zlashtirish tarixi muzeyi»), 2 ta madaniyat va istirohat bog’i faoliyat koʻrsatadi.

Tarixiy - me’moriy yodgorliklardan ―Gumbaz‖ tarixiy obidasi, Yusuf bobo, Sherbobo, Xadicha bibi maqbaralari, Gumbaz qishlog’i sardobasi, Xovos qal’asidagi karvonsaroy, Oq oltin tumanidagi Mirzaquduq sardobasi, Sardoba shaharchasidagi karvonsaroy, ―Xovos qal’a‖si, Sho’rbuloqsoy bo’yida joylashgan yodgorliklar ichida eng qadimgilari Eski Xovos va Nurtepa yodgorliklari, Sayxunobod tumanida joylashgan Nurota yodgorligi, Sardoba tumani, Paxtaobod qo’rg’oni hududidagi Sardoba yodgorligi mavjud. Binobarin, viloyatdagi bugungi kunga qadar saqlanib kelgan va davlat muhofazasiga olingan 19 ta madaniy meros yodgorliklari, XXII asrlarga oid, deb hisoblangan Yusuf bobo, Sherbobo, Xadicha bibi maqbaralari, Gumbaz qishlog’i sardobasi, Xovos qal’asidagi karvonsaroy, Oq oltin tumanidagi Mirzaquduq sardobasi, Sardoba shaharchasidagi karvonsaroy kabi madaniy yodgorliklarning aksariyati qayta ta’mirlanib, obod maskanlarga aylantirildi. Navoiy viloyati: Navoiy viloyatida qadimgi davr, ilk va o’rta asrlarda qurilgan 10 dan ortiq yodgorliklar mavjud. Jumladan, qadimgi Karmanadagi Mirsaid Bahrom maqbarasi, Qosim Shayx me’moriy majmuasi, Katta Gumbaz masjidi, Buxoro – Navoiy yo’lidagi Raboti Malik karvonsaroyi va sardobasi, Dehgaron majmuasi, Nurota chashmasi kabilarni aytib o’tish mumkin. Viloyatda 30 ga yaqin arxeologiya yodgorliklari mavjud. Ayniqsa, Navbahor tumani Uchtut qishlog’idagi shaxta (neolit davri), Nurota tumani hududidagi Qoratog’da o’yib yozilgan qoyatosh yozuvlari (mil. av. III asr.) va b. tarixchilar diqqatidadir.

2.5-rasm. Navoiy viloyatining turistik resurslari. Deggaron majmuasi, Mir Said Bahrom maqbarasi, Nurota chashmasi, ―Chashma‖ tabiiy me’moriy muzeyi, Nur chashmasi, Nur qal’asi, IX asrda bino qilingan ―Panjvaqta‖ katta gumbaz masjidi, Shayx Abul Hasan Nuriy maqbarasi, Nurgul binni Abul Hasan qabri, Nurgulato qudug’i va madrasa hujralaridan iborat Nurotadagi qal’a harobasi, Raboti Malik (Shoh Raboti) karvonsaroyi, Raboti Malik sardobasi, Navoiy viloyati o’lkashunoslik muzeyi, ―Sarmishsoy‖ tabiat bog’i yuksak ahamiyatga ega. Navoiy viloyati ekoturizmi deganda, ko’z oldimizda Navbahor tumanidagi besh ming yillik tarixga ega Sarmishsoy qoyatosh suratlari, Nurota tumanidagi «Chashma» majmuasi, Nur qal’asi, Sangijumon darasidagi ajdodlarimizning bundan 5-6 ming yil avvalgi hayot tarzidan «so’zlovchi» toshlar o’rmoni kabi 200 dan ortiq bebaho yodgorliklar gavdalanadi. Shuningdek, Qizilqum sahrosidagi «AYDAR-1», «AYDAR-2» va «KAMEL» kabi sayyohlik bazalari tomonidan yaratilgan o’tovlar ko’rinishidagi ekzotik manzaralar dunyoning turli burchaklaridan kelayotgan sayyohlarni o’ziga maftun etmoqda. Surxondaryo viloyati: Surxondaryo viloyatining markazi bo’lgan Termiz shahri eramizdan oldingi II-I asrlarda Hindistonni Markaziy Osiyo orqali Yevropa

bilan bog’lovchi karvon yo’llarining chorrahasida paydo bo’ldi, keyinroq u Xitoyga eltuvchi Buyuk Ipak yo’lida ham muhim ahamiyat kasb etdi. Viloyatdagi qadimgi odamlarning dastlabki manzilgohlari turli yovvoyi hayvonlar va yovvoyi o’simliklar bilan qoplangan tog’ o’rmonlarida, Boysun tog’laridan oqib tushuvchi daryo etaklarining bo’ylaridan paydo bo’ldi. 2.6-rasm. Surxondaryo viloyatining turistik resurslari. Ularning ichida eng qadimgilari sifatida o’rta va yuqori paleolit davriga mansub Teshiktosh va Machay g’orlari hisoblanadi. Teshiktosh g’oridan neandertal bolaning suyaklari topilgan bo’lib, ushbu kashfiyot O’rta Osiyo hududi hozirgi odamlarning shakllanish mintaqalaridan biri bo’lgan, degan ilmiy xulosaga olib keldi. Surxondaryo viloyati hududidagi Kushonlar davriga oid arxeologik yodgorliklar nihoyatda ko’p va xilma-xildir. Dalvarzintepa va Xolchayonda o’tkazilgan qazilmalar kushonlar shahri yuksak madaniyat o’choqlari bo’lganligini ko’rsatadi. Bu davrda hunarmandchilik va qishloq xo’jaligining intensiv ravishda rivojlanishi, tovar-pul munosabatlarining o’sishi arxitektura, monumental

haykaltaroshlik va rassomchilik, koroplastika va gliptika san’atining yuksalishi kuzatiladi. Hududda saqlanib qolgan asosiy yodgorliklar qatoriga Qirq qiz saroyi, Hakim at-Termiziy arxitektura yodgorligi, Sulton-Saodat majmuasi, Termiz hukmdorlari saroyi, Qoratepa ibodatxonasi va Fayoztepa ibodatxonasi kabi bir qancha obyektlarni kiritishimiz mumkin. Shuningdek, Surxondaryo ekoturistik rayonida Ko’hitang tog’li hududda 1987-yilda tashkil etilgan 53,7 ming ga maydonda ega, 800 xil o’simlik va 290 ta qush hamda 20 dan ortiq hayvon turlarini muhofaza qilishga yo’naltirilgan ―Surxon davlat qo’riqxonasi‖ mavjud. Mamlakatimizning Surxondaryo viloyatida boshqa viloyatlardagi kabi yetarli darajada turistik resurslar mavjud. Viloyat markazi bo’lgan Termiz shahrida joylashgan ―Al Hakim at-Termiziy‖ me’moriy majmuasi, qizlar akademiyasi nomini olgan ―Qirq qiz‖ me’moriy yodgorligi va ―Sulton-Saodat‖ obidalari, Angor tumanida ―Bolalik tepa‖, Muzrobod tumanidagi ―Kichik tepa‖, ―Sopolli tepa‖, ―Ayoztepa‖, Sho’rchi tumanidagi ―Dalvarzintepa‖ manzilgohlari, Boysun tumanidagi ―Teshiktosh g’ori‖, ―Konustepa‖ (dinozavrning izi topilgan), ―Dalvarzintepa‖ (36 kg oltin topilgan), Qumqo’rg’onda ―Makedon ko’prigi harobalari‖, Jarqo’rg’ondagi ―Jarqo’rg’on minorasi‖, Denovda esa eski masjid, madrasalar kabilar shular jumlasidandir. Shu bilan birgalikda, vohaning o’ziga xos urf-odatlari, xalq o’yinlari, taomlari va o’ziga xos kiyimlari viloyatlar ichida ajralib turadi. Qoraqalpog’iston Respublikasi: Respublikada 3 ta maxsus qo’riqlanadigan tabiiy hudud: «Baday-to’qay» davlat qo’riqxonasi, «Sayg’oq» va «Sudoche» buyurtma qo’riqxonalari tashkil etilgan. Shuningdek, Qoraqalpog’iston Respublikasi hududida antik, o’rta asr va yangi davrlarga oid me’moriy yodgorliklar mavjud. Me’moriy va tarixiy yodgorliklardan 237 tasi ro’yxatga olingan, ulardan 145 tasi arxeologik, 25 tasi me’moriy va 67 tasi monumental yodgorliklardir.

Tuproqqal’a (mil. I–IV asrlar.), Ayozqal’a (Ayozqal’a - milodiy II-IV asrlarga oid uchta qal’a harobasidan iborat arxeologik yodgorliklar majmuasi), Katta Guldursin qal’asi (mil.av. III–IV asrlar, mil. XII–XIII asrlar), Qoyqirilgan qal’a ( mil.av. IV asr – mil. IV asr) , Shilpiq yodgorligi (mil. I–IV asrlar, mil. IX–XI asrlar), Da’ukesken qashisi (Markaziy Osiyodagi eng qadimgi bojxona), Aqshaxan (qadimgi poytaxt), Mizdahqon arxeologik-arxitektura kompleksi (mil. avv. IV asr – mil. XIV asr), Sovitskiy nomidagi davlat muzeyi, Ajiniyaz Bobo maqbarasi, Jantemir Iyshan ota ziyoratgohi kabi yana ko’plab turistik resruslarni keltirib o’tish mumkin. 2.7-rasm. Qoraqalpog’iston Respublikasining turistik resurslari. Beruniy tumanidagi Sulton Uvays Bobo, Kechirmas Bobo; To’rtko’l tumanidagi Qalan-dardag’, Norinjon Bobo majmualari; Xo’jayli tumanidagi Mazlumxon Sulu va Mizdahqon majmualari; Qo’ng’irot tumanidagi Beleuli, Davut Ota maqbaralari; Mo’ynoq tumanidagi Hakim Ota maqbarasi va qabristoni, Ellikqal’a tumanidagi Ayozqal’a-1 va Ayozqal’a-2, Tuproqqal’a kabilar eng muhim yodgorliklardir.

Tayanch so’z va iboralar: tarixiy shaharlar, «Sharqning qadimiy obidalari», «Jahon merosi», akvapark, Islom konferensiyasi tashkiloti (OIK), Xalqaro islom tashkiloti (ISESCO), tarixiy shaharlarning asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari, erkin turistik zona.

Mustaqil ishlash uchun savollar 1. O’zbekiston turizmini rivojlatirishda tarixiy shaharlarning o’rni nimalardan iborat? 2. Samarqand, Buxoro, Xiva shaharlari «Sharqning qadimiy obidalari» sifatida ifodalanishining sababi nimada? 3. O’zbekistonning qaysi shaharlari YUNESKO ro’yxatiga kirgan? 4. Toshkent shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat? 5. Samarqand shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat? 6. Buxoro shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat? 7. Xiva shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat? 8. Farg’ona vodiysi shaharlarining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat? 9. Termiz shahrining asosiy tarixiy va arxitektura yodgorliklari nimalardan iborat?

Похожие

Turizm sohasini davlat tomonidan boshqarish yo’nalishlari

«Turizm - nazariya va amaliyot» faniga kirish

Turizm sohasini boshqarishning tashkiliy tuzilmasi va marketingi

Region iqtisodiyotini rivojlantirishda turistik resurslardan samarali foydalanish

Mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishda investitsiya faoliyatining mikro va makroiqtisodiy ahamiyati