Turizm marketingining rivojlanish tendensiyalari - Экономика - Рефераты

Turizm marketingining rivojlanish tendensiyalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

185.5 KB

Turizm marketingining rivojlanish tendensiyalari Reja: 1. Turistik korxonalar marketingining rivojlanish tendensiyalari. 2. Turistik korxonalarda marketingni rivojlantirishining zamonaviy yo‘nalishlari. 3. «Sotuvchi bozori». 4. «Haridor bozori». 5. Turoperatorlar va turagentlar. 6. Turistik xizmatlarga bo‘lgan talab o‘zgarishning zamonaviy yo‘nalishlari

1. Turistik korxonalar marketingining rivojlanish tendensiyalari Turistik korxonalar turizm rivojlanishida muhim rolni o’ynaydi. Ekspertlar baholari bo’yicha ko’pgina mamlakatlarda barcha turistlarning 40 % ga yaqini o’z sayohatlarini turfirmalar uchun xalqaro va ichki yurishlarni, xizmatlar muhim yig’masini (yashash, ovqatlanish, sayohatlar) hamda boshqa turistik opreatsiya (sug’urtalash, xorijiy vizalarni olish va h.k.) larni ta‘minlaydilar. Turistik firma o’z asosiy faoliyati mazmuni va mohiyati bo’yicha iste‘molchi (turist) va turistik turistik xizmatlarni ishlab chiqaruvchi (mehmonxona, transport, restoran) o’rtasida vositachi rolini o’ynaydi. Turistik xizmatlar iste’molchisi (turist) Turistik firma Turistik xizmatlar ishlab chiqaruvchisi korxonalar (mehmonxona, transport, restoran) Turistik firma turist va turistik xizmatlarni ishlab chiqaruvchi o‘rtasida vositachi sifatida Mumtoz variantdagi turoperator bu turistik mahsulotning shakllanishi, harakati va sotilishi bo’yicha faoliyat bilan Shug’ullanuvchi firma. Turagent, bu – turistik mahsulotning harakati va sotilishi bilan Shug’ullanuvchi firma. Bu tushunchalar bir-biridan faqat bitta narsa bilan farqlanadi – turoperator turagentga nisbatan turistik mahsuloti shakllanishi bilan Shug’ullanadi. U asosiy va qo’shimcha turistik xizmatlarni tanlaydi, ularni bir xil narxdagi xizmatlarning standart paketiga oldindan mujas-samlashtiradi, buning natijasida turistik safarni tashkil qiladi.

Bozordagi turoperatorning vazifalari ulgurji savdo korxonalar faoliyati bilan amalda bir xil bo’ladi. U turistik soha korxonalarning (mehmonxona, restoran va h.k.) xizmatlarini katta hajmda sotib oladi, ulardan turlarning shaxsiy dasturlarni to’playdi va dallol (turagent) orqali yoki bevosita o’zi iste‘molchilarga sotadi. Tashkil qilingan turizm bozorining tarkibi Nazarda turagentlarning turoperatorlardan farqi Shuki, turoperator bilan shakllangan paket (tur)larni ham, turistik sohasining ayrim korxonalari (mehmonxona, aviakompaniya va h.k.) xizmatlarining savdosini ham amalga oshirish bilan farq qiladi. Xizmatlarni bevosita sotishdan tashqari turagentlarning muhim vazifalari mijozlarga maslahat va ma‘lumot berish, turistik sayohatni tashkil etishda ko’maklashishdir. Shunday qilib, turagent ishlab chiqaruvchi va istemolchi o’rtasida bog’lovchi vositachi, dallol bo’lib xizmat qiladi. 1) Agarda bozorda zaruriy talab va taklif imkoniyatlari mavjud bo’lsa. 2) Ayni Shu vaqtda turagentlar shaxsiy turlarni tuzishlari mumkin (tuzishadi ham). Bunda turagentliklar ayrim sabablarga ko’ra, yirik turoperatorlarning zavqini keltirmaydigan bozorning ayrim, odatda, tor qismlarda turoperator sifatida aniq va ishonchli ishlash qobiliyatini ko’rsatadilar. Xo’jalikning bozor mexanizmiga o’tish davrida uning ishlashi va rivojlanishining asosiy tartiblash vositasi sifatida turizmda juda harakatchan rivojlanadigan bozor vujudga keladi. Turistik bozordagi vaziyatni «sotuvchi Transport xizmatlari Joylashtirish xizmatlari Ovqatlanishni tashkil qilish xizmatlari Qo‘shimch a xizmatlar Turoperator xizmatlar paketini shakllantirish To‘g‘ri Turagent savdosi Iste’molchi ( )turist

bozoridan» esa «haridor bozoriga» o’tish deb tavsiflash mumkin. Buni quyidagilar ifodalaydi:  taklifning talabdan ustunligi;  talab yanada kattaroq darajada taklifni belgilaydi;  iste‘molchilarga ma‘lumot yetkazishning yuqori darajasi;  bozorda taklif etiladigan xizmatlarning sifatiga qarab talablarning o’sib borishi;  iste‘molchilar didi uchun kurashdagi raqobatning yuqori darajasi. Turistik mahsulotning xilma-xilligi va sifatiga bo’lgan talablarning o’sishi, raqobatning kuchayishi sharoitida turistik korxonalar uchun marketing izlanishi katta ahamiyatga ega bo’ladi. Marketing izlanishi ayrim tomonlarni chuqur o’rganish tur firma faoliyati doirasiga va uning umumiy strategiyasiga hamda xodimlarning malakasiga qarab har xil bo’lishi mumkin. Raqobatning kuchayishi, turistik xizmatlarga mijozlar talablarining o’sishi ko’pgina mamlakat turistik firmalarni tashqi muhit o’zgarishlariga moslashishi uchun marketing izlanishiga murojaat qilishiga olib keladi. Korxonalarning marketing izlanishiga jalb qilinishi darajasiga binoan bu tamoyilning uchta darajasini ajratish mumkin:  marketing izdlanishida ayrim unsurlarni qo’llash (reklama sotuvni rag’batlantirish, ko’rgazmalarda ishtirok etish);  ayrim o’zaro bog’liq usullar va vositalardan foydalanish (masalan, bozorni segmentlash (qismlarga ajratish) va bundan kelib chiqqan holda turistik talabni shakllantirish); - bozorga bo’lgan yo’nalishdan xo’jalik qarorlarini qabul qilishdagi fikrlash usuli sifatida foydalanish. Marketing konsepsiyasiga amal qilish maqsadli bozorlarning aniqlangan talablarni qondirishi nazarda tutildi. Bunda turistik firmaning asosiy e‘tibori maqsadli bozorning holatini doimo o’rganish, mijozlar ehtiyojini aniqlash va ularni qondirish uchun marketing tadbirlarining majmuasini o’tkazishga qaratilgan

bo’lishi kerak. Bunday yondoShuvda firma eng yuqori darajada iste‘mol talabini qondirish hisobiga foyda olishni ta‘minlaydi. Ammo marketing tamoyili quruq gap emas, balki amaliyotda unga amal qilishi muhimdir. Odatda, turfirmalar o’z faoliyatida marketingdan foydalanishni ovoza qiladilar. Haqiqatda esa, aytishimiz mumkinki, hamma narsa reklamadan foydalanishga yoki marketing xizmatini yaratishga borib taqaladi. Bu o’z o’zidan firma faoliyatida marketing tamoyilidan foydalanish muammosini hal qilmaydi. Bozor mexanizmlarning rivojlanishi sari marketing tamoyilidan samarali foydalanish imkoniyatlari tobora rivojlanib boradi. Marketingga biznes falsafasi sifatida tayanishi xodimlarning ruhiyatini asta-sekin qayta o’zgarishiga, bozor sharoitidagi korxonaning ijobiy faoliyati faqat marketing xizmatiga emas, balki har bitta xodimning ishiga bog’liq bo’lishini tushunishiga yordam beradi. 2. Turistik korxonalarda marketingni rivojlantirishining zamonaviy yo‘nalishlari Bozor iqtisodiyoti sharoitida aloqa va ayrboshlashni amalga oshirishning nuqtai nazaridan quyidagi holat ravshan bo’lmoqda: marketing inson faoliyatining yangi turi emas, balki u doimo bo’lgan va qanday bo’lmasin, yechiladigan vazifalar doirasida amal qiladi. Marketingning vujudga kelishi, keyinchalik esa uning roli o’sishiga iqtisodiyot va raqobat muhitida murakkabligi, turistik xizmatlarga bo’lgan talabda namoyon bo’ladi. Oxirgi omilning ta‘siri juda kuchlidir. Turistik xizmatlarga bo’lgan talab o’zgarishning zamonaviy yo’nalishlari quyidagilarda o’z ifodasini topadi:  turistlar yurish-turish tarzining o’zgarishi;  talabning ixtisosligi va yakkaligi;  sayohat turizmining yoyilishi;  ekologiyaning iste‘molchi fikrlashiga ta‘siri;  turistik sayohatlarning tez-tez sodir bo’lishi va davomiyligining o’zgarishi;  turistik dam olishning jadallaShuvi. Turistlarning yurish-turish tarzida quyidagi o’zgarishlar ro’y beradi:

 turistik sayohatlarni asoslashda dam olish faol shakllarning ta‘siri kuchaymoqda (sust dam olishdan, faol dam olish shakliga o’tish). Turistik sayohatlarni asoslashda gedonizmning vujudga kelishi. Bu ta‘limot huzur qilish va taasurotlar o’zgarishiga ehtiyoj borligini ifoda etadi. Buning ustiga ahamiyatga huzur olishning ob‘ekti emas, balki jarayonning o’zi ega bo’ladi. Germaniya turistlari bo‘yicha maqsadli o‘rnatishlarning o‘zgarishi XX asrning 50–70-yillari XX asrning 80–90-yillari Dangasalik va oftobda toblanish Hech nima to’g’risida o’ylamaslik, o’zini erkalash O’zini cheklamaslik, sivilizatsiya ne‘matlarini to’la hajmda iste‘‘mol qilish Taassurotlarni almashtirish, yangilari bilan tanishish Faol bo’lish, ko’pchilik bilan dam olish Tabiatdan zavqlanish Turistik bozorning yetarlicha to’yinganligi davrida manfaatlar bo’yicha maxsus turizm alohida ahamiyatga ega bo’ladi. Turistik firmalar o’z mahsulotini turistlarga butunlay taklif qilmaydilar, balki mijozlarning aniq maqsadli guruhlarning talabini qondirishga harakat qiladilar. Bunga binoan, xorijda yakka va g’ayriodatiy dam olishlar ommaviylashib bormoqda. Umuman ma‘lum va aniq, «aholisi haddan ortiq» bo’lgan kurortlarga guruh turlari ko’pchilikni qiziqtirmayapti. Turistlar ko’proq yakka, o’z xohishiga ko’ra tanlagan sayohatlarga e‘tibor bermoqdalar. Jannatli Kanar yoki Antaliyaning oltin qumli plyajlari o’rniga u yerda yaqin orada turbiznes mahalliy aholining asosiy ishiga aylanadi. Suv osti g’orlarda o’zining xavfliligiga qaramasdan, suzish modaga aylangan. G’ayriodatiy qiziqishlarning eng yaxshi joyi – Yukatan yarim orolidagi (Meksika) mashhur suv osti g’orlari. Modada Islandiyaning – Geyzer buloqlari, muz qatlamlari va vulqonlari. Yakka holda dam olishni xoxlovchilar o’rtasida Yevropa mamlakatlar bo’yicha velosiped sayohatlarni yoki Markaziy va G’arbiy Yevropaning kanallari va daryolari bo’yicha shinam 4-o’rinli «lyuks» yaxtalarda tinchgina suzishlarni

tanlab oladiganlar kam emas. Bu turistlar g’ayriodatdagi dam olish o’rniga, shinam dam olishni tanlaydilar. Mazaxo’rlar uchun maxsus gastronomiya turlari tashkil etiladi. Diniy turlar yanada ommaviylashib bormoqda. Faqat Isroil xristian dinning muqaddas joylari bo’yicha emas, balki Butan va Nepalning Budda monastrlari hamda tashlab qo’yilgan hind ibodatxonalariga ham sayr qilish. O’tkir sezgilarning havaskorlari Janubiy Amerika, Andga qarab tog’ chang’isida uchish uchun yo’l oladilar. Sayyor turizmning yoyilishi o’z ifodasini turistik sayohatlarning tarkibida xorijga sayohatlar sonining ko’payishida va bir paytda ularining mamlakat ichida kamayishiga olib keladigan yo’nalish kuzatiladi. Janubiy-Sharqiy Osiyo, Yaponiya, Xitoy kabi ekzotik mamlakat-larga bo’lgan uzoq sayohatlarga ham talab kengayib bormoqda. Xalqaro savdo tashkilotining ma‘lumotlariga qo’ra 2020 yilga borib Xitoy jahonda yetakchi turistik yo’nalishga ega bo’ladi. Bu davlatga turist-larning kelishi 137 mln. kishini tashkil etishi kutiladi. Undan keyin AQSH, Fransiya, Ispaniya va Xitoydan alohida yo’nalish sifatida ajralgan Gonkong yo’nalish ommaviylashib boradilar. Hammasi bo’lib 2020 yilda xalqaro turistik kelishlarning soni 1,6 mlrd. ni tashkil etib, 1995 yil ko’rsatkichlarga nisbatan uch marta ko’p bo’ladi. Turistlarning kundalik sarflari 5 mlrd. dollargacha tashkil qiladi (aviasayohatlardan tashqari) bo’lishi kutiladi. 2020 yilga borib eng ommaviy yo‘nalishlar Mamlakat Turistik kelishlarning soni (mln.) Jahon turistik bozorida ulushi (%) 1995- 2000 yillardagi harakati (%) Xitoy 137,1 8,6 8,0 AQSH 102,4 6,4 3,5 Fransiya 93,3 5,8 1,8 Ispaniya 71,0 4,4 2,4 Gonkong 59,3 3,7 7,3 Italiya 52,9 3,3 2,2 Buyuk Britaniya 52,8 3,3 3,0

Meksika 48,9 3,1 3,6 Rossiya Federatsiyasi 47,1 2,9 6,7 Chex Respublikasi 49,0 2,7 4,0 Turistlarni yetkazib beruvchi eng yirik mamlakatlar Germaniya (163 mln. sayohat), Yaponiya (141 mln.), AQSH (123 mln.), Xitoy (100 mln.), Buyuk Britaniya (56 mln.) bo’ladi. Shunday qilib, turistik xizmatlar bozoridagi tarkibiy o’zgarishlar, raqobat sharoitlarning o’zgarishi, iste‘molchilarning xulq-atvori turistik korxonalarni yangi marketing izlanishlarni qidirishga majbur qiladi. Marketing izlanishlari iste‘molchilar bilan bo’lgan uzviy aloqalarga alohida e‘tibor berib, o’z vazifalarni kengaytiradi. Mijozlar bilan uzoq muddatli munosabatlar, yangi mijozga ko’rsatadigan firma xizmatiga qiziqishni uyg’otishga ketadigan marketing harajatlarga nisbatan, arzonga tushadi. Masalan, ma‘lumki, yangi mijozni o’ziga tobe etishi bor bo’lgan haridorlarga sotuvlarni tashkil etishga nisbatan 6 marotaba qimmatga tushadi. Agar mijozning talablari qondirilmasa, uning e‘tiborini qayta qaratish uchun firma 25 marotaba ko’p harajat qilishi kerak bo’ladi. Turistik taklif sifati xizmat ko’rsatish sifatidan ajralmas bo’lgan yuqori aloqali sohadir. Amalda korxonaning barcha xodimlari mijozlar bilan aloqa yuritishda sotuvchi sifatida maydonga chiqadilar. Ular o’zlari taklif etiladigan turistik mahsulotning bir qismi bo’lib qolmoqdalar. Buning uchun marketing izlanishlari turistik korxonaning barcha xodimlari uchun falsafaning bir qismi bo’lishi kerak. Marketing izlanishlari esa barcha xodimlar tomonidan amalga oshirilishi kerak. Bu hol marketingni turistik korxonada boshqarish uchun yangi yondashuvni talab qiladi. Uning nazariy va uslubiy asosini o’zaro munosabatlar marketing tamoyili tashkil etadi. O’zaro munosabatlar marketing tamoyili iste‘molchilarning ehtiyoj, talablarni qondirish sohasida faqat marketing texnikasi (mumtoz marketing vositalari) korxona oldida turgan muammolarni yecha olmaydi. Aslida ko’rinib turibdiki, aloqador va ijtimoiy tavsiflarsiz (korxonaning tashkiliy madaniyati, xodimlarning

shaxsiy tavsifnomalari, ishonch va majburiyatlik muhitni yaratish, muammoli vaziyatlarni tinch yo’l bilan yechish ehtimoli, shaxsiy aloqalar) turizmdagi marketing faoliyatining samarasi cheklangan va korxonaning bozor talabiga binoan rivojlanishiga yo’l bermaydi. 3. «Sotuvchi bozori» Turistik xizmatlar (turistik mahsulot)ning sotuvchilari sifatida pul evaziga xaridorga xizmat (xizmatlar pak е ti)ga egalik huquqini b е ruvchi bozor jarayonining qatnashchilari bo’lmish ishga rozi bo’luvchi huquqiy va jismoniy shaxslarni ko’rsatish mumkin. Ulgurji bozor d е ganda huquqiy (yuridik) shaxslar ishtirokida turistik mahsulotning katta to’plamini (qayta sotish maqsadida) ayirboshlash tushuniladi. Ist е ‘molchilar bozori esa xuddi shu xizmatlarni yakka xaridorlarga ularning shaxsiy talablarini qondirish maqsadida (chakana) sotadi. «Haridor bozori» Xaridorlar ham bozor jarayonining qatnashchilari bo’lib, ular haq to’lash evaziga sotuvchidan xizmat (xizmatlar pak е ti)ga egalik huquqini oluvchi huquqiy va jismoniy shaxslardir. Xaridorlar (sayohat) talabi d е ganda bozorda taklif etilgan va pul bilan ta‘minlangan sayohatga bo’lgan ehtiyoj (istak va zaruriyat) tushuniladi. Xaridorning turistik xizmatni naqd pulga xarid qilganligini tasdiqlovchi hujjat bo’lib kirim varaqasiga ilova bo’lmish tilxat hisoblanadi va unda b е rilgan turistik yo’llanmaning raqami ko’rsatilishi lozim. Turistik yo’llanmaga ilova qilingan va haq to’langanligi to’g’risida b е lgi qo’yilgan yirtib olinadigan talon ham bu maqsadda qollanilishi mumkin. 4. Turoperatorlar va turagentlar Turoperator – bu turistik marshrutlarni va turlar komplektatsiyasi (bo’tligi)ni ishlab chiqish bilan shug’ullanuvchi turistik tashkilotlar bo’lib, ularni amal qilishini ta‘minlaydi, reklamani tashkil etadi amaldagi me‘yorlarga mosligini hisoblaydi hamda, belgilangan tartibda mazkur marshrutlar bo’yicha narxlarni tasdiqlaydi, o’z litsenziyalari orqali va realizatsiya qilish uchun turagentlarga turlarni sotadi.

Turagent-turoperator tomonidan ishlab chiqilgan turistik marshrutlar bo’yicha turlarni harid qiluvchi xo’jalik (yurituvchi) sub‘ekti yoki individual (shaxsiy) tadbirkor bo’lib hisoblanib ular bo’yicha putyovka (yo’lanma)lar ishlab chiqardi va bu putyovkalarni bevosita turistlarga realizatsiya qiladi. (sotadi). Turistik а g е ntlikl а r ish t ех n о l о giyasi v а funksiyal а ri а niq b е lgil а b о ling а n bo‘lishi k е r а k. Bu е rd а ch а k а n а ko‘rinishd а gi tur а g е ntlik t а shkiliy-huquqiy sh а kll а rg а t о b е bo‘lm а g а n h о ld а turistik industriya k о r хо n а l а ri t о m о nid а n ishl а b chiqil а dig а n tur о p е r а t о r t о m о nid а n sh а kll а n а dig а n а l о hid а х izm а tl а r v а k о mpl е ks st а nd а rt turl а rni (inklyuziv tur) s о tish bil а n Shug‘ull а n а di. А mm о , tur а g е ntl а r k о mpl е ks turl а rni ch а k а n а s о tish bil а n bir q а t о rd а k а tt а miqd о rd а turli х il turistik х izm а tl а rni s о tishd а h а m ishtir о k et а di. Ul а rning ruy ха tig а quyid а gi f ао liyatl а r kiritil а di: -muz е yg а ekskursiya, k а rtin а l а r g а l е riyasi v а а r х it е ktur а yodg о rlikl а ri sh а h а r t а shq а risig а s а yrl а rni t а shkil etish; -s а n оа t v а qishl о q х o‘j а ligi k о r хо n а l а ri v а ijtim о iy-m а ishiy, m а d а niy- о q а rtuv mu а ss а s а l а rig а ekskursiya qilish; -ichki v а ха lq а r о tr а nsp о rt bil е tl а rini s о tib о lish; -gid (ekskurs о v о dl а r) v а gid-t а rjim о nl а r х izm а ti ko‘rs а tish; -m е hm о n хо n а х izm а tl а ri v а qo‘shimch а j о yl а shtirish v о sit а l а ri х izm а tl а ri ko‘rs а tish; -umumiy о vq а tl а nish k о r хо n а l а ri х izm а tl а ri ko‘rs а tish; - а vt о tr а nsp о rt pr о k а tini а m а lg а о shirish; - хо rijg а chiqish viz а l а rini о lishg а so‘r о vl а rni r а smiyl а shtirish; -sug‘urt а p о lisl а rini s о tish; -sp о rt v а m а d а niy t а dbirl а rg а kirish bil е tl а ri s о tish; -suv е nirl а r, p о cht а о tkritk а l а ri, yo‘l ko‘rs а tkichl а r v а m а rk а l а rni s о tish; -v а lyut а l а rni а lm а shtirish; -turistik v а sp о rt а nj о ml а rini ij а r а g а о lish. А n а shul а rd а n k е lib chiqib, tur а g е ntlikning а s о siy funksiyasi bu tur о p е r а t о rl а r, m е hm о n хо n а v а tr а nsp о rt k о r хо n а l а ri, ekskursiya byur о l а ri, s а yrt о m о sh а

k о r хо n а l а ri v а b о shq а turistik х izm а tl а rni е tk а zib b е ruvchil а r bil а n ul а r ishl а b chiq а dig а n х izm а tl а rni ch а k а n а ха rid о rl а rg а s о tish huquqini о lish m а qs а did а а g е ntlik mun о s а b а tl а rini o‘rn а tishd а n ib о r а t. Buning uchun, ul а r quyid а gi yo‘n а lishd а gi ishl а rni qo‘shimch а r а vishd а а m а lg а о shir а dil а r: -o‘zining turistik х izm а tl а r kichik b о z о rid а h а r а k а tl а nishni t а shkil qilish, Shu m а qs а dd а p о cht а r е kl а m а l а ri, t е l е f о n о rq а li mur о j аа t, sh ах siy а l о q а v а b о shq а l а rd а n f о yd а l а nish; -p о t е nsi а l ха rid о rl а rni s о til а dig а n х izm а tl а r v а ul а rni s о tish t а rtibid а n ха b а rd о r qilish; - ха rid о rl а rni t а nl а ng а n turl а r yoki х izm а tl а rg а t а l а bn о m а о lish v а bu t а l а bn о m а l а rni tur о p е r а t о r yoki b о shq а х izm а tl а r е tk а zib b е ruvchil а rg а ul а rni br о nl а shtirish v а t а sdiql а sh uchun uz а tish; - ха rid о rd а n tur yoki х izm а t uchun to‘l о v h а q q а bul qiling а ni t а sdig‘i о ling а ch, z а rur turistik hujj а tl а r r а smiyl а shtirish v а o‘z v а qtid а tur о p е r а t о rg а yoki b о shq а х izm а t y е tk а zib b е ruvchig а t е gishli summ а o‘tk а zishg а t а qdim etish, хо rijg а turl а rni s о tishd а viz а ni r а smiyl а shtirish h а md а tur о p е r а t о rg а b е rish uchun ха rid о rning хо rijg а chiqish p а sp о rtini q а bul qilish; -tur о p е r а t о r yoki b о shq а х izm а t е tk а zib b е ruvchil а rning t а sh а bbusi bil а n turning o‘zg а rtirilg а ni yoki b е k о r qiling а ni h а qid а gi m а ‘lum о tni ха rid о rg а е tk а zish; - ха rid о rd а n q а bul qiling а n v а tur о p е r а t о rg а yoki b о shq а х izm а tl а rni е tk а zib b е ruvchig а uz а tilg а n ха rid о r t а l а bn о m а l а ri o‘zg а rtirish yoki s о tib о ling а n tur( х izm а t)ni b е k о r qilish; -tur о p е r а t о r yoki b о shq а turistik х izm а tl а rni е tk а zib b е ruvchi о ldid а b а rch а а m а lg а о shirilg а n s о tuvl а r h а qid а munt а z а m his о b о t b е rish; - ха rid о rd а n s о tib о ling а n х izm а tl а rni ― а ‘l о ‖ d а r а j а d а b а j а rilishi bo‘yich а shik о yatl а rni b а rt а r а f etishd а ko‘m а kl а shish; -tur а g е ntlik b о z о rd а gi v а ziyat, turistl а r bildirg а n t а nqidiy fikrl а r v а ist а kl а r to‘g‘risid а ах b о r о tl а r yig‘ а di v а ul а rni tur о p е r а t о r v а b о shq а х izm а t е tk а zib b е ruvchil а rg а uz а tib b о rish.

5. Turistik xizmatlarga bo‘lgan talab o‘zgarishning zamonaviy yo‘nalishlari Talabning zamonaviy rivojlanishi muhim belgisi iste‘molchi fikrlashicha ekologiyani ta‘siridir. Atrof muhitning nozikligi va uning insoniyat jamiyati bilan uzviy yagonaligi inson ongiga singib bormoqda. Ekologik ong Yevropa mamlakatlarida kuchli o’rinni eallab, tadbirkorlarda ham, hukumatlarda ham iqtisodiy siyosatni belgilab beradi. Turistik sayohatlarning tez-tez bo’lishi o’sib, davomiyligi esa qisqarib bormoqda. Sababi, iste‘molchilarning asosiy ta‘tilni «maydalash», deb atalmish holatga intilishi. 1 yilda bir marta uzoq davom etadigan ta‘til o’rniga 2-3 marta qisqa bo’lgan tursayohatlarni ma‘qul deb ko’rishadi. Masalan, 11 kun yozda dam olish, 5-7 kun qishda dam olish hamda bayram kunlari tursayohatlarni amalga oshirish. Asosiyga nisbatan qisqa, lekin samarali bo’lgan ta‘til quyidagi xususiyatlari bilan farq qiladi:  turistlar bir tur – kun ichidagi sarflarning yanada yuqori darajasi;  turistlarning yuqori faolligi va harakatchanligi. Zamonaviy iste‘molchi sayohatdan ko’p yangi taassurotlar olishga intiladi. Bu esa turistik dam olishning jadallaShuviga, uni ekskursiyalar, yurishlar, uchraShuvlar va h.k. bilan boy etishiga olib keladi.

Adabiyotlar ro’yxati 1. Дурович А.П. Маркетинг в туризме: Учеб. пособ. – Минск: Новое знание, 2004. 2. Котлер Ф. Дж Боуэн. Дж. Мейкенз Маркетинг. Гостеприимство. Туризм. Учебник, второе издание. 14. Medlik, Dictionary of Travel, Tourism and Hospitality. Printed and bound in Great Britain by Biddles Ltd – 3 rd ed, 2003. 3. Tuxli е v I.S., G.H. Qudratov, Parda е v M.Q. Turizmni r е jalashtirish. Toshkеnt – «Iqtisod - moliya» 2010. 4. Tuxliyev I.S., A.B.Bektemirov, Z.I.Usmanova. Turizmda strategik marketing Samarqand 2010 y. 5. Kamilova F.K. – «Xalqaro turizm bozori» // O‘quv qo‘llanma, Toshk е nt. TDIU-2001 6. Восколович Н.А. Маркетинг туристских услуг: Учебник. 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2009. – 207 стр. 7. Ветитнев А.М. Интернет-маркетинг санаторно-курортных услуг: Учебное-методической пособие. - М.: Финансы и статистика, 2007. - 160 стр. 8. Дурович, А.П. Маркетинг гостиниц и ресторанов: Учебное пособие. 2- изд. — М.: Новое знание, 2006. — 632 стр. 9. Ефимова О.П. Экономика гостиниц и ресторанов: Учебное пособие.- 4- е. изд. стер.- Минск: Новое знание,2008.392 стр. 10. Kamilova F.K. ―Xalqaro turizm bozori‖. O’quv qo’llanma. Toshkent. TDIU 2007 y. – 164 bet.

Похожие

Xorijiy turizm bozorini rivojlantirish tendensiyalari

Xizmatlar marketingining o‘ziga xos jihatlari

Turizm sohasini boshqarishning tashkiliy tuzilmasi va marketingi

O`zbekistonda loyihalarni boshqarish tendensiyalari

Ekologik turizmni rivojlantirishning zamonaviy tendensiyalari