Товар Маҳсулот - Экономика - Рефераты

Товар Маҳсулот

Загружено в:

02.11.2022

Скачано:

0

Размер:

25.7412109375 KB

Товар Маҳсулот Режа: 1. Риск тушунчасининг моҳияти ва аҳамияти. 2. Рискларнинг IТ билан боғлиқлиги. Тадбиркорлик фаолиятидаги рисклар. 3. Риск менежменти. Риск чегарасини аниқлаш. 4. Риск шароитида қарорлар қабул қилиш. Рискни миқдорий баҳолаш ва аниқлаш усуллари. 5. Рискларни суғурталаш

Ўзбекистон Республикасида бозор муносабатларига ўтишнинг асосий шартларидан бири банклар фаолияти доирасини кенгайтириш ва улар фаолиятининг аҳамиятини оширишдан иборат. Ўзбекистон мустақилликка эришганидан кейин юзага келган мустақил банк тизими соҳасида турли хил банклар очилди ва уларнинг фаолияти тижоратлаша борди. Банкларнинг бозор иқтисодиёти тамойиллари асосида фаолият кўрсатиши, уларнинг келажакдаги иш фаолиятини бугунги фаолият натижаларига боғлиқ қилиб қўяди. Шу жиҳатдан фаолиятини яхши ташкил қила олмаган банк албатта синиши ва ўзининг мижозларига ҳам талофат етказиши муқаррардир. Самарали ташкил қилинган бозор иқтисодиётида маҳсулот ишлаб чиқариш кам харажат қилиш билан, унинг тақсимоти эса бозор талабига асосан амалга оширилади. Рақобат корхоналарнинг харажатларни иложи борича минимум даражагача камайтиришга, товарлар ишлаб чиқаришни стратегик режалаштиришга ва фақат бозор талабига мос келувчи товарлар ишлаб чиқаришга мажбур қилади. Банк фаолиятида рискларнинг юзага келишининг қуйидаги сабаблари мавжуд: - бозорни яхши ўрганмаслик; - ресурсларни жалб қилиш ва уларни жойлаштириш соҳасида маълумотларнинг етарли эмаслиги; - кредитланадиган лойиҳа, объект ва мижозлар тўғрисида, уларнинг молиявий аҳволи тўғрисидаги маълумот ва ахборотларнинг тўлиқ эмаслиги; - тармоқлар фаолияти хусусиятининг инобатга олинмаслиги; - субъектлар ёки мижозларнинг онги, савияси маблағлардан фойдаланиш бўйича билим ва мақсадларининг турли хиллиги ва бошқалар ҳисобланади. Банк риски банк фаолиятини амалга ошириш жараёнида банк маблағларининг бир қисмини йўқотиш, ёки даромад ололмаслик

шароитида ижобий натижага умид қилиб, банк операцияларини (депозит, кредит, инвестиция, валюта) ўтказишдир. Бу таърифда, биринчидан, ҳақиқатда банкларнинг турли операциялари хоҳ у ресурслар жалб қилиш билан боғлиқ операция бўлсин, хоҳ у маблағларни инвестиция қилиш ёки кредит бериш, юқори даромад олиш мақсадида хавфли валюта операцияларини ўтказиш бўлсин - банкнинг барча операциялари унинг маълум бир йўқотишлар билан боғлиқ шароитда эканлиги таъкидланади. Иккинчидан, банк доимо ҳар бир операцияси унга ижобий натижа (даромад) келтиришга умид қилган ҳолда бир турдаги операцияни амалга оширади. Банклар фаолиятининг риск билан боғлиқ бўлиши харажатлар, зарарлар ва йўқотишлар каби категорияларнинг доимий учраб туришини ва улар банк амалиётининг кунлик мониторингида бўлишини тақозо қилади. Банкларда харажатларнинг бўлиши, зарар ёки йўқотишлар булар ўз-ўзидан риск ҳисобланмайди. Бу тушунчаларнинг ҳар бири ўзининг моҳиятига эга. Банкнинг депозитлар, жамғармалар ва бошқа жалб қилинган маблағлар бўйича фоиз тўлаш, бошқа молия-кредит институтларидан жалб қилинган маблағлар учун фоизлар тўлаш, банк ходимлари учун иш ҳақи тўлаш ва бошқа операцион харажатлари билан боғлиқ рисклари қуйидаги шаклларда намоён бўлиши мумкин: бозор иқтисодиётида юз бераётган ўзгаришлар аҳоли жамғармалари бўйича тўланадиган фоиз ставкаларини оширишда, кредит ресурсларининг етарли эмаслиги, кредит ресурсларини сотиб олиш қийматининг ошиши, банк ходимларининг иш ҳақи билан боғлиқ харажатларни ошириш кабиларда ўз ифодасини топади. Банк харажатларининг меъёрдан ошиши, даромад ола олмаслиги банкга зарар олиб келади. Банкнинг зарар кўриши, банк фаолиятида учрайдиган рискларнинг олдини ололмаслик, ундан қоча олмаслик натижасида юзага келади. Банк фаолиятида рисклар келажакда амалга

ошириладиган операцияларни олдиндан обдан таҳлил қилмаслик, ҳолатни яхши ўрганмаслик, маблағларни самарали жойлаштирмаслик, бозор имкониятларига тўғри баҳо бермаслик, банк фаолияти учун салбий натижаларга олиб келиши мумкин бўлган бошқа ҳолатларни олдиндан сеза олмаслик туфайли юзага келиши мумкин. Зарарларнинг юқори бўлиши банкларда йўқотишлар бўлишига олиб келади. Йўқотишлар банк фойдасини камайтирувчи омил ҳисобланиб, у банк фаолиятининг рисклилик даражасига боғлиқ бўлади. Банк фаолияти натижаларига таъсир этиш даражасига кўра банк рискларини бир нечта тоифаларга бўлиш мумкин. Энг асосий белгиларига кўра улар кичик, ўртача ва тўла рискларга бўлинади. Банк рискининг даражаси банк йўқотишларига олиб борувчи воқеалар эҳтимоли билан характерланади. Улар фоизларда ёки муайян коэффициентларда ифодаланади. Чет эл тижорат банклари, жумладан, Британия банклари рискларни 5 тоифага ажратади. Булар: 1. А тоифа - кичик ёки нол риск; 2. Б тоифа - оддий риск; 3. В тоифа - ошган риск; 4. Г тоифа - катта ёки юқори риск; 5. Д тоифа - номақбул риск. Бизда риск тоифаларининг даражаланиши банк активларини риск даражасини ҳисобга олган ҳолда гуруҳлаш кўринишида намоён бўлади. Ҳисоблаш усулига кўра рискларни жами (умумий) ёки айрим рискларни ажратиш мумкин. Умумий риск банк рискининг ҳажми, унинг даромади ва банк ликвидлиги меъёрларига боғлиқ равишда баҳоланади ёки тахмин қилинади. Айрим аниқ риск алоҳида банк операцияси ёки уларнинг гуруҳлари бўйича риск коэффициентлари шкаласи асосида баҳоланади. Таъсир вақтига кўра рискларни ретроспектив, жорий ёки истиқболдаги рискларга ажратиш мумкин. Ретроспектив рисклар банк

фаолиятининг ўтган даврдаги турли рискларга боғлиқлигини ифодалайди ва жорий ҳамда истиқболдаги рискларни баҳолашга ёрдам беради. Рисклар тижорат банкларининг турларига кўра ҳам гуруҳларга бўлинади Универсал тижорат банклари мижозларига улар қайси тармоққа тегишлилигидан қатъи назар, жуда кенг хизмат турларини кўрсатади. Шунинг учун улар деярли барча рискларга учрайди. Бироқ универсал тижорат банкларининг фаолияти бозорнинг юқори даражада диверсификацияланиши билан тавсифланади, яъни баъзи соҳалардан кўрилган зарар бошқаларидан олинган фойда билан қопланиши мумкин. Тармоқ тижорат банклари бирор соҳа билан ўзвий боғлиқ бўлади. Шунинг учун улар учрайдиган рисклар (эркин банк операциялари бўйича рисклардан ташқари) асосан, мижозларининг фаолиятида учрайдиган иқтисодий рискларга боғлиқ бўлади. Ихтисослаштирилган тижорат банклари ўз йўналишидаги, махсус банк операциялари бўйича рискларга ҳам учрайдилар. Ички рисклар банкнинг тури ва хусусиятига, унинг фаолияти, тавсифига ҳамда унинг мижозлари таркибига боғлиқ бўлади. Банк актив операцияларининг рисклари фоиз рисклари даражаси билан боғлиқдир. Бу рисклар банкларнинг ўз фаолияти жараёнида юзага келади. Фоиз рискларининг бошқарилиши актив ва пассивларни бошқарилишидан ташкил топади. Фоиз рискларни бошқаришнинг бир неча тамойиллари мавжуд. Булар қуйидагилар: 1. Банкнинг фоиз маржаси қанча юқори бўлса, фоиз риск даражаси шунча паст бўлади. 2. "Спред" тамойили. Бунда олинган активлар бўйича ўртача тортилган ставка ва тўланган мажбуриятлар бўйича ўртача тортилган ставка ўртасидаги фарқ таҳлил қилинади. Таҳлил учун маълумотлар одатда банкнинг статистик ҳисоботидан олинади.

3. Банкнинг ўзгармас ва сўзиб юрувчи фоиз ставкалари билан балансдан ташқари актив ва пассивларни таҳлил қилишдан иборат. Фоиз рискларининг даражаси қуйидагиларга боғлиқ бўлади: - активлар тўзилишидаги ўзгариш, шу жумладан кредит ва инвестицияларнинг ҳажми, активларнинг қайд қилинган ва сўзиб юрувчи ставкаларда, уларнинг бозордаги нархининг динамикаси. - пассивлар тўзилишидаги ўзгариш, яъни шахсий ва заём маблағларнинг мутаносиблиги, муддатли ва жамғарма депозитлар, фоиз ставкаси динамикаси. Фоиз рисклари даражасини бошқариш ва назорат қилиш учун банк фаолиятининг аниқ бир ҳолатига боғлиқ ҳолда муҳим стратегиялар ишлаб чиқиш лозим. Тижорат банклари фаолиятида портфел рискларига ҳам эътибор бериш лозим. Портфел рисклари қимматли қоғозларнинг алоҳида турлари ҳамда ссудаларнинг барча категориялари бўйича зарар кўриш эҳтимоли билан белгиланади. Портфел рисклари молиявий, ликвид рисклар, тизимли ва тизимсиз рискларларга бўлинади. Молиявий рисклар қуйидагича аниқланиши мумкин: банклар, акциядор жамиятлар, корхона қўшма банклар қанча кўп заём маблағларига эга бўлса, уларнинг акционерларига, таъсисчиларига нисбатан риски шунча юқори бўлади. Шу билан бирга заём маблағлари молиялаштиришнинг муҳим ва асосий манбаи бўлиб ҳисобланади, чунки, бу нарса қўшимча қимматли қорозларни муомалага чиқариш ва сотишга қараганда арзонроққа тушади. Қабул қилинган меъёрларга асосан, қарздорлар учун ўз маблағлари билан жалб қилинган маблағлар ўртасидаги нисбат - қарздорлик коэффициенти (Қк)—0,2-0,3" ўртасида тебраниб туриши лозим. Бу риск левераж риски қимматли қоғозга қўйилган капитал билан даромаднинг белгиланган даражаси ўртасидаги нисбатга, даромаднинг белгиланмаган даражаси билан ва

банкнинг ҳамма асосий ва айланма капиталининг ҳажмига боғлиқ бўлади. XIV.IТ билан боғлиқ рисклар Риск тушунчасининг моҳияти ва аҳамияти. Рискларнинг IТ билан боғлиқлиги. Тадбиркорлик фаолиятидаги рисклар. Риск менежменти. Риск чегарасини аниқлаш. Риск шароитида қарорлар қабул қилиш. Рискни миқдорий баҳолаш ва аниқлаш усуллари. Рискларни суғурталаш Ушбу мавзуни тушунтиришда “Балиқ склети” технологиясидан фойдаланинг. Мавжуд рисклар ва уларни минималлаштиришнинг йўлларини ўрганинг. Диққат топшириқ: IТ билан боғлиқ рискларни сананг ва уларни камайтириш учун олиб бориладиган чора-тадбирларни алоҳида ажратиб кўрсатинг.

Adabiyotlar : 1.С.Н.Усмонов, Ю.Т.Додобоев, А.Худойбердиев. “Тадбиркорлик асослари”. “Фарғона”, 2000 С.С.Ғуломов.“Тадбиркорлик ва кичик бизнес”. Т.:”Шарқ”, 200 3.Э.Эгамбердиев, Ж.Хўжақулов.”Кичик бизнес ва тадбиркорлик”. Т.:”Маънавият”, 2003. 4.В.В.Волгин. “Торгов ы е о перации ”. Москва, 2004 5.Н.В.Ласкина. “Международн ое торговое дело ”. М.:”Экзамен”, 2004 6. ziyonet.uz

Похожие

Маркетингда товар сиёсати

Улгуржи товар айланиши

Маркетингда товар сиёсати

Маҳсулот меҳнат сиғимини таҳлили

Маркетинг тизимида товар сиёсати