Таннархни кальқўляция қилишнинг буюртмали усули - Экономика - Рефераты

Таннархни кальқўляция қилишнинг буюртмали усули

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72 KB

Таннархни кальқўляция қилишнинг буюртмали усули Режа : 1. Таннархни калькуляция қилишнинг буюртмали усули ҳақида тушунча 2. Буюртмали усулга хос ҳисоб ёзувлари 3. Харажатлар даражасини назорат қилиш ва махсулот баҳосини белгилаш тартиби 4. Контракт ва товар партияси таннархини калькуляция қилиш.

1.Таннархни калькуляция қилишнинг буюртмали усули ҳақида тушунча . Калькуляция деб – махсулот ёки ярим таёр махсулотнинг донаси, махсулот тури ва жами товар махсулот ҳолда жараёнлар таннархини аниқлаш учун қўлланиладиган ҳисоб-китобларга айтилади . Калькуляция жараёнида қуйидаги тушунчаларни англаш лозим а) харажатлар ҳисоби абъекти б) калькуляция абъекти в) калькуляция бирлиги Харажатлар ҳисоби объекти бўлиб уларни юзага келиши жойлари турлари бир хил турдаги махсулотларни гуруҳлари бўлиши мумкин Калькуляция объекти бўлиб белгиланган истеъмол қийматига эга бўлган махсулот тури партияси ҳисобланади Калькуляция бирлиги бўлиб - каль ку ляция объектининг ўлчов бирлиги ҳисобланади А. Буюртмаларни таннархини калькуляция қилиш 1) Буюртмаларни таннархини калькуляция қилиш деганда махсус буюртма партияси ва кантракнинг таннархини аниқлаш тушунилади. 2) Бу усул асосан якка ва майда ишлаб чиқариш корхоналарда қўланилади. Масалан махсус ускуналар, асбоблар, эхтиет қисмлар, кийим кечаклар ишлаб чиқариш корхоналари. Агар ҳисобот даврининг охирига келиб буюртмани тугатишга эришилолмаса, уша даврига келиб калькуляция карточкасида йигилган харажатлар тугалланмаган ишлаб чиқариш қийматини беради. Буюртма таннархини дастлаб қилинган ҳисоб-китоблар билан солиштириш режадаги (меъердаги) таннарх билан ҳақиқий таннарх Ўртасида фарқни аниқлаш ва уларни юзага келтирган сабабларни ўрганиш имконини беради . Буюртмали усулга хос ҳисоб ёзувлари

Буюртмали усулга хос саккиз хил бухгалтерия езуви I. Мол етказиб берувчилардан асосий ва ёрдамчи материаллар олинди. Дт Асосий.ва ёрдамчи материаллар Кт Мол етказиб берувчилар. II .ишлаб чиқаришга асосий ва ёрдамчи материалар сарф қилинди. Дт Асосий ишлаб чиқариш Кт Асосий ва ёрдамчи материаллар III . Иш хаки ва унга нисбатан ажратмалар ҳисобланди. Дт Асосий ишлаб чиқариш Кт Иш хаки, ажратмалар. IV . Давр якунига кўра иш хаки берилди Дт Ишчи ва хизматчилар Кт Касса. V . Бошқа ишлаб чиқариш устама харажатлар қилинди. Дт Устама харажатлар счети Кт Устама харажатлар VI Устама харажатларни буюртмалар бўйича тақсимлаш Дт Асосий ишлаб чиқариш (буюртмалар бўйича) Кт Устама харажатлар счети. VII . Буюртмани тугатилиши ва тайёр махсулот олиниши. Дт Тайёр махсулот Кт Асосий ишлаб чиқариш . VIII . Махсулотни сотиш ва унинг таннархини ҳисобдан чиқариш. А) Дт Дебиторлар Кт. Сотишдан олинган даромад. Б) Дт .Сотилган махсулот таннархи. Кт. Тайёр махсулот Харажатлар даражасини назорат қилиш ва махсулот баҳосини белгилаш тартиби

Устама харажатларни тақсимлашнинг меъерий ставкасидаги ноаниқлик окибатлари Бизнесда махсулот аниқ белгилаш муҳим роль уйнайди. Аммо шартнома тузиш жараёнида буютмани баҳосини аниқлашда (ноаниқлик) кийинчилик тугдирадиган ҳолат устама харажатларни қоплашдир. Дастлабки ҳисоб–китобларда ноаниқликларга йўл куйиш бизнесга қуйидаги сабаларга кўра зарар етказиши мумкин: - агар буюртманинг баҳоси ошириб кўрсатилган бўлса, буюртмачилар бошқа ишлаб чиқаришни излаб коладилар. - агар буюртманинг баҳоси камайтириб кўрсатилган бўлса, сотишдан олинган тушум барча қилинган харажатларни қоплаш ва тегишли фойдани олиш имконини бермайди. Ишлаб чиқариш. хажмини баҳолашдаги хатолик устама харажатларни тақсимлашни меъерий ставкаси ишлаб чиқариш хажмини баҳолашга асосланган. Агар хақиқатдаги ишлаб чиқариш хажми кўтилган даражадан сезиларли тарзда юқори ёки паст бўлса, дастлабки ҳисоб китоблар ва ундан чиқдики, сотиш баҳоси ноаниқ бўлади. Харажатлар даражасини назорат қилиш Назоратни амалга оширишда қуйидаги элементлар қўл келади: а). Мукаммал наряд - буюртмалар. Улар материал, иш кучи, асосий воситалар холидаги ресурсларни олиш ва ишлатиш хуқуқини беради. б). Материалларни қўшимча чиқаришга талабнома бериш. Бундай талабномалар уларни ишлатиш зарурати кўрсатилган махсус хужатлар таъкдим қилингандагина кондирилади. в). Технологик карталар. Ҳар бир наряд заказ технологик карталар билан таъминланади. Унда муомалаларни амалга ошириш тартиби, ҳар бир операциани бажариш учун

кетадиган вақт келтирилади. Хақиқатда сарфланган вақт алоҳида ҳисобга олинади ва меъёрий вақтдан четга чиқиш сабабларини аниқлаш имкони тугилади. г). Мунтазам ҳисобот. Юқорида тилга олинган хужжатлар ортиқча сарфланган ресурслар ва уларни юзага келтирган сабабларнинг таҳлилини кўрсатувчи ҳисобот тузиш учун асос бўлиб хизмат қилади. Мақсад йўл қўйилган камчиликларни келгусида такрорламаслик. Буюртмаларнинг фойдалилиги ва баҳони белгилаш 1).Махсус буюртмаларни бажаришига ихтисослашган корхоналар раҳбарлари, турли буюртмалар (ишлар)нинг фойдалилик даражаларини солиштиришга қизиқадилар. Бу уларга ўз навбатида: - фойдалилик даражаси юқорирок буюртмаларни танлаб олиш; паст рентабелли буюртмалардан вос кечиш, ҳамда субпудратчиларни жалб қилиш. - фойдалилиги турлича бўлган буюртмалар Ўртасида оптимал нисбатни ўрнатиш бўйича бошқарув қарорлари қабул қилиш имконини беради. 2). Баҳони белгилаш мақсадида эгри харажатларни ҳисобга олмаган ҳолда асосан тўғри харажатлар ва янги даромадга асосланиш тўғрироги ҳисобланади. Лекин бу ҳолатда ҳам доимий харажатларни назорат қилиш биринчи даражали бўлиб колаверади. Контракт ва товар партияси таннархини калькуляция қилиш. Б. Товар партиясини таннархини кал ьку ляция қилиш 1. Айрим турдаги товарлар ( масалан уй-рўзгор электор анжомлари ) ишлаб чиқариш корхона товар партиясининг таннархини кал ьку ляция қилиш усулини қўллашлари мумкин. Харажатларни ҳисобга олиш тизими бу усулда ҳам буюртмани таннархини аниқлаш мос келади. Ягона фарқи шундаки, бу усулда харажатлар махсулот донасига эмас, ишлаб чиқариш

нарядга ҳисобланади. Буюртма тугаллангандан кейин эса товар партиясига кетган харажатлар махсулотларнинг сонига бўлинса, ҳар бирини таннархи аниқланади . 3 . Партиянинг оптимал миқдори . 1) Махсулолар партиялаб ишлаб чиқариладиган, кейин омборга топширилиб сотилиши ёки белгиланган консрукцияни тайёрлашда ишлатилишини кўтиши жараёнида муаммо бўладиган ҳолат зарур бўлган деталлар сонини аниқлашдан иборат 2) Бу масалани ечиш учун қуйидаги ҳолатларни ҳисобга олиш лозим. истеъмол меёри (нормаси) сақлаш харажатлари ишлаб чиқариш линияларини йигиш ва ўрнатиш кетадиган вақт станоклар, иш кучининг унумдорлик даражаси. 3) Оптимал партия миқдори (ОПМ) нинг дастлабки ҳисоб – китобларнинг ёрдамида аниқлаш мумкин: таблица маълумотлари асосида; махсулот донасининг энг паст таннархини топиш мақсадида турли миқдордаги партиялар учун аниқланган махсулот донасининг таннархини ҳисоблаш; график таҳлил асосида; графика ишлаб чиқариш ва сақлаш харажатлари тўғрисида маълумотлари жойлаштириб солиштириш. формула орқалиx Cr y ОПМ 3 * 23  бунда: С r – йиллик эхтиёж, 3 у -ўрнатиш ва бўзиш харажатлари 3 x – сақлаш харажатлари В. Контракт таннархини калькуляция қилиш. 1) бу усулда ҳар бир контракт калькуляция бўлими бўлиб ҳисобланади. Шунинг учун бухгалтерияда ҳар бир контракт учун алоҳида счёт очилиб,

барча харажатлар шу счётларда жамланиб боради. 2) контрактни бажариш билан боғлиқ харажатлар қуйидагилардан иборат: материаллар Ишлаб чиқариш ишчиларнинг иш хаки ва ажратмалр шу контракт учун сотиб олинган ускуналар кийимати ёки бошқа контракт ускуналар қиймати бошқа харажатлар - эгри харажатлар 3 Эксперт хулосаси ва ушлаб туриладиган сумма А) Ҳар бир контрактнинг суммаси ижрочи ва буюртмачи Ўртасидаги келишув натижаларига кўра белгиланади. Б) Агар контрактни бажариш муддати бир неча йилларга чўзиладиган ҳолатларда ижрочи бажарган ишчи мос ҳолда контрактнинг умумий суммасидаги тегишли қисмини бўлиб–бўлиб олиши ҳам мумкин. В) Тўлов қуйидаги тартибда амалга оширилади: - Эксперт хулосаси. Контракт бўйича ишни бажарилишига караб буюртмачининг эксперт хулоса бериб туради. Бу хулоса бажарилган ишнинг қисмини буюртмачи томонидан тан олинганлигини билдириб, қисман тўлов учун асос бўлиб хизмат қилади. - Ушлаб туриладиган сумма . Контрактни бажариш жараёнида ижрочи эксперт хулосаларида кўрсатилган ва тасдиқланган суммаларнигина олади. Амалиетда буюртмачи томонидан «ушлаб туриладиган сумма» деган тушунча қўланилади. Бу сумма ижрочи томонидан контракт бўйича барча ишлар бажарилиб, камчиликлар тугатилгандан кегингина тўланиши мумкин. 4) Тўланмаган контрактлар бўйича даромадни тан олиш . А) Амалиетда ушбу йўналиш бўйича даромадни тан олишнинг 2 усули қўлланилиши мумкин: Даромад контракт бажарилгандан кейин тан олинади. Даромад иш бажарилишига мўтаносиб тан олиб борилади.

Б) Контракт бўйича даромадни қисман тан олиб бориши жараёнида қуйидаги ҳолатга эътиборга олиниши лозим: - Оралик даромадни тан олишдан аввал, муваффакиятли тугалланишга аниқ ишонч бўлиши лозим. - Даромад бажарилган ишга нисбатан муносиб равишда тан олиши лозим. Контракт бўйича юзага келиши мумкин бўлган ҳар қандай зарарларга нисбатан зурлик билан чора кўриб борилиши лозим. 5). Оралик даромадни ҳисоблаш жараёни. Тугалланмаган контракт бўйича даромадни ҳисоблаш жараёни 5та кадамдан иборат: 1 – кадам. Контрактнинг умумий қийматини аниқланг (а) 2 – кадам. Контрактни бажариш пайтида юзага келиши мумкин бўлган жами харажатларни ҳисобланг (б) 3 – кадам. Контракт бўйича олиниши кўтилаетган дароматни аниқланг (а-б) 4 – кадам. Бажарилган ишга нисбатан тан олиши мумкин бўлган дароматни аниқланг, у қуйидаги формула орқали топилади. ОД = 5 – кадам. Тугалланмаган контрактга тегишли дароматни аниқланг. У м ў лжалдаги даромаддан ўтган даврлар учун ҳисобланган ва тан олинган даромадлар суммасини айириб топилади. Ишлаб чиқариш чиқиндилари ва уларни қайта ишлаш. Эксперт хулосасига к ў ра бажарилган иш киймати Контрактнинг умумий киймати Х м ў лжалдаги даромад

Ишлаб чиқариш чиқиндиларига ишлаб чиқариш жараёнида ишлатилиб технологик жараёнлар таъсирида юзага келган ва ўз истеъмол қийматини йўқотган хом ашё, материаллар, ярим фабрикатларнинг қолдиқларига айтилади. Чиқиндилар қайтариладиган ва кайтирилмайдиган чиқиндиларга бўлинади. Қайтариладиган чиқиндилар деб ўзида ва бошқа корхоналарда ишлатилиши мумкун бўлган чиқиндиларга айтилади. Қайтарилмайдиган чиқиндилар деб эса ўз қийматини батамом йўқотиш ва амалиётда фойдаланиб бўлмайдиган чиқиндиларга айтилади. Чиқиндилар ҳисобини ташкил қилишнинг бошланғич шарти бўлиб, уларни аниқлаш ва махсулот таннархига таъсирини тўғри белгилашдан иборат. Жумладан ишлаб чиқаришдан чиқиндилар қабул қилиш миқдорининг ортиши махсулот таннархининг пасайишига олиб келади. Аммо, уларнинг мавжудлиги, ҳамда улушининг катталиги ишлаб чиқариш технологиясида мавжуд камчиликлардан далолат беради. Бундан ташқари, чиқиндиларни тўлиқ тарзда қабул қилиб олиш ва улардан самарали фойдаланиш корхонанинг охирги молиявий натижаларига таъсир кўрсатади. Ишлаб чиқариш чиқиндилари моддий активларнинг бир қисми сифатида бухгалтерия ҳисобининг объекти бўлиб ҳисобланади. Уларни ҳисобига олиш методикаси эса технология ва ишлаб чиқаришни ташкил қилишни хусусияти, чиқиндилар турлари, олиш усуллари, кейинчалик сақлаш усуллари халк хўжалиги учун киммати ва бошқа тарафларига боғлиқ бўлади Аммо, улардан ташқари барча саноат ишлаб чиқаришлари учун умумий бўлган ва чиқиндиларни ҳисобга олишда эътиборга олиниши лозим бўлган тамойиллар борки, уларга риоя қилмаслик чиқиндилар тўғрисидаги бир қисм ахборотни йўқотишига, демак уларни бошқаришни самародорлигини пасайишига олиб келади. Бу тамойилларга қуйидагилар киради: қабул қилишнинг мажбурлиги

харакатланишнинг аниқ ҳисоби илмий асосланган баҳолаш қайта ишлаш жараёнининг ҳисоби сотиш жараёнининг ҳисоби чиқиндилар миқдори ва қийматининг махсулот таннархига таъсири чиқиндилардан самарали фойдаланиш ҳисоби

Фойдаланилган адабиётлар рўйхати 1. И.А.Каримов. Ўзбекистон иқтисодий ислоҳотларни чуқурлаштириш йўлида. Т., Ўзбекистон, 1995. 2. И.А.Каримов. Ўзбекистон - бозор муносабатларига ўтшнинг ўзига хос йўли. Т., Ўзбекистон, 1995. 3. И.А.Каримов. Ўзбекистоннинг сиёсий-ижтимоий ва иқтисодий истиқболининг тамойиллари. Т., Ўзбекистон, 1995. 4. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонун. 1990 йил 31 октябр. - Ўзбекистон ССР Олий Советининг Ведомостлари, 1990 йил №31-33. 5. Ўзбекистон Республикасида Мулкчилик тўғрисидаги қонунга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш ҳақида Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 май қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг ахборотномаси, 1993 йил, 5-сон. 6. Ўзбекистон Республикасидаги корхоналар тўғрисидаги қонун. 1991 йил 15 феврал - Ўзбекистон Республикаси қонун ва фармонлари. Т. “Ўзбекистон” - 1992. 7. Ўзбекистон Республикасининг Кооперация тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1991 йил 8-сон. 8. Ўзбекистон Республикасининг ташқи иқтисодий фаолият тўғрисидаги 1991 йил 14 июн қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1991 йил 8- сон. 9. Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1991 йил 19 ноябр

қонуни. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 1992 йил, 1-сон. 10. Монополистик фаолиятни чеклаш тўғрисида Ўзбекистон Республикасининг 1992 йил 2 июл қонуни. - Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси. 1992 йил, 10-сон. 11. www.ziyonet.uz 12. www.nur.uz

Похожие

Таннархни калькуляция қилишнинг жараёнли усули

Буюртмали калькуляция қилиш усули (ордер жоб cостинг)

Харажатларни тўлиқ тақсимлаб ва ўзгарувчан харажатлар бўйича таннархни калькуляция қилиш усули

Маҳсулот таннархи турлари, таркиби ва уларни аниқлаш (калкуляция қилиш) усуллари

Ишлаб чикаришдаги нобудгарчиликлар, тугалламаган ишлаб чикариш ва махсулот таннархни калpкулация килиш