Стратегик бошқариш жараёни - Экономика - Рефераты

Стратегик бошқариш жараёни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

233.5 KB

Стратегик бошқариш жараёни Режа: 1. Стратегия ва стратегик менежментнинг мазмуни. 2. Стратегик менежментнинг беш вазифаси. а) стратегик кўриш ва компания миссиясини аниқлаш б) мақсадни аниқлаш в) стратегия яратиш г) стратегияни амалга ошириш д) фаолиятни бахолаш, янги йўналашларни тахлил қилиш, тузатишлар киритиш 3. Стратегик бошқариш жараёнининг таърифи. 4. Стратегик бошқариш ижрочилари. 5. Стратегик режалаштириш ва унинг афзалликлари.

Стратегия - бу қандайдир бошқа тарзда эмас, айнан белгиланган тарзда харакат қилиш мажбуриятидир. Шерон М. Остер 1  . Стратегия ва стратегик менежментнинг мазмуни. Стратегия умумий тарзда фирманинг мавқеини мустахкамлаш, истеъмолчиларнинг талабларини қондириш ва қўйилган мақсадларга эришишга қаратилган бошқариш режасидир. Аниқ стратегияни танлаш - ривожланишнинг мумкин бўлган турли йўллари ва усуллари ичидан энг мақбулини танлаб олиш демакдир. Фирмани бошқариш режаси қуйидаги асосий функция ва бўлинмаларни ўз ичига олади: таъминот, ишлаб чиқариш, молия маркетинг, ходимлар, илмий тадқиқотлар ва ишланмалар. Стратегик танлаш - бу бизнес ечимлар ва рақобатга бардошлилик харакатларини ягона тизимга боглаш демакдир. Стратегияни ишлаб чиқиш менежерларнинг асосий функцияларидан биридир. Баъзи менежерлар кучли стратегия ишлаб чиқадилар, бироқ уни хаётга тадбиқ эта олмайдилар. Бошқалари ўртача стратегия ишлаб чиқадилар ва уни мохирона амалга оширадилар. Стратегия қанчалик яхши ўйланган ва мохирона амалга оширилган бўлса, компаниянинг мавқеи шунчалик кучаяди. Бошқариш яхши ташкил этилган компаниялар хам кутилмаган нохуш вазиятларга дуч келади. Пировард натижада яхши стратегия бозорда кучли мавқени эгаллаш, кутилмаган холатларга, кучли рақобатга ва ички муаммоларга қарамай муваффақиятли ишлашга замин яратади.

«Менежмент асослари» курсидан бизга маълумки, менежмент қуйидагиларни аниқлашдан иборатдир: -«биз қаердамиз?» - «қаёққа кетяпмиз?» - фаолиятимизнинг мақсадлари қандай?» - мақсадга эришиш йўллари қандай ?» - оптимал йўлни танлаш мезонлари нималардан иборат? - пировард натижа қандай бўлиши керак? Бу саволларнинг жавоблари келгуси бошқарув циклларида фойдаланиш учун мақсад ва натижаларни аниқлаш учун ўта мухимдир. Стратегик менежмент компаниянинг узоқ муддатли мақсадлар ва фаолиятига таъаллуқлидир. Айтиш мумкинки, стратегияни (харакатлар тарзини) ва унинг аниқ воситаларини ифодалаш бошқарувнинг негизини ташкил қилади ва компанияда менежментнинг яхши йўлга қўйилганлигини кўрсатувчи энг тўғри белги бўлиб хизмат қилади. Стратегик менежментнинг мазмуни қуйидагилардан иборат: - фирма бизнесининг йўналиш ва асосий мақсадларни белгилаб олиш; - фирманинг ташқи муҳитини таҳлил қилиш; - ундаги ички вазиятни таҳлил қилиш; - фирма ёки хўжаликнинг ўрта бўғинларида стратегияни танлаш ва ишлаб чиқиш; - диверсияланган фирманинг портфелини таҳлил қилиш; - унинг ташкилий структурасини лойиҳалаш; - интеграция даражасини ва бошқарув тизимини танлаш; - «стратегия - структура - назорат» мажмуасини бошқариш, - фирма фаолиятининг баъзи соҳалардаги сиёсатини ва унинг феъл - атвор меъёрларни белгилаш,

- компания стратегия ва натижаларининг тескари алоқасини таъминлаш, - стратегияни, структурани ва бошқарувни такомиллаштириш. Буларнинг барчаси 1 - расмда келтирилган. Стратегия - ташкилотнинг ташкилий вазифа ва мақсадларига эришишда фойдаланиладиган ташкилий хатти - харакатлар ва бошқарувга ёндашувлари тарзидир. Бизнес сохасини белгилаш, мақсадни белгилаш, қисқа ва узоқ муддатли вазифаларни (дастурларни) аниқлаш, мақсадга эришиш стратегиясини белгилаб олиш стратегик режани ташкил қилади. 2  Стратегик менежментнинг бешта вазифаси. Фирма стратегиясини яратиш ўзаро боглиқ 5 та қисмдан иборат: 1) тижорат фаолиятининг турини аниқлаш ва фирма ривожланишининг йўналишини белгилаш, яъни мақсадни аниқлаб узоқ муддатли истиқболни белгилаш; 2) умумий мақсадларни ишнинг аниқ йўналишларига айлантириш; 3) кўзланган кўрсаткичларга эришиш учун танланган режани мохирона амалга ошириш; 4) танланган стратегияни самарали ижро этиш; 5) бажарилган ишни бахолаш, бозордаги вазиятни тахлил қилиш, фаолиятнинг узоқ муддатли асосий йўналишларига, мақсадларга, стратегияга ёки уни амалга ошириш усулларига тузатишлар, янги ғоялар киритиш . 1-расм. Стратегик менежментнинг мазмуни Фирма бизнесининг йўналиши ва асосий ма қ садлари.

Стратегик танловТаш қ и тахлил Ички тахлил Хўжаликнинг ўрта бўғинларидаги стратегия ва тармо қ тузилиши Фирма даражасидаги стратегия. (вертикал интеграция, диверсификация, глобаль стратегия) Хўжаликнинг ўрта бўғинлари портфели тахлили, кириш ва чи қ иш стратегияси. Ташкилий тузилмани танлаш Мажаролар, сиёсатлар ва уларнинг ўзгариши Ташкилий бош қ арув ва назоратни танлаш Стратегия, тузилиши ва таркиби Қ айта ало қ а

А) Компания стратегиясининг асосий масаласи қуйидагича: «Компаниямизни биз қандай тасаввур қиламиз, нима қилмоқчимиз ва нимага эришмоқчимиз ?» «Биз киммиз, нима қиляпмиз ва қаёққа кетяпмиз»- деган саволнинг жавоби фирманинг йўналишини белгилаб, кучли ўзига хосликни ишлаб чиқиш имконини беради. Компания нима қилаётгани ва нима қилмоқчи эканлиги компаниянинг миссиясини англатади. Менежер ўз компаниясининг бозордаги ўрнини қандай тасаввур қилиши эса компаниянинг стратегик кўришини шакллантиради. Менежерларнинг асосий функцияси қуйидагилардан иборат: режалаштириш ташкил этиш мотивация назорат қилиш Б) Аниқ мақсадларни белгилаш компания миссиясининг умумий таърифидан ишнинг аниқ режаларига ўтиш имконини беради. Қўйилган мақсад биз истаган натижадан иборат бўлади. Агар яхши натижаларга эришмоқчи бўлсангиз ўз олдингизга яхши мақсадлар қўйинг. Мақсадлар қисқа муддатли ва узоқ муддатли бўлади. Мақсадлар яна молиявий ва стратегик бўлади. Молиявий мақсадлар мажбурийдир, чунки, молиявий маблағлар етишмаса компания танг ахволга тушиб қолади. Стратегик мақсадлар компаниянинг бозордаги рақобат мавқеини кучайтиришга қаратилади. Молиявий мақсадлар фойда хажми, сармоялардан қайтим, нақд пул тушуми, дивидендлар каби кўрсаткичларни кўпайтиришга қаратилади. Стратегик мақсадларга эса фирманинг рақобатга бардошлилигини ошириш, бунинг натижасида ривожланишнинг юқорироқ суръатларига, бозордаги салмогини оширишга , паст харажатларга эришишга, фирманинг обрўсини оширишга қаратилган бўлади.

В) Мақсадлар - бу натижалардир, стратегия эса уларга эришиш йўлларидир. Стратегияни аниқлаш учун корхонанинг ички холати ва ташқи омиллар ўрганилиши лозим. Компаниянинг стратегияси одатда қуйидагилардан иборат бўлади: 1) чуқур ўйланган, мақсадга қаратилган харакатлар; 2) воқеаларнинг кутилмаган ривожи ва кучайган рақобат курашига жавоб бериш; Стратегия - бу фақатгина менежерлар аввалроқ ўйлаб чиққан харакатлар эмас , балки кутилмаган вазиятларда киритилши лозим бўлган тузатишлардир. Стратегияни ишлаб чиқиш учун тадбиркорлик истеъдоди ва фикрлашнинг стратегик тарзи бўлиши керак. Стратегияни ишлаб чиқиш махорати менежернинг тадбиркорлик истеъдодига боглиқ. Менежернинг тадбиркорлик махоратини белгилаш мезони унинг янги стратегик имкониятларни кўра билиши ва янгиликларга ўчлилигидир. Тадбиркорлик истеъдодига эга бўлган менежерлар одатда биринчи қалдиргочлар бўладилар. Улар янгиликларни тез ўзлаштириб оладилар, таваккалчи бўладилар ва кескин янги стратегиялар яратадилар. Компания стратегиясига тузатишлар киритиш меъёрдаги оддий холат хисобланади. Баъзан стратегияга ўзгартириш киритиш зарур бўлиб қолади. Камдан - кам холлардагина компания стратегияси вақт синовидан ўта олади. Стратегияни қандай қилиб яхшилаш мумкин , деган савол менежерни хеч қачон тарк этмаслиги лозим. Шунинг учун стратегияни ишлаб чиқиш динамик жараёндир. Компания стратегияси қатор саволларга жавоблардан иборат бўлади. Бу саволлар қ уйидагилардан иборат: - ишни қ андай ривожлантириш керак ?

- мижозларни қ андай қ илиб қ аноатлантириш керак ? - рақиблардан қандай қ илиб ўзиб кетиш мумкин ? - ўзгарувчан бозор шароитларига қандай жавоб бериш лозим ? - компаниянинг айрим функционал бўлинмаларини қандай бошкариш керак? - молиявий ва стратегик мақсадларга қандай қилиб эришиш мумкин ? Стратегик кўриш ва компания миссиясини ишлаб чиқиш, мақсадларни аниқлаш ва ва стратегияни танлаш - бу компаниянинг ривожланиш йўналишини белгилашдаги асосий вазифалардир. Кечикиб тузилган стратегик режалар ёки ўз вақтида киритилмаган тузатишлар хеч қандай натижа бермайди. Г) Стратегияни амалга ошириш ишлари маъмурий вазифаларга кириб, қуйидагилардан иборат :стратегияни муваффақиятли бажариш учун ташкилий имкониятлар яратиш; - маблагларни фойдали жойлаштириш учун бюджетни бошқариш; - фирма стратегиясини амалга оширишни таъминлайдиган сиёсатни белгилаш; - хизматчиларнинг янада самаралироқ ишлашлари учун рагбатлантириш; - эришиладиган натижалар ва мукофотлар хажмини бир - бирига боғлаш; - компанияда белгиланган вазифаларни бажариш учун қулай мухит яратиш; - компания персоналини таъминловчи ички шароитларни яратиш, яъни хар бир персоналнинг стратегик ролини самарали ижро этиш шароитларини яратиш;

- ишни доимий яхшилаш учун энг илгор тажрибалардан фойдаланиш; - ички рахбарликни таъминлаш; Д ) Юқоридаги 4 та вазифалар бир неча бор кайта кўриб чиқилади, чунки янги юзага келадиган холатлар тузатишлар киритишни талаб қилади. Ў тган тажрибалар ва компаниянинг истиқбол мақсадлари ўзгаришлар киритилиши мумкин. Стратегияни муваффақиятли амалга ошириш йўлларини ахтариш доимий хисобланади. Стратегияни амалга оширишда баъзи қ исмлари кераксиз бўлиб, уларни ўзгартириш керак бўлади. 3. Стратегик бошқариш жараёнининг таърифи. Юқорида кўриб ўтилган стратегик бошқариш вазифаларининг хар бири доимий тахлил ва қарорлар қабул қилишни талаб этади: ишни белгиланган йўналишда давом эттириш керакми ёки унга ўзгартиришлар киритиш керакми? Чунки стратегик менежмент доимий харакатдаги жараёндир. 1) Бу беш вазифа бир - биридан ажралган холда бўлмай , улар ўзаро узвий богланган. Масалан, компаниянинг миссияларига боглиқ масалалар мауйян мақсадлар билан жипс богланган; 2) бу беш вазифа алохида холда амалга оширилмайди; 3) стратегияни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш огир жараён хисобланади ва менежерлардан турли хил харакатларни талаб қилади; 4) стратегик менежментга доимий етарли эътибор бериш стратегияни такомиллаштириш зарурияти ва уни амалга ошириш усулларини янгилаш стратегиянинг сифати, самарадорлигини ошириш учун хар бир ходимдан талаб қилинади. Стратегик бошқарувнинг асосий босқичлари. Стратегик бошқарувнинг асосий босқичлари қуйидагилардан иборат:

1. Бизнес сохасини аниқлаш ва фирманинг асосий мақсадини ишлаб чиқиш. 2. Фирманинг асл мақсадини алохида узоқ муддатли ва қисқа муддатли фаолият мақсадларига айлантириш. 3. Фаолият мақсадларига эришиш стратегиясини белгилаш. 4. Стратегияни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш 5. Фаолиятни бахолаш, вазиятни кузатиб бориш ва унга тузатишлар киритиш. Бу босқичлар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик 3 - расмда кўрсатилган. 3 - расм. Стратегик менежмент жараёни 4. Стратегик бошқариш ижрочилари. Фирманинг ижрочи директори стратегия бўйича энг таъсирли ва жавобгар менежер бўлиб хисобланади. Асосий директор лавозими вазифаларини қўювчи функцияларни бажаришни кўзда тутади. У мақсадларни белгилайди, стратегияни, уни бажариш йўлларини ишлаб чиқади. 1-бос қ ич 2-бос қ ич 3-бос қ ич 4-бос қ ич 5-бос қ ич Зарурат бўлганда қ айта кўриб чи қ иш Зарурат бўлганда қайта кўриб чиқиш Яхшиланиш Яхшиланиш Зарурат бўлганда 1-4-бос қ ичларга қ айтиш

Ишлаб чиқариш, маркетинг, молия, кадрлар ва бошқа функциялар бўйича вице - президентлар хам стратегия ишлаб чиқадилар ва уни амалга ошириш бўйича жавобгар хисобланадилар. Хар бир менежер ўзининг жавобгарлик сохаси бўйича стратегияни ишлаб чиқиш ва унинг бажарилишини кузатиб боради. Диверсификацияли компанияларда бир неча тармоқларда бошқарув талаб этилиб, стратегия бўйича менежерларнинг 4 даражаси мавжуд бўлади: - ижрочи директор ёки юқори бошқарув погонаси рахбари; - алохида корхоналарнинг фойда ва зарарлари учун жавобгар менежерлар; - муайян ишлаб чиқариш бўлинмаси бўйича функционал менежерлар; - асосий оператив бўлинмалар ва регионал бўлимлар менежерлари; Хусусий компаниялар ва корхоналарда одатда стратегия бўйича битта ёки иккита менежер мавжуд бўлади. Стратегик менежерга қўйиладиган асосий талаблар. Бугунги кундаги мураккаб ва тез ўзгарувчан вазиятда рақобатлашиш учун фирма стратегияни ишлаб чиқишни бошқарувчиларни - стратегик менежерларни аниқлаб олиши лозим. Уларнинг вазифаси - бутун ташкилот фаолиятининг маълум бир йўналишда боришини таъминлашдир (улар кўпинча комплекс менежерлар деб аталади). Улар бизнеснинг айрим функцияларининг (ходимлар, таъминот, ишлаб чиқариш, савдо, мижозларга хизмат кўрсатиш, хисоб) бажарилишини таъминлайдиган функционал менежерлардан фарқ қилади ва бутун ташкилотни стратегик жихатдан бошқариб, компанияда ўзига хос ўрин эгаллайди. Э.Враппнинг фикрича (Чикаго университети), энг омадли стратегик менежерлар қуйидаги хислатларга эга бўлиши керак:

- кўп нарсадан яхши хабардор бўлишлари, - ўз вақти ва энергиясини бошқара олишлари, -яхши сиёсатчи бўлишлари (консенсус топа олишлари), -экспертларга ўхшаб «бир нарсага ёпишиб олмасликлари», -дастурни хусусий йўналишларда илгари сура олишлари лозим. Кўп нарсадан хабардор бўлиш бошқарувнинг турли поғоналарида кенг кўламли бошқарув қарорларини қабул қила олишга имкон беради. Менежерлар ташкилотнинг турли қисмларида ахборот манбалари тармоғини ташкил қилишлари керак, бу уларга оператив воқеликдан хабардор бўлиб туришга имкон беради. Улар ўз вақти ва энергиясини турли ишлар, қарорлар ва муаммолар ўртасида тўгри тақсимлай олишлари керак. Улар қачон жавобгарликни тақсимлаш кераклиги, қайси пайтда эса хусусий муаммоларга аралашиш кераклигини билишлари лозим. Яхши сиёсатчи ўз фикрлари асосида консенсус топа олиш санъатини эгаллаган бўлиши, уларни ўз обрўси билан илгари суриш учун босим кўрсатмаслиги керак. У диктатор эмас, балки коалициянинг аъзоси ёки рахбари сифатида иш тутиши лозим. Ўзгарувчан дунё стратегик менежердан мослашувчанликни талаб қилади. У маневрларга ва вужудга келган вазиятга мослашишга тайёр туриши керак. Бу эса фирма маълум бир мақсадларсиз иш тутса - да, бироқ уларни ўзгартиришга тайёр туриши кераклигини англатади. 5. Стратегик режалаштириш ва унинг афзалликлари . Стратегик режалаштириш булимининг роли ва вазифалари ахборотлар туплаш ва уларни ишлаш, стратегияни хар йили кайта куриб чикиш тизимини яратиш ва келажакда уни бошкаришдан иборат булади. Директорлар кенгаши мухим стратегик йуналишларни куриб чикади ва

юкори бошкарув тизими тавсия этган стратегик режаларни расмий жихатдан тасдиклайди. Мана шу маросим давомида кенгаш охир-окибатда кабул килинган стратегия учун жавобгар булади. Директорлар кенгашининг вазифаси - бу барча корхоналар етарли даражада тахлил килиб ва куриб чикилганлигига хамда таклиф этилган стратегик чора- тадбирлар мавжуд вариантлардан энг яхшиси эканлигига ишонч хосил килишдан иборатдир. Стратегик режалаштиришнинг афзалликлари: 1.Ишни ташкил этишни стратегиянинг «биз нима килиш учун харакат килаяпмиз ва нимага эришяпмиз?» деган асосий аспектга йуналтирилганлигини таъминлаш; 2.Вужудга келаётган узгаришлар, янги имкониятлар ва тахдид солаётган тенденцияларга менежерларнинг янада аник реакция курсатиш зарурияти; 3.Капитал куйилмалар ва персонал сонини кенгайтиришнинг мукобил вариантларини бахолаш, яъни ресурсларни стратегик асосланган ва юкори рентабелли лойихаларга окилона йуналтириш имконияти; 4.Бошкаришнинг барча даражалари рахбарларини карорларини бирлаштириш имконияти; 5.Фаол рахбарликка яхши имкониятлар яратадиган ва узгаришларга пассив реакция курсатиш тенденцияларига каршилик киладиган мухитни яратиш.

Фойдаланилиш учун адабиётлар: 1.Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори. Хусусийлаштирилган корхоналарни корпоратив бошқаришни такомиллайштириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 22 апрель, №85. (3197). 2. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 3. И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 4.И.А.Каримов Бош мақсадими – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этиш дир. Т.: Ўзбекистон, 2005 5.И.А. Каримов Ўзбекистон XXI – асрга интилмоқда. Т.: Ўзбекистон 1999 й. 6. Вачугов Д.Д. под ред. Д. Д. Вачугова. Практикум по менеджменту: деловые игры. Высшая школа, 2004 7. И.Б. Гурков Стратегический менеджмент организации. М.: ТЕИС, 2004 8. Зуб Анатолий Тимофеевич. Стратегический менеджмент: Теория и практика. М.: Аспект Пресс, 2004 9. Под ред. Львова Д.С.,Гранберг А.Г. Стратегическое управление: регион, город, предприятие. М.:ЗАО «Экономика», 2004 10.Юлдашев Н.К., Болтабоев М.Р., Рихсимбоев О.К., Ганиев Б.О. Стратегик менежмент. Укув кулланма.- Т.: ТДИУ,2003,С.102 11. Н.К. Юлдашев , О.С. Козоков Менеджмент . Т.: Фан, 2004 12. Лепла Д.Ф. Стратегии развития Бренда. М.: 2004 13. Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма

«Класс», 2004 14. Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 15. Трэттон Линда Живая стратегия. 2003 16. Попов С.А. Стратегический менеджмент: Видение-вожнее чем знания. М.: Дело, 2003 17. Викханский “Стратегические управление” М, “Экономика” 2003г. 18. А.А.Томпсон, Адж. Стрикленд. “Стратегический менеджмент” М., “Банки и биржи” 2002г. 19. И.Ансофф. стратегически управление М., «Экономика» 1998гг. 20. Клифф Баумен. Основы стратегического менеджмента. М., « Банки и биржи» 1997гг. 21. www.ecsoman.edu.ru - Россия Федерация олий œšув юртларида ўқитилаётган фанлар бўйича ўқув-услубий комплекслар. 22. www . sunny . ccas . ru – Жа ҳ он кутубхоналари сервери. 45 та мамлакатнинг 1000 орти қ кутубхоналарига киришни таъминлайди. 2 3 . www . torg . uz 2 4 . www . uzbussines . unitech . uz

Похожие

Инновацион фирмаларни стратегик бошқариш

Маркетингни бошқариш жараёни

Стратегик лойиҳаларни бошқариш. Асосий тушунчалар ва концептуал асослар

Стратегик режалаштириш

Стратегик режалаштириш