Savdo korxonalarida foydani boshqarish. - Экономика - Рефераты

Savdo korxonalarida foydani boshqarish.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60 KB

Savdo korxonalarida foydani boshqarish. Reja: 1. Savdo korxonasida foydaning turlari va uni shakllantirish mexanizmi. 2. Foydani rejalashtirish. 3. Foyda rejasining bajarilishi tahlil qilish.

1. Savdo korxonasida foydaning turlari va uni shakllantirish mexanizmi. Savdo menejmentining iqtisodiy funksiyalari ichida eng asosiy ahamiyat foydani boshqarishga qaratilgan bo‘ladi. Bu unda savdo korxonasining barcha xo‘jalik faoliyatlarining natijalari jamlanishi bilan izoxlanadi. Bundan tashqari foyda o‘z-o‘zini moliyalash tamoyillari tizimida savdo korxonasi rivojini ta’min etuvchi ichki manba sifatida namoyon bo‘ladi. Foyda o‘z iqtisodiy mazmuniga ko‘ra savdo xodimlari tomonidan yaratilgan va ular manfaati uchun foydalaniladigan daromad bo‘lib, har bir korxonaning xo‘jalik faoliyatini kengaytirish va halq farovonligining yaxshilanishiga sarflanayotgan mamlakat sof daromadiga qo‘shayotgan hissasini ifodalaydi. Savdo korxonalari foydasining ma’lum qismi umumdavlat ehtiyojlarini qondirish uchun davlat budjetiga kelib tushsa, qolgan qismi xo‘jalik faoliyatini yanada kengaytirish, mehnatga haq to‘lash fondini kengaytirish va boshqa maqsadlarda korxona ixtiyorida qoladi. Undan tashqari chakana tovar aylalishi sur’atlarini yanada jadallashtirish va savdo madaniyatini oshirish, moddiy-texnika bazasini rivojlantirish, xodimlarni rag‘batlantirish maqsadlarida foydalanishga qaratilgai. Foyda miqdori yalpi daromad summasidan muomala harajatlari chegarilib aniqlanadi. Foyda miqdoriga ta’sir etuvchi eng asosiy omillar quyidagilardir: 1. Tovar aylanishi hajmidagi o‘zgarishlar. 2. O‘rtacha yalpi daromad darajasining o‘zgarishi. 3. O‘rtacha muomala harajatlari darajasining o‘zgarishi. Tovar aylanishi hajmining foydaga ta’sirini hisoblash uchun tovar aylanish hajmida bo‘lgan farqni rejadagi rentabellik darajasiga ko‘paytirib, yuzga bo‘linadi yoki tovar aylanishi bo‘yicha rejani ortish bilan yoki kam bajarilgan foizni rejadagi foyda miqdoriga ko‘paytirib, yuzga bo‘linadi. O‘rtacha daraja o‘zgarishining foydaga ta’sirini aniqlash uchun o‘rtacha yalpi daromad darajasidagi farqni hisobot yilidagi tovar aylanishi hajmiga

ko‘paytirib, yuzga bo‘linadi. O‘rtacha yalpi daromad harajatlari darajasi o‘zgarishining foydaga ta’sirini hisoblash uchun o‘rtacha muomala harajatlari darajasidagi farqni hisobot yilidagi tovar aylanishi hajmiga ko‘paytirib, yuzga bo‘linadi. Savdo korxonasi butun xo‘jalik faoliyatining umumiy samarasini ifodalovchi foydaning asosiy turi balans foydasidir. U o‘zida savdo korxonasining barcha xo‘jalik faoliyatidan keladigan foydalar summasini mujassamlashtiradi va ushbu faoliyatning quyidagi natijalarini namoyon etadi: 1) Tovar va savdo xizmatlari (savdo faoliyati)dan tushadigan foyda; 2) Nosavdo faoliyati mahsulotlarini sotish foydasi; 3) Boshqa mulklarni sotishdan keladigan foyda; 4) Savdo operatsiyalaridan boshqa operatsiyalar foydasi. Balans foydasi va foyda hisobidan to‘lanadigan soliq to‘lovlari orasidagi farq savdo korxonasining sof foydasini yoki uning ixtiyorida qoladigan foydani ifodalaydi. Savdo korxonasi balans foydasi tarkibida uning vujudga kelishining asosiy elementi savdo faoliyati foydasidir. Shu boisdan ham savdo korxonasi foydasini boshqarishning eng asosiy qismi foydaning aynan shu turini boshqarish bilan bog‘liq. Savdo korxonasi savdo faoliyatining balans foydasini shakllantirish tizimi 15-rasmdagi sxemada tasvirlangan. CVR tizimi ko‘magida tovar sotish foydasini shakllantirishni boshqarish jarayonida savdo korxonasi qator masalalarni hal qiladi: 1. Bezarar savdo faoliyatini ta’minlaydigan tovarlar sotilishi hajmini aniqlash. 2. Tovar aylanishi hajmi, daromadlar va muomala harajatlarining berilgan rejalashtirilgan qiymatlarida tovarlarni sotish balans foydasi rejalashtirilgan summasini aniqlash (bu masala tovar savdosi balans foydasining maqsadli summasi berilganda zarur tovar aylanishi hajmini topish deb teskari ham berilishi mumkin). 3. Doimiy va o‘zgaruvchan muomala harajatlari munosabatini

muvofiqlashtirishda tovarlar sotilishi balans foydasi o‘sishining mumkin bo‘lgan natijalarini aniqlash. Korxonadagi doimiy va o‘zgaruvchan muomala harajatlari nisbati operatsion deveridj nomini olgan. Shu bilan birga tovar sotish hajmining keyingi oshirilib borishida (zararsizlik nuqtasi oshib o‘tilgandan keyin) A-korxona B-korxonaga nisbatan tovar aylanishining bir birlik oshishida ko‘proq foyda oladi. Bu doimiy harajatlar hisobidan A-korxonada ularning tovar aylanishi va sof foydaga nisbatan darajasi ko‘proq darajada tushib borishiga bog‘liq (shu bilan birga boshqa teng sharoitlarda balans foydasi summasi oshirib boriladi). Bu bog‘liqlik darajasi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanishi mumkii: ОЛС= АБф АСд бунда: OLS - operatsion leveridj samaradorligi ABF - balans foyda summasi o‘sishi, %da DSD ~ sof daromad hajmi o‘sishi, %da. Shunday qilib savdo korxonasida "harajatlar, sotish hajmi va foydaning o‘zaro bog‘liqligi" tizimidan foydalanilgan holda foyda summasi shakllanishini boshqarish mexanizmi uning quyidagi asosiy ko‘rsatkichlarga bog‘likligiga asoslangan: a) tovarlar sotilishi hajmiga; b) sof daromad summasi va darajasiga; v) o‘zgaruvchan muomala harajatlari summasi va darajasiga; g) doimiy muomala harajatlari summasiga; d) doimiy va o‘zgaruvchan muomala harajatlari nisbatiga. Bu ko‘rsatkichlar ularga ta’sir qilib zarur natijalarni olish mumkin bo‘lgan tovarlar sotilishi foydasi summasini shakllantirishning asosiy omillari sifatida qaralishi mumkin. 2. Foydani rejalashtirish.

Savdo korxonasini boshqarish tizimida foydani rejalashtirishga asosiy o‘rin beriladi. U quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: (16-chizma) 16-chizma. Korxonada foydani shakllantirishning bosqichlari. 1. Korxona foydasining ^isobot davridagi taulili. Tahlilning asosiy maqsadi hisobot davrida foydaning shakllanishi va taqsimlanishining asosiy sur’atlarini va bu harakatni keltirib chiqargan asosiy omillarni aniqlash. Tahlilning birinchi bosqichida korxona balans foydasi umumiy summasi o‘zgarishi va hisobot davrida uning tovar aylanishiga nisbatan o‘zgarishi darajasi ko‘rib chiqiladi, bu ko‘rsatkichlarning erishilgan amaliy qiymatlarining rejadagisidan chetlanishi aniqlanadi. Tahlilning ikkinchi bosqichida korxona balans foydasining uning asosiy turlari bo‘yicha tarkibi ko‘rib chiqiladi. Bunda asosiy e’tibor korxonada tovarlar sotilishi umumiy summasi, darajasi va ulushi o‘zgarishiga qaratiladi. Tahlilning uchinchi bosqichida korxonaning alohida ma’suliyat markazlari bo‘yicha foyda shakllantirilishi ko‘rsatkichlari ko‘rib chiqiladi. Bu tahlil jarayonida foyda turlarining (savdo va nosavdo faoliyati bo‘yicha) amalda erishilgai summasi va darajasining rejalashtirilgan ko‘rsatkichlardan chetlanishlari darajasi o‘rnatiladi. Tahlilning to‘rtinchi bosqichida hisobot davrida tovar sotishdan olingan foyda summasiga ta’sir ko‘rsatgan asosiy omillar o‘rganib chiqiladi. Bunday tahlil predmeti birinchi navbatda oldin ko‘rib o‘tilgan "harajatlar, sotuv hajmi va foyda bog‘liqligi" tizimining omillari hisoblanadi. Ular keyingi davrda tovar sotilishi foydasining mumkin bo‘lgan o‘sishi darajasini topish imkonini beradi. Tahlilning beshinchi bosqichida korxonada foyda ishlatilishining asosiy yo‘nalishlari ko‘rib chiqiladi. Bu maqsadlarda balans foydasi summasi korxona ixtiyorida qolgan foyda summasini (sof foyda) aniqlash uchun bu manba hisobidan to‘lanadigan soliq to‘lovlaridan "tozalanadi". Sof foyda tarkibida rejalashtirilgan

davrda foyda ishlatilishi alohida yo‘nalishlarining asosiy shakllari, summalari va ulushlari ko‘rib chiqiladi. Bu summalar korxona rivojlanishini moliyaviy ta’minlanishi baholaydi. Tahlil natijalari keyingi davrda foydaning reja ko‘rsatkichlari aniqlanishining asosiy sharti bo‘lib hisoblanadi. 2. Foyda shakllanishini rejalashtirish. Foydaning rejali summasini hisoblash uni rejalashtirishning eng ma’suliyatli bosqichi hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich rejalashtirilishi foydaning faqat tovarlar sotilishi va boshqa mulkni sotish bilan bog‘liq turlari bo‘yicha amalga oshiriladi. Savdo operatsiyalaridan boshqa operatsiyalar foydasi summasi savdo korxonalarida rejalashtirilmaydi. Rejalashtirish jarayonida asosiy e’tibor tovarlar sotilishi foydasi summasiga qaratiladi. Bu ko‘rsatkich hisobi quyidagi asosiy usullar qo‘llanilishiga aoslanadi: a) daromadlar va muomala harajatlari summalarining oldin aniqdangan reja ko‘rsatkichlari; b) tovarlar sotilishining oldingi aniqlangan reja ko‘rsatkichi; v) tovar aylanishi rentabelligining o‘rtacha darajasi; g) foyda maqsadli summasining shakllantirilishi. a) daromadlar va muomala harajatlari summalarining oldin aniqlangan reja ko‘rsatkichlariga asoslangan tovarlar sotilishidan keladigan foyda summasini rejalashtirish usuli savdo faoliyati foydasi summasiii hisoblashda foydaning maqsadli summasi ko‘rsatkichi ishlatilmagan hollarda qo‘llapiladi. Bu holda foyda hisobi modeli quyidagicha bo‘ladi: bunda: BFr - tovar sotishdan olingan balans foydaning rejalashtirilgan summasi DSR - savdo faoliyati daromadlarining rejalashtirilgan summasi MXR - muomala harajatlarining rejalashtirilgan summasi Dqqs- qo‘shilgan qiymat solig‘i darajasi (savdo korxonasi daromadlari hisobidan to‘lanadigai boshqa soliklar ham), %da.

b) Tovarlar sotilishining oldin aniqlangan reja ko‘rsatkichiga asoslangan holda tovarlar sotilishi foydasi summasini rejalashtirish usuli "harajatlar, savdo hajmi va foyda bog‘liqligi" tizimiga asoslangan. Bu holda foydani hisoblash modeli quyidagacha bo‘ladi: bunda: BFr - tovarlar sotilishi balans foydasining rejalashtirilgan summasi; SR - tovarlar sotilishiiiig rejali hajmi; Szn - zararsizlik nuqtasiga erishishni ta’minlovchi tovarlar sotilishi hajmi; Dsd — tovar aylapishiga nisbatan tovarlar sotilishi sof daromadlari darajasi, %da; Duzg.x. - tovar aylanishiga nisbatan o‘zgaruvchan muomala harajatlari darajasi, %da. Bu hisob jarayonida zararsizlik nuqtasiga erishishni ta’minlaydigan tovarlar sotilishi hajmi aniqlanganligi sababli, parallel ravishda xavfsizlik (moliyaviy mustahkamlik) chegarasi va koeffitsiyentlari ko‘rsatkichlari ham aniqlanishi mumkin. v) Tovar aylanishi rentabelligining o‘rtacha darajasiga asoslangan holda tovarlar sotilishi foydasi summasini rejalashtirish usuli savdo korxonalarida ishlatiladigan eng sodda va eng keng qo‘llaniladigan usul hisoblanadi. Unda bor yo‘g‘i ikki ko‘rsatkich ishlatiladi: tovarlar sotilishining rejalashtirilgan hajmi (SR) va reja davrida tovar aylanishining o‘rtacha rentabelligi darajasi (DTR, % da). Bularning oxirgisi uning hisobot davridagi daromadlilik va harajatlilikning kutilayotgan o‘zgarishlarini hisobga olgan holda to‘g‘rilangan qiymatlari asosida aniqlanadi. Bu holda hisob modeli quyidagicha: bunda: BFR - tovarlar sotilishidan olingan balans foydaning rejalashtirilgan summasi; С Р ва Д ТР - юқорида айтиб ўтилган кўрсаткичлар

г) Foydaning maqsadli summasi shakllantirilishiga asoslangan tovarlar sotilishi foydasi rejalashtirilgan summasini rejalashtirish usuli savdo korxonasining keyingi davrdagi strategik rivojlanish maqsadlari bilan eng yuqori bog‘liklikni ta’minlaydi. Bu hisobning asosi korxona ixtiyorida qoladigan foyda (sof foyda) hisobidan shakllantiriladigan o‘z moliyaviy zahiralariga bo‘lgan talabni oldindan aniqlash hisoblanadi. Hisob bu talabning har bir elementi bo‘yicha olib boriladi (ishlab chiqarish rivojlanishi; mulk egalariga daromad to‘lanishi; xodimlarni qo‘shimcha moddiy rag‘batlantirish va b.). Korxona ixtiyorida qoladigan foyda hisobidan shakllantiriladigan mablag‘larga bo‘lgan umumiy talab o‘zida korxonaning rejalashtirilgan davridagi sof foydasining maqsadli miqdorini ifodalaydi. Bu holda tovar sotilishidan olingan balans foydaning maqsadli summasini hisoblash modeli quyidagacha bo‘ladi: bu yerda : BFM - rejalashtirilgan davr uchun tovar sotilishidan olingan balans foydaning maqsadli summasi; SFM - rejalashtirilgan davrda korxona sof foydasining maqsadli summasi; DFS ~ Foyda solig‘i darajasi (foyda hisobidan to‘lanadigan boshqa soliq to‘lovlarining ham), %da Bu hisob usulining asosiy vazifasi shundaki, uning asosida olingan foyda ko‘rsatkichi savdo korxonasini rivojlantirishning muhim maqsadli yo‘nalishlaridan biri sifatida qaraladi va boshqa muhim iqtisodiy ko‘rsatkichlarni rivojlantirishning asosiy elementi bo‘lib xizmat qiladi. Boshqacha qilib aytganda keyingi davrda korxonaning strategik rivojlanishini foydaning maqsadli summasini rejalashtirish butun asosiy ko‘rsatkichlar tizimida o‘z aksini topadi. Shunday qilib hisoblarning tanlangan usulidan kelib chiqib tovarlar sotilishidan olinadigan foyda summasini shakllantirishni rejalashtirish korxonaning butun iqtisodiy rejalashtirishning yakunlovchi yoki boshlang‘ich bosqichi sifatida qaralishi mumkin.

Tayanch iboralar: Foydani boshqarish, foyda miqdori, sof foyda, balans foyda, umumiy daromad, muomala harajatlari, zararsizlik nuqtasi, sof daromad, maqsadli foyda, tovar aylanish hajmi, moliyaviy mustahkamlik, foydani rsjalashtirish, foydani shakllantirish, foydani taqsimlash, rentabellik darajasi, soliq to‘lovlari, foyda solig‘i, soliqqa tortish, soliqni o‘zgarishlari, soliq kalendari, soliq siyosati, tijorat bitimlari, tovarlar partiyasi, qo‘shilgan qiymat solig‘i.

Adabiyotlar: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Ўзбекистон иқтисодиётида хусусий секторнинг улуши ва аҳамиятини тубдан ошириш чора-тадбирлари тўғрисида. «Халқ сўзи», 2003 йил 28 январь. №23, (3135). 2. И.А.Каримов «Озод ва обод ватан, эркин ва фаровон хаёт приовард максадимиз» Т.: «Узбекистон» 2000. 3. Бланк И.А. «Торговый менеджмент», «Украинско-финский институт менеджмента и бизнеса». Киев 1997 г. 4 Лукашевич В.В. «Основы менеджмента в торговле», Москва, «Экономика» 1998 г. 5. Хисрик Р., Джексон Р. «Торговля и менеджмент», Москва, «Филин» 1995 г. 6. Гревнов А.И. и др. «Совершенствование управления торговлей», Москва, «Экономика» 1990 г. 7. Торговое дело: Экономика, маркетинг, организация. М.: Инфра-М, 2002, С.560 8. Том Хопкинс. Исскуство торговать. М.:2002, С.416 9. Петров П.В., Соломатин А.Н.Экономика товарного обращения. М.: Инфа-М, 2001, С.220 10. Поведение потребителя. Практикум. Минск. Новое знание, 2002, С.123 11. Коммерческо-посредническая деятельность на товарном рынке. Учебник под ред. Проф. А.В.Зверьянова. Екатеринбург,2002, С.560 12. Юлдашев Н.К., Козоков О.С. Менежмент. Т.: Фан, 2004, С.213 13. Вергилес Э.В. Менеджмент (практические навыки): Учеб. пособие – М. 2004.-80с. 14. Воронина Э.М. Менеджмент предприятия и организации: Учебно- практ. пособ. - М.: 2004.-256 с. 1 5 .Босчаева З. Н. Управление экономическим ростом. М.: ЗАО «

Экономикс», 2004 1 6 .Развитие организации и Н R -менеджмент. М.: Независимая фирма «Класс», 2004 1 7 .Майкл У. 50 Методик менеджмента. 2004 18 .Волгин В.В. Тор говые операции. М.: 2004 19 .Ласкина Н.В. Международное торговое дело. М.: Экономика, 2004 20. www . edu . ru 21. www . economics . ru 22. www.torg.uz 23. www.uzbussines.unitech.uz 24. www.cer.uz

Похожие

Savdo korxonalarida chakana savdo aylanmasi

Savdo korxonalarini daromadlarini boshqarish

Savdo korxonalarini daromadparini boshqarish

Savdo korxonalarini daromadlarini boshqarish

Savdo korxonalarida tovar aylanishining Iqtisodiy asoslari.