Савдо фаолиятининг турлари - Экономика - Рефераты

Савдо фаолиятининг турлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

86 KB

Савдо фаолиятининг турлари. Режа: 1. Тижорат фаолияти тушунчаси, тамойиллари, мақсад ва вазифалари 2. Улгуржи ва чакана савдони ташкил этишда тижорат иши 3. Биржа , кўргазма ва кимошди савдосининг моқияти.

3.1. Тижорат фаолияти тушунчаси, тамойиллари, мақсад ва вазифалари Тижорат фаолиятининг асосий мазмунини очиб бериш, маълум тушунтириш тузилмасини, яъни тижорат фаолияти билан боқлиқ бўлган атама ва тушунчаларни ишлатишни талаб этади. “Тижорат” сўзи лотинча сўздан келиб чиқиб, савдо, савдо муомаласи, савдо айланмаси деган маънони билдиради. Тижорат фаолияти иқтисодий жиҳатдан савдога нисбатан кенгроқ тушунчадир, савдо асосида доимо тижорат ётсада, лекин ҳар қачон ҳам тижорат фаолияти фақат савдо билан боқлиқ бўлавермайди. Кўпинча юридик шахслар тижорат фаолияти соқасида тайёрлов, ишлаб чиқариш, қурилиш, инвестицион ва бошқа тадбиркорлик фаолиятининг мураккаб мажмуасини амалга оширадилар. Тижоратнинг одоб этикаси нуқтаи назаридан ҳам, тижорат йўлида қўйилган мақсадларга эришиш манфаати нуқтаи назаридан ҳам эгалланиши зарур бўлган бозорнинг бошқа субъектларининг ҳаракат ва манфаатларини тўла ҳисобга олиш - тижорат фаоляитининг асосий тамойили ҳисобланади. Бундан ташқари, тижорат фаолятининг қўйидаги тамойиллари мавжуд: - бозор иқтисодиёти вазиятни ҳисобга олган ҳолда тижорат эгалувчанлиги; - тижоратнинг энг афзал йў лл арини ажрата билиш; - тижорат қарорларини қабул қилишда маркетинг тамойилларини фаол ишлатиш; - тижорат таваккалчилиги ва уларнинг оқибатларини олдиндан кўра билаш; - савдо шартномалари бўйича мажбуриятларни бажариш жавобгарлигини ошириш. Тижорат-воситачилик фаолиятида амалга ошириладиган операциялар икки турга бўлинади: ишлаб чиқариш ва тижорат турлари. Ишлаб чиқариш тури – бу юкларни ҳаракати, уларнинг сақланиши,

туширилиши, транспортировка қилиш, қадоқлаш, навларга бўлиш, ўраш ва бошҳалар билан боқлиқ бўлган жараёнлардир. Тижорат тури – бу қиймат шаклининг алмашинуви, яъни товарларнинг олди- сотдиси ва алмашинуви билан боқлиқ бўлган жараёндир. Тижорат турларига бозор тадқиқотларини ташкил этиш, инфратузилманинг ва асосий рақобатчиларни бақолаш, рекламани шакллантиришларни киритиш мумкин. Тижорат-воситачилик фаолияти уч асосий вазифа ҳал қилингандагина фойдали бўлади: 1). Нафақат ички ва ташқи бозор, балки, уларнинг иқтисодий ривожланиш тенденцияларини баҳолашга имкон берадиган, ҳам конъюнктура характеридаги, ҳам статистик маълумотлар банкини ўз ичига олган тижорат ахборотларини йиғиш ва тарқатишнинг доимий ишлаб турувчи тизимларини яратиш. 2). Маҳсулот етказиб бериш ва сервис хизматлари бўйича шартнома мажбуриятларини ўз вақтида бажариш мақсадида бозор инфратузилмасининг асосий элесентларини шакллантиришга имкон берувчи моддий-техника базасини – омборлар тизими, транспорт, алоқа ва коммуникациялар яратиш. 3). Мижозлар жалб қилиш вазифасини ўз вақтида бажаришни таъминловчи менежер ва савдо агентларини тайёрлаш ва қайта ўқитишни узлуксиз амалга ошириш. 3.2. Улгуржи ва чакана савдони ташкил этишда тижорат иши Тижорат –воситачилик фаолиятининг асосий йўналишлари ичида улгуржи ва чикана савдо иши биринси ўринда туради. Улгуржи савдо – олди-с о тди шартномаси қатнашчилари ўртасидаги эркин муносабатларининг муҳим бўлаги қисобланиб, бу актни йирик қажмда ва

катта товар партияларида амалга оширади. Улгуржи савдо, уни амалга оширишнинг асосий тамойилларига риоя қилингандагина кенг ривож топиши мумкин: 1. Унинг ишлаши учун ресурслар асосини яратиш, яъни харидорларнинг тўловга қобил талабини ифодаловчи пул маблақлари билан товар массаси ўртасидаги мувозанатга эришиш. 2. ҳамкорликни эркин танлаш ва савдо шартномасини муваффақиятли амалга ошириш учун тижорат алоҳаларини шакллантиришга эркин имкон берувчи зарур бозор тузилмаси унсурларини яратиш. 3. Улгуржи савдонинг барча босқичларида харидорлар талабини тўла қондиришга максимал фойда олишга ҳаратилган моддий рақбатлантириш ва жавобгарлик унсурларини ўз ичига олган молия-нарх тизимини шакллантириш. Иқтисодни тижоратлаштириш жараёнида товарларни сотишнинг муҳим шаклларидан бўлган сакана савдо алоқида аҳамиятга эга. Чакана савдо корхоналарида товарларни харидорларга унчалик катта бўлмаган миқдорларда сотади, яъни товар айланишини якунига етказади. Харидорларга сервис хизматини кўрсатишга ҳаратилган бундай савдони ташкил этиш учун махсус савдо хоналари, асбоб-анжомлар ва мосламалар зарурдир. Бунда чакана савдо харидорларнинг тез ўзгариб турувчи талаб ва қоқишларига ҳараб тезда мослашиш имкониятига эга бўлган савдо ассортиментининг танланиши ва шаклланиши бўйича катта ишни талаб қилади. Чакана савдонинг бошқа шаклларидан ўз дўконлари, павильонлари ва дўконларининг ҳудудий тарқоқлиги билан ажралиб туради. Тижорат ишини чакана савдо доирасида тўқри ташкил этиш товар айланишини ўсишига, ақоли талабини етарли даражада қондиришга ва

тижорат муваффақиятига эришишга ёрдам беради. 3. 4. Биржа , кўргазма ва кимошди савдосининг мо ҳ ияти. Улгуржи савдонинг хилма-хил шакллари орасида энг асосийларидан бири биржа савдоси ҳисобланади. Савдонинг бу шакли ташкилий жиҳатдан расмийлаштирилган доимий бозор орҳали бошҳарилади. Бу бозорда қимматбаҳо қоғозлар, валюта ёки стандартлар ва товар намуналари бўйича улгуржи савдо амалга оширилади. Биржа савдоси бозор нархлари шаклланишининг ва бозор ҳолати ҳақида тижорат ахбороти олишнинг асосий манбаи бўлиб ҳисобланади. Биржа савдосида операциялар залига савдо катнашчилари кирадилар . Уларга биржа иш тажрибасига эга шу ишга махсус ёллаб олинган ходимлар ва хамда биржа комитетлари вакиллари кирадилар.Улар ўз навбатида брокерлар, диллерлар, трейдерлар, клерк ва маклерлардан иборат.Булардан ташкари операциялар залига ; биржа ходимлари бош ижрочи раис, идора раиси, биржа кенгашининг маъсул аъзоси давлат комиссари ва хамда биржа кенгаши томонидан рухсат этилган бошка кишилар кирадилар. Биржа воситачиси ўз доимий мижозларини шакллантириш учун харакат килиб , уларнинг манфаатлари учун биржада товарлар сотиб олади ва сотади. Биржа воситачиси доимий мижоз бўлмаган корхона ва ташкилотлар учун хам савдо битими тузиши мумкин . Биржа товарларни сотиш, сотиб олиш ва ёки уларни бошка товарлар билан алмаштириш операциялари факат биржа воситачилари томонидангина амалга оширилади. Уларга қуйидагиар киради: Брокерлар - ўз хизматлари учун чегиртма хақ олувчи биржа аъзолари бўлиб, улар мижозлар буюртмалари бўйича товар сотиш ва харид килиш бўйича савдо контрактларини тузди.

Даллол ёки диллер- ўз ҳисоби ёки ўз номидан биржа воситачисига олиб берувчи, биржа аъзоси. Улар биржада ўз жойларига эга бўлиб кот и ровка ишларини амалга оширдилар. Уларни даромадлари сотиб олиш ва сотиш нархлари тафовутидан хамда валюта ва қимматли коғозлар курсларини ўзгаришидан иборатдир. Трейдерлар - бу биржа аъзолари бўлиб, ўзлари учун савдо киладилар. Маклерлар - бокерлардан фарқли ўлароқ фақат ўз ҳисобидан ва фақат ўзи учун товар сотади ва сотиб олади. Маклерлар биржада савдони бошқаради. Клерклар - биржа залида турли мажбуриятларни бажариб юрувчи хизматчи. Бутун савдо битими биржа залида амалга оширилади . Биржа залига хамма иштирокчилар си қ иши керак . Хорижий биржалар операциялар залига 2-3 минг киши бемалол си қ адиган бўлиб хар-бир савдо қатнашчиси учун қўлай иш шароити яратилган. У кабина ёки секцияларга бўлинган бўлади. Дунёнинг кўпчилик биржаларида биржа савдоси бир неча товарлар билан бир вактда секциялара бирданига олиб борилади. Битимлар имзолаш учун хар бир секциялар катта зал са қ нидан пастроқ бўлган нисбатан кичик майдонча ажратилади. Бообрў фирмани вакили бўлган брокер одатда биржа чу қ урчасининг баландроқ бос қ ичини эгаллайди. Унинг қў лида кўпгина буюртмалари бўлиб, уни хамма савдогарларни куриб туриши керак бўлади. Трейдерлар жойи чукурликнинг энг паст ёки пастки бос қ ичлари қ исобланади. Чу қ урликда брокер ва трейдерлар орасида фа қ ат нарх қ исобини олиб борувчи клерк хизматкор бўлади. Унда рация бўлиб хар бир акция нархи ўзгаришини рация ор ҳал и эълон қ илиши керак. Хорижий биржалар элетрон табло деворларида факат битим нархларини акс эттирибгина колмай биржадаги бошка моллар, бошка товар валюта ва фонд

биржаларидан маълумотлар, хатто нарх харакатларига таъсир этувчи об- қ аво , товар ортирилиши, сиёсий а қ вол во қ еалар ва бошкалар хақидаги маълумотлар бериб борилади. Брокерлар одатда савдо залига савдо бошланишига 30 дакика қолганда йиқиладилар. Уларни хар бири қўлида савдодаги товарлар рўйхати, нархи, буюртма хажми идора ёки омбор жойлашган жой , товар еиказиб бериш хақидаги маълумотлар ёзилган махсус варакалар билан таъминланган бўладилар. Хар бир товар секциясида уч маротаба бонг урилиб савдо бошланганлиги эълон қ илинади. Биржа савдоси ошкора ташкил этилади. Таклифларга охирги маъ қ уллаган кимса битим томони қ исобланади. Яъни таклиф талаб нархи билан мос келганини товар эса сотилганини билдиради. Секцияда савдони биржа маклери олиб боради.Аввал тез сотилиши керак бўлган реал мавжуд товарлар билан иш бошланади. Кейин эса таклифлар бўйича форвард (яъни хисоб-китоблари битм куни эмас бир оз вакт утганан кейин ва бошка шартлар биан ) операциялари бўйича бимлар тузилади. ҳар бир секцияда савдо қўйидаги тартибда олиб борилади. Даставвал маклер ушбу биржа кунида савдога қўйган барча товарлар рўйхатини ўқийди. Маклер рўйхатни ўқиётган пайтда битим учун зарур товарлар топган брокерлар қўлларидаги гувохномаларини баланд кўтарадилар. Маклер дарқол товарни сотувга чиҳараётган брокерлик идора раҳамини айтади. Брокер идораси вакили ҳаракатни тасдиқламаса ( ёки шу пайтда шу ерда булмаса, ёки мудраб колса ) товар савдодан олиб ташланади ва брокер биржага келмаанлиги учун биржага жарима тўлайди. Ундан с ў нг маклер бошқа товар турига ў тади. Бутун рўйхат ўқиб бўлингач кичик танаффус эълон қилинади. Кейин бонг бир марта урилгандан сўнг ишнинг иккинчи кисми, брокерлар таклифлари мухокамасига ўтилади. Хар бир брокерик таклифининг муқокамаси икки кисмдан иборат бўлади.

Муҳокаманинг иккинчи кисмида секцияга йиқилган харидор брокерларнинг муқобил ( карама-карши таклифлари) муқокама қилинади. Брокер харидорлар товар харид қилиш шартларини эълон қилади. Бу шартар товар қ ажми ва нархи хусусида бўлади. Агар битим яна имзоланмаса маклер сотувга қў йилган товарлар рўйхатини кейинги позисиясини му қ окамасига ўтади. Кўргазма савдоси – ишлаб чиқариш мақсадларига мўлжалланган ва кенг истеъмол товарларининг намуналарини кўриш ва танлаб олишдан сўнг амалга ошириладиган олди-сотди актларини такомиллаштириш орҳали қисқа вақт ичида вақти-вақти билан такрорланиб турадиган жараёндир. Кўргазма савдосининг характерли аломатларига қуйидагилар киради: - тақдим этилган намуналар бўйича товарлар улгуржи савдоси; - савдолар даврийлиги; - савдо қилиш вақти ва жойларини олдиндан аниқлаш; - сотувчи ва харидорларнинг бир вақтда ва оммавий қатнашуви.

Адабиётлар 1.С.Н.Усмонов, Ю.Т.Додобоев, А.Худойбердиев. “Тадбиркорлик асослари”. “Фарғона”, 2000 2.С.С.Ғуломов.“Тадбиркорлик ва кичик бизнес”. Т.:”Шарқ”, 2002. 3.Э.Эгамбердиев, Ж.Хўжақулов.”Кичик бизнес ва тадбиркорлик”. Т.:”Маънавият”, 2003. 4.В.В.Волгин. “Торгов ы е о перации ”. Москва, 2004 5.Н.В.Ласкина. “Международн ое торговое дело ”. М.:”Экзамен”, 2004 6. www.cer.ru 7. www.uz.bussines.unitech.uz 8. www.torg.uz 9. www.edu.ru

Похожие

Савдо шартномалари ва уларнинг турлари

Савдо корхоналарида чакана савдо айланмаси

Савдо воситачилик тизими

Савдо менежментининг стратегияси.

Савдо корхоналарининг ресурслари