Sanoatda zamonaviy boshqaruv tizimi - Экономика - Рефераты

Sanoatda zamonaviy boshqaruv tizimi

Загружено в:

16.11.2022

Скачано:

0

Размер:

37.625 KB

Sanoatda zamonaviy boshqaruv tizimi Reja: 1. Boshqaruv obyektiv zarurat va maqsadga yo’naltirilgan jarayon sifatida 2. Boshqaruvning asosiy tamoyillari va usullari 3. Boshqaruvning zamonaviy tuzilishi 4. Boshqarishni takomillashtirishning asosiy yo’nalishlari

1. Boshqaruv obyektiv zarurat va maqsadga yo’naltirilgan jarayon sifatida Har qanday ishlab chiqarish boshqaruvning muayyan tizimisiz oqilona harakat qila olmaydi va rivojlanmaydi. Shu tufayli ijtimoiy mehnat taqsimoti asosida jamiyat o’ziga xos va mos boshqaruv tizimini yaratadi. Boshqaruv tushunchasi uzoq va chuqur tarixiy taraqqiyotga ega. Uning yuzaga kelishi esa insoniyat taraqqiyotining eng muhim jarayonlaridan biri hisoblanadi. Boshqaruv faoliyatining dastlabki davrida insonlar o’z bilim va tajribasiga asoslangan holda ishlab chiqarishni boshqargan bo’lsalar, astasekinlik bilan texnika-texnolo-giyaning rivojlanishi, ishlab chiqarish sur’atlarining o’sishi va har xil tashkiliy sharoitlar yuzaga kelishi natijasida faoliyatning mazkur turi ancha murakkablashib bordi. Bunday holatni anglash, chuqurroq o’rganish va bilish “Boshqaruv fani“ning vujudga kelishiga olib keldi. 1 Boshqaruvning bir qator nazariy va amaliy vazifalari F.U.Teylor tomonidan asoslab berilgan. U boshqarishga “Nima qilish kerakligini, uni eng yaxshi va qulay usulda amalga oshirishni aniq bilish san’ati“, - deb ta’rif bergan. Boshqaruvning ma’nosi va mohiyati, ahamiyati va mazmuni, tamoyillari va usullari to’g’risida buyuk olimlar, mutafakkirlar, mutaxassislar juda ko’p fikr aytgan va yozib qoldirishganlar. Boshqaruv – bu alohida funksiya bo’lib, turli-tuman sohalar (mamlakat va uning hududlari milliy iqtisod va uning tarmoqlari, korxona va uning bo’limlari)da insonlar ustidan rahbarlik qilish faoliyatidir. Boshqaruv – bu tashkilotning maqsadini ifodalash va unga erishish uchun zarur bo’lgan rejalashtirish, tashkil etish, ishtiyoqni uyg’otish (motivatsiya) va nazorat qilish bo’yicha faoliyat turi jarayonidir. Boshqaruv – bu shunday faoliyatki, uning yordamida uyushmagan jamoa (xaloyiq yoki to’da) samarali va aniq maqsadga yo’naltirilgan unumli (barakali) guruhga aylantiriladi. 1 Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.52.

B oshqaruv – bu ma’lum jarayonga, organizm va jamoaga maqsadli ta’sir ko’rsatishni o’zida ifoda etgan ijtimoiy faoliyatning bir turidir. Boshqaruv – bu muayyan axborotga asoslangan va mavjud dasturga muvofiq obyektning ishlashini, ya’ni faoliyat ko’rsatishini ta’minlashga yo’naltirilgan tadbirlar majmuasidir. Shuningdek, mashhur fransuz olimi Anri Fayol ham boshqaruvga quyidagicha ta’rif beradi: “Boshqaruv – bu korxona ixtiyoridagi barcha resurslardan maksimal foyda olgan holda uni maqsad sari yetaklash faoliyatidir“. Demak, boshqaruv obyektiv zarurat va maqsadga yo’naltirilgan jarayon hisoblanadi. Makroiqtisodiy sohaning yetakchi tarmog’i bo’lgan sanoatni boshqarish zarurati to’g’risida gapirilganda yuqoridagi ta’riflarni yanada kengaytirish va mazmunan boyitish zarurati yuzaga keladi. Ijtimoiy ishlab chiqarishni, jumladan, uning eng yirik va yetakchi sohasi bo’lgan sanoatni boshqarishning obyektiv zaruratini izohlab shuni aytish kerakki, yirik miqyosda amalga oshiriladigan, har qanday to’g’ridanto’g’ri qilinayotgan mehnat, ishlab chiqarish ko’proq yoki kamroq darajada boshqarilishga muhtojdir. Boshqaruv individ yoki jamoa faoliyatining alohida turi sifatida har qanday ijtimoiy jamiyatga xos jarayondir. Lekin uning tavsifi, maqsadi, vazifalari, jamiyat taraqqiyotining turli bosqichlarida turlicha bo’lishi mumkin. Shu sababli har bir bosqichda bu kategoriyaning asosiy muammolari chuqur, har tomonlama tadqiq qilinadi va ularning yechimi topiladi. Iqtisodiyotda boshqarishning eng muhim muammolari quyidagi-lardan iborat bo’lishi mumkin: 1. Boshqaruvning nazariy asoslari va fundamental qoidalarini ilmiy va amaliy tomondan ishlab chiqish: Bunda jamiyat taraqqiyotining yangi sharoitlarida boshqaruvning mohiyati, ahamiyati, mazmuni, maqsadi va vazifalarini aniqlash; 2. Boshqaruvni bozor iqtisodiyoti va xo’jalik faoliyatini democratlashtirish tamoyillari hamda usullari bilan uyg’unlashtirish; 3. Iqtisodiyotni boshqarishning eng yuqori samara keltiradigan

usullarini aniqlash; 4. Boshqaruv idoralarining tashkiliy tuzilmasini, ularning funksiyalari, huquqlari va majburiyatlarini belgilash; 5. Boshqaruv idoralarini hozirgi zamon texnika va texnologiyasi bilan ta’minlash, ular faoliyatida statistik va iqtisodiy-matematik usullarni keng miqyosda joriy etish, axborot ta’minoti va boshqaruv jarayonida ishlatiladigan hujjatlashtirish tizimini takomillashtirish; 6. Jamoani boshqarishning eng yaxshi shakl va usullarini izlab topish hamda ularni ishlab chiqarish boshqaruvida joriy etish; 7. Sanoat va uning barcha tarmoqlarini boshqarishda xorijiy mamlakatlarning ilg’or tajribalaridan keng miqyosda foydalanish. Boshqaruv ilmi (menejment)da boshqaruvning ikki xil tushunchasi mavjud bo’lib, ularning birini boshqaruvning subyekti va ikkinchisini boshqaruvning obyekti tashkil etadi. Boshqaruv subyekti – bu jismoniy yoki yuridik shaxslar bo’lib, undan amaldagi qonunlar asosida hokimiyat idoralari tomonidan berilgan vakolatlarga muvofiq huquqiy ta’sir yuzaga keladi. Boshqaruv obyekti – bu boshqaruv subyektining huquqiy ta’siri qaratilgan narsadir. Bunga ishlab chiqarish va xo’jalik tizimlari, ijtimoiyiqtisodiy jarayonlar, jismoniy va yuridik shaxslar kirishi mumkin. Ko’rinib turibdiki, u holatda ham, bu holatda ham insonlarni boshqarish insonlarning o’zi tomonidan amalga oshiriladi. Faqat kishilar, ularning faoliyati, jumladan, mahsulot ishlab chiqarish, xo’jalik va boshqa jarayonlar bilan bog’liq bo’lgan faoliyatlari boshqaruvning predmeti, ya’ni hozirgi zamon menejmentining asosi hisoblanadi. Boshqaruvning subyekti va obyektisiz menejment fan va xo’jalik tajribasi sifatida o’z mazmun va mohiyatini yo’qotadi. Albatta, minglab kishilar ishlaydigan sanoat ham bu tushuncha va mulohazalardan holi emas. Ayniqsa sanoat ishlab chiqarishida “subyekt“ va “obyekt“ tushunchalari boshqa tarmoqlarga nisbatan xiyla ravshanroq ko’rinadi. Bunda vazirlik, kompaniya va korporatsiyalar-dagi boshqaruvchilar korxonadagi

boshqaruvchilarga, korxonadagi boshqaruvchilar esa sex, uchastka boshqaruvchilariga rahbarlik qiladilar. Ko’rinib turibdiki, sanoatni boshqarish ham ijtimoiy ishlab chiqarishda amal qiladigan qonun va qoidalarga bo’ysunadi. Shu tufayli sanoatni boshqarish ijtimoiy ishlab chiqarishning tarkibiy va ajralmas qismi hisoblanadi. Boshqaruv jarayoni 2 qayerda amalga oshirilishidan qat’iy nazar, siklli (davriy) va ayni vaqtda uzluksiz hisoblanadi. Boshqaruv davri maqsadning aniqlanishidan unga erishilgungacha bo’lgan vaqtni o’z ichiga oladi. Demak, uning asosiy bosqichlari quyidagilardan iborat: • maqsadni shakllantirish (belgilash); • maqsadni rejalashtirish va bashorat qilish; • qabul qilingan qarorlar yoki maqsadli vazifalarni muvofiqlashtirish; • erishilgan natijalarni tahlil etish va baholash; • yangi boshqaruvli tizimni tanlab olish va aniqlash. Bu barcha sikllar uchun eng muhim boshqarmaviy tizim hisoblanadi. Faqat bunday tizim boshqaruvning negizini tashkil etadi. Ta’sir etish samarali bo’lishi uchun quyidagi asosiy shartlarga rioya qilish zarur: • boshqarishning subyekti va obyekti boshqaruvchi va boshqariluvchi quyi tizimlar sifatida bir-biri bilan sababli- natijaviy bog’liq bo’lishi zarur; • boshqaruvchi quyi tizimning aniq boshqarish bo’yicha maqsadi bo’lishi kerak; • boshqaruvchi quyi tizim boshqaruv obyektining ahvoli, uning faoliyati natijalari, atrof-muhitning imkoniyatlari to’g’risidagi axborotni qabul qilish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak; • boshqaruv obyekti boshqarmaviy ta’sirlarni qabul eta oladigan bo’lishi va ularning mazmuniga mos keladigan ishlarni bajara olishi kerak. Bu shartlarga rioya qilish boshqaruvchanlikni, ya’ni boshqaruv tizimining ishchanligini ta’minlaydi. Boshqaruvning obyekti qanchalik murakkab bo’lsa, boshqaruv idorasining ishchanlik qobiliyati ham shunchalik yuqori bo’lishi darkor. 2 Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.54.

Har qanday boshqaruv o ’ z maqsadi va vazifalariga ega bo ’ ladi . Maqsad – bu inson faoliyatining avvaldan fikran o’ylangan natijasidir. Shunga binoan, boshqaruvning maqsadi deganda, boshqaruv subyektining oldindan o’ylangan, mo’ljallangan, erishish zarur bo’lgan natijasi tushuniladi. Sanoatda esa bu ko’p va sifatli mahsulot ishlab chiqarish va uni o’z vaqtida sotish hamda mo’ljallangan foydani olishdir. Har qanday maqsadga ma’lum talablar qo’yiladi. Dastavval, maqsad ilmiy va amaliy jihatdan asoslangan bo’lishi kerak. Ikkinchidan, u aniq, yaxshi ifodalangan va manzilli bo’lishi zarur. Uchinchidan, qo’yilgan maqsad erishimli bo’lishi, ya’ni unga yetishishning imkoniyatlari, shart va sharoitlari hisobga olingan bo’lishi kerak. Qo’yilgan maqsadga erishish uchun ma’lum vazifalarni bajarish kerak bo’ladi. Ma’lumki, vazifa – bu avvaldan belgilangan, aniqlangan, ko’rsatilgan, bajarilishi va hal etilishi lozim bo’lgan ish, narsadir. Sanoat ishlab chiqarishida boshqaruvning vazifalari quyidagilar-dan iborat: 1. Kelajakni aniq ko’rmoq (istiqbolni to’g’ri bashorat qilish va unga monand bo’lgan faoliyat dasturini tuzish); 2. Tashkillashtirmoq (sanoatning ichki, moddiy va ijtimoiy tuzilmasini barpo etish); 3. Personalni idora qilmoq (sanoat ishlab chiqarish xodimlarini harakatga keltirish); 4. Kelishish (harakat va tirishqoqlikni bir biri bilan uyg’unlashtirish); 5. Nazorat qilish va kuzatish (joriy etilgan va berilgan buyruq asosida harakatning, ya’ni faoliyatning qanday tarzda bo’layotganini mushohada qilish). Boshqarish jarayonida oldindan ko’ra bilish nihoyatda katta ahamiyatga ega. Barcha jarayonlarni kuzatib, ularning o’zgarishiga qarab ishlab chiqarish, ish bajarish yoki xizmat ko’rsatish boshqarilib turiladi. Masalan, mahsulotga bo’lgan ehtiyoj, narx-navo, texnika va texnologiyalar o’zgarishi, ish haqi va ijtimoiy muhofazaning holati ishlab chiqarishga katta ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun vaziyatga qarab kerakli o’zgarishlarni zudlik bilan amalga oshirish kerak bo’ladi.

Boshqarish jarayonida rejalashtirish ham muhim ahamiyat kasb etadi. Ayniqsa, mahsulot hajmini belgilaganda uni barcha resurslar bilan ta’minlash va ularni yetkazib berish masalasiga katta e’tibor berish kerak bo’ladi. Ma’lumki, rejalar bir kunlik, o’n kunlik, bir oylik, bir kvartallik, bir yillik, besh yillik va o’n-o’n besh yillik bo’lishi mumkin. Oxirgisi konsepsiya, prognoz, ya’ni bashorat tushunchalari bilan bog’liqdir. Ishlab chiqarish jarayoni uzluksiz bo’ladi, chunki u eng avvalo yuzaga keladi, shakllanadi, rivojlanadi va takomillashadi. Ana shu o’zgarishlarni tashkilotchilik ta’minlaydi. Tashkilotchilik – moddiy texnika ta’minoti, ishlab chiqarish va mehnatni tashkil etish va tayyor mahsulotni sotish jarayonlaridan iborat bo’ladi. Tashkilotchilikka kunda yuz beradigan muammolarni tez hal etish bilan bog’liq bo’lgan faoliyat ham kiradi. Muvofiqlashtirish va nazorat ham muhim vazifalardan hisoblanadi. Tarmoqlar, korxonalar, sexlar va uchastkalar, bo’limlar hamda unda ishlaydigan xodimlar faoliyatini muvofiqlashtirib turilgandagina yuqori natijalarga erishish mumkin bo’ladi. Barcha topshiriqlarning o’z vaqtida bajarilishini ta’minlash uchun nazorat kerak bo’ladi. Boshqaruv jarayoni odatda quyidagicha amalga oshiriladi: • boshqariladigan obyektning holati ishlab chiqarishga salbiy ta’sir ko’rsatadigan omillar to’g’risidagi ma’lumotlarni yig’ish; • obyektning har xil holatini taxmin qilish va muayyan vaziyatdagi eng yaxshi holatini belgilash; • boshqarishga oid qaror va qoidalarni ishlab chiqish va ularni boshqaruvchiga yetkazish; • berilgan topshiriqlarning o’z vaqtida bajarilishini ta’minlash. Ushbu tartib doimo, uzluksiz qaytarilib turadi. Boshqaruv jarayoni amalga oshishi uchun boshqaruv idorasi tashkil etiladi. Bu idora eng kamida o’zining rahbariga, buxgalteri va ta’minotchisiga ega bo’lishi kerak. Ish ko’lami ortib borishi bilan boshqaruv apparatida boshqaruvchilar va xodimlar soni ham ortib borishi mumkin. Lekin, oddiy va juda sodda boshqaruv

idoralari bilan murakkab obyektlarni boshqarish mumkin emas. Shu sababli ishlab chiqarishni boshqarishning maqbul zveno va pillapoyalari tashkil etiladi. 2.Boshqarishning asosiy tamoyillari va usullari Boshqaruv tamoyillari deganda, rahbarlik qilishning fundamental qoidalari tushuniladi. Ular iqtisodiy qonunlar harakati va boshqarish usullari bilan bog’liq bo’lgan voqeliklarning mohiyatini aks ettiradi. Boshqarish mexanizmini quyidagicha ta’riflash mumkin: qonunlar – tamoyillar – usullar – uslublar Ushbu mexanizmning eng muhim elementi qonun hisoblanadi. Shu sababli u to’g’risida ikki og’iz so’z aytish kerak bo’ladi. Qonun bu obyektiv borliqda turli hodisalar o’rtasida kishi ongidan va ixtiyoridan tashqari, hamma mavjud bo’lgan zaruriy bog’lanish, munosabatdir. Masalan, ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyot qonunlari: talab va taklif qonuni, qiymat qonuni va boshqalar. Qonun – bu davlat hokimiyati tomonidan qabul qilingan, hamma uchun shu jumladan, sanoat ishlab chiqarishida mehnat qilayotganlar uchun ham majburiy bo’lgan ijtimoiy huquqiy me’yor va munosabatlarni belgilovchi rasmiy hujjat. Masalan, Konstitutsiya O’zbekiston davlatining asosiy qonunidir. Tamoyillarni boshqaruv fani nazariyasi va amaliyotning poydevori deyish mumkin. Ma’lumki, poydevor qancha mukammal va mustahkam bo’lsa, boshqaruv apprati shunchalik qudratli bo’ladi. Boshqaruv tamoyillarining shakllanishi chuqur tarixiy ildizga ega. Xususan, O’zbekistonda bu tamoyillar Amir Temur hukmronligi davrida shakllana va rivojlana boshlagan. O’zining ixcham, tezkor boshqarish devoniga ega bo’lgan Markaziy Osiyodagi O’zbekistondek buyuk davlat: ilmiy, yakkaxonlik, iyerarxiya (bo’ysinish tartibi), bilimdonlik, javobgarlik, demokratiya kabi tamoyillar asosida boshqarilgan. Mustaqillik davrida O’zbekistonning siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy istiqbolga erishishining asosiy tamoyillari O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining birinchi sessiyasida qayd etilgan (6-jadval):

6-jadval Bozor iqtisodiyotida O’zbekistonda davlatni boshqarish tamoyillari 3 № Tamoyillar Izoh 1. Demokratiya tamoyili - insonning o’z xohish-irodasini erkin bildirish hamda uni amalga oshirish; - barcha fuqarolarning teng huquqliligi; - davlat va jamiyat boshqaruvida qonun ustuvorligi; - davlat va nodavlat iqtisodiyotidan saylovchilar oldidagi javobgarligi va boshqalar. 2. Iqtisodiy munosabatlarni demokratiyalash tamoyili - monopollashgan iqtisodiyotdan erkin iqtisodiyotga; - sotsialistik musoboqadan erkin, sof raqobat-ga; - qat’iy belgilangan narxlardan erkin narxlarga; - davlatlashgan mulkdan xilma-xil mulkchilikka asoslangan iqtisodiyotga o’tish. 3. Yuksak ma’naviy tamoyil - mustaqillik tafakkurini kengroq tushunish, - ya’ni: - O’zbekiston davlatining istiqboli va istiqloli haqida qayg’urish; - o’zining va o’z xalqining, vatanning qadruqimmati, or-nomusini anglab, uni himoya qilish; - Yuksak g’oyalar, yangi kashfiyotlar, niyatlar og’ushida mehnat qilib, iste’dodi va iqtidori, bor imkoniyatini, kerak bo’lsa, jonini yurt istiqboli, eliga baxshida etishdir. 4. Milliy xafsizlikni ta’minlash tamoyili - O’zbekistonning dunyo hamjamiyatiga kirish sur’atlarini tezlashtirish; - Turli xalqaro davlat va nodavlat tashkilotlari ishlarida faol ishtirok etishni ta’minlash. 3 Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – Б.57.

O’zbekistonning istiqlol yo’li bozor munosabatlariga o’tish yuzasidan olg’a surgan besh tamoyiliga asoslanadi. Ularning mohiyati quyidagicha (7jadval). 7-jadval Besh asosiy tamoyil 4 Konstitutsiya va qonunlarni hech istinosiz hamma hurmat qilishi va ularga og’ishmay rioya etishi lozim. 4. Kuchli ijtimoiy siyosat yuritish Aholining demokratik tarkibini hisobga olgan holda kuchli ijtimoiy siyosat o’tkazish. Bozor munosabatlarini joriy etish bilan bir vaqtda aholini ijtimoiy himoyalash yuzasidan oldindan ta’sirchan choralar ko’rilishi lozim. Bu bozor iqtisodiyoti yo’lidagi eng dolzarb vazifa bo’lib keldi va bundan keyin ham shunday bo’lib qoladi. 5. Bozor iqtisodiyotiga sekin-asta, bosqichma- bosqich o’tib borish Bozor iqtisodiyotiga o’tish obyektiv iqtisodiy qonunlarning talablarini hisobga olgan holda, o’tmishdagi «inqilobiy sakrashlar» siz, ya’ni tadrijiy yo’l bilan, puxta uylab bosqichma-bosqich amalga oshirilishi kerak. 4 Каримов И.А. Ўзбекистон – бозор муносабатларига ўтишининг ўзига хос йўли. – Т.: «Ўзбекистон», 1993. 42 бет

Ushbu tamoyillar O’zbekistonning o’ziga xos sharoitlarini hisobga olgan holda izchillik sharoitlarini shakllantirib va rivojlantirib borishni, unga asta-sekin, bosqichma-bosqich, aholining zaif qatlamlarini himoya qila borib, ijtimoiy- iqtisodiy va ma’naviy barqarorlikni ta’min-lash orqali bozor munosabatlariga o’tishni bildiradi. Ayni vaqtda ular kengash, hamjihatlik, maslahat bilan ish yuritishni, shijoat va tavakallchilik bilan harakat qilishni talab etadi. Bu orada sohibqiron Amir Temurning quyidagi so’zlarini keltirish o’rinlidir. «Tajribamdan ko’rilganki, ishbilarmon, mardlik va shijoat sohibi, azmi qat’iy tadbirkor va hushyor bir kishi ming-minglab tadbirsiz, loqayd kishilardan yaxshidir. Chunki tajribali bir kishi ming kishiga ish buyuradi». 5 Sanoat ishlab chiqarishining tarmoqlari, korxonalari va boshqa sohalarini boshqarishda bir qator boshqa tamoyillardan ham keng foydalanish mumkin. Ular jumlasiga quyidagilarni kiritish mumkin: - yakkaboshchilik va boshqaruvda hamjihatlik; - boshqarish jarayonida rejalilikni bozor talablari bilan bog’lab olib borish; - barqarorlik tamoyili; - mehnatni moddiy va ma’naviy rag’batlantirish tamoyili; - ilmiylik tamoyili; - tejamkorlik tamoyili; - kadrlarni tanlash va joy-joyiga qo’yish tamoyili. Rahbarlik qilishning fundamental qoidalarini amalga oshirish uchun bir qancha usullardan foydalanish kerak bo’ladi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: • tashkiliy-ma’muriy usullar; • iqtisodiy usullar; • ijtimoiy-ruhiy usullar;  tarbiyaviy usullar;  huquqiy usullar va h.k. 5 Qarang, «Темур тузуклари». – Т.: Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1996. 24 бет

Tashkiliy-ma’muriy usullar to’g’risida so’z yuritilganda, avvalo, bu usulning mohiyati, ahamiyati, shakllarini ochib berish kerak. So’ngra, boshqarishning huquqiy vositalari, huquqiy me’yorlarini bayon etish zarur. Tashkiliy-ma’muriy usullar boshqaruv usullari tizimida alohida o’rin tutadi va quyi idoralarning yuqori idoralarga bo’ysunishiga asoslanadi. Bu usulning mohiyati shundaki, boshqaruv tizimidagi munosabatlarni tartibga solib turadi, jamoalar ichida va orasida ratsional aloqalar tarkib topishiga yordam beradi. Tashkiliy-ma’muriy usullar yordamida boshqaruv apparatining muayyan tizimini tuzish; boshqaruv bo’g’inlarining funksiyalarini belgilash; kadrlarni to’g’ri tanlash va joy-joyiga qo’yish; buyruqlar, farmoyishlar va qo’llanmalar chiqarish hamda ularning bajarilishini nazorat qilish; topshiriqlar va direktiv ko’rsatmalarni bajarmayotgan bo’linma va shaxslarga nisbatan ma’muriy choralar qo’llash amalga oshiriladi. Boshqaruvning iqtisodiy usullari iqtisodiy manfaatlardan foydalanishga asoslanadi. Zero, har bir muayyan jamiyatning iqtisodiy munosabatlari, eng avvalo manfaatlar tarzida namoyon bo’ladi. Manfaatlar uch xilda bo’lishi mumkin: - umumjamiyat manfaatlari; - jamoa manfaatlari; - shaxsiy manfaatlar. Bu manfaatlarni uyg’unlashtirish muammosi bir qator vazifalarni hal etishni, har davr sharoitlariga muvofiq keladigan munosabatlar o’rnatishni talab etadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida quyidagi iqtisodiy usullardan keng foydalanishga e’tibor beriladi: - tarmoqlar va ularning bo’linmalariga faoliyat yuritishlarida erkinlik va mustaqillik berishga; - barcha sohalarni pirovard natijalarga binoan moddiy rag’batlantirish, soliq imtiyozlarini berishga; - korxona va xo’jaliklar o’rtasidagi o’zaro shartnomalarning bajarilish intizomini mustahkamlash va ularning rolini oshirishga; - moliya-kredit munosabatlarini takomillashtirishga;

- bozor munosabatlari mexanizmlari: baho va foyda, soliq va boj to’lovlari, kredit va rentabellik, raqobat va hokazolarga alohida e’tibor beriladi. Bu usulda xodimlarning shaxsiy va guruhiy manfaatlarini yuzaga chiqarish orqali ularning samarali ishlashi ta’minlanadi. Shu maqsadda ko’pincha ish haqi to’lash, mukofotlar berish, bir yo’la katta mablag’ bilan taqdirlash kabilar muhim ahamiyat kasb etadi. Iqtisodiy usullar boshqarishning barcha usullari orasida yetakchi o’rin egallaydi. Bu usuldan oqilona foydalanish jiddiy rejalar qabul qilishga, barcha resurslardan yanada unumliroq foydalanishga, yangi texnologiyalarni joriy etishga, raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarishga va foydani maksimallashtirishga, natijada ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishga keng imkoniyatlar yaratib beradi. Boshqaruv tizimining muhim usuli hisoblangan ijtimoiy-ruhiy usullarning asosiy maqsadi jamoalarda sog’lom ijtimoiy-ruhiy muhitni yaratishdan iborat. Sanoat ishlab chiqarishini boshqarishda ham bir qator umumfalsafiy usullarni qo’llash mumkin. Sanoatni boshqarishning sir-asrorlarini ilmiy asosda o’rganish, tahlil qilish maqsadida quyidagi usullardan ham keng foydalaniladi: 1. Tizimli yondashuv 2. Kompleks yondashuv 3. Tarkibiy yondashuv 4. Vaziyatli yondashuv 5. Integratsion yondashuv 6. Modellashtirilgan yondashuv 7. Iqtisodiy matematik yondashuv 8. Kuzatish usuli 9. Tajriba usuli Birinchi usulda sanoat ishlab chiqarishi yaxlit tizim sifatida olib qaraladi. Ikkinchi usulda esa sanoat boshqa sohalar, tarmoqlar bilan o’zaro bog’lanishda va aloqadorlikda qaraladi. Uchinchi usulda sanoat ishlab chiqarishi tarkibiy qismlarga, ya’ni tarmoqlar, korxonalar, sanoat infratuzilmasi va hokazolarga bo’lib

o’rganiladi. To’rtinchi usulda sanoatning muayyan sharoitdagi ichki va tashqi vaziyatiga qarab boshqarishning ma’qul uslubi qo’llaniladi. Beshinchi usulda esa sanoat yuqoridagi usullarni birgalikda qo’llash yordamida boshqariladi. Modellashtirish va iqtisodiy matematik usullardan foydalanish jarayonida turli chizmalar, xomaki materiallar tayyorlanadi va hisoblash texnikasi va kompyuter texnologiyalarning barcha imkoniyatlari ishga solinadi. Kuzatish usulida sanoat ishlab chiqarishi to’g’risidagi ma’lumotlarni rejali, bashoratli, ilmiy jihatdan namunali uyushtirilgan asosda to’plash yo’lga qo’yiladi. Va nihoyat, sotsiologik kuzatuv usulida sanoat ishlab chiqarishini ilmiy jihatdan asoslangan boshqarish maqsadida turli anketali so’rovlar, suhbatlar, testlar va infratuzilmaviy tahlillarni o’tkazish kerak bo’ladi. 3. Boshqaruvning zamonaviy tuzilishi Xo’jalikka rahbarlikning tamoyillari va usullari ishlab chiqarish jarayonida insonlarga boshqaruvning tegishli shakllari va boshqaruv idoralari hamda uning tashkiliy tuzilmalari orqali ta’sir etadi. Mamlakat iqtisodiyoti va uning tarmoqlarini rivojlantirishning muhim masalalari davlat iqtisodiy siyosatini belgilaydigan va hayotga tatbiq etadigan oliy idoralar (Prezident devoni, Oliy Majlis, Vazirlar Mahkamasi) tomonidan qarab chiqiladi. Sanoatni rivojlantirishning qonun bilan hal etiladigan masalalari (masalan, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotning istiqboli va yillik rejalari, sanoat boshqaruvining yangi idoralarini tashkil etish) mamlakat davlat hokimiyati oliy idorasi – Oliy Majlis tomonidan muhokama qilinadi va hal etiladi. Iqtisodiyotga, shu jumladan, sanoatga kundalik rahbarlikni davlat hokimiyatining ijro etuvchi va boshqaruvchi oliy idorasi – Vazirlar Mahkamasi amalga oshiradi. Vazirlar Mahkamasining tarkibini O’zbekiston Respublikasi Prezidenti tuzadi va u Oliy Majlis tomonidan tasdiqlanadi. Vazirlar Mahkamasi iqtisodiyotning, shu jumladan, sanoatning samarali faoliyatga rahbarlikni, sanoat ishlab chiqishga tegishli bo’lgan barcha qonunlarni,

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlari ijrosini ta’minlaydi. Vazirlar Mahkamasi tarkibiga O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri, uning o’rinbosarlari, vazirlar, davlat qo’mitalarining raislari kiradi. Qoraqalpog’iston Respublikasi hukumatining boshlig’i Vazirlar Mahkamasi tarkibiga o’z lavozimi bo’yicha kiradi 6 . Vazirlar Mahkamasi o’z vakolatlari doirasida: barqaror iqtisodiy o’sishni, makroiqtisodiy muvozanatni ta’minlash, iqtisodiyotni isloh etish va tarkibiy o’zgartirish bo’yicha choralar ko’radi; iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarini rivojlantirish, texnik, texnologik jihatdan modernizatsiya qilish va diversifikatsiyalash dasturlarini, hududlarni kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqadi hamda ularning amalga oshirilishini ta’minlaydi; erkin tadbirkorlik uchun shart-sharoitlar yaratadi, eng avvalo xususiy mulkni rivojlantirish, iqtisodiyotda davlat ishtiroki darajasini strategik va iqtisodiy jihatdan asoslangan miqdorlargacha qisqartirish, keng ko’lamda xususiylashtirish asosida shart-sharoitlar yaratadi, kichik va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish yo’lidagi barcha to’siqlar va cheklovlarni bartaraf etish, qulay ishbilarmonlik muhitini va investitsiyalash sharoitlarini yaratish, iqtisodiyotni monopoliyadan chiqarish bo’yicha choralar ko’radi; davlat boshqaruvi usullarini takomillashtiradi, shu jumladan elektron hukumat tamoyillari asosida takomillashtiradi, bozor tamoyillariga asoslangan xo’jalik boshqaruvi va korporativ boshqaruvning zamonaviy tamoyillari va usullari joriy etilishini rag’batlantiradi; davlat boshqaruvi tuzilmasini takomillashtirish to’g’risida, O’zbekiston Respublikasi vazirliklarini, davlat qo’mitalarini, idoralarini hamda davlat va xo’jalik boshqaruvining boshqa organlarini tuzish, qayta tashkil etish hamda tugatish haqida takliflar ishlab chiqadi; tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, tabiatni muhofaza qilish tadbirlarini o’tkazish hamda respublika ahamiyatiga va xalqaro ahamiyatga molik yirik ekologik dasturlarni ro’yobga chiqarish bo’yicha 6 Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси тўғрисида”ги Қонуни (янги таҳрири). 2003 йил 29 август, 524-II-сон

choratadbirlarni amalga oshiradi, yirik avariyalar va halokatlarning, shuningdek tabiiy ofatlarning oqibatlarini tugatish yuzasidan choralar ko’radi; tashqi iqtisodiy faoliyat, ilmiy-texnikaviy va madaniy hamkorlik sohasida rahbarlikni amalga oshiradi. O’zbekiston sanoati tasarrufida o’nlab mustaqil tarmoqlar, mingminglab korxona (firma)lar faoliyat ko’rsatmoqdalar. Ularning har birini rivojlantirish, bir- birlari bilan o’zaro muvofiqlashtirish, ularni respublika hududlarida joylashtirish, mahsulot (ish bajarish va xizmat ko’rsatish)ga bo’lgan talabni aniqlash va boshqa juda murakkab, keng qamrovli masalalarni o’z vaqtida oqilona hal etish tarmoq boshqaruvini amalga oshirishni taqozo etadi. Shu sababli bir qator tarmoq idoralari tashkil etiladi. Ular jumlasiga quyidagilar kiradi: - vazirliklar va davlat qo’mitalari; - konsernlar va korporatsiyalar, uyushma va assotsiatsiyalar; - xolding va milliy kompaniyalar; - korxonalar (firma)lar va boshqalar. Vazirliklar Vazirlar Mahkamasining ajralmas qismi hisoblanib, ular O’zbekistonning barcha hududlarida o’zlariga bo’ysunuvchi barcha korxona (firma)lar va tashkilotlarga rahbarlik qiladilar. Shu sababli Vazirlik – bu o’ziga tegishli tarmoqning xo’jalik tizimida boshqarishning eng oliy bo’g’inidir. U quyidagi faoliyatlar uchun javobgar hisoblanadi: - tarmoqning ahvoli, uni yanada taraqqiy ettirish; - kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish, tarbiyalash va himoyalash; - ishlab chiqarilayotgan mahsulotning hajmi, sifati va uning raqobatbardoshligi; - tayyorlanayotgan mahsulotga bo’lgan ichki va tashqi talabni qondirish; - va nihoyat, o’ziga qarashli korxonalarning xorijiy mamlakatlar bilan aloqasini tashkil etish va kuchaytirishga mas’uldir. Sanoatga rahbarlik tizimida O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi alohida o’rin egallaydi. Chunki u iqtisodiyotni boshqarishning eng yirik ilmiy rejali-iqtisodiy idorasi hisoblanadi. Bu tashkilotning tuzilishi to’g’risida 2002

yilning 24 dekabrida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni qabul qilingan. Bu farmonga muvoffiq Iqtisodiyot vazirligi zimmasiga mamlakatni rivojlantirishning uzoq muddatli strategiyasi hamda kompleks dasturlarini ishlab chiqish va amalga oshirish, quyidagi g’oyat muhim vazifalarni hal etishga qaratilgan chuqur o’ylangan va mutanosib ijtimoiy-iqtisodiy siyosatni o’tkazish yuklatilgan: - makroiqtisodiy barqarorlikni, iqtisodiyotning barqaror, mutano-sib va jadal sur’at bilan rivojlanishni ta’minlash; - ko’p ukladli va samarali faoliyat ko’rsatuvchi iqtisodiyotni shakllantirish, xususiy mulkchilikning yetakchi rolini ta’minlash, bozor infratuzilmasini rivojlantirish; - boy tabiiy va mineral-xomashyo zahiralaridan, bunyod etilgan ishlab chiqarish va fan-texnika salohiyatidan samarali va oqilona foydalanishga qaratilgan aniq maqsad yo’lidagi tarkibiy siyosatni amalga oshirish, eksport salohiyatini rivojlantirish hamda mamlakat iqtisodiyotining jahon iqtisodiy tizimiga keng miqyosida integratsiya-lashuvini ta’minlash; - yangi ish joylarini yaratish, mehnat resurslarini oqilona band etish muammosini hal etish, aholini aniq yo’naltirilgan ijtimoiy muhofaza qilishni kuchaytirish, aholining turmush darajasi barqaror, jadal o’sishini, ijtimoiy infratuzulmani rivojlantirishni ta’minlash; - mamlakat mintaqalari iqtisodiyotining kompleks rivojlanishini, ishlab chiqaruvchi kuchlarni mamlakat hududi bo’yicha maqbul hamda samarali rivojlantirish va joylashtirishni ta’minlash. Milliy iqtisodiyotni, shu jumladan, sanoatni boshqarishda sobiq O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida Ilmiy-texnika taraqqiyotini Muvofiqlashtirish kengashining roli katta edi. Bu kengash sanoat ishlab chiqarish sohasida fan-texnika siyosatini amalga oshirib kelgan. Endilikda bu qo’mita o’rniga 2017 yil 30 noyabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «O’zbekiston Respublikasi

Innovatsion rivojlanish vazirligi faoliyatini tashkil etish to’g’risida»gi Qarori bilan vazirlik tashkil etilgan. Ushbu vazirlik O’zbekiston Respublikasini innovatsion va ilmiy-texnik rivojlantirish sohasida jamiyat va davlat hayotini har tomonlama rivojlantirish, mamlakatning intellektual va texnologik salohiyatini oshirishga qaratilgan yagona davlat siyosatini amalga oshiruvchi davlat boshqaruv organi hisoblanadi. Bu vazirlik zimmasiga quyidagi asosiy vazifalarni hal etish yuklatilgan 7 : • mamlakatni rivojlantirishning uzoq muddatli ssenariylarini hisobga olgan holda innovatsiyalarni ishlab chiqish hamda davlat va jamiyat qurilishiga joriy etish, shuningdek, jamiyat va davlat taraqqiyotini ta’minlovchi ilmiy tadqiqotlar va ilg’or texnologiyalarning ustuvor va istiqbolli yo’nalishlarini rivojlantirish strategiyasini belgilash; • tez o’zgaruvchan jahon kon’yunkturasini hisobga olgan holda iqtisodiyotning jadal rivojlanishini ta’minlash bo’yicha strategik va oldindan rejalashtirish; • aholi hayot darajasi va sifatini yaxshilash, uning farovonligini oshirishni ta’minlash bo’yicha davlat organlari va tashkilotlari faoliyatini har tomonlama tahlil qilish va prognoz qilish, shuningdek, mamlakat ijtimoiyiqtisodiy salohiyatining barqaror o’sishi uchun zarur shart-sharoitlarni ta’minlay oladigan fan va innovatsiyalarni rivojlantirishning zamonaviy infratuzilmasini shakllantirish; • qishloq xo’jaligini modernizatsiya qilish va intensiv rivojlantirishga yo’naltirilgan innovatsiyalarni joriy etish; • ijtimoiy rivojlanishga, shu jumladan ta’lim va sog’liqni saqlash tizimiga innovatsiyalarni joriy etish; • atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish tizimiga innovatsiyalarni joriy etish; 7 Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги 2017 йил 30 ноябрдаги ПҚ-3416-сон Қарори

• davlat ilmiy-texnik va innovatsion siyosatining ustuvor yo’nalishlarini belgilash hamda grant asosida fundamental, amaliy va innovatsion tadqiqotlarning davlat ilmiy-texnikaviy dasturlarini tasdiqlash; • mamlakatni rivojlantirishning uzoq muddatli ssenariylarini hisobga olgan holda nou-xaularni ishlab chiqish, innovatsion faoliyat va raqobatbardosh ilmiy- texnika mahsulotlari bozorini kengaytirishga yo’naltirilgan zamonaviy texnologiyalarni joriy etish; • innovatsion g’oyalar, ishlanmalar va texnologiyalarni joriy etish bo’yicha xalqaro hamkorlikni rivojlantirish hamda normativ-huquqiy bazani takomillashtirish. Sanoat ishlab chiqarishning moliyaviy masalalarini hal etishda Moliya vazirligining tutgan o’rni ham alohida ahamiyatga ega. Sanoat va uning tarmoqlariga qarashli sohalarda mehnatni tashkil etish, ishchi kuchini taqsimlash va ularni ijtimoiy himoya qilish borasida Bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi hal qiluvchi o’rin egallaydi. 4. Boshqarishni takomillashtirishning asosiy yo’nalishlari Sanoat ishlab chiqarishiga oqilona rahbarlik qilish mamlakat iqtisodiyotning yanada taraqqiy etishiga va mustahkamlanishiga har doim katta ta’sir ko’rsatib keldi va kelgusida ham yetarli ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun ham sanoatni boshqarish masalalari doimo Respublika Prezidenti, Oliy Majlis va Vazirlar Mahkamasining diqqat e’tiborida bo’ladi. Natijada, sanoatni boshqarish tizimi milliy iqtisodiyot va sanoat oldida turgan vazifalarga bog’liq ravishda muttasil o’zgarib turadi. Mustaqillikka erishilgandan so’ng boshqaruv tizimida juda katta o’zgarishlar sodir bo’ldi. Iqtisodiyotga rahbarlikning ilmiy asoslari, ishlab chiqarishni boshqarishning tamoyillari va usullari ishlab chiqildi, boshqaruvning yangi tuzilmalari, ularning funksiyalari, huquqlari va burchlari belgilandi. Lekin, hali xo’jalikka rahbarlik qilish, ishlab chiqarishni boshqarishni yaxshilash borasida o’z yechimini kutayotgan muammolar kam emas. Shuning uchun kelgusida sanoat

ishlab chiqarishiga rahbarlik qilishni takomillashtirishning asosiy yo’nalish-larini aniqlash alohida ahamiyat kasb etadi. Bularning eng muhimlari quyidagilardan iborat: 1. Bozor iqtisodiyoti qoidalari va demokratik tamoyillarga asoslan-gan boshqaruv tizimini barpo etish; 2. Boshqaruvni amalga oshirish jarayonida iqtisodiyotni mafkuradan to’la holi qilish, iqtisodning siyosatdan ustuvorligini ta’minlash; 3. Xo’jalikka rahbarlik qilishda davlatning bosh islohotchi bo’lishiga erishish. Bozor munosabatlariga o’tish chuqurlasha borgan sari davlatning boshqaruv tizimidagi mavqe’ini nodavlat tashkilotlari va o’z-o’zini boshqarish tizimlariga o’tkaza borish; 4. Boshqaruv jarayonlarining mustahkam huquqiy asoslarga qurilishini ta’minlash. Qonunlarning barcha boshqaruv subyektlari va obyektlari tomonidan og’ishmay bajarilishiga erishish; 5. Bozor islohotlari bosqichma-bosqich va izchil ravishda amalga oshirilishini inobatga olgan holda boshqaruv tizimini ham bosqichmabosqich takomillashtirib borishni ta’minlash. Markazdan turib boshqarishda asosiy e’tibor quyidagilarga qaratilishi kerak bo’ladi: - inson omilini maksimal darajada faollashtirish, jamiyatning intellektual salohiyatini yuqori darajaga ko’tarish, samarali va sifatli mehnat qilish uchun sharoit va unga undovchi motivlarni yaratish; aholining ish bilan samarali va oqilona band bo’lishini ta’minlash va ijtimoiy adolat tamoyilini izchil amalga oshirish asosida mamlakat aholisining turmush darajasini yuksaltirish; - eng yangi, avvalo ilm-fan asosida taraqqiy etadigan tarmoqlar va ishlab chiqarishlarni jadallik bilan rivojlantirish; - mamlakat ishlab chiqarish apparatini texnika va texnologiya jihatidan doimo yangilab turish, undan oqilona foydalanishni to’la ta’minlaydigan tarkibiy va investitsiya siyosatini yuritish;

- respublikaning ilmiy salohiyatini mustahkamlash va uni ishlab chiqarish bilan birlashtirish, fan-texnika taraqqiyotining ustuvor yo’nalishlarini va axborot texnologiyalarini jadalroq rivojlantirishga, xavfsiz va ekologik jihatdan toza ishlab chiqarishlarni yaratishga, iqtisodiyotni intensivlashni ta’minlaydigan miqyoslarda resurslarni tejashga erishishga qaratilgan ilmiy-texnika siyosatini amalga oshirish; - bozor iqtisodiyotining barcha vositalaridan oqilona foydalanish asosida ishlab chiqarishning, jumladan, sanoat ishlab chiqarishning barcha sifat ko’rsatkichlarini yanada yaxshilashga e’tiborni kuchaytirish; - barcha viloyatlar va tumanlar manfaatlarini aks ettiradigan va ulardan har birining milliy iqtisod kompleksiga qo’shadigan hissasini ko’paytirishga yordam beradigan mintaqaviy siyosatni amalga oshirish; - xalqaro mehnat taqsimotining, integratsiyaning afzalliklaridan yanada samaraliroq foydalanishga qaratilgan tashqi iqtisodiy siyosatni amalga oshirish. Markazlashgan rahbarlikning yangicha qiyofasi, o’zbek modeliga xos xususiyati shu bilan tavsiflanadiki, bunda vazifalar ma’muriy usullar bilan emas, balki iqtisodiy va ijtimoiy usullar bilan hal etiladi, ishlab chiqarish qatnashchilarining manfaatlarini birga qo’shib olib borish asosida demokratik yo’l bilan amalga oshiriladi. Boshqaruvning sifat jihatlari, samaradorligi juda ko’p omillarga bog’liq: • davlat va nodavlat idoralarining rahbarlarini to’g’ri belgilashga; • tegishli qonunlar va qarorlar qabul qilinishiga; • kadrlarni tanlash, joy-joyiga qo’yish va tarbiyalashga; • nazoratni tashkil etishga; • idora xodimlari mehnatining texnik jihatdan qurollanishiga. Bularning barchasini shartli boshqaruvning texnologiyasi desa bo’ladi. Ayni vaqtda, masalaning bir muhim jihati, ya’ni xodimlarni boshqaruv jarayoniga tortish va ularning bu jarayonda manfaatdor sifatida qatnashishi alohida ahamiyat kasb etadi.

Qisqacha xulosalar 1. Yirik miqyosda amalga oshiriladigan har qanday to’g’ridan-to’g’ri qilinayotgan mehnat, amaldagi ishlab chiqarish u yoki bu darajada boshqaruvga muhtojdir. Shu sababli boshqaruv obyektiv zarurat va maqsadga yo’naltirilgan jarayon sifatida namoyon bo’ladi. 2. Boshqaruvning asosiy tamoyillari va usullari mavjud bo’lib, ular jamiyat taraqqiyotining turli obyektlarida turlicha bo’lishi mumkin. 3. Respublika sanoatiga rahbarlik qilish O’zbekiston davlatining iqtisodiy strategiyasiga asoslanadi va unga muvofiq amalga oshiriladi. 4. Sanoatni boshqarish idoralarining vazifalari fan-texnika yutuq-larini joriy etish, ishlab chiqarish va moliyaviy resurslardan to’la-to’kis, samarali foydalanish asosida jamiyat a’zolarining to’xtovsiz o’sib borayotgan ehtiyojlarini to’laroq qondirishdan iborat. 5. Boshqaruvning barcha tamoyillari va usullarini bosqichma-bosqich amalga oshirish sanoat ishlab chiqarishi taraqqiyotini jadallashtirishga olib keladi.

Nazorat va muhokama uchun savollar 1. Boshqaruv: mohiyati, ahamiyati, zarurati, maqsadi va vazifalari. 2. Boshqaruvning bozor iqtisodiyoti sharoitiga mos va xos tamoyillari va usullari. 3. Sanoat boshqaruvining hozirgi ahvoli. 4. Boshqaruvning istiqboli hamda uni iqtisodiy o’sish va ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga yo’naltirish. 5. Boshqaruvda xorijiy mamlakatlar tajribasi va undan keng foydalanish masalalari.

ADABIYOTLAR RO’YXATI: 1. Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги 07.02.2017 йилдаги ПФ-4947-сон Фармони 2. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. –Т.: Ўзбекистон, 2017. 488-б. 3. Мирзиёев Ш.М.Ўзбекистон Республикаси Президентининг Олий Мажлисга мурожаатномиси. // Халқ сўзи. 2017 йил 23 декабрь. 4. Ортиқов А. «Саноат иқтисодиёти». Ўқув қўлланма. – Т.: ТДИУ, 2006 – 220 бет. 5. Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 1 жилд. – Т.: «Давлат илмий нашриёти», 2000. – 288 бет 6. Тўхлиев Н. Ўзбекистон Республикаси иқтисодиёти .– Т.: Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 1998. – 240 бет. 7. Гаибназарова З.Т. Инновацион инвестициялаштириш самарадорлигини ошириш.- Т.: ТошДТУ, 2013.-124 б. 8. Ўзбекистонда меҳнат ва бандлик. Статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Статистика Қўмитаси. Тошкент 2016. 144 бет. 9. Ўзбекистон Саноати. Статистик тўплам. Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитаси. Тошкент 2016. 144 бет.

Похожие

Tashkilotning loyiha boshqaruv tizimi

Tashkilot boshqaruv tizimi sifatida

Sanoatda fan texnika taraqqiyoti

Boshqaruv usullari

Boshqaruv vakolatlari