Саёҳатларда жароҳатланишлар шакллари ва уларни олдини олиш - Экономика - Рефераты

Саёҳатларда жароҳатланишлар шакллари ва уларни олдини олиш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

70.5 KB

Саёҳатларда жароҳатланишлар шакллари ва уларни олдини олиш Режа 1. Сафар давомида жараоҳатланиш турлари ва шакллари. 2. Сафарда жароҳатланишда биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш.

Саёҳатлар жараёнида касалланиши ва жароҳатланиш мумкин. Бундай ҳолларда сайёҳлар биринчи навбатда тиббий ёрдам кўрсатиш тартиб қоидаларини билишлари, уни амалда қўллашлари талаб этилади. Сайёҳларнинг эхтиётсизлиги натижасида гулханда овқат пиширишда, куйиб қолиши мумкин. Бундай ходисалар бўлмаслиги учун саёҳатда сайланган навбатчилар доимо тўла кийинган, қўлларида махсус мосламалар бўлиши шарт. Умумий куйганда уни кийимларини тезда ечиш, сувга ботириш, тупроқ ёки қум билан ишқалаш зарур. Бирон жойингизни куйдириб олганда ўша жойни 10-15 минут совуқ сувга солиб туриш тавсия қилинади. Ундан кейин марганцовкали сувда докани намлаб ёки спирт суртиб боғлаб қўйиш керак. 1- 2 даражали куйишларда терини сульфид эмульсияси билан мойлаш, яшаш жойларга келганда шифокоргаа мурожаат қилиш керак. Куйиш терининг устки қисми ёки тўқималарнинг ички томонига ўтганда тезлик билан шифокорга мурожаат қилиш керак. Тунаш пайтларида ўткир учли нарсаларга урилиш ва яраланишлар юз беради. Бундай ҳолларда яраланган жойни ювиш, йод суртиш ва унинг устига стрептоцид кукунини сепиб яра устини боғлам билан ёпиштириб қўйиш мумкин. Очиқ яраланиш натижасида қон томирини маккам босиш керак. Қон отилиб чиқиши сусаймаган пайтларда яранинг юқорироқ қисмидан қаттиқ боғлаш зарур бўлади. Яраланган жойни жгут билан боғланган ҳолда 1-2 соат туриш мумкин. Қон тўхтамаган ҳолда 3-4 минут бўшатиб, кейин яна қаттиқ боғлаш керак. Кўп йўл юриш, оғир юк ва йиқилишлар натижасида бўғинларнинг чўзилиши ва узилиши қаттиқ оғриқ билан сезилади. Кейин у жой шилиниши, қимирлатганда қаттиқ оғриши мумкин. Бундай ҳолларда совуқ сувга ботирилган бинт билан босиб туриш, кейинроқ эластик бинт ёки унинг ўрнини босадиган бирон бир нарса билан боғлаб қўйиш керак. Айрим ҳолларда бўғинларнинг чиқиши, суякларнинг синиши ёки қаттиқ уришни натижасида сайёҳлар хушидан кетиши, бош айланиши мумкин. Бундай ҳолларда бемор ётқизилиши, бош оёққа нисбатан пастроқ қўйилиши лозим.

Кейин тугмачалари ечилиши керак. Бемор хушига келгач, аччиқроқ чой, кофе ва юракка малҳам бўладиган дори бериш лозим. Тез ва кутилмаган ҳаракат, жисмоний фаолиятни сусайтиради. Қўл, оёқлар зирқираб оғрийди. Мушаклар тошқиб организмда қон айланиш пасаяди. Сафарларда турли жароҳатланишлар бор. Сайёҳ жароҳатланса тана аъзолари, ички органлар фаолияти бузилади. Енгил жароҳатланса фақат шишади. Оғир жароҳатланишда эса тоғда саёҳатида бўлади. Бу кўпроқ тоғ чанғиси сайёҳларига хос ҳолат. Зарарланган жойни дарҳол спиртда тозалаб, бинт билан боғлаш керак. Мускул пай тортиш ҳолати саёҳатчиларда кўп учрайди. Мушаклар уюшиб, тортишиб қолса дарҳол уқалаш керак. Сакраш чоғида эса пайлар чўзилиши оғирроқ кечади. Жароҳатланиб ички қон кетиши ҳам бўлади. Биринчи ёрдам кўрсатиш учун дарҳол 10-15 минут муз қўйиб қон тўхтатилади. Жароҳатланган бўғин маҳкам тугиб қисиб боғланади. Агар сайёҳ ўзи юролса мустақил юрсин. Акс холда транспортга ўтиргизиш маъқул. Биринчи хафтада жароҳатланган жой совуқ холда тутилади. Эрталаб ҳаракат бошлангандан аввал боғламни алмаштириш керак. Лат егандан 3-кунга келиб сўнг массажни бошлаш керак. Бўғинларни иссиқ сув билан иситилади. Бу даволаш 10 суткада 1-2 марта такрорланади. Лат ейиш, суякларни силжиши ёки чиқишдир. Бу ҳолатда оёқ, қўл суяклари суяк жойидан чиқиб кетади. Оёқ, қўлни силжитиш имкони бўлмайди, бадан ишади. Хатто ички чиқиш лат ейишда қон кетиши ҳам кузатилади. Биринчи ёрдамда дарҳол қаттиқ боғлам боғлаш зарур. Шифокорга тезда олиб борилади. Агар шифокорга бориш узоқ бўлса оғриқ қолдирувчи, тинчлантирувчи муолажалар қилинади. Ёпиқ суяклар синишида танада ташқи хеч қандай белги бермайди. Кучли оғриқ, хушдан кетиш, баъзида қон кетиши мумкин. Синган жойда суяклар қирсиллаши эшитилади. Кўпроқ оёқ, қўл, бош, умуртқа ва тос суяклар синади. Умуртқа синганда озгина ҳаракат ҳам, катта оғриқни беради. Орқа мия жароҳатда қисилиб, эзилиб, қолади. Қўл оёқлар қимирламай

қолади, сезгирлик йўқолиб, сийдик чиқиши қийинлашади. Бу ҳолатда биринчи ёрдам беришда эҳтиёт бўлиш керак. Синган жойга дарҳол тиббиёт шинаси ишлатинг. Шинани оёқ учидан ва юқори қисмидан боғланади. Иложи борича жимлик, хотиржамлик билан ёрдам кўрсатилади. Акс холда шикастланганда одам вахимага тушиб қолади. Хушдан кетмаслиги, оғриқни сезмаслиги учун дори-дармонлар берилади. Ёпиқ усулда синганда, шифокорга тезроқ мурожат қилинади. Умуртқа синганда ўтиргизиш ва қимирлатиш мумкин эмас. Эхтиётсизлик қилинса орқа мияни жароҳатлаб қўйиш мумкин. Бўйин қисми синганда ётган холда машинага қимирлатмай чиқарилади ёки махсус замбарда бўйинга тақувчи валик кийдирилади. Ҳар иккала томондан юмшоқ ёстиқча билан бошга тираб қўйилади. Бош қимирласа кучли оғриқ бўлади ва бемор шокга тушиб қолади. Бош мия чайқалиши. Бу ҳолат оғир ва енгил бўлади. Енгил чайқалса қисқа вақтли хуш йўқотилади, бир оз лохас, кўйни бехузур бўлиш ҳолати сезилади. Кучли оғриқдан бир неча сутка ўзига келмай хушсиз ётади. Юрак уришлари ҳам сустлашади. Ранги оқариб яхши сия олмайди. Биринчи ёрдам тинчлик, бошига совуқ дока қўйилади. Иссиқ чой ва оғриқ қолдирувчи дори берилади. Транспортда ёки тиббиёт замбарида шифокорга етказилади. Бош мия жароҳатланса хотира йўқолиб, дарҳол юз оқаради. Нафас олиш оғир, қисқа бўлади, юрак уришлар сустлашиб, қўл-оёқлар шол бўлади. Сезиш қобилияти йўқолади. Шикастланган одам бошида чуқурликлар ёки ғурралар, бош суяк сингани билинади. Биринчи ёрдам юқорида кўрсатилгандек берилади. Бемор қимирлатилмайди. Травматик шок. Шок ҳолатига оғир жароҳатда, қаттиқ оғриқда қон йўқотишда тушади. Тезда нерв-асаб системаси бузилади. Хотира жойида бўлмайди, юрак уришлари суст, сезилмас даражада, нафас олиши сусайган, саволларга жавоб бермайди. Биринчи ёрдамда шокка тушган одамга тинчлик ва тинчлантирувчи дори берилади. Иссиқ кийинтириб чой ёки кофе берилади. Шок ҳолатидан чиққач шифокорга олиб борилади. Саёҳат чоғида

шикаст етганда баъзан бурундан қон оқади. Бундай ҳолатда беморни бошини пастга тушириб, бурнини қўл билан маҳкам қисилади. Агар қон тўхтамаса пахта ёки бинтдан тампон қилиб тиқилади. Қон тўхтагач шифокорга мурожат қилинади. Қулоқдан қон кетса демак бош ички органи жароҳатланган, қулоқни пахта билан тампонлаш керак ва шифокорга бориш керак. Очиқ суяк синиши . Бунда оғир ва қаттиқ оғриқ бўлади. Очиқ синишда тери ҳам жароҳатланади. Ташқарига синиб чиққан суяк терини кесиб чиқади. Организм фаолият функциялари кескин бузилади. Шикастланган сайёх шок ҳолатига тушиш мумкин. Биринчи ёрдам. Тинчлик сақланади, қон тўхтатилади. Оғриқ қолдирувчи дори берилади. Жароҳатланган жойни тозалаб артиб, боғлаб шина қўямиз. Агар жабрланувчи шок ҳолатига тушган бўлса унга қарши чора тадбир кўрилади. Агар юрак ва нафас фаолияти нормал бўлса, аҳволи яхши бўлса, транспортда шифокорга олиб борилади.. Куйиш . Куйиш 3 даражада бўлади. 1-даражада куйса куйиш оғриғи бўлади. Бадани қизариб, сув, йиринг оқади. 2-даражада худди шундай оғриқ ва қизариш бўлиб терида пуфакчалар пайдо бўлади. 3-даражада куйса худди шу белгиларга тери ва ичкаридаги органлар ўлади. Тери тўқималар ўлиб, ҳеч нарса сезмайди. Оғриқ кучли бўлади. Биринчи ёрдамда куйган одам териси спирт билан артилади. Марганцовкали сувда ювиб чайилади. Синтомицин суртмасидан суртиб, бинт билан боғланади. Пуфакчаларни беркитиб боғламанг. Кучли куйиш бўлганда одам шок ҳолатини бошдан ўтказади. Бу ҳолатда унга қарши чоралар кўрилади. Қуёшдан ҳам куйиш мумкин. Уни олдини олиш учун докадан маскалар тақиб олинг. Қуёш нуридан химояловчи турли хил суртмалар суртинг. Заҳарли ўт ва ўсимликлардан кўймаслик учун ҳам заҳарни даф этувчи суртмалардан фойдаланилади. Қуёш нуридан ҳам шикастланиши ҳам мумкин. У холда жароҳатланган кишини салқинга ётқизиб, совуқ сув пуркалади, бошига совуқ компресс қилинади. Совуқ сув ичишга, нашатир спирт хидлашга, ёмонроқ

вазиятда сунъий нафас берилади. Валерянь суюқлиги, кофеин томчисидан ичиринг. Чақмоқдан куйиш . Табиат қўйнида чақмоқ урганда содир бўлади. Терида 3 см нуқталар, чизиқ йўлакчалар қолади. Умумий куйишда титроқ бўлиб, юрак ва нафас олиш кескин ўзгаради, хушдан кетиб қолади. Бунда кийимлари ечиб ташланади, тез-тез нашатир спирти хидланади. Юрак хуружи дориси берилади, жароҳатларга суртма суртилади. Совуқ олиш. Паст ҳароратда бўлганда одам терисининг тўқималари шикастланади. Совуқ кучайган сари эса бутун авзои баданингиз музлаб, увушиб кетади. Ҳавони намлиги, шамол, тошқин, очлик, қимирламай ўтириш, нам кийим, қисадиган пойабзал, қўлқоп йўқлиги, жун пайпоқ йўқлиги ҳам асосий сабаб бўлади. Шуларни деб совуқ қотиш хеч гап эмас. Кўпроқ қўл, оёқ, юз бурун, қулоқлар совуқ олади. Совуқ олшининг 1- даражасида тери совуқ қотиб сезмай қолади. 2-даражасида сувли пуфакчалар, 3-даражасида эса тери ўлик ҳолатга тушади. 4-даражасида ўлик тери суяк тўқималари алоҳида бўлиб боради. Шундан совуқ қотиш давом этаверса, организм умумий музлайди. Совуқ қотишда кучдан қоласиз, бўшашиб уйқусирайсиз, нафас олиш бузилиб, хушдан айрилиб ўлиш мумкин. Биринчи ёрдам, музлаган одамни ухлашга ҳалақит бериш керак, музлаган жойларини уқалаб, уриб ишқалаб қўйилади. Сунъий ҳаракатлантирамиз. Одекалон, спирт билан ишқалаймиз. Уни ишқалаб, терини қиздириб муздан тушишига ҳаракат қиламиз. Агар музлаган одам нафас олмаса, сунъий нафас олдиринг ёки нашатир спиртни хидлатинг. Ўзига келгач иссиқ чой, ёки кофе беринг. Яралар ва тери арчилиб тулаши. Тозаликка риоя қилмаслик оқибатида келиб чиқади . Оёқ кийимини тоза сақламасликдан, ёки саёҳатда юрганда зирапча кириб кетиши ёки пайпоқларни тоза тутмасликларидандир. Зирапчани деб йиринли касаллик пайдо бўлади. Йиринг тўпланиб, тери газаклаб кетади. Биринчи ёрдам, йод, зелёнка ёки одекалон билан артиб

тозаланг. Йирингни тешиб ҳар куни эритмали марганцовка сувида ювиб туринг. Кўз шикастланишда кўзга бирон майда заррача кириб, кўзни шилиб, кейинчалик ёмон оқибатларга олиб келади. Қизариб шишиб кетади. Биринчи ёрдамда ёруғроқ жойда тоза қўл билан кўзини очиб секин кўздаги заррани олиб ташлаш керак. Сўнг 2 фоизли бор кислотада ювамиз. Чўкаётган одамга ёрдам. Чўккан одам оғзидан сув, лой, ўт олиб ташланади. Чалқанчасига тиззага қўйиб орқасидан эзилади. Хўл кийимлар ечилади. Сунъий нафас берилади. Нашатир спирти хидлатиб, бадани массаж қилинади. Сафар чоғида заҳарли илонлар, хашоратлар учраб зарар етказиши мумкин. Илон чаққан жойни кийимини ечиб кўриш керак. Чаққан жойдан нуқтадек бўлиб қон чиқиб туради. Терини дархол кесиб, жигут боғлаб захарни сўриб ташлаймиз. Агар оғиз бўшлиғингизда яра бўлса захарни сўрманг. Бошқа хашоратлар чақса ҳам шу усулни қўлланг. Тиш оғриғи, бош оғриғи, ошқозон оғриғи бўлса дархол иссиқ чой ичиб, оғриқ қолдирувчи дори қабул қилинг. Кўп холларда тамоқ, бурун, нафас йўллари шамоллаб қолади. Акса уриши, кучли йўталиши келиб чиқади. Бу кўпроқ ҳавога кўникиб бўлгач, ўтиб кетади. Бу холатда ётиб олмай иммунитетингиз касалликни енгиб ўтишга ёрдам беринг, ҳаракат қилиб туринг. Дорилардан аналгин парацетамол ичинг. Ангина ҳам шамоллаш оқибатида пайдо бўлади. Тамоқ оғриб, бош оғрийди. Бу касалликда ётиб даволанган маъқул. Оғиз бўшлиғи ва тамоқни ғарғара қилинади. Ўпка шамоллаши юз берганда иссиқ жойига ётқизилиб дорилар мунтазам бериб турингБиринчи ёрдам: иссиқ маргансофкада ювиб, дори ичилади. Диста сақланади. Бод-бел оғриғи бўлиб, у ҳам шамоллашдан келиб чиқади. Ахён-ахён санчиб беради. Доим гимнастика билан шуғулланиб қиздирувчи суртмалар суртилади. Белга хантал ёки қалампирли боғлам ва банка қўйилади, 3-4 маҳал дори ичилади. Тери шамолласа, ифлосланса тери устида майда яралар

пайдо бўлади. Бу ҳолатда яхшилаб марганцовкада ювиб, зелёнка ёки стрептомицин суртиш керак ва стрептоцид таблеткаси ичиш керак. Биринчи тиббий ёрдам. Ҳар бир саёҳатчи оддий тиббий ёрдам кўрсатишини, боғлам боғлашни билмоғи лозим. Боғлаш чапдан ўнгга, қўлдан-қўлга боғланади. Боғич боғланганда бўш, енгил, холи қилиб боғланади. Боғич бойлаш бошида маҳкам қилиб бойланган, у силжиб кетмасин. Жароҳат бор жойни боғлами букланмайди, тугун тугулмайди. Бир қанча болам бойлаш тури бор. Энг оммалашган айлана боғлам. Унда жароҳатга дори суртилиб, боғлам айлантирилиб боғланади. Яна крестли боғлаш ҳам бор, у худди саккиз сонга ўхшаш бўлиб шу шакллар очиқ жароҳатида бойланади. Жароҳат терининг устки қисмини зарарланишидир. Мушаклар жароҳати оқибатида қон оқиши мумкин, оғриқ кучли бўлиб бадан шишади. Қаттиқ жароҳат эса шокка олиб келади. Кучли бўлса бош айланиб, ҳушдан кетиладаи, мия жароҳатланади. Қорин қисми жароҳатланса умуртқа поғонаси, қорин бўшлиғи шикастланади. Биринчи ёрдамда дарҳол қон тўхтатиш чораси кўрилади. Унинг учун муз қўйиб 10-20 минут тинчлик берилади. Йод қўйиб сўнг боғлам билан боғланади. Иситиш учун эса 2-5 кундан сўнг рухсат берилади

Адабиётлар 1. Абдумаликов Р. “Саёҳат саҳифалари”. Тошкент. 1987 й. 2. Абдумаликов Р. “Туризм”. Тошкент. 1987 й. 3. Мусаев П. “Сайёҳликка кириш”. Тошкент. 1993 й. 4. Бардин К.В. “Азбука туризма”. М., 1984 г. 5. Болдирев Р.Р. “Сложнўе туристические походи”. М., 1979 г. 6. Батиров Ф.Х. “Ўзбекистон тарихий обидалари сари”. Т. 1994 й. 7. Васильев П. “В помоҳь инструктору туризма”. М., 1990 г. 8. Власов А. “Турист” Киев. 1977 г. 9. Гранильшиков Т. “Горьний туризм”. М., 1988 г. 10. Кронф Ф. “Спасательние работи на горах”. М., 1991 г.

Похожие

Материаллар хисобининг вазифалари, уларни харакати ва омборда хисобга олиш

Тайер махсулотларни бахолаш, туркумлаш уларни омборда ва бухгалтерияда хисобга олиш

Ташкилотлар ва уларни бошқариш

Бухгалтерия хисобининг регистрлари ва шакллари

Сугуртанинг иктисодий мохияти ва шакллари