Саёҳатчиларнинг умумий ва махсус тайёргарликлари - Экономика - Рефераты

Саёҳатчиларнинг умумий ва махсус тайёргарликлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

78.5 KB

Саёҳатчиларнинг умумий ва махсус тайёргарликлари. Режа 1. Саёҳатларни ва сафарларни бошқариш. 2. Саёҳатларнинг тартиб қоидалари 3. Саёҳатчиларнинг тайёргарлик шакллари

Барча туризм тўгаракларида саёҳатларга тайёрланиш арафасида керакли туризм жиҳозлар озиқ-овқат ва бошқа юкларни ҳар бир қатнашчига уларнинг жисмоний тайёргарлигига қараб кенг равишда тақсимланади. Дам олиш байрам кунларида уюштириладиган бир кунлик саёҳатида айтарли ортиқча юк бўлмайди, фақат озиқ-овқат, тўп, мусиқа асбоби, шунингдек агар чодир ўрнатиш, гулхан ёқиш мўлжалланган бўлса, керакли жиҳозлар ва асбобларни олиш бир неча фаол ўқувчиларга топшириш режалаштирилади. Юриш йўналиши ва режасидаги талаблар 6-8 км масофани пиёда ўтиш, йўлда коллекция ва гербарийлар тўплаш, сайр қилиш, жойларнинг тузилиши билан қисқа танишиш, сафарда юриш тартибига риоя қилишдан иборатдир. Сафарга тайёрланишда йўналиш режасини тузиш ва уни тасдиқлаш, туризм давомида суҳбат, лекциялар ўтказиш, топографик белгилар билан изчил танишиш, чизмалар тузишни ўрганиш, туризмнинг техник турлари бўйича мусобақалар ўтказиш режаларини тузиш, ўқувчиларни тиббий кўрикдан ўтказиш, керакли жиҳозларни тахт қилиш, озиқ-овқатлар учун ҳаражатлар тузиш каби муҳим ишларни аввалдан ишлаб чиқиш талаб этилади. Туризм саёҳатларнинг тахминий режаси: 1. Туризмнинг тахмининй режасини аниқлаш. 2. Қатнашчилар группасини аниқлаш ва тузиш. 3. Қайси жойларда бўлишни белгилаш. 4. Саёҳат қилинадиган жойлар тўғрисида ахборот тўплаш. 5. Йўналишни ишлаб чиқиш. 6. Саёҳат учун қанча вақт кетишини ҳисоблаш. 7. Календарь режа тузиш. 8. Овқатланиш таркибини ва шароитини белгилаш. 9. Саёҳат учун сарф бўладиган ҳаражатларни тузиш. Тоифаларга бўлган саёҳатларга тайёрланишда ҳар бир қатнашчига алоҳида вазифа берилади. 1. Гуруҳ бошлиғи. 2. Маънавий ахлоқий тарбия раҳбари. 3. Озиқ-овқат бўйича хўжалик мудири. 4. Туризм жиҳозлар учун жавобгар шахс. 5. Котиб. 6. Таъмирлаш ишлари бўйича уста. 7. Тиббиёт ҳодими.

8. Жисмоний тарбия ва спорт ташкилотчиси. 9. Муҳбир. 10. Суръатчи. 11. Комендант (дам олиш ва тунаш пайтларида тайинланади). 12. Гуруҳ раҳбари. Таълим муассасаларида туризмларни ташкил қилишнинг турли шакл ва услублари мавжуд. Мактаб ўқувчилари ва талабаларнинг кўп кунлик саёҳатларини ташкил қилиш тартиби қуйидагича: 1. Ўқув йили бошида саёҳат йўналишни аниқлаш ва умумий йиғилишда тасдиқлаш. 2. Саёҳатга тўгаракнинг фаол иштиокчилари ва жамоатчи ўқувчиларни жалб қилиш. 3. Йил давомида кўп кунлик саёҳат учун керакли туризм жиҳозларни тайёрлаш. 4. Туризм базалар ва болалар туризм марказларининг тажрибали ходимларидан тегишли маслаҳатлар олиш. 5. Илмий-тадқиқот институтлари ва бошқа ташкилотлардан қидирув ишлари бўйича вазифа олиш. 6. Туристларнинг жисмоний тайёргарлигини йил давомида назорат қилиб бориш. 7. Биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш, ўтиш хавфли бўлган жойларда ўзаро ёрдам шартлари, қоидаларини ўрганиб бориш. Ўқувчилар сафарга тўла тайёр деган хулосага келгач, жисмоний тарбия ўқитувчиси, саёҳат тўгарагининг раиси, сафар раҳбари ҳамкорликда йўналиш варақасини тузадилар ва у маъмурият томонидан тасдиқланади. Кўп кунлик сафар раҳбари, синф раҳбари ҳар бир ўқувчининг ота-онаси билан учрашиши, уларнинг розилигини олиши керак. Сафар олдидан қатнашчиларнинг умумий йиғилиши ўтказилади. Бунда вазифалар қайта эслатилади. Барча жиҳозлар ва керакли нарсаларнинг тайёрлиги текширилади.. Шунингдек, ўқувчилардаги салбий хусусиятлар, камчиликларни бартараф қилиш, сафар давомида умумий қоидаларга тўла амал қилиш, аҳил бўлиш, мактаб директори, синф раҳбарлари ва бошқа раҳбар ходимлар томонидан уқтирилади. Ўқувчиларни туризм ва ўлкашунослик тўгаракларига жалб қилиш, саёҳатлар уюштириш ва уни ўтказишда география, ботаника, тарих ҳамда жисмоний тарбия ўқитувчилари биринчи навбатда катта фаоллик кўрсатадилар.

Саёҳатлар давомида ўқитувчининг ҳам ўқувчиларнинг ҳам кайфияти доимо бир хил бўлавермайди. Баъзан турли бахслар, тортишувлар, ранжишлар, хатто аразлашлар юзага келади. Бу ҳолнинг олдини олиш учун саёҳат раҳбари айбдорларни топади, уларни койийди, кўпчилик олдида танбеҳ беради. Натижада умуммақсад йўлида саёҳатчилар жамоаси ўз аҳиллигини тўла тиклайди. Саёҳат кўнгилли ўтади. Саёҳатда раҳбарларига қуйидаги талаб ва вазифалар қўйилади. 1. Саёҳатчилар гуруҳини ташкил қилиш ва унинг тўла жавобгарлигини олиш. 2. Тоғ туризми сафарига раҳбарлик қилиш учун саёҳатларда иштирок этган ёки раҳбарлик қилган юқори малакали бўлиш. Саёҳатда раҳбарга қуйидагича ҳуқуқлар берилади: Саёҳат тартибини бузганларга чора кўриш, гуруҳдан чиқариш. Зарур бўлганда йўналишни ўзгартириш. Шароит талаб қилганда гуруҳни тажрибалироқ мутахассисга топшириш. Раҳбар қуйидагиларни бажаришга мажбур: Сайёҳларни муносиб даражада саёҳатга тайёрлаш. Туризм йўналишлари, ижтимоий фойдали ишлар, қидирув ва ўрганиш бўйича режалар билан таништириш. Харита ёки чизма тузиш, йўлдаги хавфсизликни таъминлаш. Йўлдаги тўсиқларни ўрганиш, зарур бўлса эхтиёждан бошқа йўлларни белгилаш. Тегишли жиҳозларни аввалдан тайёрлаш, йўл харажатлари, озиқ-овқатни ҳисоблаб чиқиш. Йўналиш дафтарчасини тутиш. Гуруҳни тартиб-интизомини мунтазам назорат қилиб туриш. Йўлларда хавфсизликни сақлаш ва қутқариш назорати идораларидан кўрикдан ўтиш. Йўналиш дафтарчасини маълум жойларда белгилаш Саёҳат давомида ўтилган жойлар тўғрисида телефон ёки радио орқали сафар марказига ёки хавфсизлик ва қутқариш назорати марказларига хабар бериб бориш. Шикастланганларга биринчи тиббий ёрдам кўрсатиш ва уларни тезликда тегишли жойга етказиш. Бахтсиз ходиса юз берганда тезлик билан хабар бериш. Хавфга учраган бошқа гуруҳ ёки маҳаллий аҳолига ёрдам кўрсатиш. Саёҳат тамом бўлгач, тегишли идора ва ташкилотларга хабар бериш. Саёҳат раҳбари ўтган йўналиш ва қилинган ишлар юзасидан ёзма ҳисобот тузади. Гурухларни узоқ саёҳатга юбораётган ташкилот тўлиқ маъсулиятни ўз бўйнига олади. Сайёҳ гуруҳларни хавфсизлигини ҳам ўзи таъминлайди. Сайёҳларни доимий тарзда сафарини кузатиш жуда осон эмас. Барча клуб, ташкилот, спорт марказлари, касаба уюшмалари болалар ва ўсмирлар маданият уйлари, масъуллар назорат учун жалб қилинади. Саёҳатни қай тарзда бошлаб, якунлаш туристик базаларнинг тартиб қоидаларни

мукаммал таъминлашида почта тизими, алоқа воситалари доимий ишлаб, узлуксиз сафар маълумотлари билан хабардор қилиб туриш керак. Мураккаб сафар бўлиши ҳам мумкин, сафарда нохушликлар, фалокат юз бериши мумкин. Бундай холатларни олдини олиш учун қутқарув гуруҳларини саёҳатчилар манзили билан таништириш зарур. Қутқарув гуруҳларини кутмай сайёҳ шериклар бир- бирларига хизмат қилишлари зарур. Энг аввало саёҳатчилар қўрқмай, ишонч билан ҳаракат қилишлари шарт. Гуруҳ йўлбошчиси сафар ҳолатини маълум қилиб бориш зарур. Режадаги ишларидан огоҳ қилиб туриш керак. Сафар чоғидаги сокин тун, олов атрофидаги суҳбат, иссиқ чой ёки қаҳва, оловда пишган таом, иссиқ ўрин мунтазам бўлишини таъмин этиш муҳим. Бу билан кўриниб турибдики саёҳат маданий дам олиш, хордиқ чиқариш демакдир. Жисмоний тайёргарлик. Саёҳатни муваффақиятли бўлиши сайёҳларни жисмонан бақувватлиги, буларни соғ-саломат эканлигидир. Саёҳат давомийлигини ва осудалигини иштирокчиларни чаққон, абжир, эпчил бўлиши ҳам белгилайди. Ўралашган лапашанг шерик саёҳат тартибини, бошқалар кайфиятини, қўйингки бутун жамоани саросимага солади. Жисмонан тайёр бўлмаган бу ҳақида жамоасига уюлиб айтмаган шерик саёҳат йўлбошчисига катта жавобгарлик юклайди. Жисмоний тайёргарлик сайёҳлар учун жуда муҳим. Машқлар 3 бўлимга бўлиниб олиб борилади: умумий тарзда, махсус ва организмни чиниқтирувчи. Махсус тайёргарлик машқларини пиёда, сувда ва тоғ саёҳатчилар бажаради. Қийин шароитлардан чиқиб кета олиш қобилияти ҳам мустаҳкамланади. Чиниқиш эса сафар чоғидаги оғир, мушкул вазифаларни ўташда асқотади. Умумий жисмоний тайёргарлик эса доимий эрталабки бадантарбиядан бошланади. Тайёргарлик машғулотлари сайёҳлик юришга ўргатилади. Машғулотларни спорт усталари белгиланган меъёрлар, спорт дастурларида кўрсатилгандек ўтадилар ва бажарадилар. Мураббийлар иштирокчиларни ҳар томонлама тарбиялайдилар, ривожлантирадилар ва чиниқтирадилар. Мунтазам бажариладиган бу машғулотлар кишини соғлом қилибгина эмас уни йиллар давомида қатъиятли, мард, қобилиятли бўлишини таъминлайди. Жисмоний машғулотларда яна тиббиёт кўриги ўтказилса ёмон бўлмайди. Физкультура диспансерлардаги масъул шахслар саёҳат иштирокчиларининг юрак, ўпка, қон айланиш системасини текшириши зарур. Тайёргарлик машғулотлари ва чиниқиш. Сайёҳлар сафар чоғида дам олиш ва ҳаракат тартибига амал қилиш зарур. Кун тартиби бўйича кун эрталабки бадантарбия билан бошланади. Машқлар 10-15 дақиқа давом этиши керак. Сайёҳлик юришлари чоғида жисмоний машқлар ва гигиеник тадбирлар ўтказиши учун тўхташ, танаффус қилиш керак.

Саёҳат вақтида сайёҳлар тоза ҳавода, қуёш кунидан, сув ҳарорати тобланадилар. Бу ҳолат уларни чиниқишига ёрдам беради. қуёшда тобланиш инсон организми учун жуда муҳимдир. Қуёш нурлари теридаги микробларни ўлдиради, қон айланишини мустаҳкамлайди, модда алмашинувини таъминлайди. Бироқ қуёш нуридан ҳам қай вақтда, қандай қилиб тобланиши кераклигини билиш зарур. Қуёш ўзидан фойдали утрабинафша нурни соат 8.00 дан 12.00 гача беради. Бу вақтда кишилар тобланса бўлади. Куйган, тобланган тери яралар ривожланмаслигини, қуёшдан куйишни, бор яраларни тез битишини таъминлайди. Инфрақизил нурлар эса соат 12. 00 дан 15.00 гача таралади. Қуйи минтақа ва шимолий мамлакатларда эса қуёш тафтида узоқроқ туриш зарур. Лекин тери қизариб кетишига йўл қўйилмайди. Тоғли, денгиз бўйи, кўллар олди худудларда қуёш радиацияси 2-3 баробар кучаяди. Сабаби у ерда ҳаво қатламида чанг камроқ бўлади. Тез ва узоқ қуёшдан тобланиш қуёшдан қаттиқ куйишни, асаб тизимини бузилишини, юрак хасталигини, нафас олиш қийинчилигини, ишга лаёқатсизликни келтириб чиқаради. Қуёш нури урмаслиги учун сайёҳга қуёш нурини тўсувчи кўзойнак тақиш маслаҳат берилади. Сафарда сайёҳ ҳавода ҳарорати ва таъсирида чиниқади. Инсон организми аста секин ҳароратга мослашади. Қуруқ ҳаво терлашни, лохосликни келтиради, нам ҳаво эса тетиклаштиради. Чиниқишни 16 градус даража ҳароратдан бошлаш керак. Сувда чиниқиш терини нам сочиқ билан артиш, сув қуйиб чўмилиш, сув хавзасида чўмилишни ўз ичига олади. Сув асаб тизимини тинчлантиради, терида ва организмда умумий тетиклик хисларни уйғотади. Эрталабки бадантарбиядан сўнг хўл сочиқ билан терини артиш ёки устидан сув қуйиб ювиниш тавсия этилади. Қуёш тафтида узоқ саёҳат қилиб бўлиб сувда чўмилиш кишига беғубор, тоза, аъло кайфият беради. Сув ҳарорати 20 градус даражадан паст бўлмаслиги тездагина тана ҳарорати совиб кетмаслигини олдини олади. Қишда сайёҳлар чиниқишни хохласалар қор билан артинишсин. Барча чиниқиш машқлари мунтазам, аста-секин бажарилса, фойдали натижа беради. Ўзини уқалаш (массаж). Ўзин уқалаш ёки шерик ёрдамида уқалатиш толиққанда, мушаклар чарчаб холдан тойганда амалга оширилади. Ҳар бир сайёҳ оддий уқалаш усулларини билиши керак. Силаш- бу оддий усул бўлиб қўл ҳаракати билан бажарилади. Бадандаги толиққан жойлар секинлик билан силанади. У ҳолат бир неча бор такрорланса тери остидаги мушаклар, қон, лимфа тўқималари, модда алмашинуви бир оз дам олади. Чарчаш, ҳориш ҳолатини енгиллаштиради. Ишқалаш - бу усул кучлироқ тартибда бажарилади. Бу массаж чуқурроқда жойлашган, мушакларни тетиклаштириш учун қилинади.

Терини айлантириш -бу усул эса суяклар чарчоғини ёзиш учун бажарилади. Бир ёки икки қўлда суяк устидаги терини бир маромда айлантириб эзғиланади. Қоқиш -бу усулда кучли мушакларимизни ҳаракатлантирамиз. Чиғаноқдан қўлни юқорига кўтариб, мушаклар чўзилишини кузатамиз. Шу билан ўзини уқалаш муолажаси якунланади. Саёхатчиларнинг кўпроқ оёқлари чарчайди, шунинг учун биринчи навбатда оёқларини уқалаш зарур. Оёқларни уқалаш, бир икки ўтириб туриш, гох товонда, гох оёқ учларида туриши, қўллар билан товонни, тиззаларни уқалаш керак. Уқалаш 10-15 минут давом этади. Уқалашда терини кирлигича қилиб бўлмайди. Уқалашдан олдин терига вазелин, лосьонлардан сурилиши керак. Бу жараён кунда 2 махал эрталаб ва кечқурун қилинади. Ўзини назорат қилиш. Сайёх ўзининг холатини доимо назорат қилиб туриши керак. Организмни фаолиятини, оғирлигини, тана хароратини, кайфиятини, иштахасини, уйқусини бир маромда ва аъло даражада сақлаб турсагина у узоқ саёхат давомида нохушлик сезмайди. Асло чарчамайди, касал бўлмайди доимо кўтаринки кайфият хамроқ бўлади. Юрак уришларини бир маромда уриши ҳам кузатилади. Соғлом сайёхнинг юрак уришлари юриши билан хамнафас бўлади. Эркакларда тинч юрак уришлари минутига 60- 70 уради, аёлларда эса 70-80 уради. Жисмоний харакат қилганда юрак уришлар тезлашади. Оғир машқ бажарганда ҳар қандай шароитда юрак функцияси ўзгариши мумкин. Одамда харакат чоғида юрак уришлари 100-120 гача ортади. Агар юрак уришлари тезда нормаллашмаса сайёхнинг сафарга ҳам тайёр эмаслигини кўрсатади. Юрак уришлар 15 секундда ўлчанади чиққан сонга 4 ни кўпайтирсак 1 дақиқада юрак уришлар частотасини аниқлаймиз. Агар юрак уришлар берилган сонга тўғри келмаса, тез урмаса демак сайёх ўта хориб чарчамаган бўлади. Оғир юк ва тез харакатда юриш юрак уришларни 150-180 та уришини ҳам келтириб чиқаради. Ўз ўрнига юрак уришлар сони 1-2 соат ўтгач тушади. Сафарни 1-2 кунлари юрак уришлар ўзгариши юзага келади. Бундан чўчимаслик керак чунки сафарни бош кунлари ҳаяжон, оғир йўл, оғир юк нотаниш жой, об-хаво таъсир қилади. Аста-секин нормал холатга келади. Нафас олиш қийинлашуви, юрак уришларни частотаси, жисмоний харакат, мушакларини ҳаракати, чарчаш, ёш , жинс хусусияти ва мухитни таъсиридир. Катта одам тез чарчамайди, шунинг учун ёшларни юрак уришлари, харакатчанлиги юқори бўлади. Узоқ саёхатнинг оғирлиги бўлади, албатта ёши катталар чуқур чуқур нафас олади. Ўпкага кисларод етказиши, қон айланиши юрак уриши 2-3 баробар секин кечади. Биринчи сафар кунлари тана оғирлиги озаяди, лекин сафар давомида яна оғирлик

ўзгаради. Агар овқатланиши кам бўлиб, иштаҳа бўлмаса оғир ҳаракат вазнни тез туширади. Жисмоний ҳаракатга, иштаҳа ҳам нормал бўлсагина сафарда оғирликни бир хил ушлаш мумкин. Уйқусизлик, иштаха ёмонлигини, касаллик, лохасликни келтиради. Уйқу, иштаха, кайфиятни яхши хис қилиши субъектив холат хисобланади. Сайёхларга 8 соатли уйқу зарур. Сайёх эртанги кунни тетик қарши олай деса яхши ухлаб, ғаройиб туш кўриб дам олиши шарт.

Адабиётлар 1. Абдумаликов Р. “Саёҳат саҳифалари”. Тошкент. 1987 й. 2. Абдумаликов Р. “Туризм”. Тошкент. 1987 й. 3. Мусаев П. “Сайёҳликка кириш”. Тошкент. 1993 й. 4. Бардин К.В. “Азбука туризма”. М., 1984 г. 5. Болдирев Р.Р. “Сложнўе туристические походи”. М., 1979 г. 6. Батиров Ф.Х. “Ўзбекистон тарихий обидалари сари”. Т. 1994 й. 7. Васильев П. “В помоҳь инструктору туризма”. М., 1990 г. 8. Власов А. “Турист” Киев. 1977 г. 9. Гранильшиков Т. “Горьний туризм”. М., 1988 г. 10. Кронф Ф. “Спасательние работи на горах”. М., 1991 г.

Похожие

Туризмнинг мақсади ва вазифаси

Олий ва ўрта махсус таълимни ривожланиши

Олий ва ўрта махсус таълимни ривожланиши

Бошқарув таҳлилининг предмети, методи ва махсус усуллари

Умумий богланиш ва алокадорлик шакллари