Operatsion menejmentga kirish. kursning predmeti. - Экономика - Рефераты

Operatsion menejmentga kirish. kursning predmeti.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

90 KB

O peratsion menejmentga kirish. kursning predmeti. Reja: 1. Kursning mazmuni. 2. Kursning predmeti. 3. Operatsion menejmentdagi asosiy konsepsiyalar.

Kursning mazmuni. Operatsion menejment muhitida ishlash oxirgi 90-yillar davomida ancha o‘zgardi. Oxirgi 20 yil ichida ishlab chiqarish menejmentidan boshlanib g‘amlamalarni boshqarishni ham o‘z ichiga olib rivojlantirildi. Dastlab g‘amlamalarni boshqarish moddiy mahsulotlarni boshqarishga qo‘llanilar edi. Servis sektorinig o‘sishi servis operatsiyalarini boshqarishda yanada kengroq qarashni talab etdi. Bu esa nomoddiy servis mahsulotlarini ishlab chiqarishgan menejment prinsiplarini qo‘llashni zarur qilib qo‘ydi. Operatsion menejment termini shu ehtiyojni to‘ldirish uchun xizmat qiladi. Va nihoyat sifat masalalari nomoddiy konsepsiyadan o‘qitib bo‘ladigan a’lo menejment markaziga va global raqobat qobiliyati uchun asosga aylandi. Buning natijasida sifatni boshqarish operatsion menejmentning muhim masalalaridan biriga aylandi. Sifat va operatsiyalarni boshqarish firmalar uchun dunyo bo‘yicha yuqori sifat, tezkor javob berish reaksiya vaqti, yaxshi imkoniyatlar va past xarajatlar asosida yangi imkoniyatlar yaratda. Agar korxona bugungi bozorda muvozanat qozonmoqchi bo‘lsa, operatsion menejmentning roli strategik fikrlashning markazida bo‘lishi zarur. Kurs sifat va operatsion menejmentga bog‘liq bo‘lgan masalalarni ham ishlab chiqarish, ham servis sektoriga mos ravishda ko‘rib chiqadi. Buning boisi shundaki, ko‘pgina tashkilotlar ham ishlab chiqarish va servis operatsiyalariga ega. Sifat va operatsion menejmentga daxldor joriy bilimlar, texnika va texnologiya kursda ko‘rib chiqiladi. Bular umumiy sifatni boshqarish, benchmarking, loyihalarni boshqarish, konkurent injiniring, biznes arayonlar reinjiniringi, «just-in-time» yondashuvi, materiallar talabnomalarini rejalashtirish, ishlab chiqarish resurslarini rejalashtirish tizimlari, kompyuterga asoslangan dizayn, kompyuterga asoslangan ishlab chiqarish, ishlab chiqarish dizayni, Qiymat injiniringi va jahon miqyosida ishlab chiqarish masalalaridir. Kurs davomida o‘qitiladigan boblar: 1. Sifat va operatsion menejmentdagi asosiy konsepsiyalar. Ushbu bobda sifat va operatsion menejment evolyutsiyasi ko‘rib chiqiladi. Bunda sifat va operatsion menejment nima, ular nima uchun kerak va operatsion menejerlarning roli ko‘rib chiqiladi. 2. Operatsiyalar strategiyasi. Bu bobda korporatsiya va bozor maqsadlarining operatsion strategiyalarga aylantirilishi ko‘riladi. U hozirgi nazariyani va oxirgi 20 yil ichida

rivojlantirilgan amaliyotni bayon etadi. Xususan operatsion strategiyalarni rivojlantirishdagi Kembridj guruhi tomonidan taklif qilingan nazary asoslar ko‘riladi. 3. Umumiy sifatni boshqarish. Bu bobda umumiy sifatni boshqarish (USB) asoslari, kompaniyada sifat uchun majburiyatni yo‘lga qo‘yish uchun personal zaruriyati, sifatni yaxshilashning zamonaviy usullari ko‘riladi. Shuningdek, Yevropa Ittifokida sifat sertifikatsiyasi va akkreditatsiyasi ham ko‘riladi. 4. Mahsulot va xizmatlarni tanlash va dizayn. Ushbu bobda operatsiyalar va dizayn orasida aloqalar, konkurrent injiniring asoslari, sistema dizaynining turli konfiguratsiyalari, jarayon to‘g‘risidagi qarorlarning tabiati, ishlab chiqarish tizimlarining dizayn masalasi, ishlab chiqarishning joylashuvi, jarayonni tashkil etish va sistema dizayni uchun vositalar va turli texnikalar ko‘riladi. Shuningdek, jarayon texnologiyasi va servis tizimi bilan bog‘liq dizayn masalalari ko‘riladi. 5. Operatsion resurslarni boshqarish. Bunda talabni boshqarish va talabni bashoratlashtirish texnikalari bayon etiladi. Bu bobda har bir transformatsiya jarayonlari uchun sharoitlarni yaratishning turli xil yondashuvlar beriladi. Shuningdek, ishchilarni resurslar transformatsiyasi jarayoniga birlashtirish ko‘rib o‘tiladi. 6. Operatsiyalarni rejalashtirish va nazorat. Bu bobda operatsiyalar ichida rejalashtirish va nazorat tizimlari haqida so‘z yuritiladi. Ushbu bobda g‘amlamalarni boshqarish nazorati va g‘amlamalarni nazorat qilishning statistik modellari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, material talablarni rejalashtirish, ishlab chiqarish resurslarini rejalashtirish va «just-in-time» modeli ko‘rib chiqiladi. qiymat iijiniringi ham ko‘9riladi. 7. Kompyuterga integratsiyalashgan biznes. Bu bobda informatsion texnologiyaning roli va kompyuterda integratsiyalashgan ishlab chiqarish ko‘rib utiladi va qanday qilib tashqiy va texnologik o‘zgarishlarni joriy etish kerak va servis sektorida texnologiyaning roli bayon etiladi. 8. Loyihalarni boshqarish. Bu bobda loyihalarni tashkil etish, rejalashtirish va nazorat qilish haqida so‘z boradi. Loyiha menejmentining turli usullari va metodlari, zamonaviy protseduralar beriladi. 9. Biznes jarayonlarning reinjiniringi. Bu bobda reinjiniring nima va qanday qilib tashkilotlar reinjiniring yordamida o‘zlarini qayta kashf etishlari urib chiqiladi. Bir qator misollar biznes jarayonlar reinjiniringini amalga oshirish uchun qoida va yuriqnomalar beriladi.

2.Kursning predmeti. Operatsion menejment amaliyoti tashkilotdagi zarur funksiya hisoblanadi. Operatsion menejment nazariya yoki fan sifatida o‘rganila boshlaganiga ko‘p vaqt bo‘lgani yuk. Buning sababi shundaki, samarali operatsion menejerlar uchun quyidagi ko‘nikmalar zarur: inson resurslari ko‘nikmalari, texnik bilimlar, muammolarni yechish qobiliyati, mantiqiy tahlil, mikdoriy usullar va strategik fikrlash. Bularning barchasini bitta nazariyaga birlashtirish zarur edi. Sxemada operatsion menejmentning tarixiy kontekstda rivojlanishi berilgan.

1. Ishlab chiqarish va operatsion menejmentning tarixi. Sxema- 2. 1750 yildan oldin. 3. Ushbu davrda ishlab chiqarish hozirgidan tubdan farq kilar edi. Ko‘pgina hunarmandlar uyida ishlab, shuning uchun kottedj tizimi yoki kottedj sanoati deb yuritilar edi. Umuman aytganda, sanoat revolyutsiyasiga qadar ishlab chiqarishning 3 ta belgisi bor edi: 4. Ishlab chiqaruvchilar va iste’molchilar orasida bevosita bog‘liqlikning borligi; 5. Kichik mexanizatsiya; 6. Hunarmandchilik, qo‘lda yasalgan va individual mahsulotni ishlab chiqarish. Sanoat revolyutsiyasi va jarayon maktabi Sanoat revolyutsiyasi Angliyada 1700 yildan boshlandi. Dastlabki davri 2 muhim rivojlanish bilan belgilanar edi: Inson kuchining mashinalar bilan almashtirilishi. Mashina kuchining ixtiro qilinishi jarayon maktabi deb atalib, bunda bir qancha injenerlik kasblariga asos solindi. Bu davrda quyidagi ixtirolar amalga oshirildi: Djeyms Uatt – bug‘ mashinasi Gargreyvs – tukuv mashinasi Kartrayt – tukuv stanogi Maudkeys – tokarlik stanogi 2. Fabrika tizimining paydo bo‘lishi. Bunda ishchi kuchining ixtisoslashuvi va mehnat taqsimoti asosiy rol o‘ynadi. Ishlab chiqarish faolligi kichik ixtisoslashgan vazifalarga bo‘linib, ishlab chiqarish tashkil etildi. Yuqori kapital sigimi va mexanizatsiya orqali ishlab chiqarishni rejalashtirish va nazorat qilishning yangi yo‘llari ixtisoslashuvning yangi prinsiplari qo‘llanilib kottedj tizimidan fabrikalarga ishlashga o‘tildi. 19-asrda sanoat revolyutsiyasi quyidagi rivojlanishlar bilan belgilandi. 19-asrdagi sanoat revolyutsiyasi. 19-asr davomida ikkita ko‘zga ko‘rinarli rivojlanishlar sodir bo‘ldi. O‘zaro almashinuvchi qismlar. Bu konsepsiya 1790 yilda Eli Vitney tomonidan AQSH xukumatiga miltik kurollari ishlab chiqarishda qo‘llanildi. Vitney tomonidan yig‘ish liniyasi ixtiro qilinib, unda qismlardan yig‘ilib, miltiqlar ishlab chiqarilar edi. Bugungi

kunda ushbu konsepsiya oddiy elektr asboblardan boshlab videomagnitofonlargacha qo‘llaniladi. Fabrika tizimining kengrok rivojlantirilishi. 1850 yilga kelib, to‘laligicha fabrika tizimiga o‘tildi. Ushbu davrda tadbirkorlarning yangi sinfi shakllandi. Ushbu davr kapitalning yuqori darajasi, ishlab chiqarish quvvatlarining yirikligi, yangi bozorlar, samarali transport va kommunikatsiya tizimlarining yaratilishi bilan xosdir. 3.Operatsion menejmentdagi asosiy konsepsiyalar. Ilmiy menejment maktabi. 1900 yilda ilmiy menejment maktabi rivojlantirildi. Frederik Teylorning «Ilmiy menejment prinsiplari» asarida aytilgan g‘oyalar ushbu maktabning asosini tashkil etadi. Keyinchalik Lilian va Vrank Gilbrets va Genri Gantning ishlari ish standartlari va samaradorlikni rivojlantirish uchun asos bo‘lib xizmat qildi. Ilmiy menejment prinsiplari «Ford Motor Kompani» kompaniyasining Detroytdagi zavodining ochilishi bilan cho‘qqisiga yetdi. Bunda quyidagi prinsiplar ishlatildi: 1. O‘zaro almashuvchi qismlarni ishlatuvchi standart mahsulotni ishlab chiqarish; 1. Ommaviy ishlab chiqarish; 2. Arzon ishlab chiqarish; 3. Mexanizatsiyalashgan yig‘ish liniyalari; 4. Mexnatning yuqori darajada ixtisoslashtirilishi. Inson munosabatlari maktabi. 30-yillarda ilmiy menejmentga alternativ ravishda inson munosabatlari maktabi paydo bo‘ldi. Psixologiya va sotsiologiya sohasidagi bilimlar mexnat dizayni, ishchilarni motivatsiyalash strategiyalari uchun va boshqaruvdagi nazorat siyosati uchun asos bo‘lib xizmat qildi. Bir qator xatti-harakat nazariyalari asosida ishlab chiqarish kompaniyalarining tashkiliy shakllari ishlab chiqildi. Maslouning ehtiyojlar iyerarxiyasi, MakGregorning «X» va «Y» nazariyalari, Gersbergning qoniqish va qoniqmaslik nazariyasi ishdagi motivatsiya nazariyalariga bag‘ishlandi. 1962 yilda Vilfred Braun kunlik ishni soatbay to‘lovlar shaklida va soatbay ishlab chiqarish modelini taklif etdi. Ishlab chiqarish menejmentidagi keyingi yangiliklar sotsiotexnik tizimlar va guruhlarda ishlash konsepsiyasi bo‘ldi. Bir qator kompaniyalarda ishni

komandalarda tashkil etish tajribasi operatsiyalarni boshqarishda sotsiologik va texnik tizimlarni rivojlantirishning ahamiyati to‘g‘risida to‘xtab o‘tildi. Moslashuvchan ishchi kuchi konsepsiyasining paydo bulishi. Bozor va biznes muhitining o‘zgarishlariga mos ravishda, moslashuvchan ishchi kuchi konsepsiyasining paydo bo‘lishi va Atkinson tomonidan moslashuvchan firma modelining rivojlantirilishi (1984 yil) moslashuvchan tashkilotning asosi bo‘ldi. Natijada ommaviy ishlab chiqarish davri bugungi kunda rivojlanayotgan yanada moslashuvchan ish strukturalariga o‘tish bilan bog‘liq bo‘ldi. Moslashuvchan ixtisoslashish konsepsiyasi rivojlantirildi va ishchi kuchida ko‘p ko‘nikmali yondashuvlar paydo bo‘ldi. Operatsiyalarni tekshirish maktabi. 1940 yillarda Buyuk Britaniyada harbiy va mudofaa maqsadlarda operatsiyalarni tekshirish maktabi paydo bo‘ldi. Ushbu tadqiqotlar avval fukarolar mudofaasi masalalarini hal qilish, radar tizimlarini ishlab chiqarish, harbiy transport va harbiy maqsadlari uchun qo‘llanildi. Ikkinchi Jahon Urushidan so‘ng ushbu usullar biznes sohasida ishlatila boshlandi. Natijalarni boshqarish, g‘amlamalarni saklash, grafiklar tuzish, bashoratlash, loyihalarni boshqarish, imitatsion modellashtirish, chiziqli programmalashtirish kabi mikdoriy usullar menejment amaliyotiga kiritildi. Ushbu usullarning rivojlanishi kompyuternning kirib kelishiga ham xizmat qildi. Jadval- Rivojlantirilgan ishlab chiqarish texnologiyalari va kompyuterlar. Ishlab chiqarish menejmentida kompyuterlarni qo‘llash tarixi. Dekada Qo‘llanilish doirasi Misollar 1950 yillar Klerikal faollik To‘lovlar, buxgalteriya, xarajatlar bo‘yicha hisobotlar 1960 yillar Operatsiyalarni tekshirish Chiziqli programmalashtirish, grafiklar tuzish, loyihalarni rejalashtirish va nazorat 1970 yillar Ishlab chiqarishni rejalashtirish va nazorat Bashoratlash, g‘amlamalarni boshqarish, material talablarni rejalashtirish 1980 yillar Kompyuter integratsiyalashgan Ishlab chiqarish resurslarini rejalashtirish, moslashuvchan ishlab

ishlab chiqarish chiqarish tizimlari 1990 yillar Kompyuter integratsiyalashgan korxona Korporatsiyadagi ma’lumotlar bazasi, elektron tarmoqlar asosida ishlab chiqarish, konkurrent injiniring va biznes jarayonlar reinjiniringi Sxema-2. Asosiy menejment karorlari oqim diagrammasi. Ishlab chiqarish tizimi modeli o‘z ichiga kirish, transformatsiya jarayonlari va chiqish bo‘yicha qarorlarni kiritadi. Ular ushbu qarorlar bo‘yicha teskari aloqani qabul qilib, mos ravishda o‘z qarorlarini o‘zgartiradilar. Menejerlar qarorlari unumdorlik, sifat, texnologiya, xarajatlar, grafiklar va xodimlarning motivatsiyasi bilan bog‘liq bo‘ladi. Ular bu qarorlar yordamida tashkilot unumdorligi va samaradorliginri yaxshilaydilar. Monitoring tizimlari o‘sish haqida xabar beradi. Xizmatlar sifati quyidagilarga bog‘liq bo‘ladi: Ish vaqti. Avtomatizatsiya. Servis yetkazib beruvchi xodimlarning malakasi va tajribasi. Xodimlar ko‘nikmalari va mijozlarni qondirish uchun e’tibor. Ishlab chiqarish tizimi kirishlarni chiqishga aylantiradi. Quyidagi sxema qanday qilib tashkilot ichidagi funksional kategoriyalar va tashqi faktorlar bog‘liqligini ko‘rsatadi.

1. Ushbu sxemada bir qator tashqi faktorlar ko‘rib chiqiladi. Masalan, davlat tomonidan ekologik tartibga solish va xavfsizlik masalalari. Raqobat shartlari bozordagi hissaga ta’sir etsa, texnologiya mahsulot dizayni va ishlab chiqarish usullariga ta’sir etadi. 2. Funksional sohalar tashkilotda quyidagicha sinflanishi mumkin: 3. Moliya. Fond olish uchun va ularning ishlatilishi uchun mas’uliyat, invechtitsiya imkoniyatlarini tahlil qilish. Bu karorlar uskunalarni tanlashda narx va hajm to‘g‘risidagi qarorlarga ta’sir etadi. 4. Muxosaba (buxgalteriya) hisobi. Xarajatlar va daromadlar haqidagi yozuvlarni olib boradi va boshqa funksional sohalar uchun boshqaruv axborotini ta’minlaydi. 5. Marketing. Xaridorlar ehtiyojini tushunish, firma mahsulotlar uchun talabni shakllantirish va qo‘llab-quvvatlash uchun mas’ul bo‘lib, xaridorlar qoniqishi va yangi mahsulotlarni rivojlantirish uchun mas’uldir. 6. Injiniring. Xaridorlar ehtiyojini qondirish uchun mahsulot spetsifikatsiyasini aniqlaydi. Ishlab chiqarish usullari va texnik spetsifikatsiyani belgilaydi. 7. Personal va ishchi munosabatlari. Xodimlarning rekrutmenti va treyningi, ish haqini boshqarish, mexnat munosabatlari va xodimlar axloqi. 8. Tadkikotlar va rivojlanish. Yangi g‘oyalarni izlaydi va ishlab chiqadi. 9. Xaridlar. Bu korxonadagi moddiy texnika ta’minoti bilan bog‘liq bo‘lgan barcha funksiyalarni o‘z ichiga oladi. Transport sohasi ishlab chiqarishda tugallangan mahsulotlarni xaridorlarga yetkazib beradi. Va nihoyat axborot tizimlari turli funksiyalarni bajarishda xom ashyoni ta’minlash uchun muhim bo‘lib hisoblanadi. Menejerlarning roli. 1. Mahsulot sifati va ish unumdorligi menejmentga bog‘liq. Barcha darajadagi menejerlarning ishlarini bir necha asosiy vazifalarga bo‘lish mumkin: 2. Rejalashtirish. Tashkilot maqsadlariga erishish uchun qoidalar va xarajatlarni belgilash. 3. Tashkil etish. Rejalashtirilgan faoliyatni olib borish uchun zarur resurslarni birlashtirish jarayoni. Yo‘naltirish. Rejalarni harakatlarga, xodimlar uchun maxsus vazifalarni belgilash orqali aylantirish, ularni ruhlantirish va harakatlarni muvofiqlashtirish.

Nazorat. Boshqarishni baholash hamda ijobiy yoki salbiy bo‘lgan tuzatish mexanizmlarini ishlatish (yangi ko‘nikmalarga o‘qitish yoki intizomiy choralar). Jadval-2. Menejmentning turli darajalarida vazifalar quyidagicha taqsimlanadi: Rejalash-tirish vaqti Tashkil etish vaqti Yo‘naltirish vaqti Nazorat vaqti Yuqori menejment yuqori past past o‘rtacha O‘rta menejment o‘rtacha yuqori o‘rtacha o‘rtacha Quyi yoki nazorat qiluvchi menejment past past yuqori yuqori Operatsiyalarni boshqaruvchi menejerlar roli. Ushbu vazifa kiskacha aytganda, resurslar to‘plamini mahsulotlar ko‘rinishidagi chiqishlar to‘plamiga aylantirish bo‘lib hisoblanadi. Ushbu menejerlar inson resurslarini boshqarish sohasida, strategik fikrlashda mahsulot bo‘yicha bilimlarda, tizimiy va tashkiliy dizaynda, operatsiyalar darajasida, rejalashtirish va nazoratda bilimlarga ega bo‘lishi kerak. Operatsion menejerlar operatsion tizim qondirishi zarur bo‘lgan turli maqsadlarni qabul qilishlari kerak. Resurslarning nomuvofiq ishlatilishi yoki nomuvofiq xaridorlarga xizmat ko‘rsatish raqobatda yutkazishga olib kelishi mumkin. Operatsion menejerlar resurslarni maksimum samara bilan ishlatishga va imkoniyatlarni minimal yukotuvlarga erishish uchun mas’uldir.

Похожие

Menejmentga sistemali-vaziyatli yondashuv

Menejment nazariyasining rivojlanishi. Menejmentga asosiy munosabatlar

Operatsion strategiyalar.

Menejment fanning predmeti, mazmuni va vazifalari

Operatsion audit asoslari