logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Экономика
  4. O’zbekiston davlat standartlarini ishlab chiqish, joriy etish tartibi

O’zbekiston davlat standartlarini ishlab chiqish, joriy etish tartibi

Загружено в:

10.10.2022

Скачано:

0

Размер:

25.6689453125 KB
Скачать
O’zbekiston davlat standartlarini ishlab chiqish, joriy etish tartibi Reja: 1. Standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar 2. Standartlashtirish ob’ektlari 3.Davlat standartlarini ishlab chiqish tartiblari va boshqalar 4. Standartlarni rasmiylashtirish 1. Standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar O ’ zbekiston Respublikasi hududida O ’ zbekiston Respublikasining O ’ zDst 1.0: 1998 ( O ’ zbekiston standartlashtirish davlat tizimi . Asosiy qoidalar standartiga asosan standartlashtirish bo ’ yicha qo ’ yidagi me ’ yoriy xujjatlar qo ’ llaniladi : - davlatlararo standartlar - GOST; - O’zbekiston davlat standartlari – O’z DSt; - tarmoq, standartlari - TS; - texnik shartlar - TSh; - korxona standartlari - KS. Standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar guruhiga standartlashtirish bo’yicha rahbariy hujjatlar (PH), turli xildagi me’yorlar va qoidalar, yo’riqnomalar, texnik-iqtisodiy va ijtimoiy ma’lumotlar tasniflagichi kiradi. Standartlashtirish bo’yicha har bir toifali me’yoriy hujjatning o’ziga xos obekti (talablar, qoidalar, tavsiflar) va qo’llanish doirasi bo’ladi. Davlat standartlariga quyidagi qoida, talab va tavsiflap kiradi: - mahsulot (xizmat) ning asosiy iste’mol tavsiflari va uning inson hayot sog’ligi, mol-mulki, atrof-muhit uchun va texnik xavfsizligini belgilaydigan talablar; - mahsulotning texnik na ma’lumotlar tomonidan bir-biriga mos kelishi hamda o’zaro almashuvi bo’yicha talablar: - nazorat uslublari, o’rab-bog’lash (upakovka), markalash, tashish, saqlash, ishlatish, ta’mirlash va utilizatsiya qilishga qo’yiladigan talablar; - mahsulotni tadqiq qilish (loyihalash), ishlab chiqarish va uni iste’mol qilish, jarayonlarni bajarish va xizmat ko’rsatish, texnika va ma’lumotlar birligini ta’minlash bo’yicha qoidalar va meyorlar, shu jumladan. texnik hujjatlarni rasmiylashtirish, qo’yish (dopusk) va o’tkazish (posadka), sifatni ta’minlashning umumiy qoidalari, resurslarni saqlash va ulardan okilona foydalanish, atama va tushunchalar, shartli belgilar, metrologik va boshqa tashkiliy-uslubiy hamda umumtexnik qoida va me’yorlar. Davlat standartlari, milliy standart sifatida qabul qilingan xalqaro, mintaqaviy va davlatlararo standartlar O’zbekiston Respublikasining barcha hududida va korxonalarida qo’llaniladi. Tarmoq standartlari (TS) shu tarmoqda ishlab chiqariladigan va qo’llaniladigan mahsulot (xizmat)ga agar shu mahsulotga davlatlararo va davlat standartlari bo’lmasa ishlab chiqiladi. TS lar shu mahsulotni ishlab chiqaradigan tarmoq korxonalari va uni iste’mol qiladigan boshqa soha iste’molchilari uchun qonun kuchiga ega bo’ladi. Texnik shartlar (TSh) aniq, mahsulot uchun ishlab chiqiladi: texnik shartlarda belgilanadigan talablar bir turli mahsulotlar guruhiga mo’ljallangan standartlarda belgilanadigan talablarga muvofiq yoki ulardan yuqori bo’lishi kerak. Korxona standartlari (KSt) faqat shu korxonada ishlab chiqariladigan mahsulot uchun ishlab chiqiladi va amalga kiritiladi. KSt lap faqat shu korxona va uning mahsulotini iste’mol qiladigan iste’molchilar uchun qonun kuchiga ega. Ma’lumki, har qanday tasdiqlangan me’yoriy hujjatlarga shartli belgilar beriladi. Me’yoriy hujjatlarning shartli belgilari ularning indeksi, ro’yxatga olingan tartib raqami va tasdiqlangan yilidan iborat bo’ladi. Masalan, O’z DSt 1.0:1998, O’z DSt 1.7:1998, GOST 4353-91 va boshqalar. Davlat toifasidagi me’yoriy hujjatlarning indeksi davlat va hujjat nomlarining qisqacha yozilgan shartli belgilaridan, boshqa hujjatlarning indeksi esa faqat me’yoriy hujjatlarning qisqacha nomlaridan iborat bo’ladi. O’zbekiston Respublikasining O’z D St 1.0:1998 standartning 3-bo’limida ko’rsatilganidek, davlat toifasidagi me’yoriy hujjatlarining indekslari qo’yidagicha ifodalanadi: - GOST - davlatlararo standart; - O’z D St - O’zbekiston davlat standarti; - O’z DT - Umumdavlat tasniflagichi; - O’z RH - O’zbekiston rahbariy hujjati; - O’zSt DT - O’zbekiston standartlashtirish davlat tizimi; - O’zSDT-O’zbekiston sertifikatlashtirish davlat tizimi; - O’zO'DT-O’zbekiston o’lchashlar birligini ta’minlash davlat tizimi; - O'zAT - O’zbekiston akkreditlash tizimi. Tarmoq, toifasidagi meyoriy hujjatlar indeksi : - TSt - tarmoq standarti; - TT – tarmoq tasniflagichi; - RH - rahbariy hujjat; - T - tavsiyanoma. Ma’muriy-hududiy toifadagi meyoriy hujjatlar indeksi: - MN St - ma’muriy hududiy standart; - KSt - korxona standarti; - Tsh - texnik shartlar. Boshqa hujjatlarning qisqa shartli ifodalanishi: - KNT - konstruktorlik hujjatlarning yagona tizimi; - TNT - texnologik hujjatlarning yagona tizimi; - MST - mahsulotni sinash tizimi; - NVT - hujjatlarni birxillashtirish tizimi; - NKAT-nashriyot,kutubxona va axborot ishlari bo’yicha standartlar tizimi; - TR - texnik puxtaligi; - MUAT - mahsulotni yaratish va ishlab chiqarishni tashkil qilish tizimi; - MSKT - mahsulot sifat ko’rsatkichlari tizimi; - ST - sifat tizimi; - TKT - texnik-iqtisodiy va ijtimoiy axborotni tasniflash vakodlashning yagona tizimi va boshqalar Shu narsani qayd etish joizki, hujjat nomi lotin alifbosida faqat davlat tilida yoziladi. Masalan, O'zDSt. Rus tilidagi davlatlararo standartlar avvalgidek saqlanib qolingan, masalan, GOST. Agar xalqaro va hududiy standartlar asosida O’zbekiston Respublikasi milliy standartlari ishlab chiqilgan bo’lsa, u holda uning shartli belgisini ko’rsatishda O’zDSt qisqacha shartli ifodasidan so’ng xalqaro yoki hududiy standart qabul qilingan raqamlar va indeksidan keyin ikki nuqta qo’yilib, so’ngra milliy davlat standarti sifatida qabul qilingan to’rtta raqamdan iborat yil ko’rsatiladi. Masalan, ISO 9000-2 va ISO 9000-1 halqaro standartlar O’zbekiston milliy standarti sifatida qabul qilingan. O’zbekiston standartlashtirish Davlat tizimining tarkibiga kiradigan standartlar talablariga binoan ularga quyidagi shartli belgilar berilgan; O’zDSt 9000-2:1999 va O’zDSt ISO 9000-1:1999. Rahbariy hujjatlar ham xuddi shunday belgilanadi. O’zbekiston davlat standarti sifatida qabul qilingan xalqaro, hududiy va boshqa mamlakatlarning milliy standartlariga shartli belgilar ko’yish tartibi O’zDSt 1.7:1998 (GSS O’z. Poryadok primeneniya mejdunarodn ы x, regionaln ы x, mejgosudarstvenn ы x standartov i normativn ы x dokumentov drugix gosudarstv) milliy standartida ko’rsatib berilgan. Standartlar va boshqa me’yoriy hujjatlarga beriladigan shartli belgilar ularni davlat ro’yxatidan o’tkazish paytida amalga oshiriladi. Standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar standartlashtirish darajasi bo’yicha quyidagicha bo’linadi: - davlat miqyosidagi me’yoriy hujjatlar; - tarmoq miqyosidagi me’yoriy hujjatlar; - korxona miqyosidagi me’yoriy hujjatlar. Davlat miqyosidagi meyoriy hujjatlar guruhi qo’yidagilarni o’z ichiga oladi: - davlatlararo standart - GOST; - O’zbekiston davlat standarti – O’zDSt; - umumdavlat tasniflagichi - O’zDT; - me’yorlar va qoidalar; - O’zbekiston rahbariy hujjatlar – O’zRH; - tavsiyanomalar – O’zT. Davlat miqyosidagi me’yoriy hujjatlar O’zdavstandart («O’zstandart» agentligi) - Arxitektura va qurilish, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitalari va sog’liqni saqlash vazirligi tomonidan tasdiqlanadi. Tarmoq miqyosidagi me’yoriy hujjatlar guruhiga quyidagilar kiradi: - tarmoq standarti - TSt; - tarmoq tasniflagichi – TT; - me’yorlar va qoidalar; - rahbariy hujjat - RH; - tavsiyanomalar - T. Tarmoq miqyosidagi meyoriy hujjatlar, me’yorlar va qoidalar tarmoq boshqaruv organlari tomonidan tasdiqlanadi. Korxona miqyosidagi me’yoriy hujjatlarga qo’yidagilar kiradi: - texnik shartlar -TSh; - korxona standarti - KSt. Korxona miqyosidagi me’yoriy hujjatlar korxona rahbariyati tomonidan tasdiqlanadi. 2. Standartlashtirish ob’ektlari Standartlashtirish ob’ektlari deyilganda, fan va texnika, sanoat, qishloq xo’jaligi, qurilish, transport, madaniyat, sog’liqni saqlash, xalqaro savdo va boshqa sohalarda ko’p martalab ishlatiladigan aniq mahsulot, me’yor, qoida, talab, uslublar, atamalar na boshqalar tushuniladi. Standartlashtirish bo’yicha har bir me’yoriy hujjat o’ziga tegishli obektga ega. Masalan, xalqaro standartlarning standartlashtirish ob’ektlari GOST 1.0-92 (Pravila provedeniya rabot po mejgosudarstvennoy standartizatsii. Ob щ ie polojeniya) va O’zbekiston Respublikasining standartlashtirish ob’ektlari O'zDSt 1.0:1998 (O’zbekiston standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy qoidalar)da ko’rsatilgan. Mustaqil davlatlar hamdo’stligi davlatlararo standartlarining ob’ektiga barcha hamdo’stlik mamlakatlarda iste’mol uchun ishlab chiqarilgan mahsulot (xizmat)lar va jarayonlar kiradi. O’zDSt 1.0:1998 ga asosan O’zbekiston davlat standartlarining ob’ekti bo’lib quyidagilar hisoblanadi: - tashkiliy-uslubiy va umumtexnik me’yorlar va talablar; - mahsulotga qo’yiladigan talablar, umumtexnik me’yorlar va qoidalar; - tarmoqlararo qo’llanishga mo’ljallangan mahsulot; - davlat ahamiyatiga ega bo’lgan xo’jalik ob’ektlarining elementlari, shu jumladan, bank tizimlari, foydalaniladigan tabiat resurslari, mudofaa transport, aloqa, energosistema va shunga o’xshashlarga qo’yiladigan talablar; -davlat ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnik dasturlarining ob’ektlari. Tashkiliy-uslubiy va umumtexnik me’yorlar va talablarning asosiy qismi quyidagilardan iborat: - standartlashtirish bo’yicha ishlarni tashkil qilish va o’tkazish tartiblari; - ma’rifat (bilim) va faoliyatning turli sohalaridagi terminologik tizimlar; - mahsulot ishlab chiqarish va ishlab chiqarishda hamda qo’llashda ishlatiladigan yagona til, bir-biriga mos keladigan dasturlash, ma’lumotlar texnologiisining texnik vositalari va texnik hujjatlar; - texnik-iqtisodiy va ijtimoiy ma’lumotlarni tasniflash va kodlash; - texnika xavfsizligi, atrof-muhitni muhofaza qilish, mehnat gigienasi, ergonomika va texnik estetik talablar; - tipik o’lchamlar qatorlari va umummashinasozlikda qo’llaniladigan buyumlarning o’ziga xos konstruksiyalari (sharik-podshipniklar, birkitish boltlari, asbob-uskunalar, detallar va boshqalar); - mahsulot sifati va uni nazorat qilishni ta’minlash tizimlari va uslublari; - o’lchash birligini ta’minlaydigan va metrologiya ta’minoti bilan bog’liq me’yorlar, qoidalar, talablar va tashkiliy ishlar tartibi; - xom ashyo va materialarning konstantalari hamda asoslari to’g’risidagi axborotnoma ma’lumotlari. Tarmoq, standartlari davlatlararo va O’zbekiston davlat standartlariga kirmaydigan mahsulot (xizmat)lar va jarayonlar uchun ishlab chiqiladi. Shuning uchun ham tarmoq standarlashtirish ob’ektlariga davlatlararo va O’zbekiston davlat stanadartlari ob’ektlari bo’lmagan ishlab chiqarishni tashkil qilish, boshqarish va sifatni ta’minlash sohalaridagi me’yorlar, qoidalar hamda mahsulotlar kiradi. Korxona standartlashtirish ob’ektlariga qo’yidagilar kiradi; - boshqa iste’molchilarga sotiladigan mahsulot; -ishlab chiqarishni tashkil qilish, uni va mahsulot sifatini boshqarish qoidalari va me’yorlar; - faqat ushbu korxonada yaratiladigan, ko’llaniladigan va ishlab chiqariladigan buyumlarning tarkibiy qismi bo’lgan detallar va qismlar; - texnologik asbob-uskunalar va instrumentlar, texnologik me’yorlar, talablar va tipik-texnologik jarayonlar; - korxonaning iste’molchilarga ko’rsatadigan xizmatlari. 3. Davlat standartlarini ishlab chiqish tartiblari va boshqalar O’zbekiston davlat standartlari O’zRST 1.1-92 (O’zbekiston Respublikasining standartlashtirish davlat tizimi. O’zbekiston Respubli- kasining standartlarini ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlash va qayd qilish qoidalari) standartiga asosan davlat standartlari texnik qo’mitalar, standartlashtirish bo’yicha tayanch tashkilotlar, vazirliklar, davlat miqyo-sidagi idoralar, konsernlar, uyushmalar, shirkat, davlat, aksionerlik va qo’shma korxonalar hamda muassasalar tomonidan; tarmoq standartlari va texnik shartlar tarmoq, boshqaruv idoralarining standartlashtirish bo’yicha tayanch tashkilotlari, xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning standartlashtirish bo’yicha bo’limlari tomonidan va korxona standartlari hamda texnik shartlar korxona stanlartlashtirish xizmatlari tomonidan ishlab chiqiladi. Davlat standartlashtirish ishlari standartlashtirish bo’yicha yillik reja asosida amalga oshiriladi. Respublika standartlashtirish rejasiga birinchi navbatda milliy standartlar talablari bilan uyg’unlashishi, inson hayotiy va sog’ligi uchun xavfsizligi, atrof muhitni muhofaza qilinish, iste’molchilar xuquqini himoya qilinishi, milliy, ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnik dasturlarni amalga oshirilishini ta’minlaydigan milliy standartlar ishlab chiqish ishlari kiritiladi. Standarlashtirish bo’yicha yillik reja RH O’z 51.040-95 (Planirovanie respublikanskoy standartizatsii) rahbariy hujjat talablariga asosan to’ziladi. Buning uchun standartlashtirish bo’yicha yuqorida ko’rsatib o’tilgan standartlashtirish bo’yicha ob’ekt va sub’ektlarning standartlashtirish bo’yicha o’zoq muddatga mo’ljallangan dasturlari va ish rejalari asos qilinib olinadi. Davlatlararo standartlar va standartlashtirish bo’yicha respublika me’yoriy hujjatlari davlatlararo standartlashtirish va respublika davlat standartlashtirish tizimlarining talablari asosida ishlab chiqiladi. Davlatlararo standartlar GOST 1.297 va O’z DSt 1.7-1998, davlat stan-dartlari RST O’z 1.1-92 va RST O’z 1.5- 93, tarmoq, standartlari RST O’z 1.9-95 va RST O’z 1.5-93, korxona standartlari RST O’z 1.3-92 va RST O’z 1.5-93 va texnik shartlar RST O’z 1.2-92 va RST O’z 1.593 standartlari talablari asosida ishlab chiqiladi, tasdiqlanadi, qayta quriladi, o’pgartirishlar ki-ritiladi va bekor qilinadi. Standartlarni har xil tashkilotlar mutaxassislarining ishchi guruhlari tomonidan ishlab chiqishga ruxsat etiladi. Standartning bir necha tashkiliy tomonidan ishlab chiqilishida, etakchi ishlab chiquvchi tashkilot hamkorlikda ish bajaruvchi har bir tashkilot bilan ish ko’lami va muddatlarini belgilaydi. Etakchi ishlab chiqaruvchi tashkilot standart loyihasini o’z vaqtida ishlab chiqishga, hamkorlikda ish bajaruvchi tashkilotlar o’zlariga topshirilgan ishlarni (vazifalarni) o’z vaqtida bajarilishiga javobgar hisoblanadi. Standart loyihasining mazmuni va texnik-iqtisodiy tomonidan asoslanganligi, ko’rsatkichlarining me’yor va talablarini fan va texnikaning hozirgi yutuqlarga mos kelishiga standartni ishlab chiquvchi va tasdiqlovchi tashkilot javob beradi. Respublikada me’yoriy hujjatlarni ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlashga taqdim etish va tasdiqlash, joriy etish, amalda standartlarni qayta ko’rish, o’zgartirishlar kiritish va bekor qilish qoida va tartiblari O’zDSt 1.4:1998 standart talablari asosida amalga oshiriladi. Standartlarni ishlab chiqish to’rt bosqichdan iborat bo’ladi. Birinchi bosqichda texnik topshiriq, ikkinchi bosqichda - standart loyihasi (birinchi tahriri) tayyorlanadi va fikr-mulohazalar olish uchun yuboriladi, uchinchi bosqichda - fikr mulohazalar va standartlarning oxirgi tahriri ustida ishlanib standartning oxirgi tahriri tayyorlanadi hamda tasdiqlashga taqdim ztiladi, to’rtinchi bosqichda esa standart tasdiqlanadi va davlat ro’yxatidan o’tkaziladi. Standart uchun texnik topshiriq, faqat zarurat tug’ilganda ishlab chiqiladi va tasdiqlanadi. Qolgan holarda birdaniga standart loyihasining birinchi tahriri ishlab chiqiladi. 4. Standartlarni rasmiylashtirish Standart loyihasi texnik qo’mita ish rejasi, tasdiqlangan standartlashtirish jadvali, yangi mahsulot turlarini yaratish rejasi, manfaatdor tashkilotlar taklifi va boshqa ishlab chiqaruvchi korxonalarning tashabbusiga asosan ishlab chiqiladi. Agar standart loyihasini ishlab chiqish jarayonida muomaladagi o’zaro bog’liq bo’lgan me’yoriy hujjatlarni qayta ko’rib chiqish, o’zgartirish yoki bekor qilish lozim topilsa, u holda etakchi ishlab chiquvchi tashkilot tomonidan me’yoriy hujjatlarni ko’rib chiqish, o’zgartirish yoki bekor qilish bo’yicha asoslangan takliflar tayyorlanadi va ular asosiy tadbirlar rejasiga kiritiladi. Standart loyihasini ishlab chiqishda uning toifasi, turi va bo’lishi zarur bo’lgan elementlari e’tiborga olinadi va ular qo’yidagilarni o’z ichiga oladi: - titul varag’i; - so’z boshi; - kirish qismi; - mundarija; - standartning nomi; - qo’llanish doirasi; - me’yoriy havolalar; - umumiy qoidalar; - belgilanish va kisqartirishlar; - talablar (me’yorlar); - ilovalar va biografik ma’lumotlar. Standart loyihasini ishlab chiqish bilan bir vaqtda standart loyihasiga tushuntirish xati ham to’ziladi va maqullansa standartni joriy qilish bo’yicha asosiy tashkiliy-texnik tadbirlar rejasining loyihasi ishlab chiqiladi. Tushuntirish xatida standart toifasi va to’liq nomi, standart loyihasi tahririning tartib raqami va standartni ishlab chiqish bosqichlari to’g’risida ma’lumotlar beriladi. Tushuntirish xatida ko’rsatilishi bo’yicha standart loyihasining bo’limlari qo’yidagilardan iborat bo’ladi: - standartni ishlab chiqish uchun asos; - standartni ishlab chiqish maqsadi va vazifalari; - standartlashtirish ob’ektining tavsifi; - standartning ilmiy-texnik darajasi; - standartni joriy qilishdagi texnik-iqtisodiy samaradorligi; - standartni joriy qilish, harakatga kiritish va nazorat qilish; - boshqa me’yoriy hujjatlar bilan o’zaro bog’liqligi; - fikr-mulohazalar olish uchun yuborilganligi to’g’risida ma’lumot; - kelishilganligi to’g’risida ma’lumot; - axborot manbalari; - qo’shimcha ma’lumotlar. Tushuntirish xati standart loyihasining har bir tahririga to’ziladi. Agar ishlab chiqarilayotgan standart loyihasi standartlashtirish rejasiga kiritilmagan bo’lsa, u holda yuqori idoraning ushbu standartni ishlab chiqish uchun asos qilib olingan hujjati asos bo’ladi. Shuning bilan birgalikda standart loyihasi kelishishni talab etmasa, u holda tushuntirish xatida standartning kelishilishi shart emasligi ko’rsatiladi va asoslab beriladi. Standart loyihasiga tushuntirish xatining oxirgi varag’ida standartni ishlab chiquvchi etakchi tashkilot (korxona) rahbarining o’rinbosari, standart loyihasini ishlab chiquvchi rahbar va hamkorlikda bajaruvchi tashkilotlar rahbarlarining imzolari bo’lishi kerak. Standart loyihasiga tushuntirish xati va asosiy tadbirlar rejasi loyihasini fikrmulohazalar olish uchun yuborishdan oldin kerak bo’lgan ilmiy-texnik kengash yoki etakchi ishlab chiquvchi tashkilotning texnik kengashida buyurtmachitashkilot (asosiy iste’molchi) vakilining ishtirokida ko’rib chiqiladi. So’ngra standart loyihasiga tushuntirish xatining asosiy tadbirlar rejasi loyihalar bilan birgalikla ko’paytirilib, fikr-mulohazalar olish uchun qo’yidagi manfaatdor tashkilotlarga yuboriladi: - buyurtmachi tashkilot (asosiy iste’molchi) yoki uning standart loyihasini kelishish bo’yicha tayanch tashkilotlaridan biri; - davlat nazorat bo’limi, kasaba uyushmasi tashkiloti, transport, Sog’liqni saqlash vazirligi, Tabiatni muhofaza qilish qo’mitasi (agar standart loyihasida ularning vakolatiga tegishli shartlar qo’yilgan bo’lsa); -birkitilgan mahsulot yoki faoliyat sohasi yuzasidan standartlashtirish bo’yicha tayanch tashkilotlar (agar ular standart loyihasini ishlab chiqishda ishtirok etmagan bo’lsa); -standartlarni joriy qiladigan va joriy qilishni ta’minlaydigan tashkilot va korxonalar; -standart loyihasining ishlab chiqilishi bilan bog’liq bo’lmagan ravishda qayta ko’rib chiqish, o’zgartirish, bekor qilish, lozim topilgan tadbirda bir-biri bilan bog’liq bo’lgan amaldagi me’yoriy hujjatlarni tasdiqlagan tashkilotlar. Standart loyihasi korxona va tashkilotlar tomonidan ko’rib chiqilganidan so’ng, o’z fikr-mulohazalarini standart loyihasini ishlab chiquvchi tashkiloti 15 kun ichida (qabul qilgan kundan boshlab) kechikmasdan yuboradilar va fikrmulohazalar oxirida korxona hamda tashkilotlar o’zlariga kerakli standart sonini ko’rsatadilar. Korxona va tashkilotlar tomonidan yuborilgan standart loyihasi bo’yicha fikr- mulohazalar bilan etakchi tashkilot tanishib chiqqandan so’ng, ularga asosan fikr- mulohazalar majmuini to’zadi. Belgilangan vaqtdan so’ng yuborilgan fikr-mulohazalar etakchi tashkilotning ixtiyoriga ko’ra ko’rib chiqiladi va ma’qul bo’lsa fikr-mulohazalar majmuiga qo’shiladi. So’ngra fikr-mulohazalar majmuiga asosan standart loyihasining so’ngi tahriri ishlab chiqiladi va asosiy tadbirlar rejasi hamda tushuntirish xatiga aniqliklar kiritiladi. Agar ishlab chiqaruvchi tashkilot bilan boshqa manfaatdor tashkilotlar o’rtasida standart loyihasi yoki asosiy tadbirlar rejasi loyihasi bo’yicha nizolar paydo bo’lsa, u holda etakchi ishlab chiquvchi tashkilot nizolarni muhokama qilish maqsadida kengash chaqiradi va manfaatdor tashkilotlar hamda iste’molchilarning vakillari ishtirokida uning majlisi o’tkaziladi. Etakchi tashkilot kengash qatnashchilariga kengash boshlanguncha 10 kun oldin oladigan muddatda fikr- mulohazalar majmuidan ko’chirma va kengash taklifnomalarni yuboradi. Kengash qarori uning barcha qatnashchilari imzo chekkan bayonnoma bo’yicha rasmiylashtiriladi. Bayonnoma yoki unga ilova qilingan alohida ro’yxat kengash ishtirokchilarining ismi, familiyasi, otasining ismi va mansabi ko’rsatiladi. Kengashda qabul qilingan qaror asosida standart loyihasi, tushuntirish xati va asosiy tadbirlar rejasining oxirgi tahriri to’ziladi va u birinchi tahriridek iste’molchilar va manfaatdor tashkilotlar bilan kelishib olinadi. Etakchi ishlab chiquvchi tashkilot standart loyihasining oxirgi tahririni bir vaqtning o’zida kelishiladigan barcha tashkilotlarga tushuntirish xati, acosiy tadbirlar rejasi loyihasi va nizolarni muhokama qilish yuzasidan qabul qilingan kengash bayonnomasining ko’chirmasi bilan birga yuboradi. Agar standart loyihasi, asosiy tadbirlar rejasi va tushuntirish xati bo’yicha yana yangi fikrmulohazalar paydo bo’lsa, ular yuqorida ko’rsatilgan hujjatlarni olgan kundan boshlab 15 kun ichida yuborilishi kerak. Ushbu muddat ichida fikr-mulohazalar va takliflar kelib tushmasa, u holda standart loyihasi kelishilgan hisoblana di. Standart loyihasi bo’yicha tashkilotlar o’rtasida davom etayotgan nizolar bo’yicha O’zdavstandart, O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitasi, Arxitektura va qurilish davlat qo’mitasi, Sog’liqni saqlash vazirligi o’zlariga taalluqli faoliyat turlari bo’yicha oxirgi qarorni qabul qilishadi. Kelishilgan standart yoki kelishilganlik to’g’risidagi xat etakchi ishlab chiquvchi tashkilotga yuborilishi shart. Standart loyihasini oxirgi tahririni tasdiqlashga yuborishdan oldin tayanch tashkilot yoki standartlashtirish bo’yicha texnik qo’mita o’ziga birkitilgan mahsulotlar yoki faoliyat sohasi bo’yicha standartli ilmiy-texnik va xuquqiy ekspertizadan o’tkazadi. Ishlab chiquvchi tashkilot tomonidan standart loyihasi tasdiqlash uchun quyidagi to’plam shaklida beriladi: - ilova xati; - standart loyihasining oxirgi tahririga tushuntirish xati; - asosiy tadbirlar rejasining loyihasi; - standart loyihasining 4 ta nusxasi, ulardan ikkitasi birinchi nusxa bo’lishi shart; - standart loyihasi to’g’risida fikr-mulohazalar majmui; - standart loyihasining kelishilmaganligini tasdiqlovchi asl nusxasi; - qolgan kelishmovchiliklar hakidagi ma’lumotnoma. O’zdavstandart, Arxitektura va qurilish, Tabiatni muhofaza qilish davlat qo’mitalari, Sog’liqni saqlash vazirligi o’zlariga tegishli standart loyihasi va boshqa hujjatlarni ko’pi bilan 15 kun ichida ko’rib chiqilishi va ekspertizadan o’tkazilishini ta’minlaydi, kamchiliklari bo’lsa qayta ishlash to’g’risida qaror qabul qiladi. Standart uni tasdiqlagan tashkilot qarori bilan joriy etiladi va uning muddati cheklanmagan yoki cheklangan tarzda tasdiqlanadi. Shy paytning o’zida standartni joriy qilish sanasi, uning birinchi tekshiruv muddati va keyingi tekshiruvlar muddatlari ham belgilanadi. Amal qilish muddati cheklangan standartni tekshirishdan o’tkazish muddati uning amal qilish muddatiga 9 oy qolganda standart muddatini cho’zish yoki bekor qilish bo’yicha hujjatni tasdiqlashga takdim etish zarurligini hisobga olgan holda belgilanadi. Qo’llanish muddati tugashi bilan standart qonuniy kuchini yo’qotadi. Respublika standartini davlat ro’yxatiga olish O’zdavstandart («O’zstandart» agentligi) tomonidan amalga oshiriladi. Davlat ro’yxatidan o’tkazish uchun standart 4 nusxada (2 nusxa asli va 2 nusxa ko’chirma) topshiriladi. Standartni davlat ro’yxatidan o’tkazish uchun kitob shakliga keltirilib, muqovalanib topshirilishi va u 5 kun ichida ro’yxatdan o’tkazilishi kerak. Standartning qaysi tashkilot tasdiqlaganligidan qat’iy nazar, unga raqamli belgini O’zdavstandart («O’zstandart» agentligi) beradi. Beriladigan belgi quyidagilardan iborat bo’ladi: - hujjatning ko’rsatkichi – O’zDSt; - ro’yxatning tartib raqami; - tasdiqlangan yilining raqam sonlari. Masalan, O’zDSt 1.0:1998 "O’zbekiston standartlash davlat tizimi. Asosiy qoidalar", O’zRST 1.3-92 "O’zbekiston Respublikasi Davlat standartlashtirish tizimi. Korxona standartlarini ishlab chiqish, kelishish, tasdiqlash qoidalari" va boshqalar. Standartni ro’yxatga olgan idora uning asl nusxasi va ikkinchi nusxasini standartni ishlab chiqqan tashkilotga qaytaradi, ikkinchi nusxasi O’zdavstandart («O’zstandart» agentligi)da qoladi. Standart O’zdavstandart («O’zstandart» agentligi) ro’yxatidan o’tkazilgandan so’ng 15 kun ichida uning bir nusxasi Respublika ilmiy-texnik kutubxonasiga yuboriladi. Tayanch iboralar: davlatlararo standartlar; davlat standarti; tarmoq, standarti; texnik shartlar; korxona standarti; milliy standart shaklida qabul qilingan xalqaro standartlar shartli belgilari; davlat miqyosida, tarmoq, va korxona miqyosida me’yoriy hujjat; GOST 1.O.- 92; O'zDSt 1.0: 1998; MDX, mamlakatlari; me’yorlar qoidalar; talablar xo’jalik ob’ektlari; yagona texnik til; texnik vosita va xyjjatlar; gigiena, ergonomika, estetika; tarmoq, va korxona standartlashtirish ob’ekti; asos bo’luvchi, mahsulotga qo’yiladigan, jarayonlarga qo’yiladigan va nazorat uslublari standarti; tamg’alash, nomenklatura va belgilar standarti; RH O’z 51-040-95; GOST 1.2-97; O'z DSt 1.7:1998; RST O’z 1.1-92; RST O’z 1.5-93; RST O’z 1.3-92; RST O’z 1.2-92; O'z DSt 1.4:1998; me’yoriy hujjatlar elementlari; standart loyihasiga tushuntirish xati; fikr-mulohazalar; texnik, topshiriq; ilmiy-texnik kengash; buyurtmachi; bayonnoma. Nazorat uchun savollar: 1.O’zbekiston Respublikasi standartlashtirishning me’yoriy hujjatlari nimalarni tashkil qiladi? 2.Davlat standarti, tarmoq standart iva texnik shartlar deganda nimani tushunasiz? 3.O’zbekiston Respublikasi Davlat toifasidagi me’yoriy hujjatlarning indekslari qanday ifodalanadi? 4. Standartlashtirish bo’yicha me’yoriy hujjatlar qaysilarni o’z ichiga oladi? 5. Standartlashtirish ob’ektlari deb nimaga aytiladi? 6. O’zbekiston davlat standartlarining ob’ektlariga nimalar kiradi? 7.O’zbekiston davlat standartlari kimlar tomonidan ishlab chiqiladi? 8. Standartlar qanday rasmiylashtiriladi? 9. Standart loyihasi nimalarni o’z ichiga oladi? 10. Standart loyihasini tasdiqlash uchun qanday shaklda beriladi? Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Ixtirolar, foydali modellar va sanoat namunalari to’g’risida (yangi tahriri)”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 2002 y. 29 avgust. 2. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Tovar belgilari, xizmat ko’rsatish belgilari va tovar kelib chiqish to’g’risida”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 2001 y. 30 avgust. 3. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlar va ma’lumotlar ba’zalarini huquqiy muhofaza qilish to’g’risida”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 1994 y. 6 may. O’zbekiston Respublikasi qonuniga o’zgartirishlar 05.04.2002. №364-11. 30.08.2002 y. №405-11. 4. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Integral mikrosxemalar topologiyalarini huquqiy muhofaza qilish to’g’risida”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 2001 y. 30 avgust. 5. O’zbekiston Vazirlar Mahkamasining 2002 yil 14 iyun 209 – sonli qarori: O’zbekiston Respublikasi Davlat patent idorasi to’g’risida Nizom. 6. Kak zaregistrirovat tovarn ы y znak v Respublike O’zbekistan. – Tashkent, GPV RO’z. 2006 g. 7. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Seleksiya yutuqlari to’g’risida”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 2002 y. 29 avgust. 8. O’zbekiston Respublikasi qonuni “Firma nomlari to’g’risida”. – “Xalq so’zi” gazetasi. 2006 y. 18 sentyabr.

Похожие

Sifatni boshqarishning xalqaro standartlarini joriy etish
Biznez faoliyatida biznes rejani ishlab chiqish tartibi
Raqobat strategiyasini ishlab chiqish
Turistik marshrutlarni ishlab chiqish
Turizm turlarini ishlab chiqish texnologiyasi