Mustaqillik yillari O‘zbekistonda sug‘urtani rivojlanish bosqichlari - Экономика - Рефераты

Mustaqillik yillari O‘zbekistonda sug‘urtani rivojlanish bosqichlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

76.5 KB

Mustaqillik yillari O‘zbekistonda sug‘urtani rivojlanish bosqichlariReja: 1. O‘zbekiston mustaqillik ka e rishishi bilan sug‘urta so hasida r o‘ y bergan o‘ zgarishlar 2. Su g‘ urta so h asida olib borilayotgan islo h otlar 3. Tayanch iboralar

1.O‘zbekiston mustaqillik ka e rishishi bilan sug‘urta so hasida r o‘ y bergan o‘ zgarishlar 1991-yilning noyabr oyida «Mol-mulklarni davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to‘g‘risida» qonunning qabul qilinishi bilan O‘zbekiston Respublikasida keng miqyosda davlatga tegishli bo‘lgan korxonalarni ijaraga topshirish, ularni aksionerlik jamiyatlariga aylantirish jarayoni boshlandi. Iqtisodiy islohotlar kuchli ijtimoiy siyosatni uyg‘unlashtirish orqali bosqichma-bosqich amalga oshirildi. Xususiylashtirishning birinchi bosqichida, ya’ni 1992-1993-yillarda, davlatga qarashli kichik korxonalar va uy-joy fondi eng kam narhlarda, asosan, korxonaning xodimlariga sotildi. Bu davrda 54000 korxona xususiylashtirildi, 18000 dan ortiq oilaviy korxonalar va 26000 ta aksionerlik jamiyati tashkil etildi. Shuningdek, mazkur bosqichda 700 dan ortiq davlat qishloq xo‘jaligi korxonalari jamoa va ijara xo‘jaliklariga aylantirildi. Ma’lumki, ilgari hamma korxonalar davlatning ixtiyorida bo‘lganligi tufayli, ularni har xil noxush hodisalardan sug‘urta qilishga ehtiyoj bo‘lmagan. Sababi, ushbu korxonalarga sug‘urta hodisalari natijasida zarar yetkazilsa, bu zararlar davlat mablag‘lari hisobidan bemalol qoplanaverar edi. Ammo, yuqorida ta’kidlaganimizdek, mol-mulklarni davlat ixtiyoridan chiqarish va xususiylashtirish natijasida nodavlat sektorida o‘n minglab korxonalarni paydo bo‘lishi, o‘z-o‘zidan, sug‘urta xizmatlariga bo‘lgan talabni sezilarli ravishda oshirdi. Negaki, ilgarigi tajribadan farqli o‘laroq, nodavlat sektoridagi korxonalar stixiyali hodisalar tufayli zarar ko‘rganda, bu zararlar davlat budjeti mablag‘lari hisobidan qoplanmaydi. Yuqorida bayon etilganlarga qo‘shimcha ravishda ta’kidlash lozimki, amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlar sug‘urta tizimini tubdan o‘zgartirib yubordi. Davlat sug‘urta tashkilotlariga raqobatbardosh xususiy sektorda mustaqil sug‘urta kompaniyalari vujudga kela boshladi. Bu shubhasiz, ularning faoliyatini tartibga soladigan maxsus qonun qabul qilishni talab etdi. 1993-yilning 6 mayida

O‘zbekiston Republikasi Oliy Kengashi (hozirgi Oliy Majlis) “Sug‘urta to‘g‘risida» qonun qabul qildi. Ushbu qonun sug‘urtani rivojlantirishning, sug‘urta bozorini shakllantirishning huquqiy asoslarini, respublikani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda sug‘urtaning mavqei va o‘rnini belgilab berdi, fuqarolar va yuridik shaxslarning sug‘urta xizmatlariga bo‘lgan talablari to‘liqroq qondirilishini kafolatladi, sug‘urta munosabatlari barcha ishtirokchilarining manfaatlari himoya qilinishi va majburiyatlariga rioya etilishini ta’minladi. Shunisi diqqatga sazovarki, mazkur qonunda davlat sug‘urtasining monopoliyasiga barham berildi. Boshqacha so‘z bilan ifodalaganda, davlat sug‘urta tashkilotlari va nodavlat sug‘urta tashkilotlari uchun teng sharoitlar yaratildi. 1992-1994-yillarda iqtisodiyotning barcha bo‘g‘inlarida monopoliyaga barham berilish va xususiylashtirish jarayoni kuchayishiga qaramasdan, O‘zbekiston sug‘urta bozorida davlat sug‘urta muassasalarining ustunligi saqlanib qoldi. Mamlakatning shahar va qishloq joylaridagi asosiy sug‘urta operatsiyalari O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi huzuridagi davlat sug‘urta Bosh boshqarmasi va uning joylardagi bo‘linmalari tomonidan amalga oshirildi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 1992-yilda davlat sug‘urta tashkilotlari tomonidan jami 2415,1 mln. rubl miqdorida sug‘urta badallari yig‘ib olingan. Bu ko‘rsatkich 1991- yilda yig‘ib olingan sug‘urta badallaridan uch marta ko‘pdir. Agar, ushbu davrda sug‘urta badallari tarkibini chuqurroq tahlil qiladigan bo‘lsak, umumiy hajmda shaxsiy sug‘urtaning ulushi kam ekanligini ko‘ramiz. Xususan, 1991-yilda sug‘urta badallarining umumiy hajmida shaxsiy sug‘urtaning ulushi 38,5 foizni tashkil etgan bo‘lsa, 1992-yilda bu ko‘rsatkich – 16,2 foizni tashkil etdi. Buning asosiy sababi, pulning qadrsizlanishi va o‘sha paytda ijtimoiy- iqtisodiy hayotda ro‘y bergan tangliklar bilan bog‘liqdir. Shaxsiy sug‘urta turi bo‘yicha 1990-yilda 6915,9 ming shartnomalar tuzilgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 1992-yilda 2624,0 mingni tashkil etdi yoki shartnomalar soni 2,6 martaga kamaydi. Shuni alohida ta’kidlash zarurki, yuridik shaxslarning mol-mulkini ixtiyoriy sug‘urta qilish iqtisodiy nuqtai-nazardan samarali hisoblanadi. Chunki, iqtisodiy islohotlarning mohiyati ham ko‘proq korxonalarni moliyaviy barqarorligini

ta’minlashga qaratilgan o‘zaro bog‘langan chora-tadbirlar majmuasini amalga oshirish bilan chambarchas bog‘liq. Bunday chora-tadbirlardan biri korxonalarni mol-mulkini ixtiyoriy sug‘urta qilishdir. 1992-yil statistik ma’lumotlariga ko‘ra, davlat sug‘urta organlari tomonidan yig‘ib olingan jami sug‘urta badallari hajmida mol-mulk sug‘urtasining ulushi keskin kamayib ketdi. 1992-1994 va undan keyingi yillarda O‘zbekiston Respublikasida majburiy sug‘urta qilish bilan bog‘liq operatsiyalarni o‘tkazish faqat davlat sug‘urta tashkilotlari tomonidan amalga oshirildi. Bunday sug‘urta turlariga qishloq xo‘jalik mol-mulkini sug‘urtasi, fuqarolarni mol-mulkini sug‘urtasi va yo‘lovchilarni baxtsiz hodisalardan majburiy sug‘urta qilishni o‘z ichiga olgan edi. Shu yerda ta’kidlash zarurki, 1991-yilning 1 yanvaridan sobiq ittifoq hududida qishloq xo‘jaligi korxonalari mol-mulkini majburiy sug‘urta qilish bekor qilingan edi. Ammo, O‘zbekistonda qishloq xo‘jaligi iqtisodiyotining muhim tarmog‘i hisoblangani uchun, bu tarmoqqa qarashli mol-mulklarni sug‘urta qilish ishlari uzluksiz davom ettirildi. 1993-yilning oxirida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qaroriga muvofiq, qishloq xo‘jaligi korxonalari mol-mulkini majburiy sug‘urta qilish joriy etildi. 1992-yil boshlarida O‘zbekistonda nodavlat sektorida o‘nga yaqin sug‘urta kompaniyalari faoliyat ko‘rsatdi. Ular, davlat sug‘urta tashkilotlaridan farqli o‘laroq, amaldagi sug‘urta qilish qoidalarini ancha takomillashtirdilar. Jumladan, sug‘urta badali stavkasini kamaytirgan holda sug‘urta javobgarligi hajmini kengaytirdilar. 1992-yil davomida mamlakatda «Umid» qo‘shma sug‘urta kompaniyasi, «Inobat», «Ishonch», «Temir yo‘lchi» kabi bir qator nodavlat sug‘urta tashkilotlari turli xil sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirdilar. 1993-1994-yillar davomida sug‘urta sohasida monopoliyadan chiqarilish jarayoni bir muncha tezlashdi. 1994-yil oxirlarida mamlakat nodavlat sektorida 60 dan ortiq sug‘urta tashkilotlari faoliyat ko‘rsata boshladi. 1993-yilda davlat sug‘urta tashkilotilari tomonidan jami 26892,8 mln. rubl miqdorida sug‘urta badallari yig‘ib olingan va uning qariyb 81,3 foizi majburiy sug‘urta turlaridan kelib tushgan. Aniqroq qilib ta’kidlaydigan bo‘lsak, ushbu kelib tushgan majburiy

sug‘urta badallarining 79,4 foizi yoki 21,4 mlrd. rubli qishloq xo‘jalik korxonalarining mol-mulkini sug‘urta qilishdan kelib tushgan. Mol-mulklarni ixtiyoriy sug‘urta qilish va shaxsiy sug‘urta turlari bo‘yicha kelib tushgan badallar umumiy sug‘urta tushumlarida tegishli ravishda 7,3 va 9,4 foizlarni tashkil etdi. Ma’lumotlarga qaraganda, 1993-yilda davlat sug‘urta muassasalari 12,8 mlrd. rublni bevosita sug‘urta hodisalari tufayli ko‘rilgan zararlarni qoplashga sarfladi. 1994-yilning 1 iyulida Moliya Vazirligi huzuridagi davlat sug‘urta Bosh boshqarmasi fuqarolar tomorqalaridagi qishloq xo‘jaligi ekinlari va ko‘p yillik dov-daraxtlarni ixtiyoriy sug‘urta qilish qoidalarini tasdiqladi. Bu qoidalarga ko‘ra, kartoshka, sabzovat, poliz ekinlari, ko‘chatlar, tomorqada o‘stirilayotgan mevali, rezavor hamda boshqa ko‘p yillik daraxt, buta – o‘simliklar ixtiyoriy sug‘urtaga olindi. Sug‘urta badallarining stavkalari qishloq xo‘jaligi ekinlari turlariga qarab belgilandi. Masalan, bir yillik va ko‘p yillik ekilgan o‘tlar uchun sug‘urta badalining stavkasi sug‘urta summasiga nisbatan 7 foiz miqdorida belgilandi. 1993-1994-yillarda nodavlat sug‘urta tashkilotlari ichida eng ko‘p sug‘urta operatsiyalarini amalga oshirgan hamda eng dastlabki nodavlat sektoridagi sug‘urta kompanyalaridan biri – «ARK sug‘urta guruhi»dir. Bu kompaniya ilk marta 1991-yilning 21 fevralida «ASTROVAZ» nomi bilan rossiyalik hamkorlar yordamida tashkil etildi. 1992-yilning yanvar oyida Rossiyalik hamkorlar ta’sischilar safidan chiqarildi. Shu yilning 24 iyunida «ASTROVAZ» yopiq turdagi aksionerlik jamiyatiga aylantirildi. 1993-yilning mart oyidan boshlab bu tashkilot «ARK sug‘urta guruhi» deb atala boshlandi. U, asosan, O‘zbekiston hududida akkreditatsiya qilingan chet davlatlar vakolatxonalari, elchixonalarining mol-mulkini sug‘urtalash bilan shug‘ullangan. «ARK sug‘urta guruhi» bilan bir qatorda 1992-1994-yillarda «Umid» osiyo sug‘urta kompaniyasi ham nisbatan faol sug‘urta qilish ishlarini amalga oshirdilar. Bu kompaniyaning asosiy ta’sischilari O‘zbekiston Respublikasi hom-ashyo birjasi va Pokiston Islom Respublikasidan bo‘lgan hamkorlardir. Ushbu kompaniya dastlab, eksport-import yuklarini, transport vositalarini sug‘urtalashga ixtisoslashdi. Keyinchalik «Umid» osiyo sug‘urta kompaniyasi tijorat banklari

tomonidan berilgan kreditlarni o‘z vaqtida qarz oluvchilar tomonidan qaytarib bera olmaslik tavakkalchiligini sug‘urta qila boshladi. Hozirgi paytda «Umid» sug‘urta kompaniyasi o‘z faoliyatini to‘xtatgan. Yuqorida bayon etilganlar shundan dalolat beradiki, O‘zbekiston sug‘urta bozorida davlat sug‘urta tashkilotlari bilan bir qatorda xususiy, aksionerlik va boshqa mulk shaklidagi sug‘urta kompaniyalari ham raqobat asosida faoliyat ko‘rsatishlari mumkin. 2 . Su g‘ urta so h asida olib borilayotgan islo h otlar Umuman, su g‘ urtaning insoniyat h ayotidagi va iqtisodiyotning uzluksiz rivojlanishini ta’minlashdagi a h amiyati be q iyos. Buni e’tiborga olib, mamlakatimizda bozor infratuzilmasining ushbu bo‘ g‘ inini rivojlantirishga katta e’tibor berilyapti. Birgina 2002-yilda su g‘ urta so h asini rivojlantirish yuzasidan davlat mi q yosida bir q ator chora-tadbirlarning belgilanganligi fikrimizning tasdi g‘ idir. Xususan, 2002-yilning 31 yanvarida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "Su g‘ urta bozorini yanada erkinlashtirish va rivojlantirish chora-tadbirlari to‘ g‘ risida"gi Farmonining e’lon q ilinishi su g‘ urta tizimini tara qq iy ettirish yo‘lida mu h im q adam bo‘ldi. Mazkur Farmonga muvofi q , mulk shaklidan qat’iy nazar barcha su g‘ urta tashkilotlari 2002-yilning 1 fevralidan boshlab uch yil muddatga daromad (foyda) soli g‘ i to‘lashdan ozod etildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Ma h kamasining "Su g‘ urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘ g‘ risida" 2002-yil 27 noyabrda q abul q ilgan q arori so h ani rivojlantirishda katta a h amiyat kasb etdi. O‘zbekiston h ukumati tomonidan sug‘urta so h asini rivojlantirishga katta e’tibor berilib, su g‘ urta bozorini bos q ichma-bos q ich islo h q ilish tamoyili amalga oshirilmo qd a. O‘zbekistonning musta q il rivojlanishi davrida su g‘ urtalashning h u q u q iy bazasiga va su g‘ urta so h asida bozor tuzilmasini rivojlantirishga poydevor q o‘yildi, misol uchun su g‘ urtalashda tomonlarning o‘zaro munosabatlarini tartibga soluvchi

va respublikada su g‘ urta faoliyatini davlat tomonidan nazorat q ilishning tamoyillarini belgilovchi xalqaro andozalarga mos keluvchi hamda talablarga javob beruvchi O‘zbekiston Respublikasining «Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida»gi qonuni 2002-yil 5 aprelda qabul qilindi. Aytish kerakki, yangi qonun yurtimizda ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, madaniy-ma’naviy sohalarda o‘tkazilayotgan islohotlarni yanada chuqurlashtirish, mamlakatimizda olib borilayotgan erkinlashtirishni ta’minlashga xizmat qilmoqda. Bu qonunning q abul q ilinishi su g‘ urta munosabatlarida ishtirok etuvchi tomonlarning huquq va manfaatlarini h imoyalashga mu h im h issa bo‘lib q o‘shildi. Su g‘ urta so h asini tartibga soluvchi q onunchilik h ujjati normalari xal q aro standartlarga muvofi q lashtirildi. Jumladan, rivojlangan chet mamlakatlardagidek bizda h am su g‘ urta xizmatlari bozori ikkiga ajratildi: h ayotni su g‘ urta q ilish bilan bog‘liq xizmatlar bozori va umumiy su g‘ urta xizmatlari bozori. H ayotni su g‘ urta q ilishga ixtisoslashgan tashkilotlar umumiy su g‘ urta turlarini o‘tkazish, umumiy su g‘ urta turlarini amalga oshiruvchi tashkilotlar esa h ayotni su g‘ urtalash h u q u q iga ega bo‘lmaydi. To‘ g‘ ri, bizda h ayotni su g‘ urta q ilish, ayni q sa, uzo q muddatli su g‘ urta turlarini rivojlantirishda ba’zi muammolar mavjud. Bu su g‘ urta turini amalga oshirish uchun fu q arolarda su g‘ urta tashkilotlariga ishonch bo‘lishi bilan bir q atorda yetarli miqdorda mabla g‘ h am bo‘lishi zarur. Faqat h ayot su g‘ urtasi bilan bo g‘ li q xizmatlarni ko‘rsatishda emas, balki korxona va tashkilotlarning mol- mulki h amda bosh q a ixtiyoriy su g‘ urta turlarini o‘tkazishda h am talay muammolar mavjud. Bu muammolarni h al etish su g‘ urta tashkilotlari va ularning salo h iyatli mijozlari bo‘lmish ko‘pming sonli a h oli, yuridik shaxslarning o‘zaro h amkorligiga bo g‘ li q. Jamiyatda a h oli va korxona h amda tashkilot ra h barlarining su g‘ urtaga bo‘lgan munosabatini tubdan o‘zgartirish lozim. Bu, o‘z navbatida, su g‘ urta tashkilotlari tomonidan faol tushuntirish, tar g‘ ibot ishlarini olib borishni ta q ozo etadi. Bugun yurtimizda xizmat ko‘rsatish tarmog‘i jadal suratlar bilan rivojlanayotgan bo‘lib, bunga sug‘urta kompaniyalarining faoliyat doirasi ham tobora kengayib borayotgani yorqin misol bo‘la oladi. Hozirda mazkur bozorda

yangi sug‘urta ishtirokchilarining yuzaga kelayotgani mavjud sug‘urta turlarini yanada ko‘paytirish hamda shu orqali keng toifadagi yuridik va jismoniy shaxslarni sifatli sug‘urta xizmatlari bilan ta’minlash imkonini bermoqda. Mamlakatimiz Prezidentining 2007-yil 10 apreldagi PQ-618-sonli «Sug‘urta bozorini isloh qilish va yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi Qarori muhim omil bo‘ldi. Umuman aytganda, bugungi kunda mamlakatimizda sug‘urta xizmatlari bozorini xalqaro talablar darajasiga olib chiqish, jismoniy va yuridik shaxslarning sug‘urta bozorida faol ishtirok etishini rag‘batlantirish maqsadida sug‘urta kompaniyalari uchun har tomonlama shart-sharoitlar yaratilmoqda. Bu esa , bozordagi sog‘lom raqobat muhitini ham shakllanishiga olib kelmoqda. Sug‘urta tizimini bosqichma-bosqich isloh qilish sug‘urta bozorida turli mulkchilik shaklidagi tashkilotlarning paydo bo‘lishiga xizmat qilmoqda. Bu borada qabul qilingan huquqiy hujjatlar sug‘urta tizimining jamiyatdagi o‘rnini yuksaltirish, jahon andozalariga mos, sifatli xizmat ko‘rsatish hamda sug‘urta bozori infratuzilmasini takomillashtirish imkonini berayotir. Ayni vaqtda mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan o‘ttizdan ortiq ixtisoslashgan sug‘urta kompaniyalari tomonidan mijozlarga ikki yuzdan ortiq turda xizmat ko‘rsatilmoqda. Prezidentimiz Islom Karimovning 2008-yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2009-yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi maoruzasida bozor iqtisodiyoti institutlari, xususan, sug‘urtaning zamonaviy shakllarini keng rivojlantirish zarurligiga alohida e ’ tibor qaratildi. Mamlakatimiz sug‘urta sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarning davomi sifatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 21 may dagi "Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada isloh qilish va rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora- tadbirlar to‘g‘risida" gi PQ-872-sonli Qaror ining qabul qilinishini aytishimiz mumkin. Unga asosan, sug‘urta faoliyatini yanada takomillashtirish, sug‘urtalovchilarning kapitallashuvi va moliyaviy barqarorligini oshirish, ularning hududiy tarmoqlarini kengaytirish va sug‘urta kompaniyalarining investitsion

jarayonlardagi ishtirokini rag‘batlantirish, shuningdek, sug‘urta xizmatlari iste’molchilarining huquqlarini samarali himoya qilishni ta’minlash maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodiyot vazirligining taklifiga binoan 2010-yilning 1 yanvaridan boshlab sug‘urtalovchilar uchun ustav kapitalining eng kam miqdorlarini oshirish belgilandi. 3 . Tayanch iboralar Sug‘urta – ko‘rilishi mumkin bo‘lgan zararlarni manfaatdor jismoniy va yuridik shaxslar o‘rtasida qoplash. Sug‘urta bozori – sug‘urta xizmatlari oldi-sotdisi bo‘yicha iqtisodiy munosabatlar tizimi. Sug‘urta summasi – sug‘urta obyektini haqiqatda sug‘urtalangan qismining pul ko‘rinishidagi qiymati. Sug‘urta shartnomasi – sug‘urtalovchi va sug‘urtalanuvchi o‘rtasidagi sug‘urta turi shartlariga mos ravishda ularning o‘zaro majburiyatlarini tartibga soluvchi kelishuv (huquqiy bitm). Sug‘urta limiti – moddiy qiymatliklar va sug‘urtaviy mas’uliyatlarni sug‘urtalash mumkin bo‘lgan maksimal pul summasi. Sug‘urta himoyasi – konkret obyekt tomonidan ko‘rilgan zararni bartaraf qilish yoki qoplash bo‘yicha munosabatlar. Sug‘urtalovchi – sug‘urtani amalga oshiruvchi ixtisoslashtirilgan tashkilot. Sug‘urta qildiruvchi – sug‘urta badallarini to‘lovchi va konkret sug‘urta munosabatlarida qatnashuvchi jismoniy yoki yuridik shaxs. Sug‘urtalanuvchi – hayoti, sog‘ligi yoki mehnatga layoqati sug‘urta obyekti bo‘lgan shaxs. Sug‘urta obyekti va predmetlari – sug‘urtalashga tegishli bo‘lgan moddiy qiymatliklar, inson hayoti, sog‘ligi, mehnatga layoqati, javobgarliklar va mas’uliyatlar.

Sug‘urta mas’uliyati – sug‘urtalovchining sug‘urta holatlari ro‘y berganda sug‘urta qoplamalari yoki sug‘urta summalarini to‘lash bo‘yicha majburiyati. Sug‘urta fondi – sug‘urta badallari hisobidan shakllantiriladigan hamda sug‘urta holati natijasida sug‘urtalanuvchining ko‘radigan zararini oldini olish, lokalizatsiya qilish va qoplashga mo‘ljallangan sug‘urta rezervlari yig‘indisi. Sug‘urta holati – sug‘urta qoplamasi yoki sug‘urta summasi to‘lanishi kerak bo‘lgan turli salbiy va boshqa kelishilgan oqibatlarga olib keluvchi haqiqatda sodir bo‘lgan holatlar. Sug‘urta dalolatnomasi – o‘rnatilgan tartibda rasmiylashtiriladigan va sodir bo‘lgan sug‘urta holatini hamda sabablarini tasdiqlovchi hujjat. Sug‘urta portfeli – sug‘urta kompaniyasi tomonidan olingan badallar yig‘indisi yoki tuzilgan va to‘langan shartnomalar soni. Sug‘urta qoidalari – ixtiyoriy sug‘urta shartlarini belgilovchi me’yoriy hujjatlardan biri.

Похожие

Menejment asoslarining rivojlanish bosqichlari

Muhandislik faoliyatini rivojlanish bosqichlari

O'zbekistonda boshqarish nazariyasining rivojlanish bosqichlari

Sifatni boshqarish nazariyasining rivojlanish bosqichlari

Menejment nazariyasining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari