Масофавий ўқитиш Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими ва тамойиллари - Экономика - Рефераты

Масофавий ўқитиш Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими ва тамойиллари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

93 KB

Масофавий ўқитиш Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими ва тамойиллари РЕЖА: 1. Масофавий ўқитишнинг долзарблиги . 2. Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими. 3. Масофавий ўқитишнинг тамойиллари 4. Масофавий ўқитиш технологияси.

Илмий техник тараққиётнинг хусусиятлари мустақил ишлаш куникма ва малакаларини шакллантириш ва узлуксиз, ижодий билимларни эгаллашни талаб қилади. Бундай таълим хизматларини кўрсатиш истиқболли, замонавий ўқув тизимларига қуйиладиган талаблардан биридир. ЮНЕСКО «Таълимни ахборотлаш институти» мутахассисларининг фикрича, таълим жараёнини ривожлантиришнинг асосий йуналишларидан бири дунё аҳолисига ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялардан фойдаланган ҳолда, масофавий ўқитиш ва мустакил ўқиш имкониятларидан кенг фойдаланиш таъминотини яратишдир. Масофавий ўқитиш – бу масофадан туриб ўқитиш, қайсики ўқув машғулотларининг барчаси ёки кўп қисми телекоммуникацион ва замонавий ахборотлаштириш технологиялар асосида олиб борилади. Масофавий ўқитиш , айниқса:  ўқитишнинг анъанавий усулларидан фойдаланиш имкониятига эга булмаган, бу жараён имкониятларининг чегараланганлиги туфайли ўқиш ва ишлашни биргаликда амалга ошира олмайдиганлар учун;  турғун шароитда ўқиш имкониятларига эга булмаган, имкониятлари тиббий шарт- шароитлар туфайли чегараланганлар учун;  ў қитувчилар ва бошка соҳа мутахассисларининг қайта тайёрлаш ва малакасини оширишда;  чет эл ўқув муассасаларида таълим олишни истайдиганлар учун;  иккинчи мутахассисликни эгаллашни истайдиганлар учун жуда долзарб бўлиши мумкин. Истиқболли замонавий ўқитиш тизимлари ҳ ар бир шахснинг ўзи истаган таълим олиш ҳ уқиқидан фойдалана олиш имкониятини бериши керак. Масофавий ўқитиш айнан шундай ўқитиш шакли б ў ла олади.

Ўқитишнинг бу тизими бошланғич риво ж ланиш босқичидадир. А Қ Ш да 1 мл нга яқин одам масофавий ўқитиш тизимида ў қимокда. Бу тизимда телевидение имкониятларидан кенг фойдаланилмо қ да. Испанияда масофавий ўқитиш Миллий университети фаолият кўрсатмокда. Бу ерда сиртки олий таълим олиш хамда уқитувчиларнинг малакасини о шириш мумкин. Франциядаги масофавий ўқитиш Миллий Маркази 120 давлатдаги 35 000 ист е ъмолчини қамраб олган. Германияда очиқ университет очилган б ў либ, бу ерда сиртқи таълим олиш ҳ амда малака ошириш мумкин. Швецияда Балтика Университети Балтика худудидаги 50 да ортиқ университетни ўз ичига қамраб олади. Масофавий ўқитиш технологияси б ў йича барча топшири қ лар масофадан туриб бажарилади, имти ҳ онлар эса олий ўқув юртида топширилади. Масофавий ўқитиш Япония, Тур к ия, Хитой, Ҳ индистон, Ироқ, Корея, Финляндия, Австралия ва Россияда ривожланмоқда. Масофавий ўқитиш факат миллий таълим тизимлардагина ривожланиб қолмай, балким, алоҳида тижорат компанияларида ҳам ривожланмокда, масалан IBM , General Motors , Ford ва бошқалар. Масофавий ўқитиш – илмий-техникавий тараққиёт даврнинг ма ҳ сулидир ва айни вактда унинг ривожланиш катализатори ҳ амдир. 2. Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими

Масофавий ўқитишнинг дидактик тизими, қуйидагиларни ўз ичига олади: Ўқитиш мақсади давлат таълим стандартлари асосида шаклланиб, билим, кўникма ва малакалар тизимини ўз ичига олади. Бу иерархик тизимда бўлиб: ўқитиш мақсади, ўқув фани мақсади, мавзунинг ўқув мақсади, мавзунинг таянч тушунчалари ўқув мақсадидан шаклланади. Ўқитиш мазмуни анъанавий ўқитиш тизимига тўғри келади. Масофавий ўқитишда барча мутахассисликлар бўйича тайёрлаш имконияти йўқ. Ўқитишнинг бундай турида ўқитилиши тақиқланган йўналишлар рўйхати қонун далолатномалари билан тасдиқланиб, бу йўналишларда ушбу тизимни қўллаш тақиқланади. Таълим олувчилар. Масофавий ўқитиш тизимида таълим олувчиларнинг номланиши ҳали аниқланмаган. Баъзан уларни тингловчилар деб атайдилар. Масофавий ўқитиш тизими таълим олувчиларнинг етарли тайёргарлигини ва иш ўринларининг техник таъминотини талаб этади. Ўқитадиганлар . Бу ўқитувчилар, асосан таълим жараёнини ташкил этиш самарадорлиги булардан боғлиқ бўлади. Аммо масофавий ўқитишнинг дидактик тизими хусусиятлари ўқитувчилар бажарадиган фаолиятларини турли туман функцияларини, серқирралигини ва бажарадиган ролларининг хилма-хиллигини талаб этади. Айнан шунинг учун чет давлатларда ўқитувчилар тавсифланиши кенгайтирилган:  ўқитувчи – ўқув – услубий қўлланмаларнинг ишлаб чиқувчиси;  ўқитиш услублари бўйича маслаҳатчи (фасилитейтер);  ўқув курсларининг интерактив услублари б ў йича мутахассис (тьютер);  ўқиш натижаларини назорат қилиш б ў йича мутахассис (инвигилатор); Ўқитиш методлари (усуллари ). « Methodas » сўзини юнон тилидан таржима қ илсак, унинг маъноси – ўзини тутиш, йўл, маъносини англатади. Ўқитиш методлари деганда ўқитиш максадига эришиш учун, таълим олувчиларнинг фаолиятини ташкил этиш ва бошқариш, ўқитувчи ва ўқувчи

муносабатлари ҳ ақида назарий тушунча берувчи дидактик категория тушунилади. Масофавий ўқитиш тизимида, худди анъанавий ўқитиш тизимидагидек, ўқитишнинг беш методи қўлланилади: ахборот – рецептив, репродуктив, муаммоли баён, эвристик ва тадқиқот. Ўқитиш воситалари. Ўқитиш мазмуни ва ўқитиш воситалари бир-бири билан боғлиқ. Ҳар бир ўқитиш воситаси ўз дидактик имкониятларига эга. Ўқитувчи бу дидактик имкониятларни билиши ва улардан керакли дидактик мақсадларга эришиш учун керакли ўқитиш воситалари мажмуасини (кейс) шакллантириши керак. Ўқитиш воситалари қуйидагилардан иборат: китоблар (қоғоз ва электрон шаклда); тизимдаги ўқув материаллар; копьютер ўқув тизимлари оддий ва мультимедиа вариантда; аудио ўқув ахборотлари; видео ўқув ахборотлари; Масофавий лаборатория амалиётлар ва виртуал стендлар; тренажёрлар; узоқдаги билим базалари; эксперт ўқув тизимидаги ва геоахборот тизимидаги дидактик материаллар. Ўқитиш воситалари - ўқитишнинг техник воситалари: магнитофон, видеомагнитофон, кинопроектор, диапроектор, кодоскоп, видеопроектор, компьютерлар орқали амалга оширилади. Илмий ўқув материал базаси . Барча ривожланган мамлакатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, таълим тизимнинг меъёрий фаолият кўрсатиши, унинг иқтисодий ва ижтимоий мақоми ўқув муассасасининг ўқув материали базаси билан чамбарчас боғлик. Анъанавий ўқув муассасасининг ўқув материал базаси ўқув жараёни учун керак бўлган барча моддий ва техник воситалар мажмуасини ўз ичига олади. Булар: ўқув ва ёрдамчи бинолар, лаборатория анжомлар, асбоб ускуналар, ўқитишнинг техник воситалари, дарсликлар, ўқув-услубий материаллар. Идентификациявий-назорат тизими . Масофавий ўқитиш тизимида назорат қилишнинг хусусияти, ўқитиш тизимида ўқувчи шахсини аниқлаш –

идентификация қилиш ва фальсифакация (бошка шахс ўрнида фаолият кўрсатиш) учун имконият бермасликдир. Шунинг учун бу тизимда билим сифатини кўп мезонли ва объектив назорат шаклларини видеоконференциялар каби турларини ўтказиш аҳамияти ортади. Ўқитиш шакллари . Бу ўқитишни нг ташкилий шаклини танлаш дир . Ўқитиш шаклларининг қуйидагилари ривожланган: маърузалар, семинарлар, лаборатория машғулотлари, курс ишлари, синовлар, имти ҳ онлар, маслаҳатлар , мустақил иш. Масофавий ўқитиш да ўқув жараёни кетма-кет келади ган мулоқотда бўлиш ва мулоқотда бўлмаган дав рлардан иборат. Ўқитиш шаклларининг барча турлари, ўқув жараёни мулоқотда бўлиш даврида ва мулоқотда бўлмаган даврида ўз хусусиятига кўра қўлланилади. Молиявий-иқтисодий тизим . Бу масофавий ўқитиш тизимида энг аҳамиятли омиллардан бири булиб, бозор иқтисоди шароитида у фақат ўз- ўзини моддий таъминлаб қолмай, балким, ўқув тизимини ривожлантириш ва такомиллаштиришга олиб келади. Шунинг учун ҳар бир ўқитувчи ўқитиш тизими иқтисодиёти билан таниш бўлиши керак. Чет эл тажрибалари бу масофавий ўқитиш тизимининг самарадорлигини кўрсатди, аммо ҳар бир конкрет ҳолатни иқтисодий ва педагогик нуқтаи назардан баҳолаш лозим. Меъёрий-ҳуқуқий тизим . Ўқитиш тизимининг ривожланиш асоси сифатида бу соҳадаги қонунчиликнинг ривожланиши ва мукаммаллиги хизмат қилади. Ўқув қонунчилигининг предмети – педагогик муносабатлардир, қолганлари эса, яъни, бошқарув, мулкий, молиявий ва ҳоказо ишлаб чиқариш

характерига эга. Ўқитиш муассасасининг фаолияти «Таълим тўғрисидаги қонун», Низом, Давлат таълим стандартлари, намунавий ўқув дастурлар, режалар, йўриқномалар, буйруқлар, коллегия ва илмий кенгаш қарорларига асосланади. Маркетинг тизими. Бозор иқтисоди шароитида тизим самарадорлигини таъминлаш учун, ҳар бир муассаса, шу жумладан ўқув муассасаси ҳам маркетинг хизматини ташкил қилиши керак. Ҳар бир муассаса, шу жумладан ўқув муассасасининг маркетинг хизматини ташкил қилиш бозор иқтисоди шароитида самарали фаолият қилиш учун керак. Масофавий ўқитиш тизимида маркетинг анъанавий вазифаларни бажаради, яъни, ишлаб чиқаришни бошқариш ва маҳсулотни сотиш, талабларни аниқлашга йўналтирилган, ўқув муассасаси фаолиятини истеъмолчи бозорига мослаштиради. Масофавий ўқитиш тизимини ташкил этишда маркетингнинг қуйидаги асосий тамойиллардан фойдаланилади:  таълим хизматлари бозорида талабни ва унинг ўсиш динамикасини ҳисоблаш, йўналишларни аниқлаш, керак бўлган мутахассисларнинг сони ва сифатини аниқлаш;  таълим хизматлари ишлаб чиқаришини бозор талабларига макимал даражада мослаш (ўқув режалар ва ўқув дастурлар, ўқув-услубий адабиёт, ўқитувчилар тайёрлаш ва ҳ.з);  масофавий ўқитиш тизимини ташкил этишда истеъмолчи, жамият ва таълим муассасаси манфаатларини уйғунлаштириш;  таълим хизматларини тарғибот қилиш (миллий ва халқаро масштабда); Масофавий ўқитиш тизимининг дидактик тизимини изчиллик билан ташкил этиш, замон талабларига мос мутахассисларни

тайёрлашга имкон яратади. 3. Масофавий ўқитишнинг тамойиллари Масофавий ўқитишнинг ўзига хос тамойиллари қуйидагилардан иборат: Интерфаоллик тамойили . Бу тамойил тингловчи ва ўқитувчи ўртасидаги алоқани таъминлаб қолмай, балки тингловчилар ўртасидаги алоқани ҳам таъминлайди. Тажрибалар тингловчи ва ўқитувчи ўртасидаги алоқадан кўра тингловчилар ўртасидаги алоқалар кўпроқ эканлигини кўрсатади. Бошланғич билимлар тамойили . Масофавий ўқитиш тизимида тингловчининг олдиндан тайёргарлик кўриши ва аппарат - техник воситалари билан таъминланганлик даражаси, компьютерга эга бўлиши ва интернетга уланиши, ҳамда бу тизимда ишлай олиш малакаларига эга бўлиши лозим. Индивидуаллик тамойили . Реал ўқув жараёнида кириш ва оралиқ назорат ўтказилади. Булар натижасини таҳлили асосида индивидуал ўқув режалар тузилади, шу жумладан оқсаётган дастлабки билимлар ва кўникмалар бўйича ҳам. Идентификацион тамойил. Мустақил ўқишни назорат шакли б ў либ, билим сифатини назорат қилишда бевосита мулоқот видеоконференция лар каби турли техник воситаларини қўлланилади. Ўқитиш регламенти тамойили . Ўқув жадвалининг қатъий режалаштирилиши ва режалаштирилган жадвалнинг назорати билан белгиланади. Янги ахборот технология воситаларини қўллашнинг педагогик мақсадлилиги тамойили . Масофавий ўқитиш тизимини лойиҳалаштиришда, яратиш ва ташкил этишда мавжуд бўлган техник воситаларини қўллашнинг

мақсадга мувофиқлигини таҳлил қилиб, уларни қўллашда хато қилишнинг олдини олиш лозим. Масофавий ўқитиш тизимида қўлланиладиган техник воситаларнинг оптимал нисбати куйидагича: босма материаллар 40-50%, WW серверларидаги ўқув материаллар 30-35%, компьютер видеоконференция алоқаси 10-15% , қолганлари 5-20%. Таълимнинг ошкоралик ва ўзгарувчанлигини таъминлаш тамойили . Бу тамойил ёш ва бошланғич таълим даражаси жиҳатдан «мўътадиллиги», кириш назоратининг суҳбат, имтиҳон, тест шаклида ўтказилиши ва ҳ.к. билан ифодаланади. Бунинг натижасида кейинчалик ўқув муассасасидан бу тингловчини шахсий (и н дивидуал) режа бўйича ўқитишда қўшимча ҳаракатлар талаб қилинади. Таълим тизимининг кўп вариантлилигини таъминлаш ва бир ўқув юртидан бошқа ўқув юртига ўтиш имкониятини мавжуд бўлади. Масофавий ўқитиш тизимининг истиқболлиги шундаки, бу тизим шахснинг энг асосий ҳуқуқларидан бири – таълим олиш ҳуқуқини амалга оширишни таъминлайди. Масофавий ўқитиш тизимининг мақсадга мувофиқлигини баҳолашда, албатта унинг ижтимоий самарадорлигини эътиборга олиш лозим. 4. Масофавий ўқитиш технологияси. Масофавий ўқитиш технологияси тушунчаси стандартлаштирил маган. Энг кўп тарқалган таъриф қуйидагича: масофавий ўқитиш технологияси бу таълимни белгиланган мазмунини нусхалаб амалга оширишга йўналтирилган усуллар тизими, махсус воситаларнинг, ўқитиш шаклларининг мажмуасидир. Масофавий ўқитиш технологияси педагогик технологияларнинг бир кўриниши сифатида қабул қилиниши мумкин. «Педагогик технология»

тушунчаси стандартлаштирилмаганлигини ҳисобга олган ҳолда, кўпинча ЮНЕСКО қабул қилган тушунча ишлатилади. Педагогик технология тушунчасига берилган ЮНЕСКО таърифига кўра масофавий ўқитишга қуйидаги таърифни шакллантириш мумкин: масофавий ўқитиш технологияси – бу инсон ва техник ресурсларини, уларнинг ўзаро алоқасини, ҳисобга олган ҳолда, таълим хизматининг бутун жараёнини яратиш, қўллаш ва оммабоплаштириш тизимли ёндашуви бўлиб, билвосита индивидуаллашган таълим тизимида ўқитиш шаклларини мақбуллаштиришни ўзига вазифа қилиб қўяди. Масофавий ўқитиш технологияси қуйидагиларни ўз ичига олади:  таълим ахборотларини та қ дим этиш технологияси;  таълим ахборотларини узатиш технологияси;  таълим ахборотларини сақлаш ва қайта ишлаш технологияси. Таълим ахбороти : муайян фаолият тури, ихтисосини амалга оширишда кўллаши учун, таълим олувчига бериш керак бўлган билимлар дир . Масофавий ўқитиш тизимида янги электрон китобларга алоҳида талаблар қўйилади. Электрон китоблардаги таълимий ахборот тингловчининг психофизиологик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда тайёрланиши керак, чунки у бу ахборотни ко м пьютер экрани орқали қабул қилади. Электрон дарслик қ уйидаги махсус талабларга жавоб бериши керак:  тушунчалар бериладиган матн қисмининг ривожланган, гипертекст тузилиши (тушунчалар, таърифлар, теоремалар), ва баённинг мантиқий тузилиши (қисмларнинг кетма кетлиги, боғлиқлиги);  таълим олишда қулай янгилик тизимига эга бўлиши, тингловчи курснинг бир қисмидан иккинчи қисмига ўтиши, ўқитувчига электрон хабарлар юбориши, дискуссиялар бўлимига ўтиши;  замонавий компьютерларнинг мультимедиа ва Интернет и мкониятларидан фойдаланиш;

 дарсликда билимлар назорати тизимининг ишлаб туриши;  глоссарий мавжудлиги (автоном қўшимча маълумотлар) ва уларга таяниш. Глоссарийлар курслар учун алоҳида, бир неча курс учун алоҳида модуллар учун ишлаб чиқарилади;  дарсликларда тасвирий манбалар, электрон кутубхоналар ва Интернетдаги манбаларнинг кўрсатилиши;  қулайлиги- тизимга тез кириш;  ўқитувчи билан самарали алоқада бўлиш (электрон почта, ...) аниқ вақт бирлигида Интернет орқали гапира олиш; Таълим ахборотлари таълим технологиялари орқали узатилади. Таълим технологияси – бу таълим ахборотларини манбадан истеъмолчига узатишда қўлланиладиган дидактик услублар мажмуасидир. Масофавий ўқитиш тизимида тасвирий фикрлашни фаоллаштиришга алоҳида эътибор берилиши керак, яъни ўқитувчи фикрини тасвирий образлар кўринишида тақдим этиши керак. Масофавий ўқитиш тизими таълим технологияларида фикр, ахборот, билимни визуаллаштириш, катта аҳамиятга эга. Масофавий ўқитиш тизимида куйидаги таълим технологияларини ишлатиш мумкин:  видео-маърузалар; мультимедиа-маърузалар ва лаборатория амалиётлар и ; электрон ва мультимедиа-дарсликлари; компьютер тест тизимлар; имитация моделлари ва компьютер тренаж ё рлар; телекоммуникация воситаларидан фойдаланувчи консультация ва тестлар; видеоконференциялар. Ахборотларни сақлаш, қайта ишлатиш, тингловчига етказиш, ўқитувчи ва тингловчи ўртасидаги интерфаол мулоқот, ҳисоблаш техникани қўллашга таянган аппарат-дастурлар воситасида амалга оширилади. Булар – ахборот технологияларидир .

Масофавий ўқитиш тизим технологиялари педагогик технологиялар асосида ишланган бўлиб, куйидаги қўшимча талабларга жавоб бериши керак: Адаптация – таълим жараёнини ўқувчи шахсига, турар жойи шароити , молиявий шароити, психологик ва физиологик хусусиятлари га мослаштириш. Бу тингловчининг якка ҳолда, компьютер ва телекоммуникация воситаларидан фойдаланган ҳолда таълим олиш жараёнида жуда муҳим дир . Иқтисодий мувофиқлик – бу талабга риоя этиш таълим тизимининг молиялаш маблағлари чегараланганлигидан келиб чиқади. Ўзгарувчанлик – таълим сифати ва мазмунини тезкор ва узлуксиз янгилаб бориш, ўқув материаллари ва дарсликларни модернизацияси такомиллаштиришдир. Ушбу зарурият илмий-техник тараққиёт жадаллашуви талабларига кўра пайдо бўлади. Назорат – ўқитиш нинг барча босқичларида натижаларни сифатли назорат қилиш, тингловчи шахсини аниқлаш. Масофавий ўқитиш тизими натижалари ўқув курсларининг ишланмаси ва тақдимоти сифатига боғлиқдир. Таянч иборалар: Ўқитишнинг анъанавий усули, ўқиш имкониятлари, масофавий ўқитиш, масофавий ўқитишнинг дидактик тизими, масофавий ўқитишнинг мақсади ва мазмуни, таълим олувчилар ва ўқитадиганлар, масофавий ўқитишнинг услублари ва воситалари, илмий-ўқув материал базаси, идентификация-назорат тизими, масофавий ўқитишнинг шакллари, малакавий-иқтисодий кичик тизим, меъёрий-ҳуқуқий база, ўқув муассасанинг марктиенг хизмати, интерфаол тамойили, бошланғич билимлар

тамойили, индивидуаллик тамойили, идентикацион тамойил, ўқитиш регламенти, масофавий ўқитиш технологияси, таълимий ахборот, таълим технологияси, адаптация, иқтисодий талаб, қулайлик, назорат.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. «Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори». Т . 1997. 6 4 б. 2. Авлиякулов Н.Х. Замонавий ўқитиш технологиялари. Ўқув қўлланма. -Т: 2001. – 68 с. 3. Авлиякулов Н.Х. Практические основы модульной системы обучения и педагогической технологии. Ўқув қўлланма - Бухара: 2001. - 99 с. 4. Авлиякулов Н.Х., Мусаева Н.Н. Касб-ҳунар коллежларида касбий фанларнинг модулли ўкитиш технологиялари. Ўқув методик қўлланма. - Т.: Янги аср авлоди, - 2003. – 88 с. 5. Азизходжаева Н.Н. Педагогические технологии и педагогическое мастерство. - Ташкент: Молия, 2002. 6. Батышава С.Я., Шапаринский С.А. Основы профессиональной педагогики. - М: Высшая школа, 1977. - 504 с. 7. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М: Наука, 1989. - 192с. 8. Бородина Н.В., Самойлова Е.С. Модульная технология в профессиональном образовании: Учебное пособие. - Екатеринбург.: УГППУ, 1998. -27 с. 9. Давлетшин М.Г. Модульная технология обучения. – Т: ТГПУ, 2000. 10. Кларин М.В. Педагогическая технология в учебном процессе. - М: Знание, 1989 - 80 с. 11. Лаврентьев Г.В. Слагаемые технологии модульного обучения.- Барнаул, Изд.Алтайского гос.ун-та, 1994. - 108 с. 12. Махмутов М., Ибрагимов Г.И., Ушаков М.А. Педагогические технологии, развитие мышления учащихся. – Казань: 1993 – 88 с. 13. Назарова Т.С. Педагогические технологии новый этап эволюции. – М: Педагогика. 1997. - С. 20-26.

Похожие

Модулли ўқитиш технологияси. Модулли ўқитишнинг моҳияти, тамойиллари ва ёндашув турлари

Мижозларга масофавий банк хизматларини кўрсатишда банк-мижоз дастурининг ўрни

Олий ва ўрта махсус таълимни ривожланиши

Олий ва ўрта махсус таълимни ривожланиши

Солик хукуки тушунчаси, мохияти, тизими, манбалари ва асосий тамойиллари