Marketing tizimida joy va uning ahamiyati - Экономика - Рефераты

Marketing tizimida joy va uning ahamiyati

Загружено в:

22.11.2024

Скачано:

0

Размер:

41.978515625 KB

Marketing tizimida joy va uning ahamiyati Reja: 1. Joyning muhimligi. 2. Mahsulotni taqsimlashda strategik savollar. 3. Mahsulotni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga tomon harakatlantirishda yaratilgan qiymat.

1. Joyning muhimligi Tadbirkor bozorni tanlashda iste’molchilar ehtiyojlarini qondirish uchun yaratgan tovarlari, mahsulotlarni joylashtirish jarayonida o’ylab o’tirishning hojati yo’q, agarki ushbu mahsulotlar xaridorlar uchun naqd holda bo’lmasa, ya’ni iste’molchi talabi sotib olish vaqtida ushbu tovar uning ko’z oldida turishi kerak, boshqacha so’z bilan aytganda, kerakli joyda va kerakli vaqtda naqd holda bo’lmasa. Ishlab chiqaruvchidan xaridorga tomon mahsulotning yo’nalishi, xarajatlari, marketing rejasi va operatsiyasining mavjud bo’lgan elementidir. U oddiygina mahsulotlarning jismoniy transportirovkasidan ko’ra ham o’zida ko’proq narsani qamrab oladi. Bu mahsulotlar va xizmatlarning barcha joy aspektlari bilan bog’liq. Tadbirkorning ba’zi ko’rinishlarida joy haqida qaror qabul qilish marketing tuzilmasining qandaydir bir qaror qilishidan ko’ra xaridorlarga ko’proq qaratilgan (bog’liq) bo’ladi. Do’konning joylashishi o’zida o’ta muhimlik kasb etgani holda talab etiladigan xarajatlar darajasi tovar harakatlanishiga noqulay bo’lganligidan ba’zi bir biznesdagi tadbirlarning chakana ko’rinishlari bunga unchalik katta qiziqish bildirmaydilar. Agar sizning tovarlaringiz omborda, yopiq bino yoki inshootlarda yotgan bo’lsa, demak ular boshqa tuman yoki shahardagi potensial iste’molchilarning ehtiyojlarini qondira olmaydi. Ehtimol, iste’molchilarning o’zlari sizning tovarlaringizni qidirib kelmasalar, agar siz chetdan tajribali marketolog yoki sotish bo’yicha o’z ishining ustasini jalb qila olish orqali ushbu muammolaringizni hal qilishingiz mumkin. Tovarlar ular sotib olinadigan joydagina sotilishi kerak. Yaxshi tashkil qilingan taqsimot – bu tovarlarni kerakli joyda va kerakli vaqtda yetkazib berishdir. Tovarlar taqsimotini turli yo’llar va uslublarda tashkil qilish usullaridan foydalanishingiz mumkin. Ular quyidagilardan iborat: – bevosita iste’molchiga; – vositachilar orqali, savdo vositachi – agentlar va bozordagi tijoratvositachilari orqali; – bir necha vositachilar orqali, shu bilan birga chakana va ulgurji savdotashkilotlari orqali. Kichik tadbirkorlar asosan tor doirada va uncha katta bo’lmagan joylarda faoliyat olib boradi. Shuning uchun ham bozor muhitiga moslashuvchanlik darajasi boshqa korxonalarga nisbatan yuqori saviyada bo’ladi. Bozor tadqiqotlari natijasida siz o’zingizning xaridorlaringiz qayerda joylashganligini aniqlab berishi kerak. Siz ishlab chiqarayotgan mahsulotlar va xizmatlarni qanday, qayerda, nima uchun va qachon xarid qilishlari mumkinligi to’g’risida o’ylab ko’ring. Ushbu tahlil natijasida tovar va xizmatlarni sotish, iste’molchilarga yetkazib berish jarayonida tadbirkorlik faoliyatiga katta yordam berishi mumkin.

2. Mahsulotni taqsimlashda strategik savollar Mahsulot va xizmatlar to’g’ridan to’g’ri oxirgi iste’molchi xaridorlarga yetkazib berilishi mumkin. Lekin mahsulotlar iste’molchilarga vositachilar orqali ham yetkazib berilishi mumkin. Ularga ulgurji savdogarlar, pochta orqali uyga buyurtma, kompaniyalar, uyga eltib bermasdan naqd hisobkitob orqali sotuvni amalga oshiruvchilar, ko’p miqdordagi chakana savdo va supermarket nuqtalari va boshqalar kiradi. Ular vositachilik asosida savdo bilan shug’ullanuvchilar yoki o’zining nomidan sotuvni amalga oshiruvchilari tomonidan tayinlangan agentlardan ham tajribali xodimlardan foydalanishi mumkin. Strategik ittifoqchilar. Bu bo’lim marketing reja uchun zaruriy emas, ammo unga e’tibor berish bir qancha sabablarga ko’ra ijobiy samarani berishi mumkin. Bunday sabablarga tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishida hissa qo’shgan oilaviy qarindoshlar, do’stlar va tanishlar bilan aloqalarni yaxshilash, siz bilan strategik hamkorlikdan manfaatdor yirik firmalar yoki bu hamkorlikdan foyda ko’ruvchi boshqa tashkilotlar, strategik ittifoqchilarni qidirish va ular bilan turli ittifoqlar tuzish biznesingiz uchun uncha bo’lmagan va hatto xavfli bo’lgan raqobatni ta’sir doirasi bo’linishi, bir qism mijozlarni berish, siz uchun strategik manfaat tug’dirmaydigan mahsulotni siljitish, siz va ittifoqchilaringiz uchun manfaatli bo’lgan qarorlarni (sotish bozori uchun boshqa raqobatchilar bilan kurash, dillerlik kelishuvlari va hokazolar) kelishib olish yo’li bilan yo’qotishga ta’sir etishi mumkin. Tadbirkor uchun ushbu bo’limda quyidagi jadvalni tuzish va to’ldirish tavsiya etiladi. 4-jadval Tovarlarni taqsimlashda kelishuv jadvali Strategik Rejalashtirilayotg an, Foyda, Asosiy ittifoqchi lar joriy kelishuv yoki hamkorl ik maqsadi yechilis hi lozim ittifoq xarakteri bo’lgan vazifalar 1 2 3 4 Tadbirkorlik faoliyatini olib borish natijasida siz mamlakat miqyosida eng yaxshi tovar ishlab chiqaruvchi yoki xizmatlar ko’rsatuvchi bo’lishingiz mumkin, ana shu holatda faoliyatingiz haqida iste’molchilaringizning xabari bo’lmasa, ushbu mamlakatda va bozorda siz uzoq o’z faoliyatingizni olib bora olmaysiz. Mahsulotlarni taqsimlashning eng asosiy usullaridan biri bu targ’ibottashviqot hisoblanadi. Quyida targ’ibot-tashviqot qilish jarayonidagi qo’llanilishi mumkin bo’lgan ayrim omillar keltirib o’tilgan: – ommaviy axborot vositalari ma’lumotlari; – bosib chiqarilgan, bukletlar, broshyuralar, katalog va prospektlar;– ko’rgazma va yarmarkalar; – reklama va boshqalar.

Hamma ko’rsatib o’tilgan yo’llarni amalga oshirish mumkin. Hammasi mavjud va foydalaniladi. Nima uchun xilma-xillik zarur? Har qaysi tovar harakatining ishlab chiqaruvchidan xaridorga yo’naluvchi kanali o’zining xarajatlari va o’zining daromadlariga ega. Har qanday vositachi o’zining moliyaviy daromadini talab qiladi, bu tushunarli. Ular savdo chegirmalari, savdo narxi, vositachilik uchun haqi va boshqalarni ko’zda tutadi. Bu mantiqan muhimdir. Bu haqiqatda shuni anglatadiki, shubhasiz, asl ishlab chiqaruvchi tadbirkor mahsulot yoki xizmatlarni oxirgi xaridorga nisbatan ularni arzonroq narxda oladi. Demak, hammasini yo’qotgandan ko’ra vositachiga qoldirgan yaxshi emasmi? Joy haqida qaror qabul qilishda televizion dasturlar orqali ko’rsatib boriladigan misollarda kompaniyalarning turli yondoshuvlarini marketing tuzilmasiga misol qilib olsa bo’ladi. 45-chizmada tovarlarning assortimentini sotishni xohlovchi ishlab chiqaruvchilarga mumkin bo’lgan yo’llar ko’rsatilgan: Sotishdan maqsad Agentlar 31-chizma. Mahsulotlarning ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga yo’naltirilishi. Ishlab chiqaruvchidan xaridorga tomon tovar harakatlanishida quyi dagilar strategik kalit bo’luvchi savollar mavjuddir: Ulgurji 1. Har qaysi tovarn i taqsimlash kanali uchun mahsulotimizni ha Chakana savdo - Ishlab chiqaruvchi rakatlantirish (ishla b chiqar To’g’ri aloqauvchidan iste’ molch iga) qanchaga tushadi? Iste’molchi Reklama 2. Har qaysi taqsimlash kanalining bosqichida qancha xarajat qilish kerak? 3. Har qaysi taqsimlash kanallari bosqichida taklif etilayotgan (xaridor va sotuvchilarga) daromadlar qancha bo’lish Ko’p guruhli do’konlar i mu mkin. 4. 2 va 3-punkt savollari tadbirkorlik faoliyati uchun biror-bir mantiqqa Supermarketlar egami? Pochta orqali uyga buyurtma 5. Agar bizning vositachilarimizning bir qismini qisqartirganimiz ko’proq foyda olib kelsa, bir o’zimiz shunga yo’l qo’ya olishimiz m umk inmi? Sizning faoliyatingizda ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga tomon tovar harakatlanishning, qaysi tuzilma ko’rinishidan foydalanasiz? Masalan: agar kiyim ishlab chiqaruvchi kompaniya o’z mahsulotlarini o’rta yoshdagi iste’molchilarga to’g’ridan to’g’ri reklama vositasi orqali sotmoqchi bo’lsa, u biror-bir matbuotdagi gazetaning butun bir betida rangli reklamadan foydalanishni tanlashi mumkin (ba’zilar tanlashi mumkin). Bitta shunday gazeta sahifasi misol uchun 16000 so’m atrofida turadi. Sotishning daromadli darajasiga yetishish uchun ularni qanaqa talab etiladi? Qanday qilib ommaviy axborot vositalarida 16000 so’mni bir reklama ko’rinishi uchun tavakkal sarf etishi, vositachilar orqali sotuvchi amalga oshiruvchi sotuvchini ishga qabul qilish bilan

tenglashishi mumkin? Chakana savdo xodimining to’g’ridan to’g’ri sotishini amalga oshirishidagi tavakkalchiligi daromadni qayta narxlashga imkon tug’diradimi? 3. Mahsulotni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga tomon harakatlantirishda yaratilgan qiymat Sotish kanallarining ko’proq foydali bo’lgan savollarini ko’rib o’tish ko’rinishini aniqlash uchun har qanday vositachilik ichki mahsulotiga qay darajada ustama narx qo’yilishni so’rash kifoya. Tovarni ishlab chiqaruvchidan iste’molchiga tomon harakatlanishidagi kanalning har qaysi bog’lanishni o’zining qilgan harakatlarini qoplashi uchun ustiga qo’shimcha narx qo’yishi kerak. Masalan: ulgurji savdoda kerakli tovarni biror joydan sotib olish uchun mayda chakana xaridorlarga qulay sharoit tug’dirib bergani uchun ustiga qo’shimcha narx qo’yishi mumkin. Sizning assortmentingiz boshqa mahsulotlar bilan raqobatbardosh bo’lgani holda ular bilan bir safda namoyish etilgan. Chakana savdodagi xaridorlar nuqtayi nazaridan u bozorda tayyor va qulay joyni erkin tanlashda imkon tug’diradi. Sizning nuqtayi nazaringizdan esa tovar namoyish etilayotgan joyda u potensial xaridorlarni jalb etadi. U namoyishni tartibga soladi, uni saqlaydi va shu bilan birga reklama ham qiladi. Tovarlaringiz uchun chakana savdo xodimi sizga to’lashi mumkin bo’lgan summadan ko’ra, u kam haq to’lasa ham asosan o’zingiz iqtisodiy jihatdan e’tiboringizni jalb qila qololmaydiganlarni, ayniqsa, tez fursatda savdo vositachilarini jalb eta oladi. Sanoatning bir qancha sohalaridagi ko’pgina ulgurji savdo korxonalari biznesdan chetlanadilar. Bunga, balkim, oziq-ovqat sanoati ko’proq to’g’ri keladigan misoldir. Siz nima deb o’ylaysiz, muvaffaqiyatsiz hisoblangan tizimning bir qismi bo’lgan tovarni ishlab chiqaruvchilardan iste’molchilar tomon harakatlanish bilan bu qanchalik bog’liq ekan? Chakana savdo sohasida keng faoliyat olib boruvchilar tufayli oxirgi 20 yil davomida kichik tadbirkorlarni sezilarli darajada shikastladi. Barcha kerakli tovarlarni bitta joydan xarid qilish, katta hajmdagi xaridlar, mavjud chegirma tizimlari, tevarak-atrofning yaxshilanishi va yangi texnologiyalar unchalik katta bo’lmagan do’konlarning bir qismini yutib yubordilar. Gigant tarmoqlarning takomillashuvi bilan ular kelishuv (bitimlarning) xaridor sifatida puxta tizimini ishlab chiqdilar va ishlab chiqaruvchilardan boshqa ko’p ulgurji savdo qiluvchilardan ko’ra sezilarli darajada ko’p miqdorda tovarlarni sotib olayaptilar. Ba’zi bir ulgurji savdo qiluvchilar haligacha ba’zi xildagi mahsulotlarini o’zining chakana savdo qiluvchilariga katta tarmoqlardagi chakana savdo narxlariga teng bo’lgan narxlarda sotib yubormoqdalar. Haqiqatdan ham tajribali ulgurji savdo qiluvchilar marketing bo’yicha faol mutaxassislarga aylanishgan. Ular uyga yetkazib berilmaydigan naqd pulli hisob- kitobda savdo qiladigan juda ajoyib, o’ziga tortuvchan binolarga ham ega. Ular mahsulotlarning tez sotiladigan assortimentini o’zida saqlaydilar. Va ular katta hajmdagi xaridorlarga erishish uchun ishlab chiqaruvchilar bilan maxsus reklama

tadbirlarini o’tkazib boradilar. Lekin ulgurji savdo qiluvchilarning “marketing tushunchalari” bilan fikrlay olmaydiganlar burchakka qisib tashlanadi yoki chetlatiladilar. Ular o’zining mahsulot assortimentini reklama qilmaydilar. Ular mahsulotga ketadigan xarajatlardan kelib chiqqan holda narxni shakllantiradilar. Ular o’z savdolarini tevarakatroflarga keng targ’ib qila olmaydilar. Qisqacha aytganda, mahsulotni oxirgi xaridorgacha yetishi yo’lida ustiga qo’shimcha qiymat qo’yish, ularning qo’llaridan kelmadi. Tayanch iboralar: Marketingda joyning muhimligi, mahsulotni taqsimlash, strategik savollar tuzish, yaratilgan qiymat.

Tavsiya etiladigan adabiyotlar: 1. I.A. Karimov. “O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishyo’lida”. – T.: O’zbekiston, 1995. 2. I.A. Karimov. “O’zbekiston-bozor munosabatlariga o’tishning o’ziga xosyo’li”. – T.: O’zbekiston, 1996. 3. J.J. Jalolov. Marketing. O’quv qo’llanma. – T.: 1999. 4. B.Yu. Xodiyev, A.A. Qobulov, S.T. Ishmurodov, M.O. Xadayev, M.S. Yusupov, Sh.A. Meliboyev. «Kichik tadbirkorlikda marketing» (o’quv-amaliy qo’llanma) –T.: YEH TEMPUS dasturi «Matador-2000» loyihasi, 2004.

Похожие

Marketing va uning iqtisodiy ahamiyati

“Qishloq xo`jaligi marketing” tushunchasi, uning mohiyati va rivojlanish xususiyatlari

Marketing menejmenti

Marketing tadqiqotlari

Innovatsion marketing