Mahsulot va xizmatlarni tanlash va dizayn. - Экономика - Рефераты

Mahsulot va xizmatlarni tanlash va dizayn.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

82 KB

Mahsulot va xizmatlarni tanlash va dizayn. Reja: Tanlash bosqichlari. Mahsulot hayot sikli. Mahsulotni dizayn bosqichi. Konkurrent injiniring. Operatsion tizimlardagi klassifikatsiya.

1. Tanlash bosqichlari. Mahsulot va xizmatlarni tanlash jarayoni 3 dastlabki bosqichdan iborat: 1. Tanlash. 2. Mahsulot dizayni. 3. Jarayon dizayni. Yangi potensial mahsulotlar yoki xizmatlar haqidagi g‘oyalar bir qancha manbalardan kelishi mumkin. Xaridorlar, bozor tadqiqotlari, sotuvchi xodimlar, tadqiqot va rivojlanish laboratoriyalari va raqobatchilar. Ushbu g‘oyalar juda ko‘p testlarni o‘tishi zarur va to‘la ishlab chiqarishga 50 ta g‘oyadan faqat 1 tasi joriy etilishi mumkin. Mahsulot dizayni deganda biz firma mahsulotlari va xizmatlarining dizayni va rivojlanishini tushunamiz. Mahsulot dizayni jarayon dizayni bilan bevosita bog‘liq. U esa protseduralar, standartlar, uskunalar, xom ashyo yetkazib beruvchilar, vositalar va treyningni o‘z ichiga oladi. Ba’zi olimlarning tahlillari shuni ko‘rsatadiki, ko‘pgina firmalar uchun ikki zaif tomon mavjud: Dizayn juda sekin boradi. Bozorga mahsulot va xizmatlar kech, ba’zan raqobatchilardan so‘ng kiritiladi. Ba’zi tadqiqotlar ko‘rsatishicha (MakKinzi tadqiqotlari), agar kompaniya 4 oyga kechiksa, potensial yalpi foyda 18 % ga kamayadi. Agar ushbu kompaniyaning dizayn komandasi 1 oyga vaqtni qisqartirsa, yalpi foyda 7,3 % ga oshadi. Jarayon dizayni ba’zan inkor etiladi. Ba’zan kompaniyalar innovativ yangi texnologiyalar g‘oyasini ishlab chiqaradilar, ammo ularni rivojlantirishda muvaffaqiyatsizlikka uchraydilar. Vaqtga asoslangan raqobat bugungi kunda kompaniyalar strategiyasining muhim elementiga aylandi. Natijada strategiyalarda bozorga chiqishning tezlashtirish faktori e’tiborga olina boshlandi. Asta-sekin kompaniyalar mahsulot dizayni bilan

jarayon dizayni orasidagi aloqalarni ta’minlaydigan strategiyalarni qullay boshladilar. Ushbu bo‘limda samarali dizayn strategiyalarini ishlab chiqishda asosiy yo‘llar ko‘rib chiqiladi. Yangi mahsulotni joriy etish kompaniyalar uchun xavf manbai bo‘lib, yangi mahsulotni yoki bor mahsulotlarning modifikatsiyalarini dizayn berishdagi kamchiliklar raqobatbardoshlikning kamayishiga olib kelishi mumkin. Ba’zi hollarda umuman biznesning muvaffaqiyatsizlikka olib kelishi mumkin. Yangi mahsulotlarning muvaffaqiyati tashkilotning kelajakdagi daromadlarining o‘sishi uchun muhimdir. Yangi g‘oyalarni ishlab chiqish jarayonida marketing alohida o‘rin to‘tadi. Marketing yangi mahsulot va xizmatlarni ishlab chiqarishda, yangi regionlar, xaridorlarning yangi turlari uchun mahsulot ishlab chiqarishda alohida o‘rin tutadi. Yangi mahsulot va xizmatlar g‘oyalari bozordan yoki texnologiyadan kelishi mumkin. Texnologiyani ishlatish, shuningdek yangi mahsulot uchun g‘oyalar boy manbai bo‘lishi mumkin. Tadqiqot va rivojlanish tashkiliy natijalarni yaratish va rivojlanish uchun mas’uldir. 2. Mahsulot hayot sikli. Yangi mahsulotlarga dizayn berish, rivojlantirish va ishlab chiqish yoki vaqt-vaqti bilan bor mahsulotlarni qaytadan dizayn berish raqobat muhitida ishlayotgan ko‘pgina kompaniyalarning asosiy vazifasidir. Ammo innovativ g‘oya yoki bozor ehtiyojlarini aniqlash hamma vaqt ham muvaffaqiyatni ta’minlamaydi. Ishlab chiqarish menejerlari marketologlar singari mahsulot hayot sikli haqida bilimga ega bo‘lishlari zarur. Diagramma -3 Mahsulot hayot sikli 4 fazadan iborat:

Ushbu egri chiziq bir qator jihatlar bilan ajralib turadi. Birinchidan, mahsulotning yoki mahsulot modifikatsiyasining hayoti doimiy uzluksiz emasligini, ikkinchidan, ushbu egri chiziq mahsulotning pozitsiyasiga qarab yangi mahsulotni rivojlantirish yoki bor dizaynlarni qayta ko‘rib chiqish vaqt talab qilishini ko‘rsatadi. Uchinchidan, bu sxema shuni ko‘rsatadiki, yangi mahsulotni kech olib kirish daromadlarda va biznesda pasayishga olib kelishi mumkin. Menejerlar mahsulot portfelini shunday balanslashtirishlari kerakki, yetuklik davridagi mahsulotlar yangi mahsulotlar dizaynini va o‘sish davridagi mahsulotlarni ta’minlasin. Yangi mahsulotlar tan olingandan so‘ng karorlar yangi imkoniyatlarni ko‘rib chiqishga qaratiladi. Mahsulot strategiyasi yangi maxsus g‘oyalarga qaratilishi mumkin. Dizayn dasturi yangi mahsulot uchun boshqa dizayn loyihalari bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi zarur. 3. Mahsulot dizayni bosqichi. Mahsulotni tanlash bosqichi bir qator ko‘rib chiqishlar to‘plamidan iborat bo‘lib, yangi g‘oyalar ular orqali utishi zarur. Har bir bosqichda ba’zi g‘oyalar tanlanib, ular kriteriyalarga mos kelishi tasdiqlanadi. Eng ahamiyatli tomoni shundaki, dastlabki g‘oyalarning kengligi sababli testlar o‘tkazish ko‘p vaqt olishi mumkin. Yangi mahsulotlarni ishlab chiqarishda marketing, dizayn va ishlab chiqarish interfeyslari bilan bog‘liq bo‘lgan tashkiliy jihatlar ko‘rib o‘tilishi zarur. Bu holat yangi mahsulotni joriy etish dasturlari bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator muammolarni yechib o‘tishga yordam beradi. Ishlab chiqarish menejerlari tartib, barqarorlik va standartizatsiyani yoqtirishsa, dizayn va marketing mutaxassislari o‘zgarishlarni va xaridorlar ehtiyojlarini birinchi o‘ringa qo‘yishadi. Quyidagi sxemada mahsulot dizayni jarayoni berilgan. Unda xaridorlar yoki bozor ehtiyojlari aniqlangandan so‘ng, ular mahsulot spetsifikatsiyasiga aylanadi. U esa

dizayn va rivojlanish orqali mahsulotni ishlab chiqarishga olib keladi. Bu yerdagi murakkab bog‘liqlar yaqqol ko‘rsatilgan. 1. Yangi mahsulotga dizayn berishda boshqaruvning asosiy komponentlari quyidagilar: 2. Mahsulot spetsifikatsiyasi. Dizayn berilishi zarur bo‘lgan mahsulot tipini aniq belgilash, texnik kutishlarni baholash, stillashtirish, operatsional ehtiyojlarni baholash va xarajatlardagi cheklashlarni ko‘rib chiqish. 3. Loyiha bayoni. Loyiha xarajatlari, vaqt masshtablari, loyiha menejmenti, hisobotlar bilan bog‘liq bo‘lgan keng ma’nodagi aniqlashlarni berish. 4. Dizayn yechimi. Ushbu bosqichda miya shturmi, eskizlar, kompyuter yordamida dizayn ishlab chiqiladi. Bu mahsulot dizaynining tasviriy bosqichidir. 5. Mahsulotni rivojlantirish. Test o‘tkazish, prototip yasash, eksperiment o‘tkazish va bor dizaynlarni uzluksiz takomillashtirsh. 6. Xukukiy jihatlar. Unda dizaynning yuridik tomonlari ko‘riladi. Bu yerda mahsulot xavfsizligi va patent konunchiligi ko‘riladi. Hozirgi kunda yangi mahsulotlar dizaynini takomillashtirishda konkurrent injiniring, kompyuter yordamida dizayn va kompyuter yordamida ishlab chiqarish texnologiyalari ishlatiladi. 4. Konkurrent injiniring. Mahsulot dizayni jarayonida asosiy muhim tomon bo‘lib dizayn va ishlab chiqarish funksiyasi orasidagi bog‘liqlik hisoblanadi. Bu yondashuv, ya’ni ketma- ket injiniring, juda ko‘p vaqtni talab qiladi hamda ishlab chiqarish va dizayn funksiyalari orasida ko‘p sonli dizayn iteratsiyalarini ko‘zda to‘tadi. Ushbu jarayonni quyidagi sxemada ifodalasa bo‘ladi:

Mahsulot va jarayon dizaynlari parallel ravishda olib borilishi zarur. Dizayn va ishlab chiqarish personali orasida maksimal hamkorlik bo‘lishi lozim. Bu esa tashkilotning turli qismlari orasida yaxshi kommunikatsiyani bo‘lishini ko‘zda to‘tadi. Konkurent injiniringda barcha funksiyalar loyiha boshlangandan so‘ng bir komandaga yigiladi, ya’ni yangi mahsulotni rivojlantirish komandasi tuziladi. Rivojlantirish jarayonining turli bosqichlarida har bir funksiyaning harakatlar darajasi farq qiladi. Masalan, boshlang‘ich davrda tadqiqotlar va rivojlantirish bo‘limii alohida urin tutsa, keyingi bosqichlarda operatsiyalarning o‘rni yuqori bo‘lishi mumkin. Bir qator tadqiqotlar shuni ko‘rsatmoqdaki, ilgor kompaniyalar innovatsiyani rivojlantirish va nazorat qilishga harakat qilmaydilar. Uning o‘rniga ular avtonom komandalarni belgilab, ularga yangi mahsulotlarni o‘zlashtirish vazifasi qo‘yiladi. Har bir funksiyani ko‘rib chiqishda shu narsa ma’lum bo‘ladiki, bosqichdagi har bir funksiya oldingisi tugatilmasdan oldin boshlanishi mumkin ekan. Bu yerda vaqt bo‘yicha ancha yutilishga erishiladi. Bunday yondashuvlar konkurrent injiniring deyiladi. Bunday injiniring nafaqat bozorgacha bo‘lgan vaqtni qisqartiradi, balki birinchi martadan sifatli dizayn berish imkonini beradi. Ishlab chiqarish uchun dizayn. Shuni ta’kidlash lozimki, hali yaratilmagan ishlab chiqarish tizimida yangi mahsulotni joriy etish va bor jarayonlarni hisobga olgan holda yangi mahsulotni joriy etish ko‘p jihatdan farq qiladi. Birinchi holda mahsulot dizayneri ko‘p erkinlikka ega. Ikkinchi holda esa bor tizimni hisobga olgan holda dizayn berish dizaynerning ijodkorligini ancha kamaytirishi mumkin. Ikkinchi holat ishlab chiqarish uchun dizayn deyiladi. Mavjud operatsiyalar uchun mahsulotlarga dizayn berilganda ishlab chiqarish quvvatlarning turi, bor jarayonlar, saqlash imkoniyatlari, mavjud ko‘nikmalar, subkontraktatsiya masalalari, hozirgi mahsulotlar to‘plami bilan moslik masalalari, xom ashyo yetkazib berish masalalari, mashinalarni ishlatish va sifat standartlari hisobga olinishi kerak.

Ammo maksimal effektivlik uchun eng kuchli mahsulot bilan operatsiyalarning mosligi ta’minlanishi lozim. Ammo bunda ishlab chiqarishga moslik faqatgina bir o‘lchov bo‘lib hisoblanadi. Ikkinchi o‘lchov esa xaridorlar va bozor ehtiyojlarini hisobga olishdir. Mahsulotni qayta dizayn qilish. Yetuklik bosqichida bo‘lgan mahsulotlar ko‘pincha yangi modifikatsiyalarni yaratish uchun qayta dizayn qilinadi. Ushbu jarayonda funksional qiymat tahlili o‘tkaziladi. Funksional qiymat tahlilining mohiyati shundaki, mahsulotning har bir funksiyasi uning qiymati nuqtai nazaridan ko‘rib chiqiladi. Funksional qiymat tahlili bir necha bosqichlardan iborat: 1. Ijodiy bosqich. Bu yerda turli xil usullar (miya shturmi, kattaloglar usuli, ixtirochilik masalalarini yechish algoritmi, assotsiatsiyalar usuli, kashfiyotlar matritsasi usuli, yetti karrali qidiruv usuli) va boshqa usullar yordamida funksiyalarni arzon bajarish imkoniyatlari qidiriladi. 2. Mahsulotni joriy etish masalasi. 3. Ishlab chiqarishga tayyorlash masalasi. Yangi mahsulotlar ishlab chiqarishda funksional qiymat tahlili o‘rnida qiymat injiniringi ishlatiladi. Bu usul berilgan xarajatlar chegarasida yangi mahsulotni ishlab chiqarish imkonini beradi. 5. Operatsion tizimlardagi klassifikatsiya. Ishlab chiqarish va servis operatsiyalari keng diapazondagi holatlarni o‘z ichiga oladi. Ishlab chiqarish operatsiyalarini dizayn berishda asosan 3 ta parametr ishlatiladi: 1. Inson resurslari. 2. Fizikaviy sharoitlar.

Talablar (texnologiya darajasi va namuna). Bugungi kunda ishga, to‘plamga va oqimga asoslangan operatsion tizimlar mavjud. Bularni o‘zaro farqlarini quyidagi jadvalda ko‘ramiz: Jadval-5. Prametr Ish To‘plam Oqim Ishni tashkil etish Mahsulotga yo‘naltirilgan Jarayonga yo‘naltirilgan Vazifalarga yo‘naltirilgan Quvvatlar va sharoitlar Belgilangan pozitsiya Funksional Mahsulot (ketma-ket) Talabning tabiati va darajasi Past yoki unikal o‘rtacha Yuqori va uzluksiz Ish tizimi talab past bo‘lgan yoki unikal bo‘lgan sharoitlarga mos keladi va quvvatlar shunday joylashtiriladiki, resurslar va materiallar bir joydan keladi va mahsulotlar yakuniy holda ishlab chiqariladi. Ish dizayni shunday tashkil etiladiki, u mahsulotga yo‘naltiriladi va tizim ichida ishning mazmuni mahsulotni tula ishlab chiqarishga qaratiladi. Bu turdagi operatsion tizimlar juda yuqori malakali ishchi kuchini talab etadi va treyning hamda harakatlar yuqori bo‘ladi. To‘plam tizimi funksional quvvatni ishlatib, bir qator mashinalar yoki jarayonlar guruhlashtiriladi, hamda individual mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun materiallar ushbu jarayonlar orasidan o‘tkaziladi. To‘plam tizimlari talab o‘rtacha bo‘lgan sharoitda ishlatiladi. U jarayonda ish dizayni protsessga yo‘naltirilgan bo‘lib, ishlar bevosita ushbu funksional sohasini aks ettiradi. To‘plam tizimini ishlatishning asosiy sharti uning ixtisoslashtirishning yuqori darajasini ta’minlashi hisoblanadi. To‘plam tizimi kamchidiklarga ham ega. Bular ichida ish jarayonida ko‘p vaqt sarflanishi va protsess o‘tkazganda quvvatlarning bush turib qolishi ko‘zatilishi mumkin.

Oqim tizimi. Ushbu tizim talab yuqori va uzluksiz bo‘lganda ishlatiladi. Jarayonlar ketma-ketlikka asoslanadi va ishni tashkil etish vazifalariga qarab bajariladi va operatorlar takrorlanadigan tizimda bir xil yoki cheklangan ishlarni bajaradilar. Oqim tizimlari amalda inson resurslari bilan bog‘liq bo‘lgan bir qancha muammolarni keltirib chiqaradi. Chunki ishning monotonligi va bir xilligi ushbu savollarni keltirib chiqaradi. Rekrutment masalalari, yuqori malakali shtatlarni shakllantirish bir ozgina kiyinlashadi. Quyidagi jadvalda ushbu turdagi operatsion tizimlarning afzalliklari ko‘rsatilgan. Jadval-6. Tip Afzalliklari Zaif tomonlari Ish Mahsulot moslashuvchanligi Past doimiy xarajatlar, Ishning kengligi, Rejalashtirish oson Ish boshlashning uzoq muddati, ishning takrorlanishi, yuqori treyning xarajatlar Resurslarning ishlatilish pastligi To‘plam Moslashuvchanlik, ixtisoslashuv, jarayonlar izolyatsiyasi, prioritetlar o‘zgaruvchanligi Erkin holda boshlash imkoniyati, ekstensiv harakatlar, oralik bo‘sh vaqt Oqim Minimal xarajatlar, yuqori spetsializatsiya, past malakaning zarurati, avtomatlash harakati Inson muammolari, fizikaviy muammolar mahsulot uchun moslashuvchan emasligi Bulardan tashqari, yana 2 ta operatsion tizim mavjud bo‘lib, ular loyiha va uzluksiz ishlab chiqarish tizimi deb ataladi.

Loyiha tizimi barcha quvvatlar va inson resurslari ishlab chiqarish jarayonida bir joyga olib kelishda ko‘rinadi, sanoat injiniringi va qurilish tizimlari misol bo‘la oladi. Uzluksiz ishlab chiqarish tizimi – shunday tizimlarki, materiallar bosqichlardan o‘tib oqim bir operatsiyadan ikkinchisiga o‘tib boradi. Nefteximiya yoki alyuminiy qo‘yish korxonalari bungan misol bo‘la oladi. Sistemali dizayn jarayoni. Protsessni tanlash asosan ish, to‘plam yoki oqim, proyekt yoki uzluksiz ishlab chiqarishlar orasida tanlov vazifasidir. Ushbu tanlov ko‘pincha tashkilotda operatsion darajada karor qabul kiluvchi menejerlar tomonidan o‘tkaziladi. Bunda hajmlar zarur quvvatlar va ish dizayni tanlanadi. Oxirgi vaqtlarda bir qator yangi faktorlar ham bu tanlovda e’tiborga olina boshlandi. Yangi yondashuvlar nafaqat texnik jihatlarni, balki strategik bozor, tashkiliy va insoniy jihatlar ham e’tiborga olina boshlandi. Oxirgi yillarda innovativ operatsion tizimlarni tashkil etila boshlandi. Keng qo‘llaniladigan tizimning dizaynida ikkitasi bu: guruhli ishlab chiqarish (uyali ishlab chiqarish) va avtonom guruhlardir.

Похожие

Standartlashtirish va mahsulot sifati

Kadrlarni to’plash va tanlash usullari

Mahsulot ishlab chiqarish va sotishning auditi

Mahsulot sifati va sifatni boshqarish tizimi

Mеhmonxonalarda qo’shimcha xizmatlarni tashkil etish va uning tеxnologiyasi