Loyiha mojarolarini (nizolarini) boshqarish - Экономика - Рефераты

Loyiha mojarolarini (nizolarini) boshqarish

Загружено в:

06.05.2023

Скачано:

0

Размер:

63.5 KB

Loyiha mojarolarini (nizolarini) boshqarish Reja: 1. Mojaroning asosiy tushunchalari, nizolar turlari 2. Nizolarni boshqarish funksiyalari va usullari

Mojaroning asosiy tushunchalari, nizolar turlari Loyihani amalga oshirishda nizolarning paydo bo`lishi qurilishning o`ziga xos xususiyati tufayli o`ziga xos xususiyatlarga ega. Qurilish kompaniyasining loyihaviy tashkiliy tuzilishiga qarab, uchta asosiy mojarolar mavjud: 1. Buyurtmachi bilan shahar ma’muriyati o`rtasida qurilish maydonchasi, buyurtmachi va bosh pudratchi o`rtasida investitsion va qurilish loyihasini (IQL) amalga oshirish uchun boshqaruv kompaniyasi bilan tashkiliy tuzilmada bajarilishi shartlari bo`yicha yuqori tartibli mojarolar . Xolding tashkiliy tuzilmasida mijoz va shahar ma’muriyati o`rtasidagi nizolar. 2. Buyurtmachi va subpudratchilar o`rtasida, shuningdek, bosh pudratchi va subpudratchilar o`rtasida buyurtma berish, yetkazib berish, moliyalashtirishni tashkil qilish tizimida muayyan ishlarning bajarilishining boshqa jihatlarini boshqarish kompaniyasi bilan o`rtacha tartibidagi mojarolar . Menedjerlar (investitsiya va qurilish loyihalari jamoasi) va xolding tashkiliy tuzilmasida ixtisoslashtirilgan birliklar o`rtasidagi nizolar. 3. Boshqaruv kompaniyasi bilan kompaniyaning tashkiliy tuzilmasi ichida pudratchilar va ijrochilar o`rtasida pastki tartibdagi mojarolar va xolding tarkibidagi ixtisoslashtirilgan bo`linmalarning rahbarlari va muayyan ijrochilarni o`rtasidagi nizolar. Barcha darajadagi nizolarni hal etish variantlarini tanlash investitsiya va qurilish loyihalarini amalga oshirishda ishtirok etuvchi korxonalar egalarining manfaatlari bilan belgilanadi, mojaroni hal qilishning huquqiy asoslari ikki tomonlama va ko`p tomonlama shartnomalar, O`zbekiston qonunlari, Fuqarolik va Yer kodekslari, O`zbekiston Respublikasi Hukumatining normativ-huquqiy hujjatlari, mintaqaviy va mahalliy hokimiyat organlari tomonidan va davlat nazorati, shuningdek investitsiya va qurilish loyihalarini amalga oshirishning ayrim jihatlarini tartibga soluvchi boshqa davlat hujjatlari. Mojarolar yuzaga kelish bosqichiga qarab quyidagilarga ajratiladi: - investitsiya va qurilish loyihalarining dastlabki bosqichi;

- investitsiya va qurilish loyihalarining asosiy bosqichi; - investitsiya va qurilish loyihalarining yakuniy bosqichi; - kafolat majburiyatlari bosqichlari. Shunday qilib, investitsiyalar va qurilish loyihalarining boshlang`ich bosqichi 1-darajali nizo sub’yektlari bir tomondan investitsiya va qurilish loyihalarini buyurtmachi ishlab chiquvchi, ikkinchidan: - arxitektura va shaharsozlik idoralari; - atrof-muhitni muhofaza qilish idoralari; - yer boshqaruvi idoralari; - energiya nazorati boshqaruvi; - aloqa va axborotni boshqarish; - muhandislik va texnik xizmatlari; - mahalliy boshqaruv idoralari; - boshqa boshqaruv va nazorat idoralari. Bundan tashqari, mahalliy hokimiyatni yerni topshirishdan voz kechish to`g`risidagi qarori, shuningdek yerni olib qo`yish to`g`risidagi qarorga buyurtmachi tomonidan sudga shikoyat qilinishi mumkin. Investitsiya va qurilish loyihalarini amalga oshirishning keyingi bosqichlarida asosiy mojaro manbalari quyidafilar bo`lishi mumkin: - investitsiya-qurilish loyihalari ishtirokchilari va ijrochilar tomonidan majburiyatlarni buzish; - investitsiya va qurilish loyihalarini rejalashtirish va investitsiyalashni rivojlantirish jarayonidagi xatolar; - tashqi omillarning kutilmagan ta’siri. Mojarodan chiqish uchun uchta asosiy variant mavjud: -o`zaro manfaatli yoki uzviy yechim ishlab chiqish orqali nizoni konstruktiv hal etish ; -mojarodan voz kechish - ziddiyatli harakatlarning to`xtatilishi va belgilangan rejalarga muvofiq investitsiya va qurilish loyihalarini (IQL) amalga oshirishni davom ettirish;

- ziddiyatli (qarama-qarshi) tomonlardan bittasi bilan shartnomani buzish , ya’ni loyihani amalga oshirish bo`yicha ishini tugatish. Bu holda xarajatlarni qoplash shartnomani bekor qilish sabablariga qarab tomonlarning har qandayiga yuklanishi mumkin. Investitsiyalar va qurilish loyihalarining barcha nizolarini boshqarish loyiha menejeri darajasida amalga oshiriladi, shuningdek, nizolarni boshqarish investitsiya va qurilish loyihalarida ishtirok etadigan har bir korxona doirasida amalga oshiriladi. Korxonalarning rahbarlari tomonlarning mumkin va haqiqiy kelishmovchiligini bartaraf etish, tartibga solish va hal qilish choralarini ko`radi. Hamkorlik va birgalikdagi ish muhitini shakllantirish nizolarning oldini olish imkoniyatini bermaydi. Loyiha menejeri, rivojlanish manbai bo`lgan qarama- qarshiliklarsiz, mojarolarsiz hech qanday taraqqiyotga yo`l qo`ymasligini tushunishi kerak. Shuning uchun u nizo turini tan olish va ixtilofni (mojaroni) bartaraf etishga imkon beradigan, shuningdek, loyihani maqsadga muvofiq amalga oshirishni ta’minlaydigan boshqaruv strategiyasini tanlashi kerak. Psixologik nuqtai nazardan mojaro - bu ziddiyatli, qarama-qarshi yo`naltirilgan tendensiyalar, odamning aql-idrokidagi yagona epizod, o`tkir hissiy tajribalar bilan bog`liq shaxslararo yoki guruhlararo munosabatlarda to`qnashuvdir. Shundan kelib chiqqan holda, mojarolarning asosi mos kelmaydigan manfaatlar, fikrlar, ehtiyojlar, qadriyatlar va ularga erishish bo`yicha turli g`oyalar to`qnashuvidir. Mojarolar gorizontal (bir-biriga bo`ysunmagan xodimlar o`rtasida), vertikal (bir-biriga qaram bo`lgan odamlar orasida), aralashtirilgan (ikkalasi ham jalb qilingan) bo`linishi mumkin. Quyidagi turdagi mojarolar mavjud:  shaxs ichidagi;  shaxslararo;  shaxs va guruh o`rtasida;  guruhlar orasida.

Nizolarning sabablari. Umuman olganda, nizolar uchta sababga ko`ra kelib chiqadi: mehnat jarayoni; odamlar munosabatlarining ruhiy xarakteristikalari (yoqtirish, yoqtirmaslik va boshqalar); guruh a’zolarining shaxsiy xususiyatlari (shaxslar qobiliyatlari, tajovuzkorlik, qo`pollik va boshqalar). Mojaroning tuzilishi. Mojaroda yoki ziddiyatli vaziyatda nizoning ob’yekti mavjud bo`lib, uning sababi va nizolashayotgan ishtirokchilar ham shaxslar, ham odamlar guruhlari bo`lishi mumkin. Nizolashayotgan ishtirokchilar ziddiyatda ichki va tashqi mavqega ega bo`lishi mumkin. Tashqi mavqe, nizolashishda ishtirok etishning sababi bo`lib, u har bir tarafning o`z muxoliflariga ochiq ifodalangan. Ichki mavqe - bu shaxsni yoki guruhni nizolashishda ishtirok etishga majburlovchi haqiqiy manfaatlar, maqsadlar va qadriyatlar to`plami. Ichki mavqe tashqi mavqega mos kelishi yoki bo`lmasligi mumkin. Ko`p hollarda ichki mavqe nafaqat muholifatchilardan, balki shaxsning o`zi ham ularni bilmasligi sababli yashiriladi. Mojaroning dinamikasi to`rt asosiy bosqichni o`z ichiga oladi: • ob’yektiv ziddiyatli vaziyatning paydo bo`lishi; • mojaroni tushunish; • ziddiyatli harakatlar; • mojaroni bartaraf etish yoki hal qilish. Agar nizo ob’yektiv ravishda yuzaga kelgan bo`lsa, ziddiyatli vaziyat yo`qolmaguncha yoki mojaroning xatti-harakatlarga o`tishidan qat’i nazar, xabardorlik darajasida qaror qabul qilmaguncha, ikkita oraliq bosqichdan chetlanish mumkin. Biroq ko`pchilik mojarolar oqimning barcha bosqichlarida o`tadi. Nizolarni boshqarish funksiyalari va usullari Shu nuqtai nazardan, mojaroning ikkita funksiyasini ajratib ko`rsatish kerak: konstruktiv va destruktiv (zararli, halokatli). Menejer (rahbar) barcha o`zgarishlarning mojaroli ta’sirini taxmin qilish, ma’lum guruhdagi odamlarning

barcha aloqa tizimini tahlil qilish, nizolarni boshqarish va ularni konstruktiv qilish yo`llarini topishlari kerak. Mojaroni konstruktiv ravishda hal etish mumkin bo`lgan deb hisoblashadi, agar: • mojaroni tomonlar yetarli darajada idrok etadilar, ya’ni o`zlarining ham, raqibning ham harakatlarining va niyatlarining baholanishi shaxsiy qarama- qarshiliklar bilan buzilmaydi; • ishtirokchilar ochiq va samarali muloqot qilish, muammoni har tomonlama muhokama qilish, yuz berayotgan voqealar yuzasidan o`zlarining fikrlarini ochiq ifodalash va nizodan qutulish yo`llarini topishlariga tayyor;  hamkorlik va o`zaro ishonch muhiti yaratilgan. Mojaroli vaziyatni boshqarish usullari ikki guruhga bo`linishi mumkin: strukturaviy va shaxslararo. Quyidagi tizimli usullar nizoni bartaraf etishga yordam beradi: - ish talablarini tushuntirish; - turli odamlar va birliklarning harakatlarini, qaror qabul qilish tartib- qoidalarini va axborot almashinuvini o`zaro bog`laydigan muvofiqlashtirish va integratsiya mexanizmlaridan foydalanish; - umumiy tashkiliy kompleks maqsadlarni belgilash; - mukofot tizimini qo`llash. Mojaroni boshqarishning shaxslararo usullari beshta asosiy xatti-harakatlarga asoslangan: yumshatilish; kelishuv; hamkorlik; e’tiborsizlik; muholifat. Yumshatilish uslubi - yumshatilishiga va oddiy ish muhitini yaratishga qaratilgan harakatlarda amalga oshiriladi. Ushbu uslubni qo`llash, agar asosiy narsa mojaroni hal qilish o`rniga tinchlik va barqarorlikni tiklash bo`lsa, shuningdek, kelishmovchilik mavzusi boshqa tomon uchun muhim bo`lsa va bu uslubni qo`llaydigan shaxs uchun juda muhim bo`lmasa, oqlanadi. Kelishuv uslubi - Ushbu uslub doirasida tomonlar o`zaro kelishmovchiliklarni muayyan o`zaro imtiyozlar bilan hal qilishga harakat qilishadi. Maqsadlar shartli tenglik uchun to`liq amalga oshirilmaydi. Kelishuvdan foydalanish qobiliyati

nizoni tezda hal qilishga imkon beradi, ammo bu har doim ham bunga erishishga yordam bermaydi. Hamkorlik uslubi - tomonlar bir-biridan ajralib turishi bilan ajralib turadi, biroq o`z pozitsiyalarini ifodalash, nizoning sabablarini tushunish va uzoq muddatli o`zaro manfaatli yechimlarni ishlab chiqish uchun bir-birlarini tinglashga tayyor. Bu uslub qiyin, chunki u his-tuyg`ularni bartaraf etish, istaklarini aniq ifodalash, raqiblarni diqqat bilan tinglash qobiliyatini talab qiladi. E’tibor bermaslik uslubi - insonning nuqtai nazarini himoya qilmasligini, hech kim bilan hal qilish uchun hamkorlik qilmasligini, faqat kelishmovchiliklardan qochib, muammoni hal qilishni istamasligini anglatadi. Bunday holda, mojaro yuzaga kelmaydi, biroq ayrim hollarda muammo hal etilmaydi. Ushbu uslub qo`shimcha ma’lumot to`plash, vaziyatni o`rganish uchun vaqtni qo`lga kiritish maqsadida muammoni hal qilishni kechiktirish uchun ishlatilishi mumkin. Muholifat uslubi - boshqalarning fikrlarini hisobga olmasdan faqat o`z fikriga e’tibor berishni anglatadi. Odatda katta hokimiyat, kuch, kuchli irodasiga ega odamlar tomonidan ishlatiladi. Ushbu uslub, rahbar o`z manfaatlari uchun ochiq kurash olib borgan taqdirda qo`llanishi mumkin bo`lgan yechimni yaxshiroq deb hisoblasa yoki ommabop bo`lmagan qaror qabul qilsa, qo`llanishi mumkin. Bu uslub subordinatorlar tashabbusini bostiradi, erkin fikr almashishga to`sqinlik qiladi va yangi mojarolarga olib kelishi mumkin. Mojaro paytida muayyan xatti-harakatlar uslubidan to`g`ri foydalanish vaziyatni samarali boshqarishga, ziddiyatlarni chegaralashga yoki oldini olishga va uni hal qilishga yordam beradi. Loyiha jamoasi tarkibida uchta boshqaruv holati mavjud: tartib, tartibsizlik, buzg`unchilik: 1. Buzg`unchilik - bu aybdorni (aybdorlarni) qidirib topishning foydasizligi yoki mumkin bo`lmagan tartibni buzishi. 2.Tartibsizlik - buzg`unchi aniq ma’lum bo`lgan tartibni buzilishi (u jamoat jazosini oladi va tartib qayta tiklanadi). 3.Tartib-bu tartibsizlikning yo`qligi.

Vaziyatga qarab loyiha menejeri uchta boshqaruv uslubidan birini qo`llaydi: ruxsat beruvchi, demokratik yoki avtoritar.

Adabiyotlar : 1. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan. 1995 - yil 21 - dekabr № 163-1 va 1996-yil 29-avgust №256-1 [ko‘chirma] –T.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 2. O‘zbekiston Respublikasi «Ixtirolar modellar va sanoat namunalari haqida» gi Qonuni 1994-yil 6- may, – Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Ma’suliyatlar va xizmatlarni sertifikatlash to‘g‘risida» gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1006-xi, Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 4. O‘zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish to‘g‘risida» gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1002-xi, -Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 5. I.A.Karimov. Istiqlol imkoniyatlari va islohotlar samaralari. Xalq so‘zi. 2009-yil. 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishi “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha ashkiliy chora tadbirlar to‘g‘risida. Toshkent 2009yil 9-dekabr.

Похожие

Loyiha sifatini boshqarish

Loyiha xarajatlarini boshqarish

Loyiha kommunikatsiyalarini (aloqarini) boshqarish

Tashkilotning loyiha boshqaruv tizimi

Marketingni boshqarish