Ишбилармонлик ўйинлари технологияси - Экономика - Рефераты

Ишбилармонлик ўйинлари технологияси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

159 KB

Ишбилармонлик ўйинлари технологияси РЕЖА: 1. Ишбилармонлик ўйини технологияларининг таснифи. 2. Ролли ва имитацион ўйин технологиялари. 3. Психодром ва социодром ўйин технологиялари.

Таълим жараёнидаги ўқувчининг фаоллиги, дидактиканинг асосий тамойилларидаги бири бўлиб келган ва шундай бўлиб колади. Ўқувчининг фаоллиги, мақсадли йўналтирилган бошқарувчи педагогик таъсирлар ва педагогик муҳитнинг ташкил этилиши натижасидир. Ўқувчиларнинг фаоллигини таъминловчи, ўқитиш технологияларидан бири - педагогик ишбилармонлик ўйини ҳисобланади. Ўйин фаолиятига қизиқиш, ўқувчиларнинг ўз-ўзини ифода этиш, рўёбга чиқариш каби эҳтиёжларини қондирувчи, мусобақалашиш элементлари орқали таъминланади. Ўйиннинг ажойиб хусусияти шундаки, у бир вақтнинг ўзида ҳам ривожланиш ҳам ўрганиш ҳисобланади. Педагогик ўйин, ўқитишнинг аниқ қўйилган мақсади ва унга тегишли педагогик натижа билан белгиланади. Бу натижалар асосланган ва ўқув тайёргарлик фаолиятига эга бўладилар. Педагогик ўйинларнинг блок- схемаси 3.11-расмда келтирилган. Педагогик ўйинлар ўйин услубига кўра қуйидагича тавсифланади: фанлар бўйича; сюжетли; ишбилармонлик, имитацион, драмалаштирилган ўйинлар. Олий, ўрта махсус ва касб-ҳунар таълим тизимида фойдалана диган барча педагогик ўйинлар ўз мазмунига кўра ишбилармонлик ўйини ҳисобланади. Чунки улар, одатда маълум ўқув фани доирасида ишлаб чиқилади: роллар ва сюжетлар мавжуд бўлади, турли вазиятлар иммитация қилинади. Яъни, олий ва ўрта махсус касб-ҳунар таълим тизимида қўлланиладиган ишбилармонлик ўйинлари педагогик ўйинларнинг барча таркибий қисмларини ўз ичига олади. Олий, ўрта махсус ва касб-ҳунар таълим тизимидаги педагогик ўйин - лар янги ўқув материалини ўзлаштиришга ва мустаҳкамлашга, ўқувчининг ижодий қобилиятини ривожлантирувчи, умумилмий кўникмаларини шакллантирувчи масалалар мажмуаларини ечишга қаратилади, ўқувчиларга турли ҳолатлардан ўқув материалини тушуниб етиш ва ўрганиш имконини беради. Ўқув жараёнида ишбилармонлар ўйинларни турли хил шакллари ишлатилади: имитацион, операцион, ролли ўйинлар, ишчи театр, психо ва социодрамалар.

3.11-расм. Педагогик ўйинлар блок-схемасиБу фаолият жамоятчилик тажрибасини қайта тиклаш ва ўзлаштиришга қаратилган, ўқитишни аниқ мақсад қилиб қўйган вазиятлар шароитида педагогик натижаларни яққол кўринишда намоён этади, бунда ҳолатни ўз- ўзини бошқарилиши такомиллаштирилади. Педагогик ўйинлар Ишбилармонлик ўйинлари (ИЎ)Шахснинг ўзини ифода ва ўзини рўёбга чиқаришга бўлган фундаментал эҳтиёжи Ўқув фанининг тушунча, мавзу, бўлимларини ўзлаштириш Дидактик: Билим кўникма, малакаларни қўллаш; янги кўникма, малакаларни шакллантириш, дунёқарашни кенгайтиришТарбияловчи: Мутақиллик, ирода, этик ва эстетик қарашлар, ҳамкорлик, жамоага интилиш Ривожлантирувчи: Диққат, хотира, нутқ, фикрлаш, ижодий қобилиятлар, малакалар таҳлили, ўқишга қизиқиш Махсуслаштирувчи: Муҳит шароитига жамиятнинг меъёр ва қадриятларига мослашув Ўргатувчи, тренинг назоратчи, умумлаштирувчи Билим олувчи, тарбияловчи, ривожлантирувчи Репродуктив, продуктив, ижодий Коммуникатив, диагностик, касбга йўналтирилган психотехник имитацион операцион ролли ўйинлар иш театри психодрама, ижтимоий драма Бу ўйин билан бир вақтда билим олиш (ўрганиш) Т а ъ р и ф и Концептуал асос Қўлланиш соҳалари «ИИ» мақсади йўналишлари Педагогик жараён мазмуни бўйича Ўйин услубига кўра «ИЎ» фарқли хусусиятлари ва ягоналиги

Ишбилармонлик ўйини (ИЎ) ўзида мутахассиснинг келажакдаги касбий фаолиятининг предмети ва ижтимоий мазмунини тиклаш шаклини мужассамлаштиради, фаолият яхлитлигини белгиловчи шундай муносабатлар тизимини моделлаштиради. Белгили воситалар (тил, нутқ, графиклар, жадваллар, ҳужжатлар) ёрдамида, ишбилармонлик ўйинида асосий муҳим белгиларига кўра ҳақиқий вазиятга ўхшаш касбий вазият вужудга келтирилади. Шу билан бирга ишбилармонлик ўйинида, қисқа вақт ичида фақат турдош умумий вазиятлар қайта тикланади. Ишбилармонлик ўйиги келажакдаги касбий фаолиятнинг предметли жиҳатини (шартли амалиёт) талабаларнинг бошқа ролли ҳолатдаги вакиллар билан ўзаро мулоқотда бўлувчи ижтимоий жиҳатини вужудга келтиради. Шундай қилиб, ишбилармонлик ўйинида жамоавий ўқув фаолиятнинг яхлит шакли – ишлаб чиқариш, касбий фаолияти шароити моделида яхлит объектда амалга оширилади. Ишбилармонлик ўйинида талаба ўзида ўқув ва касбий элементларни уйғунлаштирган ўхшаш касбий фаолият бажаради. Билим ва кўникмаларни ўзлаштирилиши абстракт даражада эмас, балки касбий меҳнат контекстида амалга ошади. Контекстли ўқитишда билимлар келажак учун бекорга эмас, балки ўқувчининг реал ўйин жараёнидаги ҳаракатини таъминлайди. Бир вақтнинг ўзида, ўқувчи касбий билимлар билан қаторда махсус хислатга – одамлар билан мулоқотда бўлиш ва бошқариш, жамоавий қарорлар қабул қилиш малакалари, раҳбарлик қилиш ва бўйсуниш кўникмаларига эга бўлади. Яъни, ишбилармонлик ўйини шахсий сифатларни тарбиялайди, ижтимоийлашув жараёнини жадаллаштиради. Аммо бу «жиддий» касбий фаолият ўйин шаклида рўёбга чиқарилганлиги сабабли, ўқувчи ақлий ва ҳиссий жиҳатдан эркинлашади, ижодий ташаббусини намоён этади. Ишлаб чиқариш динамикаси, мутахассисларнинг ҳаракатлари ва муносабатларини моделлаштириб, ўхшатиб, ишбилармонлик ўйини, билимларни долзарблаштириш, қўллаш ва мустаҳкамлаш воситаси ва амалий фикрлаш воситаси сифатида хизмат қилади. Ушбу ҳолат, ўйиннинг маълум берилган аниқ вазиятида ёки ишлаб чиқариш вазиятида иштирок чиларнинг ўзаро муносабатлари орқали амалга оширилади. Ишбилармон лик ўйини

ўхшатма моделда ўйинли ўқув масалаларини қўйиш ва ечиш бўйича қўшма фаолият каби рўёбга чиқарилади. Қўшма фаолият қоида лари ва меъёрлари, ўхшатиш тили ва алоқалар олдиндан қабул қилинади ёки ўйин жараёнида ишлаб чиқилади. Ишбилармонлик ўйини мунозарали мулоқот маромида ўтказилади, у қўшрежали фаолият ҳисобланади, чунки унда иккита мақсадга эришилади: ўйинли ва педагогик. Педагогик фаолият устувор бўлса ҳам, ўйинни поймол этмаслиги керак. Ўйин жараёнида қуйидагилар ўзлаштирилади:  касбий ҳаракатлар меъёрлари;  ижтимоий ҳаракатлар меъёрлари - ишлаб чиқариш жамоасидаги муносабатлар. Бунда ўйиннинг ҳар бир иштирокчиси фаол ҳолатда бўлади, шериклари билан ўзаро муносабатда бўлади, ўз қарашларини шериклариники билан таққослайди ва шунинг натижасида жамоа билан муносабати орқали ўзини ўзи ўрганади. Имитацион ўйинлар - бўлим, цех, корхона ташкилотнинг фаолияти- имитация қилинади. Имитацион ўйинлар сценарияси, ҳодиса сюжетидан ташқари, имитация қилинадиган жараён ва объектлар таркиби ва аҳамияти ҳақидаги та ф силотларни ўз ичига олади. Операцион ўйинлар - тегишли иш жараёни, уларни бажариш шарт- шароитини моделлаштирадилар. Улар маълум бир ўзига хос операциялар ни: - масалалар ечиш, маълум бир усулни ўзлаштиришга ёрдам берадилар. Ролли ўйинлар - маълум бир шахснинг вазифа ва мажбуриятларини бажаришдаги руҳий ҳолатлари, хатти-ҳаракати ишланади, роллар мажбурий мазмуни билан тақсимланади. Ишбилармонлик театри - қандайдир бир вазият ва бу вазиятдаги одамни хатти-ҳаракати ишлаб чиқилади. Вазиятнинг тафсилоти, иштирок этувчиларнинг вазифа ва мажбуриятларини, мақсадлари кўрсатилган сценарий тузилади. Бу ерда, маълум шахснинг ҳақиқий қиёфасига кириб бориш, унинг хатти-ҳаракатларини англаш, вазиятни баҳолаш ва тўғри хатти-ҳаракатни танлаш, муҳим ҳисобланади.

Психодрама ва социодрама - бу ролли ўйинга, ишбилармонлик театрига ўхшаган бўлиб, фақат бу ерда социал-психологик масалалар ечилади. Бундай масалалар жумласига жамоадаги вазиятни ҳис кила олиш, бошқа кишини руҳий ҳолатини тўғри баҳолаш ва уни ўзгартира олиш, у билан унумли мулоқотга кира олиш киради. Ишбилармонлик ўйини технологиялари уч босқичдан иборат (3.12-расм). I . ТАЙЁРЛАШ БОСҚИЧИ 1.1. Ўйинни ишлаб чиқиш Сценарияни ишлаб чиқиш Йўриқнома мазмунини ишлаб чиқиш Моддий таъминотни тайёрлаш Гуруҳни шакллантириш 1.2. Ўйинга киришиш Роллар тақисмоти Муаммо ва мақсадларни вужуга келтириш Шартлар, қоидалар, регламент ўрнатиш Маслаҳатлар бериш II . ЎТКАЗИШ БОСҚИЧИ 2.1. Топшириқ устида гуруҳ билан ишлаш Манбалар билан ишлаш Тренинг Миялар ҳужуми Ўйин техники билаш ишлаш 2.2. Гуруҳларар о мунозара Гуруҳларнинг чиқиши Натижаларни ҳимоя қилиш Мунозара қоидаси Тақризчилар (эксперт) иши III . ТАҲЛИЛ БОСҚИЧИ 3.1. Ўйиндан чиқариш 3.2. Таҳлил 3.3. Ишни баҳолаш ва ўзига баҳо бериш 3.4. Хулоса ва умумлаштириш

3.5. Тавсиялар 3.12-расм. Ишбилармон ўйиннинг технологик схемаси Ўйинни тайёрлаш босқичи . Бу босқич ўз навбатида икки қисмдан иборат: ўйинни ишлаб чиқиш, ўйинга киришиш. Ўйинни ишлаб чиқиш - ўйин сценарийсини ишлаб чиқиш, йўриқномалар тузиш ва моддий таъминотни таъминлашни ўз ичига олади. Ишбилармонлик ўйини, сценарияси қуйидагилардан иборат: ўқув мақсади; ўйин вазифаси, ўрганиладиган муаммо тафсилоти; вазиятнинг тафсилоти ва иштирок этувчиларнинг таснифи. Ўйинга киришиш қуйидагиларни англатади: - гуруҳни шакллантириш; - машғулотларнинг бош мақсадини ифодалаш; - муаммо ва вазиятни вужудга келтириш; - ролларни тақсимлаш, - ўйин регламентини ўрнатиш; - материаллар, йўриқномалар, қоидалар ва кўрсатмалар тўпламини тарқатиш; - маслаҳатлар бериш. Роллар қуръа ташлаш йўли билан тақсимланади. Регламентга, мулоқот этикасига, фаолликни намойиш этишга ва ўйинни охиригача иштирок этилишига алоҳида эътибор қаратилади. Ўйинни утказиш босқичи . Бу босқич - гуруҳ билан вазиятни барпо этиш ишлари ва гуруҳлараро мунозарадан иборат. Иштирокчиларнинг ролий ҳолатлари, ишбилармонлар ўйинини шаклига боғлиқ ва қуйидагича бўлиши мумкин. 1) гуруҳдаги иш мазмунига кўра – ғояларни яратувчи ва узатувчи ишлаб чиқувчи, тақлидчи, ташхисчи, зукко, хулоса қилувчи. 2) иштирокчиларнинг ташкилий вазиятларига кўра – ташкилотчи, мувофиқлаштирувчи, йиғувчи, назоратчи, мураббий, бошқарувчи.

3) янгиликка нисбатан муносабатига кўра – ташаббускор, эҳтиёткор танқидчи, янгиликка қаршилик кўрсатувчи (консерватор). 4) услубшунослик ҳолатига кўра – услубшунос танқидчи, услубчи, муаммочи, дастурчи. 5) ижтимоий-психологик ҳолатига кўра – етакчи, ҳурмат қилинув чи, қабул қилинувчи, мустақил, қабул қилинадиган, рад этилувчи. Ўйин жараёнида ҳеч ким ўйинга таъсир қилиш ҳуқуқига эга бўлмайди. Фақат бошловчигина, зарурият туғилганида, ўйин иштирокчилари ҳаракатларига тузатишлар киритиши мумкин. Ўйин натижаларини тахлил этиш босқичи қуйидагиларни ўз ичига олади: тақризчиларни чиқишлари, фикрлар алмашинуви, иштирок чиларнинг ўз қарорлари ва хулосаларини ҳимоя қилиши, якун ясаш. Таянч иборалар: Авторитар ўқитиш технологияси, шахсга йўналтирилган ўқитиш технологияси, инсонпарварлик, ҳамкорлик, эркин тарбиялаш, муаммоли ўқитиш технологияси, муаммоли вазият, табақалаштирилган ўқитиш, ўқитишни табақалаш, гоноген гуруҳ, индивидуал ўқитиш, индивидуал ёндашиш, индивидуаллаштирилган ўқитиш, индивидуал ўқитиш технологияси, компьютерли ўқитиш технологияси, ахборот банки, ишбилармонлик ўйинлари, имитацион ўйинлар. Операцион ўйинлар, ролли ўйинлар, психодрама ва социодрама.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ 1. «Баркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдевори». Т . 1997. 6 4 б. 2. Авлиякулов Н.Х. Замонавий ўқитиш технологиялари. Ўқув қўлланма. -Т: 2001. – 68 с. 3. Авлиякулов Н.Х. Практические основы модульной системы обучения и педагогической технологии. Ўқув қўлланма - Бухара: 2001. - 99 с. 4. Авлиякулов Н.Х., Мусаева Н.Н. Касб-ҳунар коллежларида касбий фанларнинг модулли ўкитиш технологиялари. Ўқув методик қўлланма. - Т.: Янги аср авлоди, - 2003. – 88 с. 5. Азизходжаева Н.Н. Педагогические технологии и педагогическое мастерство. - Ташкент: Молия, 2002. 6. Батышава С.Я., Шапаринский С.А. Основы профессиональной педагогики. - М: Высшая школа, 1977. - 504 с. 7. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии. - М: Наука, 1989. - 192с. 8. Бородина Н.В., Самойлова Е.С. Модульная технология в профессиональном образовании: Учебное пособие. - Екатеринбург.: УГППУ, 1998. -27 с. 9. Давлетшин М.Г. Модульная технология обучения. – Т: ТГПУ, 2000. 10. Кларин М.В. Педагогическая технология в учебном процессе. - М: Знание, 1989 - 80 с. 11. Лаврентьев Г.В. Слагаемые технологии модульного обучения.- Барнаул, Изд.Алтайского гос.ун-та, 1994. - 108 с. 12. Махмутов М., Ибрагимов Г.И., Ушаков М.А. Педагогические технологии, развитие мышления учащихся. – Казань: 1993 – 88 с. 13. Назарова Т.С. Педагогические технологии новый этап эволюции. – М: Педагогика. 1997. - С. 20-26.

Похожие

Менежер фаолиятини ташкил этиш

Модулли ўқитиш технологияси. Модулли ўқитишнинг моҳияти, тамойиллари ва ёндашув турлари

Чакана савдо корхоналарини товар таъминоти технологияси ва ташкил этилиши

Туристик маршрутлар ишлаб чиқиш технологияси курсининг мақсади ва вазифалари

Маркетинг тизимида ахборот таъминоти