Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш фанининг мақсади ва вазифалари - Экономика - Рефераты

Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш фанининг мақсади ва вазифалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

124 KB

Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш фанининг мақсади ва вазифалари Режа: 1. Ўзбекистонда инвестиция фаолиятини ташкил этишнинг х уқуқий асослари. 2. Инвестицияларнинг кўп укладли иқтисодиётни ташкил этиш ва ривожлантиришдаги роли. 3. Ўзбекистонда чет эл сармоясидан фойдаланишнинг асосий йўналишлари.

М У А М М О 1.Инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштириш фанининг мақсади ва вазифалари. Турли мулкчиликка асосланган кўп укладли иқтисодиётни ташкил этиш иқтисодий ислохотларни чуқурлаштириш ва янги босқичга олиб чиқиш, бозор инфратузилмасини вужудга келтириш катта ҳажмлардаги молиявий ресурсларни излаб топишни талаб этади. Иқтисодиётни имкониятлардан келиб чиққан ҳолда, уни чексиз эхтиёжларини юқори даражада қондириш-инвестиция фаолятининг самарали ташкил этишни, имкониятларни ишга солишни, бозор муносибатларга мос воситаларини, молиялаштириш манбааларини, услубларни кредит билан таъминлаш асосларини ўзлаштириб олишни талаб этади. Мазкур фаннинг асосий мақсади талабларни махсус «Молия» , «Пул, кредит, банк», «Иқтисодий тахлил», «Молия менежменти», «Банк иши», «Солиқ ва Солиққа тортиш » ва бошқа фанлардан олган билимлари асосида инвестицияларни ташкил этиш ва молиялаштиришни ўргатишдан иборатдир». Мазкур фан ўз мақсадидан келиб чиққан ҳолда, инвестицияларни бозор иқтисодиётида ташкил этиш, молиялаш, банклар тизими томонидан кредит билан таъминлаш вазифаларини ўз олдига мақсад қилиб қўяди ва бунда инвестиция фаолиятидаги турли йўналишлар, шу жумладан реал инвестициялар фаолиятини, яъни сармоя қўйилмаларини молиялаш, уни 1. Ў збекистон Республикасининг етакчи иктисодий тармо ғ и хисобланган қишлоқ х ў жалиги нима учун «Инвестициялар учун хавфли» хисобланади. 2. Хусусий секторга хорижий сармояларни кириб келишини қ андай тезлаштириш мумкин.

услублари билан таништириш, банк кредити механизимини англатишни асосий вазифалардан бири деб ҳисоблайди. Иқтисодиётда асосий капитални ўстириш, янгилаш, тадбиркорлик фаолиятини таъминлашда асосий капитални янгилаб бориш капитал қурилиш билан боғланганлиги туфайли бу сохадаги лойихалаш, нархни шакллантириш, молиялаш, кредитлаш, ҳисоб китобларни ташкил этишни ўрганиш мазкур фаннинг вазифаларидир. 2. Ўзбекистонда инвестиция фаолиятини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари. Бозор тизими барча мамлакатлар иқтисодиётига хос бўлиб у ўз доирасини тўхтовсиз кенгайтириб бормоқда. Бу айниқса цивилизация даражасига боғлиқ бўлиб, у ўз тараққиёт жараёнини тезлаштириб бормоқда. Энг тараққий этган ва қудратли иқтисодиётга эга бўлган мамлакатлар асосан бозорча усул туфайли халқ фаровонлигини таъминлашда юқори кўрсатгичларга эришмоқдалар. Эслаб колинг: 1994 йил 5 май куни Ўзбекистон Республикасини «Чет эл инвестициялари ва чет эллик инвесторлар фаолиятининг кафолатлари тўғрисида»ги қонуни қабул қилинган. Бу қонун Ўзбекистоннинг инвестиция сохасидаги илк қонуни ҳисобланади. Бозор иқтисодиётига ўтишда мамлакатимизнинг барча сохаларида бир қатор ижтимоий-иқтисодий ислохотлар амалга оширилмокда. Ўзбекистонниг бозор иқтисодиётига ўтишдаги ўзига хос йўли ва унинг 5-та асосий тамойили Призидентимиз И. А. Каримов томонидан ишлаб чиқилди. Ислохотларнинг даслабки босқичида мулкчилик шакли ислох қилиниб, мулк давлат тасарруфидан чиқарилди ва хусусийлаштирилди. Натижада мамлакат иқтисодиётига, хусусий жамоа акционерлик, ширкат, деҳқон ва фермер

хўжаликлари қўшма корхоналар ва бошқа мулкчилик шаклидаги бозор субъектлари фаолият кўрсата бошлади. Ўзбекистонда хўжалик юритувчи субъектларнинг асосий капиталини молиялаштиришда чет эл инвестицияларининг роли (жамига нисбатан фоизларда) 1998 1999 2000 Асосий капитални молиялаштириш манбаларида чет эл инвестициялари салмоғи 7,5 4,6 2,6 Чет эл инвестицияларнинг умумий ҳажми 100 100 100 Шу жумладан: Давлат мулки 27 56,6 62,0 Нодавлат мулки шакллари 73,0 43,4 38,0 Улардан: қўшма корхоналар 59,0 41,0 28,0 Акциядорлик жамиятлари 14,0 1,8 8,0 Бошқалар - 0,6 2,0 Жадвал Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлигининг тегишли йиллардаги маълумотлари бўйича ҳисоблаб чиқилган Келтирилган маълумотлардан шу нарса аён бўладики, кейин йилларда асосий капитални молиялаштириш манбаларида чет эл инвестициялари хиссаси камайиб бориши билан бир қаторда уларнинг аксарият қисми давлат мулки бўлган корхоналарнинг асосий капиталига боғланмоқда. 2000 йилда 1999 йилга нисбатан Ўзбекистоннинг асосий капиталига йўналтирилган чет эл инветициялари салмоғи сезиларли пасайди. Мамлакат ички бозорини халқ истеъмол товарлари билан тўлдириш, аҳоли турмуш даражасини ошириш, иқтисодиётни соғломлаштириш ҳамда мамлакатнинг экспорт салохиятини оширишда инвестициялар катта аҳамият касб этади. Республика иқтисодиётини ривожлантириш унинг жахон иқтисодиёти тизимига қўшилишига кўмаклашиш мақсадида чет элнинг молиявий, моддий,

интелектуал ва бошқа ресурсларини, хорижнинг замонавий технологияси ва бошқарув сохасидаги тажрибасини жалб этишга ва улардан омилкорлик билан фойдаланиш мақсадида 1994 йил 5 май куни Ўзбекистон Республикасининг «Чет эл инвестицияларни ва чет эллик инвесторлар фаолиятининг кафолатлари тўғрисида» ги қонуни қабул қилинди. Ушбу қонун билан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида чет эл инвестицияларини амалга оширишнинг ҳуқуқий тартибини белгилаб, чет эллик инвесторларнинг самарали фаолият юритишининг кафолатларини таминлаб беради. Ушбу қонуннинг қабул қилиши Республикамиз ҳудудига чет эл инвестицияларни кириб келишини тезлаштирибгина қолмасдан миллий иқтисодиётни ривожлантиришга катта хисса қўшди. Республиканинг устивор тараққиёт йўналишларига ўз маблағларини киритаётган инвесторларга хоқимият кафолатлари берилмоғи керак мисол учун Ўзбекистон Республикаси асосий иқтисоди тармоғи ҳисобланган қишлоқ хўжалиги «Инвестициялар учун хавфли» ҳисобланади. қоида бўйича инвестицион лойихалар узоқ муддат билан тавсифланадилар. қишлоқ хўжалиги тўғридан-тўғри бир неча қуйидаги омиларга боғлиқ, Масалан; Об-ҳаво шароитларига шу сабабли у ёки бу инвестициялар қачон ўз- ўзини оқлашини олдиндан башорат қилиш жуда қийин, яъни улар катта таваккалчилик билан боғлиқ. Шу йўналишда қишлоқ хўжалигида хусусийлаштириш ва давлат тасарруфидан чиқариш ишларини тезлаштириш лозим. Эътибор беринг: Ҳозирги кунда Республикамизда 117 қишлоқ хўжалиги корхонаси уруғчилик бўйича хусусий секторга айлантирилган.

Ўзбекистонда инвестиция сиёсатининг жахон талаблари жараёнига олиб чиқилишига катта эътибор берилмоқда. Жахон банкининг инвестицион дастўрини амалга ошириш ва ишлаб чиқариш учун керак бўлган халқаро тажрибасини кенг тарқатиш ниятида. 1994 йилдан бошлаб ТошДАУ қошида биргаликдаги регионал марказ ИРИЖБ (Жахон банкининг илмий регионал инвестициялаш маркази) фаолият олиб борилмоқда бу марказ Республика учун инвестиция бўйича кўплаб мутахассис ва илмий қўлланмалар етказиб бермоқда. 3. Инвестициянинг кўп укладли иқтисодиётни ташкил этиш ва ривожлантиришдги роли . Ўзбекистоннинг мустақилликга эрушуви унинг мустақил ички ва ташқи сиёсат юргизилиши учун қулай шароит яратди. Иқтисодий муносабатларни маъмурий буйруқбозлик марказий режалаштириш механизми ва шаклларидан демократик, бозор иқтисодиёти шароитларида ўтказишни ўз эрки билан белгилаш имконини берди. Шунингдек жахон хўжалиги алоқалари тизимига киришнинг самарали йўлларни топиш мумкин бўлди. Мустақиллик йиллари-бу Республика иқтисодини ривожлантиришни ўз йўлини фаол излаш ва уни амалга ошириш. Шунингдек иқтисодиёт муносабатларини ва халқ хўжалигини қайта қуриш тизимларини ислох қилиш йўлида зўр ғайрат кўрсатиш, Ўзбекистоннинг иқтисодий мустақиллигини, жахон ҳамжамияти билан алоқаларини мустахкам боғлаш даври бўлди. Давлат қурилиш дастўрини ва Ўзбекистон иқтисодий ислох этишнинг бутун ўзига мамлакат президенти И.Каримов томонида ишлаб чиқилган 5- асосий тамойилидир.

Бу тамойиллар хаёт синовидан ўтди. Тажриба уларни тўғрилигини ва самаралигини тасдиқлади, у жахон жамиятчилиги томмонидан маъқулланди, Энг мухими уни халқ қабул қилди ва қўллаб қувватлади. Иқтисодиётни ислох этиш тамойилларини қуйидагилардан иборат. Биринчидан иқтисодиётни мафкўрадан батамом холи қилиш. иқтисодиёт сиёсатидан устун турмоғи, унинг ички мазмуни ташкил қилмоғи лозим. Айнан иқтисодиёт уни янада ривожлатириш муаммолари хозирги сиёсатимизнинг асосий мазмунидир. Иккинчидан мураккаб ўтиш даврида давлатнинг ўзи ислохотчи бўлиши зарур. Давлат бутун халқни кўзлаб, ислохотлар жараёнини ташабускори бўлиши, иқтисодий тараққиётни етакчи йўналишларини белгилаши, иқтисодиётда, ижтимоий сохада ва суверен давлатимизнинг ижтимоий, сиёсий хаётда туб ўзгаришларни амалга ошириш ишлаб чиқариш ва изчил руёбга чиқариш керак. Учинчидан бутун янгиланиш ва тараққиёт қонунларига асосланмоғи зарур иқтисодий ўзгаришлар саналган, амалий кучга эга бўлган қонунларга таянгандагина бу ўзгаришлар сезиларли натижалар бериш муқаррар бўлиши мумкин. Тўртинчидан демография сохасида реал ахволни, аҳолини мавжуд турмуш даражасини ҳисобга олган ҳолда бозор муносабатларига ўтиш билан бир қаторда ва одамларни ижтимоий ҳимоялаш сохасида кучли чора тадбирларни олдиндан амалга ошириш керак. Ижтимоий ҳимоялаш ва кафолатларни кучли таъсирчан механизми мавжуд бўлгандагина ижтимоий сиёсий барқарорликни сақлаган ҳолда бозор иқтисодиёти сари тинимсиз ривожланиб бориши мумкин Бешинчидан янги иқтисодий муносабатларни пухта ўйлаб босқичма босқич қарор топшириш лозим. Мулкчилик тўғрисидаги қонунга мувофиқ Ўзбекистон Републкаси мулкчлигининг барча шакллар ҳуқуқий шакллари ва тенг ҳуқуқийлигининг кафолатлайди. Ўзбекистон биринчилардан бўлиб хусусий тангчиликни тан олди ва шароит яратиб берди.

Ўзбекистонда мулкчилик шакллари. Давлат мулки Нодавлат мулки Хусусий мулк Жамоа мулки Бошқа давлатлар ва халқаро ташкилотларга қарашли юридик ва жисмоний шахслар мулки Мулкчиликни аралаш шакли Мулкчиликнинг аралаш шакли Ўзбекистонда мулкчилик шаклларини ўзгариши, хусусий ва нодавлат мулкларни салмоғини ортиб бориши, Ўзбекистон чет элга инвестицияларнинг маблағ киритилиши учун шароит яратибгина қолмасдан уларнинг қонуний кафолатлари ва ҳуқуқлари ҳам қонун билан белгилаб қўйилди. Чет эл инвестициясини иқтисодиётга жалб қилиниши иқтисодимизнинг тез суратларда ривожлантиришга йўл очиш билан бирга, давлатимизнинг жахон ҳамжамиятида тутган ўрнини нуфузини оширишга катта хисса қўшмоқда. Кейинги йилларда республикамизда юзлаб қўшма корхоналар очилиши ва уларни ишга туширилиши бунинг яққол далилидир. Мулкчиликни давлат тасарруфидан чиқиши ва хусусийлаштириш жараёни борган сари авж олмоқда. Давлат мулкини хусусийлаштириш бошланган даврдан бери 1994 йил охиргача 54 минга яқин корхона ва объект давлат тасарруфидан чиқарилди. Шулардан 18,4 таси хусусий мулкга ўтди, 26,1 мингтаси аксиядорлик, 5,7 мингтаси жамоа, 661 таси ижара корхоналарига айлантирилди. Хусусийлаштирилган корхоналар негизида чет эл капиталини жалб этиш йўли билан қўшма корхоналар тузилмоқда. 1994 йилдан ялпи ижтимоий мохиятни деярли ярми иқтисодиётни давлатга қарашли бўлмаган секторида ишлаб чиқарилди. Хусусий секторни ривожлантиришга ёрдам бериш юзасидан кўрилаётган чоралар хусусий корхоналар сонини 1995 йил бошларида деярли

20 мингтага етказиш имконини берди. 250 мингдан ортиқ одам якка тартибдаги мехнат фаолияти билан ҳаммаси бўлиб эса давлатга қарашли бўлмаган секторда 4 млнга яқин одам ишламоқда. Бу ижтимоий ишлаб чиқаришга жалб қилинган барча ходимларнинг деярли ярмидир. Бу хол бозор иқтисодиёти сари амалга илгарилаб берилаётганининг яққол далилидир. Хозирги замон кўп укладли иқтисодиётни шаллантириш сохасида сезиралли ютуқларга эришган бўлсада қатъий хулоса сифатида айтиш лозим, хусусийлаштириш жараёни кенг кўлламда эндигина авж ола бошлади. Унинг янада чуқурлаштириш иқтисодий ислох қилишнинг навбатидаги ғоят мухим йўналиши бўлиб хизмат қилиши керак. 4. Ўзбекистонда чет-эл сармоясидан фойдаланишнинг асосий йўналишлари. Ўзбекистон Републикаси иқтисодий ислохотларни ўтказа бориб халқаро мехнат тақсимоти қулайликлардан фойдаланишга интилади, ажнабий тадбиркорлар учун қулай инвестиция мухитини яратмоқда. Мамлакатимиз учун чет-эл инвестицияларини жалб этиш устувор сохаларига қуйидагилар киради. -агросаноат мажмуини ривожлантириш бу эса провардида аҳолининг меъёрининг турмуш фаолитини таъминлаш имкониятларини яратади. -саноатнинг устувор сохалари ёқлғи энергетик мажмуани жадал ривожлантиришни халқ хўжалигини илму-фан талаб тармоқларида ишлаб турган қувватларнинг англаш ва янгиларни барпо этиш, Республиканинг импортга қарамлигини камайтириш. -экспорт салохиятини техника махсулотлари тайёр махсулотлар хиссасини ва ҳажмини кўпайтириш хом ашё базасини ўзлаштириш кимё махсулотларни экспортини кўпайтириш. -кичик ва ўрта бизнес тадбиркорларни ривожлантириш, қадимги хунарманд ва ананавий хунармандчилик тиклаш.

-Марказий осиё бозорини ривожлантиришда иштирок этиш шу минтақада корхоналарнинг ҳамкорлиги учун зарур бўлган иқтисодий ва ташкилий шароитларнинг барпо этиш, ўзаро манфаатли объекларни ҳамкорлигини кўриш ва тиклаш. -чет эллик инвесторниннг иқтисодиётини барқарорлаштириш ва янада ривожлантириш Республика амалга оширишга жалб этиш ўзини тез оқлайдиган ишлаб чиқариш лойихаларини амалга ошириш учун ажнавий тадбиркорлар халқаро ташкилотлар томонидан инвестиция фондлари ташкил этиш айниқса мухим аҳамият касб этади бу мақсадлар йилида инвестицияларни турли манбаалари ва унинг узоқ ҳамда ва қисқа муддатли кредитлар тўғри қарзлар, дотациялар, ишлаб чиқариш тижорат фаолиятини ривожлантириш улушбай иштирок этиш каби шакл ҳамда усулларидан фойданилмоқда. Хорижий давлатларнинг янги инвесторларини жалб этиш ресубликани ёқилғи билан таъминлашда биринчи навбатда нефт ва газ саноатини барқарорлаштиришга имкон беради. Турли давлатлар билан амалий муносабатлари 1994 йилда Ўзбекистонинг нефт экспорт қилувчи мамлакатлар қаторига олиб чиқди чет эл инвестицияларни жалб этадиган яна бир мухим соха кимё саноати. Бу санот тармоғининг Ўзбекистонда истиқболи катта. Хорижий фирмалар, халқаро ташкилотлар бу йўналишларнинг барчаси бўйича йирик инвестиция лойиҳаларида иштирок этиб махсус кредитлар ажратилмоқда. А Қ Ш, Германия, Франция, Туркия, Европа тикланиш ва тараққиёт банки энг янги асбоб ускуналар ҳамда технологияларнинг катта миқёсида импортининг молиялаш бўйича имзоланди. Эслаб қолинг: қишлоқ жойларида 2001-2005 йилларда ташкил этиладиган чет эл инвестициялари иштирокидаги ишлаб чиқариш корхоналари уч йил муддатга фойда солиғидан озод этилади.

Марказий Осиё мамлакатларига бевосита чет Эл инвестициялари динамикаси (млн. АқШ долларида) Мамлакатлар 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Қ озоғистон 635 964 1,137 1,320 1,136 1,584 1,244 2,000 Қ ирғизистон 38 69 47 83 109 38 29 40 Тожикистон 12 10 18 18 25 21 22 22 Туркманистон 103 233 108 108 62 89 131 150 Ўзбекистон 73 -24 90 167 140 121 73 71 Марказий Осиё бўйича 861 1,279 1,400 1,696 1,472 1,853 1,499 2,283 қ аранг : Transition report 2001. Energy in transition European Bank for Reconstruction and Development, 68 c; Ю қ оридаги маълумотлардан кўриниб турибдики хар бир мамлакат ўз тара ққ иёти хусусиятларидан ҳолда БЧИни янги корхоналар ташкил қ илиш ор қ али жалб қ илиш сиёсатини хал қ илиш лозим . Хозирги бос қ ичда БЧИни Ўзбекистонга жалб этиш биринчи навбатда хусусийлаштириш жараёнлари ва И қ тисодиётнинг базавий тармо қ ларини ривожлантириш билан бо ғ ли қ. Европа тикланиш ва тараққиёт банки билан инвестиция алоқалари айниқса жадал ривожланмоқда . Бу бир неча кредит йўларини очди . Хусусан тайёрланган лойихалардан пахтани жахон банки талабларига жавоб бера оладиган тайёр махсулотга қадар қайта ишлашнинг жами босқичларни энг янги технологияни жорий этиш назарда тутилган . Истеъмол бозорининг барқарорлаштиришда республикада Иқтисодиётнинг монополизимини бартараф етишда , рақобатнинг ривожлантиришда , янги иш ўринларини барпо етишда кичик тадбиркорларнинг қанчалик катта аҳамиятга эга эканлигини такрорлаб ўтиришга хожат йўк . Европа тикланиш ва тараққиёт банки кичик ва тадбиркорликни учун махсус кредит йўлини очди. Унга биноан республика миллий банки 10 йилга 60 млн доллар олади. Лойиханинг диккатга сазовор томони шундаки, МДХ ҳудудида биринчи

бўлиб халқаро молия ташкилоти ажратган бу қадар катта маблағ бошқариш бизнинг банкимизга ишониб топширилди Япония хукумати эса бу кредит йўлига хизмат кўрсатиш бўйича услубий ёрдам тариқасида миллий банкка 1 млн. доллар маблағ ажратди.

Похожие

Инвестицияни ташкил этиш ва молиялаштириш фанининг предмети, мохияти, ахамияти

Менежмент фанининг мазмуни, мақсади ва вазифалари

Инвестицияларни ташкил этиш курсининг предмети ва мазмуни

Инвестицияларни бюджетдан молиялаштириш

Инвестицияларни лойихавий молиялаштириш