Innovatsiyani o‘zlashtirish jarayoniga ta’sir yetuvchi omillar - Экономика - Рефераты

Innovatsiyani o‘zlashtirish jarayoniga ta’sir yetuvchi omillar

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

475 KB

Innovatsiyani o‘zlashtirish jarayoniga ta’sir yetuvchi omillar Reja: 1. Innovatsion muhitni boshqarish 2. Korxona innovatsion faoliyatini shakllantirish muhitlari 3. Firma innovatsion faoliyatiga ta’sir yetuvchi omillar

Innovatsion muhitni boshqarish Tadbirkorlikni innovatsion muhiti - bu innovatsion faoliyat yuksalishini ta’minlovchi yoki bo‘g‘uvchi bir qator ijtimoiyiqtisodiy, tashkiliy-huquqiy va siyosiy muhit majmuidir. Tadbirkorlikni innovatsion muhiti: bu xo‘jalik yurituvchi subyektlar, ularning harakatlantiruvchi kuchlariga yondoshma ta’sir ko‘rsatuvchilar ularning tarkibi quyidagi rasmda yaqqol ko‘rsatilgan yani: siyosiy, demografik, ilmiy- texnik, ijtimoiymadaniy, tabiiy va halqaro muhit. Ichki muhit - bu firma imkoniyat doirasida hamkorlar, mijozlar bilan maqsadli munosabat olib borayotgan aktiv subyektlar va kuchlar yig‘indisidir. Ichki muhitda kuchlar firmani o‘zi va imkoniyatlariga bog‘liq munosabatlardir. Innovatsion korxonalar faoliyati natijalari ma’lum bir darajada ichki va tashqi muhit omillari bilan aniqlanadi. O‘z navbatida, tadbirkorlik innovatsion muhitini shakllantiruvchi omillar ta’sir doirasiga qarab to‘g‘ri va yondoshma ta’sirga bo‘linadi. rasm. Tadbirkorlik innovatsion muhiti tarkibi Tadbirkorlik innovatsion mu h it tarkibi Siyosiy Demografik Ilmi y texnik Ijtimoiy - madaniy Tabiiy Xalqaro

Barcha tashqi muhitning omillarini 2 ta guruhga birlashtirish mumkin. 1. Korxona faoliyatiga to‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir yetuvchi (qonunlar, tartibga soluvchi davlat tashkilotlari, mol yyyetkazib beruvchilar, material, qurilma, yenergiya, raqiblar, butlovchi mahsulotlar, mahsulot iste’molchilari, savdo, moliya, transport va boshqa vositachilar). 2. Korxona faoliyatiga yondoshma ta’sir yetuvchi - bu iqtisodiyotning ahvoli, ilmiy-texnik taraqqiyot, siyosiy, demografik, tabiiy va boshqa omillar. Innovatsion firmalarni boshqarish ko‘plab yelementlar o‘ramida amalga oshiriladi: bozor, uning holati va taklifi, aksiyadorlar, ularning dividend olishdan manfaatlari, davlatning huquqiy va soliq talablari, sheriklar, qaysiki korxona o‘z oldiga majburiyat olgan, texnologiyani o‘zgarishi, mahsulot sifatiga talablar, yollanma ishchilarga talabni o‘sib borishi, raqiblar faoliyati, iqtisodiy inqiroz oqibatlari va boshqalar.

Korxona innovatsion faoliyatini shakllantirish muhitlari Mikromuhit rasm. Korxona innovatsion faoliyatini shakllantirish muhitlari Bir so‘z bilan aytganda, muhit firma faoliyatiga ta’sir etadi. Shu boisdan innovatsiyani boshqaruvchi yuqoridagi ta’sirlarni hisobga olishi kerak. Tashqi muhit doimiy harakterga yega emasligini Charlz F.Seybl va Djeyn YE Prokop o‘zining “Stabilizatsiya cherez reorganizatsiyu” hamda Maykl Hammer va Djeyms Champi o‘zining “Reorganizatsiya korporatsii” nomli asarlarida ta’kidlab o‘tishgan. 1975-yillarga qadar tashqi muhit nisbatan turg‘un bo‘lgan, keskin siljish va o‘zgarishlar sezilarli emas yedi. O‘sha davr boshqaruvchilari asosan quyidagi holatlarni hisobga olgan. Ular: - tovarning hayotiylik davrini nisbatan yuqoriligini; - yangi mahsulotlar yaratishga vaqtning ko‘pligini; - baho korporatsiyaning bosh omili yekanligini; - piramida tizimida korxonalar hajmini ortib borishini; Ichki muhit Ishlab chi q arish mu h iti Boshqaruv mu h iti Faoliyatning iqtisodiy natijalari Mikromu h it Siyosiy Demografik Ilmiy - texnik Ijtimoiy Tabiat Xalqaro a h vol Mol y etkazib beruvchilar Vositachilar Raqiblar Iste ‟ molchilar Bozor

- kompaniya tarkibida o‘zining xususiy yekspertlarning mavjudligini; - yalpi ishlab chiqarishni; - tayyor mahsulot va xomashyo uchun katta miqdorda ombor maydonini ushlab turishi va boshqalarni hisobga olgan. Taxminan 70-yillarning oxiri 80- yillarning boshlariga kelib ahvol murakkablashdi. Uning asosiy sababchisi ilmiytexnikaning keskin rivojlanishi bo‘lib tashqi muhitni o‘zgarishiga olib keldi. Tashqi muhitni o‘zgarishining asosiy talablari: • razmer (hajm)ning qisqarishi; • reorganizatsiya (qayta tashkil etish); • o‘zgarishga nisbatan tez ta’sirning yuzaga kelishi; • ritmik ishlab chiqarishning yo‘lga qo‘yilishi. Tashkilot bilan tashqi muhit orasida ajratib turuvchi chegara bo‘lishi kerak. Chegaralar topshiriqlar doirasida, ish haqi darajasi, ijtimoiy shartlar tashkilot mavqeida yaqqol ko‘rinadi. Innovatsion faoliyatga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki omillarga quyidagilar kiradi: • ishlab chiqarishni ilmiylik sig‘imi yuqoriligi; • birlamchi xomashyoni qayta ishlashning murakkabligi darajasi; • olinadigan qo‘shimcha qiymat darajasi; • ishlab chiqarish siklining davomiyligi; • tarmoq ishlab chiqarish aktivligiga mavsumiy harakterning ta’siri; • ishlab chiqarish yenergiyasi sig‘imi; • ishlab chiqarish fond sig‘imi; • ishlab chiqarishning texnik darajasi; • mahsulot sifat darajasi; • yekologik xavfli ishlab chiqarishning mavjudligi; • asosiy fondlarning yeskirishi;

• kadrlarning malaka darajasi; • tejamkor texnologiyani ishlab chiqarishga tatbiq etish imkoniyatlari; • iste’mol bozorining aniqligi va boshqalar. Firma innovatsion faoliyatiga ta’sir yetuvchi omillar Tashqi muhit deyilganda ikkita mustaqil tizimchalar yig‘indisi tushiniladi: keng qamrovli va doimiy ravishda qamrab turuvchi (rasmlarga qarang). r asm. To‘g‘ridan to‘g‘ri ta’sir o‘tkazuvchilar Bozor Korxona Davla t organlari va q onunlar i Bu d jet va soli q tizimi Mol y etkazib beruvchila r Ra q ibla r Ma h sulot ist e ‟ molchilari Vositachilar

Rasm. Yondashma ta’sir o‘tkazuvchilar Keng qamrab olish – firmani shaklllanishining umumiy shartlaridir. Ko‘p hollarda keng qamrash alohida olingan firmaga nisbatan alohidalik harakteriga yega emas. Ammo uning firma innovatsion faoliyatiga ta’siri ham bir xil emas. Bu ularning faoliyat sohalarining turliligiga bog‘lik. Keng qamrovning iqtisodiy tahlili – bu innovatsion manbalar qanday shakllanadi va taqsimlanadi, yalpi milliy mahsulotdagi ulushi qanday, inflyatsiya darajasi, ishsizlik darajasi, foiz stavkasi, mehnat unumdorligi, soliqqa tortish normalari, to‘lov balansi, jamg‘arma normasini, firma innovatsion faoliyati ta’sirini ifoda etadi. Iqtisodiy sohani o‘rganishda quyidagi faktorlarga ye’tibor berish alohida ahamiyat kasb etadi: • iqtisodiy o‘sishning umumiy darajasi; • qazib olinayotgan tabiiy boyliklar (manbalar); • tabiiy iqlim; • raqobatbardoshlik munosabatlarini rivojlanishi darajasi; Noshriy omillar Demografik omillar Tabiiy omillar Manba omil Korxona Ijtimoiy va madaniy omillar Ilmiy - texnik omilla r Iqtisodiy h olat Pul muomilasi va moliya - kredit omillari

• aholi tarkibi; • ishchi kuchining ma’lumot darajasi va ish haqi miqdori; Huquqiy tartibga solishni tahlil etish bu innovatsion faoliyatning huquqiy tomonlarini o‘rganish, munosabatlar va huquqiy normalarni belgilashdan iborat. Bu yyerda normativ aktlarni mazmunini o‘rganib borish bilan chegaralanib qolmaslik zarur, yeng zaruri doimiy takomillashtirib borish va amaliyotga tatbiq etishdir. Siyosiy tomoni bu innovatsion faoliyat borasida davlatning tutgan yo‘lidir. Tahlilda quyidagi masalalarga ye’tibor qaratiladi: • qanday innovatsion dasturlarni hayotga tatbiq etish ko‘zda tutilmoqda • davlatni turli soha va rejalarga munosabati qanday • yangi qabul qilingan qonun va normativ hujjatlarga kiritilgan o‘zgarishlar Ijtimoiy omillarni tahlil etishda firma innovatsion faoliyatiga ta’sir yetuvchi munosabatlar o‘rganiladi. YA’ni insonlarni mehnatga munosabati, udum va qadriyatlar, jamiyatni demografik tuzilishi, ma’lumot darajasi, xodimlarni aktivligi, yashash joyini o‘zgartirishga tayyorligi. Bir so‘z bilan aytganda, ijtimoiy munosabat ham alohida ahamiyat kasb etadi. Texnologik muhitni tahlil etishda yangi turdagi mahsulotlar ishlab chiqarish, ularni takomillashtirish imkoniyatlarining mavjudligi, jumladan, mahsulot tayyorlash va sotishni modernizatsiya qilishga ye’tibor qaratilganligini olishimiz mumkin. Innovatsion firma faoliyatiga tashqi muhit omillarini ta’sirini baholashda yuqoridagilar bilan bir qatorda iste’molchilar, mahsulot yyetkazib beruvchilar, vositachilar va raqiblar holati ham tahlil yetib boriladi. Firma innovatsion ishlari samarasi o‘z faoliyati mahsuliga iste’molchi topishga bog‘liq va uni ehtiyojini ta’minlashi lozim. Iste’molchi qanday innovatsiyani qaysi bahoda kerak, bu bilan firma ish natijasini baholovchi bosh omildir.

Odatda, raqiblar - tashqi muhit omili hisoblanadi. Har bir firma rahbari buni yaxshi tushunadiki, agar u ishlab chiqarayotgan mahsulotlari bilan iste’molchi ehtiyojini ta’minlay olmasa, u ishni demak raqib bajarmoqda. Ko‘p vaqtlarda iste’molchi emas balki qanday bahoda sotish ham muhimroqdir. Innovatsion jarayonlarni tashkil etishning shakllari ko‘pligiga qaramasdan, ularni asosiy omillarini guruhlarga bo‘lishimiz mumkin, qaysiki firma innovatsion faoliyati shakllanishiga ta’sir etadi. (jadval) Innovatsion faoliyatni rivojlantirishga ta’sir yetuvchi omillar Omillar guruhi To‘siqlik qiluvchi omillar Faoliyatga ko‘maklashuvchi omillar • investitsion loyihalarni moliyalashtirish uchun mablag‘larni etishmasligimaterial, moddiy texnik bazani kuchsizligi va yeskirgan jihozlar • zaxira quvvatining mavjud emasligi • moliyaviy, material texnik va progressiv texnologiya zaxirasining mavjudligi • zaruriy xo‘jalik va ilmiy-texnik infratuzilmani mavjudligi • siyosiy turg‘unlikni mavjud emasligi • tashqaridan monopoliyaga soliq, amortizatsiya, patent, litsenziya ta’sirini cheklash borasida huquqiy bazani cheklanganligi  innovatsiya faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishi va rag‘batlantirish chora-tadbirlarini shakllanganligi Иқтисодий-технологик Сиѐсий-huquqiy

tashkiliy tuzilishni funksional o‘rtikcha markazlashuv boshqaruvning avtoritar usuli ma’lumotlarni vertikal oqimini ustuvorligi tarmoq va tarmoqlararo aloqalardagi qiyinchiliklar rejalashtirishning qat’iyligi qisqa muddatga qoplashga asoslanganligi innovatsion jarayon qatnashchilarining kelishuvi qiyinligi • tashkiliy tuzilmani jarayonlarga nisbatan yondashuvi • demokratik boshqaruv usuli • ma’lumotlarni gorizontal oqimini ustuvorligi • o‘z-o‘zini rejalashtirish • tuzatma kiritish imkoniyatini mavjudligi • sifatni boshqarish tizimini joriy yetilishi • markazlashuvdan qochish, avtonomiya maqsadli guruhlar shakllantirish • yangilikka qarshilik qilish • noaniqlikdan cho‘chish  muvaffaqiyatsizlik yuzasidan choradan saqlanish ma’naviy rag‘batlantirish o‘z-o‘zini amalga oshirish imkoniyatlarini ta’minlanganligi yaratuvchanlik mehnatini ozod bo‘lishi normal ruhiy iklim mehnat jamoasi orasida Ташкилий-бошқарув Ижтимоий-психологик ва маданий

Adabiyotlar: 1. O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi, O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan. 1995 - yil 21 - dekabr № 163-1 va 1996-yil 29-avgust №256-1 [ko‘chirma] –T.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 2. O‘zbekiston Respublikasi «Ixtirolar modellar va sanoat namunalari haqida»gi Qonuni 1994-yil 6- may, – Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999 yil. 3. O‘zbekiston Respublikasining «Ma’suliyatlar va xizmatlarni sertifikatlash to‘g‘risida»gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1006-xi,Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999-yil. 4. O‘zbekiston Respublikasining «Standartlashtirish to‘g‘risida»gi Qonuni 1993-yil 28-dekabr №1002-xi,-Toshkent.: «Iqtisodi ѐ t va huquq dun ѐ si» 1999- yil. 5. I.A.Karimov. Istiqlol imkoniyatlari va islohotlar samaralari. Xalq so‘zi. 2009-yil. 6. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishi “Barkamol avlod yili” davlat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish bo‘yicha tashkiliy chora tadbirlar to‘g‘risida. Toshkent 2009yil 9-dekabr.

Похожие

Kreditning bahosi va unga ta’sir qiluvchi omillar

Kredit tizimi va uning barqarorligiga ta’sir qiluvchi omillar

Tovarlar sifatiga ta’sir qiluvchi omillar va ularning fizik xususiyatlari

Kredit bo’yicha foiz stavkalar va unga ta’sir qiluvchi omillar

Innovatsion firmalarni strategik boshqarish