Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида инновацион ташкилотларнинг хусусиятлар - Экономика - Рефераты

Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида инновацион ташкилотларнинг хусусиятлар

Загружено в:

30.09.2022

Скачано:

0

Размер:

171 KB

Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида инновацион ташкилотларнинг хусусиятлар Режа : 1. Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарда инновацион сиёсатнинг урни 2. Инновацион ташкилотларнинг классификацияси , кичик фирмаларнинг хусусиятлари . 3. Ихтисослаштирилган ва комплекс инновацион ташкилотларнинг бошка тишкилотлардан ахамиятли фарқлари . 4. Инновацион ташкилотларнинг таркиби

Бозор иқтисодиёти шароитида корхоналарда инновацион сиёсатнинг урни Инновацион сиёсат — бу инновацияларни жорий этишнинг мавжуд ресурслар ва қўйилган вазифалардан келиб чиқадиган кетма - кетлигини белгиловчи ўзига хос дастур . Инновацион сиёсатнинг мақсади инновацион фаолиятнинг барча элементлари ўртасидаги сифат ва миқдор алоқаларининг мувофиқлигининг таъминлашдан иборат . Инновацион сиёсатни ишлаб чиқишда иқтисодий - математик моделлардан кенг фойдаланилади . Муваффақиятли амалга ошириладиган инновацион сиёсат инновацияларни амалга оширишнинг барча босқчилари ўртасида доимий алоқа бўлишини таъминлайди ва инновацион жараёнда бевосита иштирок этадиган корхоналар хизматларининг ( ИТТКИ , макетинг , ишлаб чиқариш бўлими хизматлари , молиявий хизматлар ) ҳаракатларини мувофиқлаштиради . Инновацион фаолиятни самарали бошқаришнинг зарурий шартлари қуйидагилардан иборат : • зарурий жараён сифатида баҳоланадиган янги маҳсулотлар излаш ва ўзлаштиришни рағбатлантирувчи қулай вазият яратиш . Инновацион бўлинмалар ходимларини рағбатлантиришда инновацион жараённинг иқтисодий хусусиятлари ( таваккалнинг катталиги , натижанинг харажатларга нисбатан узоқ вақтга кечикиши , муваффақиятга эришилган тақдирда катта мукофот олиниши ) инобатга олиниши керак . Рағбатлантириш келажакдаги фойдалардан улуш олишни , муваффақиятли инновация натижасида юзага келган янги тегишли тузилмага раҳбарлик қилишни ўз ичига олиши мумкин . Муваффақиятсиз инновация ходимларга нисбатан ҳеч қандай жазога олиб келмайди ; • стратегик режа установкаларига кўра инновацион фаолиятнинг устун йўналишларини белгилаш . Бунда инновацияни ташкил қилишда етакчи ўрин юқори раҳбариятга тегишли бўлади ; • бутун инновацион фаолиятни бозор эҳтиёжларига қаратиш ;

• корхонани бошқариш тизимини инновацион тузилмаларнинг ривожланишини ҳисобга олган ҳолда қайта ташкил этиш . Диверсификация қанчалик ижобий аҳамиятга эга бўлмасин , корхона эксперт билимларига эга бўлган соҳа билан чекланиб , ўз фаолият соҳасидан узоққа кетмагани маъқул . Агар инновациялар корхона фаолияти соҳасидан кескин фарқ қилса , шуъба инновацион тузилмалар ташкил қилиниши лозим ; • корхонанинг бозор талабларига жавоб бериш тезлигини ошириш . Инновацион сиёсатни режалаштиришда қуйидаги омилларни инобатга олиш лозим : • янги маҳсулотнинг технология билан боғлиқ мураккаблиги , у корхонанинг техник - иқтисодий кўрсаткичларига катта таъсир кўрсатади ; • ишлаб чиқаришнинг ўтиш даврида молиявий ( фойдани ва ш . к .) йўқотишларни ҳисобга олишзарурлиги ва молиялаштиришнинг қўшимча манбаларини излаш ; • технологик жараёнларни ўзлаштириш чоғида ишлаб чиқариш қувватлари етарлича тўлиқ ишлатилмаслиги ҳамда ускуналарнинг етарлича ишончли эмаслиги каби ҳолатлар сабабли , улардан самаралироқ фойдаланиш учун чора - тадбирлар кўриш мақсадида , ишлаб чиқаришни ташкил қилишда кутилаётган йўқотишлар миқдорини аниқлай олиш ; • маҳсулотнинг янги ассортиментини ишлаб чиқаришга ўтиш жараёнида конструкторлик - технологик ҳужжатларни ўзгартириш , у эса ишлаб чиқаришни тайёрлаш муддатлари ва харажатларига ҳал қилувчи даражада таъсир этади ; • моддий ресурслар ва меҳнат ресурслари истеъмоли улушининг ва бунинг оқибатида технологияни ўзлаштириш кучайган сари янги турдаги маҳсулотлар чиқаришни кенгайтириш даврида таннархнинг жадал ўзгариши . Бу ҳол ишлаб чиқаришни режалаштиришни анча қийинлаштиради ; • янгиланиш даврида ишлаб чиқаришнинг янги технологик жараёнларга мослашишини ва корхона ходимларининг операцияларни бажариш чоғида иш кўникмаларига эга бўлиш тезлигини инобатга олиш зарурлиги .

Инновацион сиёсат ишлаб чиқиш механизми кетма - кет келадиган бир қатор босқичларни ўз ичига олади . Улар ичида энг муҳимлари қуйидагилардир : • корхона маҳсулотига бўлган талабни ўрганиш , бозор сиғими ва унинг ривожланиш истиқболларини аниқлаш ; • зарур ресурслар бозорини ўраниш ; • инновацион фаолиятни режалаштириш ва ташкил қилиш ; • инновацион фаолиятни кадрлар билан таъминлаш ; • янгиликларни жорий этиш самарадорлиги ва улар билан боғлиқ таваккалларни комплекс таҳлил қилиш . Инновацион сиёсатни режалаштиришдан асосий мақсад — лойиҳа иштирокчиларининг барчасини пировард натижага эришиш учун ишлар мажмуини бажаришга бирлаштириш . Инновацион фаолият серияли ( кўплаб ) ишлаб чиқаришдан кескин фарқ қилганлиги сабабли , режалаштиришнинг анъанавий усуллари режалаштирилган ва амалдаги даврлар учун тўғри кўрсаткичлар бўлишини таъминлай олмайди . Шу боис инновацион сиёсатни режалаштиришда режалаштиришга умумий ёндашувлардан ҳам , инновацион фаолият учун ўзига хос бўлган принциплардан ҳам фойдаланилади : • мақсад белгилаш ( целеполагание ), бунда нафақат бош мақсад , балки кичик мақсадлар ҳам белгиланади , қабул қилинадиган қарорлар эса уларнинг энг мақбул тарзда уйғунлаштирилиши нуқтаи назаридан баҳоланади ; • системалилик , бунда инновацион жараён ўзаро боғлиқ элементлардан иборат мураккаб ва ўзгарувчан тизим сифатида баҳоланади . Бу ҳол инновацион жараённи динамик иқтисодий - математик моделлар ёрдамида тавсифлаш имконини беради ; • ноаниқлик , бу принцип жараёнга таъсир кўрсатувчи мунтазам ва тасодифий омилларни инобатга олади , тасодифий омилларга эътиборсизлик таҳлилнинг ишончлилигини пасайтиради ; • мослашиш , яъни корхонанинг у ёки бу янгиликни қабул қилиш имконияти ; • мустаҳкамлик , бу принцип инновацион фаолият жараёнида турли ресурсларни истеъмол қилишнинг юқори нормаларинигина эмас ,

балки кутилмаган вазият юзага келганида фойдаланиш учун жараёнда иштирок этувчи ресурсларнинг суғурта захирасини яратишни ҳам назарда тутади . Инновацион фаолиятни режалаштириш ва ташкил қилиш жараёнида лойиҳанинг яшовчанлиги баҳоланади . У қуйидаги таҳлил турларини ўз ичига олади : техникавий , тижоратга оид , молиявий , экологик , ташкилий , ижтимоий , иқтисодий таҳлилнинг ҳар бир тури учун алоҳида методика ишлаб чиқилади ва зарур ахборот ҳажми белгиланади . Инновацион менежмент амалиёти қуйидаги шартларга риоя этилганида инновацион сиёсатни самарали режалаштириш мумкинлигидан далолат бермоқда : • товар табақалаштирилган ( дифференциаллашган ), яъни маълум даражада ноёб бўлиши , истеъмолчига қўшимча афзалликлар келтириши керак ; • кучли маркетинг йўналиши , яъни янгиликлар бозор ва мижозларга қаратилган бўлиши лозим ; • товарнинг глобал концентрацияси — янги товар ҳақидаги ғоя ҳам , уни ишлаб чиқиш ҳаракати ҳам аввал - бошданоқ жаҳон бозорига чиқиш учун қаратилиши керак ; • жадал бирламчи таҳлил — иш бошланишидан аввалоқ пухта ва чуқур техникиқтисодий асослаш бўлиши , бинобарин бунинг учун молиявий ресурслар ва кадрлар ажратилиши керак ; • концепцияни тўғри ифодалаш — аниқ вазифалар рўйхати , керакли бозорнинг танланиши ; • ўзлаштиришнинг тузилмавий ( структуралашган ) режаси — стратегик маркетингдан операцион маркетинг режасига ўтиш ( нархлар , сотиш режаси ); • функциялараро мувофиқлаштириш — саноат корхонасининг барча хизматлари ҳаракатини қўйилган мақсадга эришиш учун бирлаштириш ;

• раҳбариятни қўллаб - қувватлаш — тўғридан - тўғри аралашиш ўрнига инновацион сиёсатни қўллаб - қувватловчи махсус тузилма , ресурслар ҳамда жараённи тўғри кўриш зарур ; • умуман жараён унинг айрим элементлари берадиган самаралар йиғиндисига нисбатан қўшимча самара беришида намоён бўладиган синергия ( коммуникация эффекти ) дан фойдаланиш ; • бозорларнинг жозибадорлиги — бу омил муваффақият қозонишга ёрдам беради , аммо жараённинг ожиз томонларини қоплай олмайди ; • дастлабки танлов — муваффақият ва муваффақиятсизликни олдиндан кўриш мумкин , зеро дастлабки баҳолаш тадбирлари нотўғри қарорлар оқибатларининг олдини олишга имкон беради ; • ишнинг боришини назорат қилиш ; • ресурслардан фойдаланиш имкони — лойиҳа муваффақият қозониши учун кадрлар ва молиявий ресурсларга эга бўлиш зарур , уларга харажатлар сифатида эмас , балки инвестициялар сифатида қараш керак ; • вақт омилининг роли . Рақобатдаги устунлик манбаи — бозорга тез келиш , лекин бундан сифат зиён кўрмаслиги керак ; • иш тартибининг кўп поғоналилиги — иш календарь графиги бўйича олиб борилиши керак . Инновацион жараёнларни бошқариш технологияси Инновацион лойиҳа — инвестиция лойиҳасининг амалиётда кенг тарқалган жузъий ҳолати сифатида инновацияларни амалга оширишга қаратилган тадбирлар комплексидир . Инновацион лойиҳа ишлаб чиқилишидан аввал қуйидагилар амалга оширилади : • бозорлардаги техникавий янгиликлар ва тамойиллар , харидорларнинг истаклар ҳақидаги маълумотларни тўплаш ва тартибга келтириш ; • имкониятдаги маҳсулотларни ишлаб чиқиш ва ўзгартириш борасида корхона имкониятларини таҳлил қилиш , таваккални баҳолаш ; • ўрганилган ғояларни саралаш .

Инновацион лойиҳа яратишнинг биринчи босқичи илмий тадқиқот ишлари ( ИТИ ) ҳисобланади . Илмий тадқиқотларнинг тўғри танланган йўналишлари , ушбу йўналишларнинг бундай тадқиқотлар билан шуғулланувчи илмий бўлинмалар ихтисослигига мослиги ИТИ самарадорлигининг шарти бўлиб хизмат қилади . ИТИнинг мазмуни ва уларни амалга ошириш босқичлари тўлалигича ҳал қилинаётган масаланинг хусусиятларига боғлиқ . Аммо ҳар қандай ҳолда ҳам ИТИ фундаментал тадқиқотларни ҳам , амалий тадқиқотларни ҳам ўз ичига олади . Фундаментал тадқиқотларни асосан давлат , амалий ишланмаларни эса хусусий фирмалар молиялаштиради . ИТИ ўтказишнинг асосий босқичлари қуйидагилардан иборат : • техник топшириқ ( ТТ ) ишлаб чиқиш . Бунда ишнинг мақсад ва вазифалари белгиланади , адабиёт маълумотлари ва ишлаб чиқувчи корхонанинг ўзи экспертизалар ёрдамида олган билимларидан фойдаланиб янги маҳсулот олиш технологияси асослаб берилади . Бундай асослаш тадқиқот йўналишини тўғри танлаш ва янги маҳсулот ишлаб чиқариш бўйича муҳандислик вазифаларини бажариш учун жуда муҳим . ТТ — ИТИ бошлаш учун бўлиши шарт бўлган ҳужжатдир . У буюртмачи билан келишиб олинади ; • назарий тадқиқотлар ҳамда лаборатория шароитида амалга оширилиши ва / ёки математик моделлардан фойдаланиб сонлар орқали моделлаштирилиши мумкин бўлган эксперимент ; • тажриба - конструкторлик ишларини ( ТКИ ) амалга ошириш учун тавсиялар бериш . ИТИ корхонанинг илмий - тадқиқот бўлинмаларида ва / ёки илмий тадқиқот институти , инжиниринг компаниялари , олий ўқув юртлари , нотижорат ташкилотларда бажарилади . Корхона ташқаридаги ижрочилар билан бу ишларни бажариш учун шартномалар тузади . ИТИни энг мақбул тарзда йўлга қўйиш кўплаб вариантлар орасидан инновацион масаланинг ечимини топишни талаб қилади . Буни турли ижрочиларнинг муқобил тадқиқотлар ўтказиши орқали таъминлаш мумкин . ИТИ бажарилиши

натижасида ишлаб чиқилаётган инновацион технологиянинг сифат кўрсаткичлари аниқланади , улар тажриба - конструкторлик ишлари учун техник топшириқни ишлаб чиқишда асос бўлиб хизмат қилади . Инновацион лойиҳа ишлаб чиқишнинг иккинчи босқичи тажрибаконструкторлик ишларини ( ТКИ ) амалга ошириш ҳисобланади . Унинг асосий босқичлари қуйидагилардан иборат : • конструкторлик ҳужжатларини ишлаб чиқиш ; • синов қурилмасини лойиҳалаштириш ва яратиш , маҳсулотнинг синов учун мўлжалланган қисмини ишлаб чиқариш ; • технологик регламентни ишлаб чиқиш ва ишлаб чиқилаётган технологиянинг техник - иқтисодий кўрсаткичларини белгилаш . ТКИ — энг кўп сармоя талаб қиладиган ишланмалар бўлиб , уларнинг тахминан 95 % хусусий компаниялар томонидан молиялаштирилади . Илмий тадқиқот ва тажриба - конструкторлик ишлари ( ИТТКИ ) инновацион жараённинг марказий бўғинидир . Инновациянинг муваффақияти илмий - техникавий бўлинмалар бу ишни қанчалик муваффақиятли бажаришларига ҳал қилувчи даражада боғлиқ . Бироқ , амалиётнинг кўрсатишича , хусусий молиялаштириш фундаментал ва узоқ муддатли амалий тадқиқотлар учун зарур бўлган харажатларнинг жуда кам қисмини ташкил қилади , бу эса давлатнинг уларни қўллаб - қувватлаши зарурлигини келтириб чиқаради . 3- расмда давлатнинг инновацион фаолиятни қўллаб - қувватлаши ҳақидаги схема келтирилган . Давлат ҳукуматнинг махсус инвестицион жамғармалари , юксалаётган истиқболли тармоқларни қўллаб - қувватловчи сиёсати , нотижорат тадқиқот институтларини ҳамда илмий тадқиқотлар ўтказиш мақсадида ва уларни солиқлар тўлашдан озод қилиб компанияларнинг бирлашишини қўллаб - қувватлаш орқали инновацион жараёнларнинг ривожланишини имтиёзли шартлар билан рағбатлантиради . Инновацион лойиҳа ишлаб чиқишнинг учинчи босқичи — ишлаб чиқаришни тайёрлаш ва тўла қувват билан ишлашга ўтиш , яъни маҳсулотни

кўплаб ишлаб чиқара бошлаш бўлиб , у янги ёки бошқа корхоналар ўзлаштирган маҳсулотни ишлаб чиқаришни ташкил қилишга доир тадбирларни ўз ичига олади . Ишлаб чиқаришни тайёрлаш технологик ускуналарни ишга тушириш ва текшириш , дастлабки ( ўрнатишга хизмат қиладиган ) серияни ишлаб чиқаришни бошлаш , бу серия маҳсулотларини малака синовидан ўтказиш , технологик ва бошқа ҳужжатларнинг кам - кўстини тўлдириш ва уларга тузатишлар киритиш каби жараёнларни ўз ичига олади . Маҳсулотнинг дастлабки серияси ёки биринчи саноат партияси ушбу корхона маҳсулотнинг саноат йўли билан ( кўплаб ) ишлаб чиқарилишини таъминлай олишини , илмий техникавий ҳужжатлар ва истеъмолчиларнинг тегишли талабларига жавоб беришини текшириш мақсадида ишлаб чиқарилади . Қабул қилиш ва топшириш ҳамда малака синовларидан ўтган дастлабки партия намуналари янги маҳсулотлар бозорида тақдим этилиши мумкин ( реклама компаниясида иштирок этиш , кўргазмаларда , савдо марказларида намойиш этиш ва ҳ . к .) ишлаб чиқаришни тайёрлаш ишлари якунлангач тўла қувватга чиқиш юз беради . Инновацион лойиҳанинг мазкур барча босқичлари ишлаб чиқаришдан аввалги босқичлар деб аталади , бу босқичларда маҳсулот , унинг сифати , техник даражаси , илғорлиги шаклланади . Инновацион лойиҳанинг тўртинчи босқичи — буюртмалар портфелига мувофиқ яратилган маҳсулотни ишлаб чиқариш . Бешинчи босқич — буюртмачининг ( узоқ вақт фойдаланиладиган маҳсулотларни ) ишлатиши ёки ( хомашё , ёнилғи кабиларни истеъмол қилиши ). Ишлаб чиқарувчилар ва истеъмолчилар ўртасидаги ўзаро муносабатларни таъминот ҳақидаги шартнома белгилаб беради . Анъанавий фаолият билан бир қаторда инновацион фаолиятни ҳам амалга оширадиган корхоналар инновацион фаолиятни амалга оширишнинг энг мос шаклини танлаш имкониятига эгадирлар .

Инновацион жараённи самарали бошқаришни ташкил қилишнинг икки йўналиши мавжуд : • инновацион лойиҳанинг барча босқичларини битта узлуксиз жараёнга бирлаштириш , бошқарувнинг барча даражалари тузилишини ўзгартириш ва улар ўртасидаги алоқаларни вертикали ва горизонтали бўйича мувофиқлаштириш . Бундай марказга интилувчи тамойиллар корхона ресурсларини муайян катта миқёсли вазифани бажаришга бирлаштириш зарур бўлганида юзага келади ; • инновацион жараёнларни бошқаришни мустақил бошқарув объекти сифатида ажратиш , яъни инновацион тузилмаларни анъанавий функцияларни бажарувчи бўлинмалардан ажратиш . Амалиётда иккала ёндашув ҳам қўлланилади , аммо улардан бири устунлик қилиши мумкин . Бунда йирик ва илғор Ғарб компаниялари кўпинча ўз илмий ишлаб чиқариш комплексини қайта ташкил этадилар . Бу корхонанинг бозордаги шароитлар ўзгаришига нисбатан ўзига хос жавоб реакцияси бўлиб , юзага келган вазифаларни бажариш учун ресурсларни қайта гуруҳлаштиришидир . Корхонанинг ташкилий тузилишини инновацион жараённи амалга ошириш учун мақбул тарзда ташкил қилиш юқори турувчи раҳбариятнинг энг муҳим вазифаларидан бири ҳисобланади . Инновацияни ишлаб чиқиш ва ишлаб чиқариш учун одатда мустақил фирма каби ҳаракат қилуви , яъни ўзининг ишлаб чиқариш ва бозор сиёсатини сотув ва фойда ҳажми жадал ошиб борган сари мустақил амалга оширадиган махсус бўлинмалар ташкил қилинади . Агар ўсиш суръатлари пасайса , корхона қайта ташкил қилинади : бўлинма бошқа бўлинмалар билан бирлаштирилади ёки унинг ички тузилиши ўзгартирилади , жумладан анча майдароқ мустақил бўғинларга ажратилади . Агар бир нечта бўлинмада бир вақтнинг ўзида умумий илмий - техникавий қийинчиликлар пайдо бўлса , уларни бартараф этиш учун махсус бўғин ташкил қилиш мақсадга мувофиқ бўлади . Икки бўлинма манфаатлари ўртасида зиддият юзага келганида иккала бўлинмани баравар назорат қиладиган « соябон » гуруҳи ташкил қилинади . Агар

зиддиятлар бир неча бўлинмаларга дахлдор бўлса , улар қайта ташкил этилади . Корхона доирасида инновацион жараёнларни бошқаришнинг ўз самарадорлигини исботлаган бир қатор ташкилий шакллари бўлиши мумкин : техник сиёсатни ишлаб чиқадиган кенгашлар қўмиталар , ишчи гуруҳлар . Улар корхона раҳбарияти учун инновацион жараёнининг стратегик йўналиши бўйича таклифлар тайёрлайдилар ; янги маҳсулотларни ривожлантириш бўйича бўлинмалар ва марказий хизматлар . Улар инновацион фаолиятни мувофиқлаштирадилар , техник ривожланиш мақсадлари ва йўналишларини келиштирадилар , янги маҳсулот ишлаб чиқиш жараёни ва унинг жорий этилишини назорат қиладилар . лойиҳа - мақсадли гуруҳлар . Улар илмий тадқиқот ўтказадилар ва янги маҳсулот яратишнинг ғоядан то кўплаб ишлаб чиқаришгача бўлган жараёнларини ишлаб чиқадилар . Бу гуруҳлар мустақил бўлинмалар сифатида ташкил қилинади ва корхонанинг юқори раҳбариятига бўйсунади . Одатда бундай гуруҳлар вақтинчалик асосда ишлайди , ҳолбуки доимий гуруҳлар ҳам бўлади . Инновация муваффақиятли жорий этилган тақдирда бундай гуруҳлар кўпинча янги шуъба корхоналарнинг ўзагига айланади . Хорижий тажрибанинг кўрсатишича , айнан лойиҳа - мақсадли гуруҳлар инновацион жараённи ташкил қилишнинг асосий шакли ҳисобланади ; илмий тадқиқот ва тажриба - кострукторлик ишлари бўлинмалари янги маҳсулот яратувчи анъанавий бўлинмалардир . Охирги вақтларда янги истиқболли ғояларни ишлаб чиқиш ва ўзлаштириш даражасига етказишлари эвазига уларнинг аҳамияти ошди ; ривожлантириш марказлари . Уларнинг вазифаси сотув ҳажмини ошириш орқали бозорда мавқеларни эгаллаб олиш . Бундай бўлинмалар хўжалик жиҳатдан мустақил бўлади . Айни вақтда улар ходимларининг моддий жиҳатдан рағбатлантирилиши бозордаги муваффақиятга боғлиқ бўлади ; венчур тузилмалар кўпинча йирик корпорацияларнинг шуъба компаниялари ёки мустақил корхоналар сифатида намоён бўлади . Улар юқори даражадаги тижорат таваккали билан боғлиқ илмий - техникавий ғояларни ишлаб чиқадилар ва жорий этадилар . Бу

таваккал муваффақиятга эришилган тақдирда катта фойда билан қопланади ; инновацияларни жорий этишни рағбатлантириш учун мўлжалланган ва фойда эвазига ташкил этиладиган махсус инновацион жамғармалар . Кўпинча бундай жамғармалар венчур фондлар сифатида намоён бўлади . Ушбу жамғармалар маблағлари корхона манфаатдор бўлган ( ўзининг ёки мустақил ) венчур компанияларига инвестиция сифатида берилади ; таҳлилий гуруҳлар . Уларга бошқарувчилар , тадқиқотчилар ва функционал бўлимларнинг ходимлари киради . Улар технологиянинг ривожланишини башорат қиладилар , тадқиқот мавзуларини , истиқболли ғояларини таҳлил қиладилар ва ҳ . к . Инновацион фаолият ривожланишининг ўзига хос тамойили корхоналарнинг бир - бирлари билан интеграцион алоқаларни излашидир . Бу молиявий маблағларнинг тақчиллиги , кредитларнинг қимматлиги , илмий тадқиқот ишларининг мураккаблашуви ва қимматлашуви , маҳсулот ҳаёт цикли давомийлигининг камайиши , турли технологиялардан комплекс фойдаланиш зарурлиги кабилар билан боғлиқ . Шу боис корхоналарнинг инновацион фаолиятни амалга ошириш учун бирлашиши кўпинча буни фирма ичида ташкил қилишга қараганда самаралироқ бўлади . Бундай бирлашувни қуйидагилар доирасида амалга ошириш мумкин : компаниялар пай асосида ташкил қиладиган тармоқ институтлари ; университетлар ва компанияларни бирлаштириш асосида юзага келадиган инновацион марказлар , асосий ташкилот сифатида эса одатда кичикроқ ихтисослашган фирма намоён бўлади ; молиявий - саноат гуруҳлари ( МСГ ), холдинглар ва бошқа йирик бирлашмалар . Ҳозирги шароитда корхоналарнинг МСГ , холдинг тузилмалари ва бошқаларга бирлашуви илмий - техникавий ривожланишнинг муваффақиятли кечишига ёрдам беради . Бунда алоқалар горизонтал ( тармоқ ), вертикал ( тармоқлараро ), аралаш ( горизонтал ва вертикал ) ҳамда диверсификацион ( қўшилиш ва қамраб олиш ) типлари асосида қурилади . Одатда жадал ривожланаётган МСГ илмий - тадқиқот технологик марказлари , лабораториялар каби ихтисослашган инновацион тузилмаларни ўз ичга

олади . Етакчи стратегияни амалга ошираётган МСГ ўз таркибида венчур тузилмаларга эга бўлади . Ушбу тузилмалар туфайли , агар анъанавий фаолият билан шуғулланётган иштирокчи корхоналар барқарор фаолият кўрсатса , бутун МСГ жадал ривожланиши таъминланади . Хўжалик юритиш амалиётининг кўрсатишича , корхонанинг ҳажми умуман олганда инновацион жараён самарадорлигига таъсир этмайди . Йирик корхоналар ҳам , майдалари ҳам муайян вазиятда намоён бўладиган ўзига хос устунликларга эгадирлар . Йирик корхоналарнинг устунликлари қуйидагилардан иборат : • қиммат турдаги янгиликларни амалга ошириш учун катта моддий , молиявий ва интеллектуал ресурсларнинг мавжудлиги ; • кўп мақсадли тадқиқотларни амалга ошириш мумкинлиги . Бунда ҳар хил соҳалардаги билимларга эга бўлган мутахассисларнинг ҳаракатлари бирлаштирилади ; • бирданига бир қанча янгиликлар ишлаб чиқиш ва бир қанча ишланаётган вариантлар ичидан энг мақбулини танлаб олиш мумкинлиги ; • айрим инновациялар муваффақиятсиз чиққанида банкрот бўлиш эҳтимоллигининг камлиги . Агар янгиликлар катта ресурслар талаб қилмаса , инновацияларни ишлаб чиқишда майда корхоналарнинг ўрни ҳам катта . Майда корхоналарнинг устун жиҳатлари қуйидагилардан иборат : • оригинал ишларга тезда кўчиш имконияти , ҳаракатчанлик ва ноанъанавий ёндашувлар ; • йирик корхоналарга натижалари истиқболсиз , чекланган ёки муваффақият бўлган тақдирда ҳам фойда миқёси кам , таваккали эса кўп кўринган соҳаларда фаолият кўрсатиш мумкинлиги ; Мутлақо янги ёндашувларни излаш зарурати натижаларни ишлаб чиқаришга тез ва мослашган тарзда жорий этиш , уларни бозорга етказиш талаблари билан биргаликда йирик ва майда корхоналарнинг устун жиҳатларини бирлаштиришга имкон беради : катта корхоналарнинг

лицензияларни сотиб олиши , қарз ( ссуда ) бериши , янги маҳсулот ёки технологияни ўзлаштирган компанияларнинг акцияларини сотиб олиши ёки уларни ўзига қўшиб олиши , майда , аммо юксак технологияли корхоналарни таъминотчилар ва субпудратчилар сифатида жалб этиш .

Фойдаланилган адабиётлар : 1. В. А. Чжен – “Пул ва молия бозорлари” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 2. В. А. Чжен – “Бозор очиқ иқтисодиёт” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 3. В. А. Чжен – “Бозор қонунлари асослари” Тошкент иқтисодиёт ва ҳуқуқ нашриёти 1997 й. 4. Ё . Абдуллаев, Т. Бобоқулов – Кредит. Тошкент меҳнат нашриёти 1997 й. 5. Ўзбекистон Республикаси – Қонунлар ва фармонлар Тошкент адолат нашриёти 1993 й. 6. Ўзбекистон Республикаси Маразий банки фаолиятига доир меъ ё рий хужжатлар Тошкент 1996 й. 7. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг банк тизимини такомиллаштириш ва пул кредит муносабатларини барқарорлаштириш чоралари тўғрисидаги 1994 йил 18 март 146 сонли қарори.

Похожие

Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида корхона ва ташкилотларни шакллантиришда инсон омили

Иқтисодиётни эркинлаштириш ва модернизациялаш шароитида кадрлар тизимидаги янгиликларни бошқариш

Иқтисодиётни эркинлаштириш шароитида меҳнат бозори инфратузилмасининг ривожланиш мезонлари ва кўрсаткичлари

Иқтисодиётни инновацион ривожланиш йўлига ўтишидаги хавфсизлик шартлари

Миллий иктисодиётни эркинлаштириш шароитида Ўзбекистон Республикасининг ташки иктисодий фаолияти