Davlat byudjeti - Экономика - Рефераты

Davlat byudjeti

Загружено в:

26.08.2023

Скачано:

0

Размер:

74.5 KB

Davlat byudjeti Reja: 1. Davlat byudjeti ijrosini amalga oshirishda byudjet nazoratining o’rni vaaxamiyati; 2. Davlat moliyaviy nazoratining shakllari, turlari va usullari hamda nazorat organlarining vakolatlari; 3. Byudjet nazoratini tashkil qilishning maqsadi va vazifalari,sub’ektlari va ob’ektlari; 4. Byudjet nazorati faoliyatini rejalashtirish va ularni o’tkazishning xususiyatlari; Foydalanilgan adabiyotlar

1.Davlat byudjeti ijrosini amalga oshirishda byudjet nazoratining o’rni va axamiyati. Davlat moliyaviy nazorati byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlarining moliyaviy nazorat ob’ektlari tomonidan buzilishi hollarini aniqlash, bartaraf etish va unga yo’l qo’ymaslik maqsadida davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazorati: respublika darajasida — O’zbekiston Respublikasi respublika byudjetining, davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining moliyalashtiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan; mahalliy darajada — Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjetining, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlarining, Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjetidan,viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan moliyalash- tiriladigan byudjet tashkilotlari byudjetdan tashqari jamg’armalarining shakllantirilishi hamda ijro etilishi ustidan amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazorat organlari davlat moliyaviy nazoratini davlat moliyaviy nazorat organlari yoki vakolatli organ tomonidan tasdiqlanadigan nazorat qilish yillik rejalariga muvofiq amalga oshiradi. Ayrim hollarda rejadan tashqari davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishga: O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining; davlat moliyaviy nazorat organiga byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlari buzilganligi faktlari to’g’risida ma’lumotlar kelib tushgan hollarda davlat moliyaviy nazorat organlari rahbarlarining qarorlari asosida yo’l qo’yiladi. Davlat moliyaviy nazorat organlari: O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasi, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va uning tasarrufidagi vakolatli organlar davlat moliyaviy nazorat organlaridir. Davlat byudjetining va davlat maqsadli jamg’armalari byudjetlarining daromadlari qismi bo’yicha davlat moliyaviy nazorati berilgan vakolatlar doirasida

davlat soliq xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazorati printsiplari. Davlat moliyaviy nazoratini o’tkazishning qonuniyligi va mustaqilligi, shuningdek davlat moliyaviy nazorati natijalarining ishonchliligi va xolisligi davlat moliyaviy nazoratining printsiplaridir. Budjet ijrosi jarayoni xaqida axborotlar budjet hisobini tashkil qilish va yuritish orqali shakllantiriladi. Bunda, belgilangan budjet tasnifi bo’yicha budjet daromadlari shakllantiriladi va xarajatlar amalga oshiriladi. Budjet hisobini alohida xususiyatlaridan biri – budjet ijrosini to’g’ri tashkil etish, moliya budjet intizomiga rioya qilish va nazorat funksiyasini amalga oshirilishidir. Nazorat funksiyasi orqali budjet mablag’laridan maqsadli foydalanish, mulklarni saqlanishi va tayinlanishi bo’yicha sarflanishi tizimi yo’lga qo’yiladi. Budjet hisobida ham yuqorida qayd etilganidek, nazoratning uch turi qo’llaniladi: I. dastlabki nazorat; II. joriy nazorat; III. keyingi nazorat. Dastlabki nazorat – smetalarni tuzish va tasdiqlash jarayonida amalga oshiriladi. Unda budjet intizomiga rioya qilinishi, shuningdek, qonunchilik talablari buzilishi oldi olinadi. Joriy nazorat – budjet ijrosi jarayonida amalga oshirilib, sodir bo’lgan mu- ommolarni qonuniyligi, pul mablag’larini oqilona sarflanishi, mulkiy qiymatliklar bo’yicha hisob ma’lumotlarini xaqiqiy holatga mosligi, hisoblashuvlar holati va boshqalar nazorati amalga oshiriladi. Keyingi nazorat – umumlashtirish bosqichi uchun zarur bo’lib, hisob va hisobot axborotlarini qonuniyligini aniqlash uchun amalga oshiriladi.

2. Davlat moliyaviy nazoratining shakllari, turlari va usullari hamda nazorat organlarining vakolatlari Davlat moliyaviy nazorati taftish, tekshirish (shu jumladan byudjet to’g’risidagi qonun hujjatlarining avvalgi taftishda yoki tekshirishda aniqlangan buzilishi hollarini bartaraf etish yuzasidan nazorat tartibidagi tekshirish) va o’rganish shaklida amalga oshiriladi. Davlat moliyaviy nazoratining turlari quyidagi: - dastlabki nazorat — moliyaviy operatsiyalar bajarilguniga g’aznachilik bo’linmalari va moliya organlari tomonidan amalga oshiriladigan; - joriy nazorat — moliyaviy operatsiyalar bajarilishi jarayonida g’aznachilik bo’linmalari, moliya organlari va davlat soliq xizmati organlari tomonidan amalga oshiriladigan; - yakuniy nazorat — moliyaviy operatsiyalar bajarilganidan so’ng Byudjet Kodeksining 171-moddasida ko’rsatilgan davlat moliyaviy nazorat organlari tomonidan amalga oshiriladigan nazoratlardir. Davlat moliyaviy nazoratining usullari quyidagilardir: 1 . hujjatlarni tekshirish hajmiga qarab: - yoppasiga nazorat — tekshirilayotgan davr uchun barcha buxgalteriya, moliya, statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarni nazorat qilish; - tanlov asosidagi nazorat — muayyan davr uchun buxgalteriya, moliya, statistika, bank hujjatlari va boshqa hujjatlarning ayrim qismlarini nazorat qilish; 2. nazoratning maqsadga yo’naltirilganligi va predmetiga qarab: - kompleks nazorat — moliyaviy nazorat ob’ektining muayyan davr uchun moliyaviy-xo’jalik faoliyatining barcha yo’nalishlarini nazorat qilish; - mavzuli nazorat — moliyaviy nazorat ob’ektining muayyan davr uchun ayrim masalalar bo’yicha faoliyatini nazorat qilish; - muqobil nazorat — operatsiyalar yagonaligi bilan o’zaro bog’liq bo’lgan va turli moliyaviy nazorat ob’ektlarida turgan hujjatlarni solishtirishni o’z ichiga olgan tekshirish.

O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasi tomonidan amalga oshiriladigan davlat moliyaviy nazorati. Hisob palatasi quyidagilarni amalga oshiradi: - makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni, byudjet-soliq va pul-kredit parametrlarini shakllantirish jarayonlarini, ularning qonun hujjatlari talablariga muvofiqligiga rioya etilishini tizimli o’rganish; - byudjet tizimi byudjetlarining daromadlarini shakllantirish va mablag’lari sarflanishini umumiy, moddalar bo’yicha, tarmoqlar hamda hududlar kesimida nazorat qilish va tekshirish; - davlat maqsadli dasturlari amalga oshirilishining to’liqligi va samaradorligini baholash; - O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining va O’zbekistoRespublikasi Moliya vazirligining bank hisobvaraqlaridagi mablag’larining qonuniy shakllantirilganligini, maqsadli hamda samarali sarflanganligini nazorat qilish va tekshirish; - O’zbekiston Respublikasining respublika byudjeti va Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlari o’rtasida maqbul nisbatga erishishga doir takliflarni tahlil qilish hamda baholash; - davlat aktivlari shakllantirilishini, ulardan samarali va maqsadli foydalanilishini tekshirish; - daromad keltiruvchi tarmoqlar korxonalari faoliyatini byudjet tizimi byudjetlariga qo’shimcha tushumlar zaxiralarini aniqlashga yo’naltirilgan tarzda tahlil va nazorat qilish; - O’zbekiston Respublikasining Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi, O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Davlat ehtiyojlari uchun xarid qilinadigan qishloq xo’jaligi mahsulotlari uchun hisob-kitoblar jamg’armasi, Qishloqlarni qishloq xo’jalik texnikasi bilan ta’minlashni davlat tomonidan rag’batlantirish jamg’armasi va belgilangan tartibda tashkil etilgan boshqa jamg’armalarning mablag’lari tushumi va daromadlarining shakllantirilishi, ularning mablag’laridan maqsadli va samarali foydalanilishi yuzasidan tahlil va nazorat qilish;

- valyuta, eksport va import operatsiyalari o’tkazishning qonuniyligini, shuningdek byudjet tizimi byudjetlariga tovarlar (ishlar, xizmatlar) eksporti va importidan majburiy to’lovlar bo’yicha mablag’lar tushumini nazorat qilish; - mamlakat oltin-valyuta zaxiralarining o’rni qayta to’ldirilishi va ular bilan amalga oshiriladigan operatsiyalar ustidan nazorat qilish; - ichki va tashqi aktivlarni boshqarish bo’yicha hisobotlar va balans hisob- kitoblarini tahlil qilish, mablag’lar va oltin-valyuta zaxiralarini chet el banklariga va boshqa banklarga joylashtirish hamda qayta joylashtirishning asosli va samarali ekanligini nazorat qilish; - davlat qarzini boshqarish samaradorligini tahlil qilish, unga o’z vaqtida xizmat ko’rsatilishi ustidan nazorat qilish, O’zbekiston Respublikasi nomidan yoki uning kafolati ostida jalb qilingan chet el kreditlari mablag’laridan samarali foydalanish masalalari bo’yicha predmetli tekshiruvlar tashkil etish; - davlat mulki realizatsiya qilinishi bilan bog’liq masalalarni tahlil qilish vaular bo’yicha nazoratni ta’minlash; - byudjet tizimi byudjetlari mablag’laridan maqsadli va samarali foydalanilishi ustidan nazorat qilishga doir vazifalar moliya organlari, shu jumladan g’aznachilik bo’linmalari tomonidan bajarilishi samaradorligini tahlil qilish; - davlat mulki ulushi bo’lgan korxonalarning moliya-xo’jalik faoliyatini dividendlar to’g’ri hisoblanishi va to’lanishi yuzasidan tekshirish. 3.Byudjet nazoratini tashkil qilishning maqsadi va vazifalari,sub’ektlari va ob’ektlari Budjet ijrosi jarayonida nazoratning maqsadi – budjet ijrosini amalga oshirish va natijalarini shakllantirishni xaqqoniyligini aniqlash va tahliliy axborotlarni shakllantirishdan iborat bo’lib quyidagi vazfilarni o’z ichiga oladi: 1.Budjet daromadlari va xarajatlarining rejalashtirilishi hamda uning ma’lumotlari xaqqoniyligini aniqlash; 2.Budjet ijrosi jarayonida muomalalarni to’liq va to’g’ri xujjatlashtirilishini aniqlash;

3.Davlat maqsadli jamg’armalari budjeti daromadlari va xarajtlarini rejalashtirish hamda uni ma’lumotlarini xaqqoniyligini aniqlash 4.Budjet ijrosi jarayonida buxgalteriya hisob hisobvaraqlarini yuritilish holati va haraktini to’g’riligini aniqlash; 5.Budjet tashkilotlarida daromadlar va xarajatlar smetalari ijrosini amalga oshirilishi va natijalarni shakllantirilishi to’g’riligini tekshirish; 6.Mulkiy qiymatliklar va majburiyatlarning holati hamda moliyaviy natijalar to’g’risidagi to’liq hamda aniq ma’lumotlarni shakllantirilishini tekshirish; 7.Budjet ijrosiga oid buxgalteriya hisobi ma’lumotlarini to’g’ri umumlashtirilishi va hisobtlarni xaqqoniyligini tekshirish; 8.Tekshiruv natijalarini umumlashtirish. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va xududiy moliya organlari yuqoridagi vaziflarni amalga oshirish chog’ida davlat budjetining ijrosini nazorat qiladi va quyidagilarga e’tibor qaratadi: 1 Budjetlar ijrosi yakunlarini ko’rib chiqadi; 2 Budjetlarga mablag’lar tushumi to’g’risida soliq va bojxona organlaridan, davlat maqsadli jamg’armalari organlaridan axborotlar oladi; 3 Budjet tashkilotlaridan budjet va budjetdan tashqari mablag’larning tushumi va sarflanishi to’g’risida ma’lumotlar talab qilib oladi; 4 Qonun xujjatlariga muvofiq banklardan budjet mablag’lari harakati to’g’risida ma’lumotlar oladi; 5 Budjet mablag’larini oluvchilarning moliyaviy xo’jalik faoliyatini auditdan o’tkazadi. Keltirilgan vazifalarni bajarilishi umumiy maqsad, ya’ni budjet ijrosi jarayoni ustidan nazoratni ta’minlab beradi. Budjet ijrosi jarayonida nazorat va taftishning ob’ektlari moliya organi,davlat maqsadli jamg’armalari va budjet tashkilotlari hisoblanib, nazorat borasida ular quyidagilarga bo’linadi:

1 budjet daromadlari va xarajatlari; 2 budjet pul mablag’lari, budjet ssudalari; 3 hisoblashuvlar bo’yicha mablag’lar, aylanma kassa mablag’lari; 4 budjet tashkilotlarining daromadlari va xarajatlari; 5 moliyaviy va nomoliyaviy aktivlar; 6 majburiyatlar va moliyaviy natijalar. Yuqorida keltirilgan ob’ektlarning 1-3 moliya organlari va davlat maqsadli jamg’armalariga taalluqli bo’lib, 4-6 budjet tashkilotlriga taalluqlidir. Budjet ijrosi jarayonida nazorat va taftishning sub’ektlari bo’lib: 1 Hisob palatasi; 2 Moliya vazirligi; 3 Davlat Soliq qo’mitasi; 4 Mustaqil auditorlik firmalari (shartnoma asosida). Davlat budjeti ijrosini nazorat qilish vakolati O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga yuklatilgan bo’lib, nazoratning asosiy sub’ekti hisoblanadi. 4.Byudjet nazorati faoliyatini rejalashtirish va ularni o’tkazishning hususiyatlari . Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazorati nazorat rejasiga ko’ra amalga oshiriladi va davlat moliyaviy nazorat organining qarori asosida o’tkaziladi. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazoratini amalga oshiruvchi mansabdor shaxs davlat moliyaviy nazorat organi qarorining ko’chirma nusxasiga va xizmat guvohnomasiga ega bo’lishi kerak. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirishda davlat moliyaviy nazorat organlarining mansabdor shaxslariga qo’yiladigan talablar vakolatli organ tomonidan belgilanadi.

Davlat moliyaviy nazorat organlari maxsus kasbiy bilimlarni talab etadigan masalalarni ko’rib chiqish uchun davlat boshqaruvi organlari hamda boshqa tashkilotlarning ekspertlari va mutaxassislarini jalb etishga haqli. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazorati Byudjet kodeksining 170-moddasiga muvofiq tasdiqlangan moliyaviy nazorat ob’ektlarini nazorat qilish rejasiga ko’ra yiliga ko’pi bilan bir marta amalga oshiriladi. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirish muddati o’ttiz kalendar kundan oshmasligi lozim. Zarur hollarda yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazoratini amalga oshirish muddati davlat moliyaviy nazoratini tayinlagan tegishli davlat moliyaviy nazorat organining rahbari yoki u vakolat bergan shaxs tomonidan uzaytirilishi mumkin. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazoratining natijalari davlat moliyaviy nazorat organining mansabdor shaxsi tomonidan: - tekshirish va taftish natijalari bo’yicha tuziladigan hujjat — dalolatnoma; - davlat moliyaviy nazorati natijalarini umumlashtiruvchi hujjat — jamlanma dalolatnoma; - o’rganish va nazorat tartibida tekshirish natijalari bo’yicha tuziladigan hujjat — ma’lumotnoma yoki xulosa; - O’zbekiston Respublikasi Hisob palatasi tomonidan davlat moliyaviy nazorati natijalari bo’yicha tuziladigan hujjat — hisobot tarzida rasmiylashtiriladi. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazorati natijalariga doir hujjatlar quyidagilar ko’rsatilgan holda rasmiylashtiriladi: - rasmiylashtirilayotgan hujjatning turi; - tekshirish o’tkazilgan joy, hujjat tuzilgan sana; - davlat moliyaviy nazoratini o’tkazish uchun asos; - davlat moliyaviy nazoratining turi va uni o’tkazish davri; - davlat moliyaviy nazoratini o’tkazgan mansabdor shaxslarning familiyasi, ismi va otasining ismi;

- moliyaviy nazorat ob’ektining to’liq nomi, nazorat bilan qamrab olingan davr uchun mas’ul mansabdor shaxslarning lavozimi, familiyasi, ismi va otasining ismi ular egallab turgan lavozimlarida ishlagan davr albatta ko’rsatilgan holda; - moliyaviy nazorat ob’ektining joylashgan eri (pochta manzili), bank rekvizitlari; - oldingi taftish (tekshirish) natijalari yuzasidan ko’rilgan chora-tadbirlar haqidagi ma’lumotlar; - davlat moliyaviy nazorati bilan qamrab olingan davr hamda uni o’tkazish uchun moliyaviy nazorat ob’ekti tomonidan taqdim etilgan hujjatlar haqidagi umumiy ma’lumotlar; - taftish (tekshirish) jarayonida aniqlangan qoidabuzarliklar faktlari, normalari buzilgan qonun hujjatlari ko’rsatilgan holda. Yakuniy nazorat tarzidagi davlat moliyaviy nazorati natijalariga doir hujjatga davlat moliyaviy nazoratini o’tkazish uchun asos bo’lib xizmat qilgan hujjatlarning ko’chirma nusxalari, davlat moliyaviy nazorati doirasida harakatlarni bajarish to’g’risidagi bayonnomalar, inventarizatsiya dalolatnomalari, jalb etilgan ekspertlar va mutaxassislarning xulosalari, nazoratni o’tkazish jarayonida davlat moliyaviy nazoratini amalga oshiruvchi mansabdor shaxslarning so’roviga ko’ra olingan materiallar, shuningdek nazorat doirasida bajarilgan harakatlarni tasdiqlovchi boshqa hujjatlar qo’shib qo’yilishi lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar 1. Ibragimov A., Sugirbaev B. Byudjet nazorati va auditi. – T.: InfoCOM.UZ”2010. 2. Karimova Z.X., Djamalov X.N., Islamkulov A.X. 3. Byudjet tizimi. O’quv qo’llanma. T.: “VORIS NASHRIYOT”., 2012 y. 4. Ostanaqulov M. Davlat sektori va buxgalteriya hisobi. - T.: "IQTISOD- MOLIYa", 2009 132-b Internet saytlar 1. lex.uz 2. @elektron_kutubxona.uz 3. el.tfi.uz 4. my.uz

Похожие

Davlat byudjeti. Soliqlar

Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg'armalari byudjeti ijrosi hisobining tashkiliy uslubiy jihatlari

Davlat byudjeti ijrosi natijalari hisobi va hisobotlari

Davlat byudjeti daromadlarining mamlakatda yaratilgan yalpi ichki mahsulot va milliy daromad qiymatining qayta taqsimlanishi jarayonida shakllanishi

Davlat menejmenti