Avtomatiк bоshqаrish tizimidа iqtisоdiy tаhlil - Экономика - Рефераты

Avtomatiк bоshqаrish tizimidа iqtisоdiy tаhlil

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.1064453125 KB

Avtomatiк bоshqаrish tiзimidа iqtisоdiy tаhlil Reja: 1.Avtomati к b о shq а rish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li 2. EHM yordamida iqtisodiy tahlilni tashkil etish 3.EHMda kompleks iqtisodiy tahlil masalalarin yechish

1.Avtomati к b о shq а rish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimining (ABT) paydo bo’lishi xalq xo’jaligi boshqaruvining takomillashtirish yo’llaridan biri hisoblanadi. ABT boshqaruvning barcha darajalaridan ishlab chiqiladi: KABT – korxonalari, ABT – tarmoqlari, ATDT – markazlashgan boshqaruv organlari va boshqalar. Eng ommabop turlaridan biri ABTK hisoblanadi. U korxonaning xo’jalik faoliyati boshqarishning asosiy masalalarini yechish uchun zamonaviy axborot –texnikasi va iqtisodiy – matematik usullar qo’llaydigan boshqaruv tizimidir. ABT yaratilishiga quyidagi avtomatik boshqarish tizimining funksional bo’g’ini ishlab chiqildi: - ishlab chiqarishning texnik tayyorgarligini boshqarish; - xom – ashyo texnik ta’minot boshqaruvi; - asosiy ishlab chiqarishning opratsion boshqaruvi; - sotishni boshqarish; - sifatni boshqarish; - moliyani boshqarish; - normativ xo’jalikni boshqarish. Endi esa shu bo’g’innig ayrim masalalarni va ularning vazifalarini ko’rib chiqamiz. Texnik iqtisodiy reja bo’g’ini masalalarning vazifasi korxonanig xo’jalik faoliyati ko’rsatkishlarning hisob – kitob rejasining o’tkazilishini ta’minlash. Unda quyidagi masalalar yechiladi: - ishlab chiqarishni rejalashtirish; - mahsulot realizatsiyasi; - ishlab chiqarish samaradorligini rejalashtirish; - kapital qo’yilmalarni rejalashtirish; - foyda va rentabellikni rejalashirish; - tannarxni rejalashtirish; - tannarxni rejalashtirish; - moliyaviy rejani tuzish;

KABT dagi buxgalteriya hisobi bo’g’ini zamonaviy hisoblash texnika bazasi asosida hisob jarayonlarining takomillashtirishni ta’minlash kerak. Bu esa axborot sifatini oshirishga, mehnat harajatlarini kamaytirishga, axborot olish vaqti va uni qayta ishlashga yordam beradi. Iqtisodiyot tarmoqlarida EHM yordamida har hil normativ axborotlarni olish va saqlashni tashkil rtishi mumkin. KABT bo’g’nida iqtisodiy tahlilda qaror qabul qiladigan baza ma’lum o’ringa ega. Hozirgi vaqtda KABTda alohida iqisodiy tizim yo’q. Iqtisodiy tahlilda faqat uchta masala mustaqil berilgan: 1)tannarx, rentabellik va maxsulot narhi tahlili (sexlar bo’yicha bir oy uchun ); 2)hom-ashyo hisobi va tahlili ( sexlar bo’yicha bir oy uchun ); 3)ishchilarning ishlab chiqarish normasi bajarilishini hisobi va tahlili (sexlar bo’yicha bir oy uchun ); Bu shartlarda kompleks boshqaruv haqida gapirib bo’lmaydi, chunki iqtisodiy tahlil kabi boshqaruv jarayoning asosiy bosqichida uyg’unlik yo’qoladi. Buning oqibatida optimizatsiyalash maslalar yechimiqiyin, chunki bu maqsadlarni amalgam oshirish uchun axborotni birlamchi hujjatlarda qo’lda qilish kerak, o’z navbatida ko’pgina mehnat harajatlarini o’z ichiga oladi. Bank ma’lumotlariga asoslanib avtomatlashtirilgan tizimishlashga shart sharoitlaryaratilib u zamonaviy ABT yordamida yagona YAHM va kichik hisoblash mashina oilasini hozirgi vaqtda texnik ta’minlash sifatida ma’lumotlar banki (MB) deb, u ABT axborot ta’minlash tashkilotining kompleks vositasidir. Axborotni qulay saqlash uchun ma’lumotlar bazasi aniq prinsiplar asosida fayllarga guruhlanadi. Fayl - bu ma’lumotlar to’plashni ( axborot massivi ) ifodalaydi, u klassifikatsiya belgisiga ko’ra guruhlanadi. Shunday mexanizatsiyada mikro va mini EHM vositalari qo’llanishi analitik ishga hech qanaqa ta’sir ko’rsatmaydi. Bu yerda avtomatlashtirishga faqat hisoblash jarayoniga duch keladi, bu esa o’z navbatida analitik ishni kamaytiradi. KABTda shu kabi bo’g’inning yaratilishi sabablari quyidagilar :

1) Iqtisodiy tahlilning komplesliligi; 2) Korxona faoliyatining iqtisodiy ko’rsatkichlari hisobining yagonaligi; 3) Korxona ish natijasining umumiyligi; 4)Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun zaxirani aniqlash va mobilizatsiya qilish. Agar xo’jalik faoliyati tahlili (XFT) masalalari har hil KABT bo’g’inlarida yechilsa, iqtisodiy tahlil kompleksiga erishish qiyin. Bu holda maslalar ko’rib chiqilmaydi, o’zaro bog’liqlik va o’zaro ta’siri bir ko’rsatkichlarning boshqa ko’rsatkichlarga o’rnatilgan, yani umumiylik bo’lib ko’rsatiladigan ko’rsatkichlar tizimiga kiritiladi. Buning barchasi korxona iqtisodiyotini boshqarishini qiyinlashtiradi, xo’jalik yurgizish samaradorligini tushiradi. Kompleks iqtisodiy tahlilda KABT ga qarashli mustaqil tizimning yaratilishi, korxonalar faoliyati tahlilining metodikasi mavjudligi bilan osonlashadi. Bu metodikalarda analitik masalalar yechimi mavjud bo’lib, ular oson shakllanadi, algoritmlanadi va EHM da amalgam oshirilishi oson keshadi. 2. EHM yordamida iqtisodiy tahlilni tashkil etish KABTdagi bo’g’in iqtisodit tahlilda tizimning yaratilishi ko’pgina tashkiliy savollarning axboror, matematik, texnik vositalar yordamida ta’minlanib, yechimini talab qiladi. Quyidagi asosiy bosqishlarni ko’rsatib o’tishimiz mumkin: 1)Axborot tizimining o’rganilishi; 2)Xo’jalik faoliyatining kompleks tahlili metadokikasini ishlab chiqish; 3)EHMda yechish uchun iqtisodiy tahlil masalalarini tanlab olish; 4)Tanlab olingan tahlildagi masalalarning model va algoritmning chiqilishi; 5)Tanlab olingan masalalar yechimi uchun qo’shimcha axborotni ishlab chiqish. Birinchi bosqichda korxonadagi dastalabki hujjatlar ko’ribchiqiladi, hujjat yuritilishining tizimi o’rganiladi. Ikkinchi bosqichning vazifasi korxonada qabul qilingan iqtisodiy usullarning o’rganishi. Bu metod kompleks iqtisodiy tahlil priniplariga asoslangan. Kompleks iqtisodiy tahlilini o’tish sekin astalik bilan boshlanadi. Avvalam bor, EHMda

masalalarning yechimi o’tkaziladi. Xo’jalik faoliyatining kompleks iqtisodiy tahlil metodikasida umumiy masalar birinchilardan EHMda tadbiq etish kerak bo’ladigan masalalar tahlanib olinadi. Bu tanlov quyidagi prinsiplarga asosan o’tkaziladi: - masalar muhimliligi (asosiy iqtisodiyot ko’rsatkichlar tahlil qilinadigan masalalar tanlab olinadi ); -boshqaruv darajasida ( korxona faoliyatining iqtisodiy ko’rsatkichlari – yillik, chorak, oylik hisobotlari, buxgalteriya, statistic, operativ hisoboti ma’lumotlari, dastlabki hujjatlar va hokazo ). Analitik masalala yechish uchun ularning matematik yozuvi algoritmlashtirishi kerak, bu o’z navbatida to’rtinchi bosqichni o’z ichiga oladi. Kompleks iqtisodiy tahlil masalalarni yechish uchun hujjatlardagi ma’lumotlar yetarli bo’lmaydi. Shuning uchun savol-javob ma’lumotlari, visual kuzatish, hujjatlarning yangi shakllarini kiritishga murojaat qilishga to’g’ri keladi. Shuning bilan, beshinchi bosqichda kompleks iqtisodiy yahlil uchun yangi axborot tizimi yaratiladi. Oltinchi bosqichda EHM da analitik misollarni yechish uchun dasturlar ishlab chiqiladi. Dasturlar mashina kodi tilida , hohlagan algoritmlash tilidatuzilishi mumkin. Bu esa ABT texnik bazasiga bog’liq. Oxirigi bosqich – EHM yordamida kompleks iqtisodiy tizim metodikasini kirg’izish. Shuni aytib o’tish joyizki, EHMda tahlil masalalarini yechimini belgilangan dasturlar o’z -o’zidan doimiy kompleks iqtisodiy tahlil o’tkazilishini ta’minlaydi. Kompleks iqtisodiy tahlil bo’g’inini administrativhuquqiy jihatdan ta’minlasi kerak, ya’ni korxona bo’limi va ma’lum odamlar, funksional tizimga javob berishini aniqlaydi (axborot hisoblash markaziga javob beradilar ). Bunday bo’limga axborot hisoblash markazi kiradi. Qiyin tashkiliy savollarning biri ABT sharoitida kompleks iqtisodiy tahlilning axborot bilan ta’minlanishini. Shuning axborot hisoblash mazkazida KABTdagi bo’g’in yagona ma’lumotlar bazasini yaratishi kerak. Shunga o’xshash masalalarni yechish uchun ma’lumotlarni qolda ishlab chiqarish maqsadga

muvofiq emas, bu holda unig qiyinligidan EHM natijasiyaxshi bo’lmaydi. Barcha muhim axborot EHMning tashqi horirasida saqlanishi kerak, chunki umumiy hisoblash mashinasi magnit lentalarida, diskda, barabanda katta tashqi hotiraga ega. Bu paytda doimiy axborot, ya’ni har hil normoivlar, narxlar, tariflar va rejali ma’lumotlar, yil davomida o’zgarmaydigan, almashuvi va EMMning tashqi hotirasida saqlanishi kerak. Keyinchalik doimiy axborotga o’zgartirishlar kiritilishini ko’rib chiqish kerak, iqtisodiy axborotning kodlamoq tizimimni ishlab chiqishi kerak. Har hil shakldagi hujjatlarning qattiq unifikasiyalash va standartlashtirish kerak. EHM da axborotni avtomatlashtirishni ishlab chiqish asosiy bank ma’lumotlarini yaratib berolmaydi. ABTgi kompleks kompleka iqtisodiy tizim axborot bilan ta’minlashini , chiqish hujjatlarning shakllarini ishlab chiqishini ifodalaydi, standartlar o’lchami, tuzilishi bo’yicha oson, EHMda avtomatik to’ldirish ishlab chiqilishi kerak. ABTdagi kompleks iqtisodiy tahlilga qarashli tizimni matematik ta’minlanishi quyidagi savollar yechimini tug’diradi: 1)Matematik usullarni tanlash, shunga o’xshash masalalarga qarashli tizimni ko’zda tutmoq. 2) Tizimga qarashli dasturlarni EHMda masalalarni yechish. 3) Standart jadvallar, klssik shaklga ega analitik hisoblar o’tkazish. Barcha dastlabkima’lumotkar, oxirigi natijalar, hisoblash usullari jadvallarga kirg’iziladi. Iqtisodiy xo’jalik faoliyati ishining rasmiylashtirish usuli hisobini, qo’lda yoki mexanizatsiyalashning kichik darajasida tashkil topgan. Tahlilda EHMdan qo’llanish usullari, hisoblar jadvali usullaridan foydalanishdan va kechish kerak. Keyin esa formulalar yordamida EHMda misollarni amalgam oshirish uchun ularni yechish algoritmini tuzish kerak. EHM faqat formulalar tilini tushunadi. Shuning uchun ham analitik masalalarni yechishning matematik usulu formulalar yordamida yozilishi kerak. Keyin esa formulalar yordamida EHMda masalalarni amalgam oshirish uchun, ularni yechish, algoritmni tuzish kerak. 3.EHMda kompleks iqtisodiy tahlil masalalarin yechish

EHM da masalalarni yaechish uchun quyidagilar belgilanib ilishi kerak: - maslalarning iqtisodiy moxiyati, masala nomini, uning yechimi maqsadini, boshqaruv organlari ro’yxati; - kirsh axborot, o’z ichiga hujjatlar shakli belgilanadigan operativ axborotni oladigan, me’yoriy axborot ; - chiqish hujjati hamda chiqish hujjatlarini shaklini o’z ichiga oladigan , EHMda olinadigan mashinnogrammalar; - boshqa masalalar uchun saqlanadigan ma’lumot; - masalalarning keyingi yig’imi uchun yig’iladigan axborot; - masala yechimi algoritmi, o’z ichiga kerakli izohlarni bazasidan oladi ( blok sxema tuzilishi mumkin ). Misol uchun keyingi masalani ko’rib chiqamiz. Tayyor mahsulot ishlab chiqarish va jo’natish rejasini bajarilishi tahlili. Bu tahlil zavod bo’yicha o’tkaziladi va sexlarda yig’iladi. Qiymat va natural o’lchovlarda masalalar yechiladi. Bu masalni yechish maqsadi – ishlab chiqarishning va tayyor mahsulot sotishning o’z vaqtida va ritmlik operativ tahlil. Masalani yechish uchun mahsulot ishlab chiqrish bo’yicha birlamchi axborot, mahsulotni jo’natishga yuk xati, yig’im sexi rejalari, yig’ilgan bir dasta hujjat zavodning AXMga yetkazib oboriladi, mashina soxiblariga ma’lumotlar o’tkaziladi. Masalalar yechimi natijalari mashinagramma shaklida bo’lishi mumkin, bular o’z navbatida mahsulotni sotishga va eksport qilib byuroga jo’natiladi.bu masala har dekada va har oyda yechiladi. Masala yechimini algoritmi: 1)dastlabki hujjatlardan axborot mashina tashuvchilarga o’tkaziladi. Natijada transport yuk xati massivlari paydo bo’ladi. 2)Sex yuk xati, buyurtma raqami va mahsulot shifri massivlari bo’yicha taxlanadi. Mahsulotni nomer va shifri bo’yicha mahsulot massivi tahlanib dekada uchun yuk xatini olamiz. 3)Formulada ishlab chiqarilgan mahsulot shifri, sex nomeri va buyurtma nomeri bo’yicha qo’shilib chiqiladi. Kompleks iqtisodiy tahlilini masalalarni

barcha yechimlari EHMga o’tkazilishi, unung tezligini va sifatini oshiradi va xo’jaligining boshqaruvida yaxshi qirol bo’lib xizmat qiladi. Demak, korxonalarda ishni avtomatlashtirilgan tarzda olib borilishi iqtisodiy samaradorlikni oshishiga olib keladi. Qisqa xulosalar Ushbu mavzuni o`rganish natijasida talabalar avtomati к b о shq а rish tizimining kompleks tahlildagi o’rni va ro’li, korxonada EHM yordamida iqtisodiy tahlilni tashkil etish yo’llari hamda electron hisoblash mashinalarida kompleks iqtisodiy tahlil masalalarin yechish usullarini bilishlari k е rak.

Похожие

Iqtisоdiy tаhlil

Bоzоr munоsаbаtlаri tizimidа mehnаtni bоshqаrish

Mоliyaviy tаhlil

Institusiоnаl tаhlil

Ijtimоiy tаhlil