Тақсимланган маълумотлар базаси - Информатика и ИТ - Рефераты

Тақсимланган маълумотлар базаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

331.5 KB

Тақсимланган маълумотлар базаси

Асосий тушунчалар Маълумотлар базасини хисоблаш тизимларида қўлланилиши маълумотларни қайта ишлашнинг эски усулларини алмашишига сабаб бўлди. Янги усулда ҳар бир илова учун алохида маълумотлар тўплами аниқланган ва қўллаб – қувватланган. Эски усулда барча маълумотлар марказлашган холда аниқланган ва қўллаб қувватланган.сўнгги пайтларда таромқ ва маълумотлар алмашишининг технологиялари шиддат билан ривожланмоқда. Бу Интернет тармоғи, мобил ва симсиз хисоблаш воситалари , ҳамда “интеллектуал” қурилмаларни пайдо бўлиши билан боғлиқ. Тақсимланган маълумотлар базасининг технологияси маълумотларни қайта ишлашнинг марказлашган туридан тескариси бўлган марказлашмаган турига ўтишга замин яратмоқда. Тақсимланган маълумотлар базасини бошқариш тизимлари технологялари маълумотлар базаси сохасидаги энг катта ютуқлардан бири хисобланади. Тақсимланган маълумотлар базаси билан боғлиқ муаммоларни тахлил қилишдан олдин тақсимланган маълумотлар базаси нима эканлигини аниқлаб олиш зарур. Тақсимланган маълумотлар базаси – бу ўзаро матиқан боғланган ва компьютер тармоғида физик жихатдан тарқоқ жойлашган тақсимланган маълумотлар тўпламидир. Бу таърифдан тақсимланган МББТ ни таърифи келиб чиқади. Тақсимланган МББТ. Тақсимланган маълумотлар базасини бошқариш учун мўлжалланган ва фойдаланувчиларга тақсимланган маълумотларга осон мурожаат усулини таъминлаб берувчи дастурий комплекс. Тақсимланган маълумотлар базаси. Маълумотларни қайта ишлашнинг бу кесишувчи ва хатто такроланувчи маълумотлар сақланадиган бир нечта серверлардан фойдаланшни талаб этади. Бундай маълумотлар базаси билан ишлаш учун тақсимланган маълумотлар базасини бошқариш тизимлари (ТМББТ) ишлатилади.

Тақсимланган маълумотлар базасини бошқариш тизимлари (Тақсимланган МББТ) бир қанча фрагментларга бўлинган ва мантиқий жихатдан ягона бўлган маълумотлар базасидан иборат. Маълумотлар базасининг ҳар бир фрагменти алохида МББТ бошқарувчи остида ва ўзаро алоқа тармоғи орқали боғланган битта ёки бир нечта компьютерда сақланади. Тармоқдаги ҳар бир тугун фойдаланувчиларнинг локал сақланаётган маълумотларга бўлган сўровларини ўзи мустақил қайта ишлаш (яъни, ҳар бир узуе маълум даражадаги автономликка эга), ҳамда тармоқнинг бошқа компьютеридаги маълумотларни қайта ишлаш имконига эга. Фойдаланувчилар тақсимланган маълумотлар базасига дастур ёрдамида мурожаат этади. Дастурлар бошқа тугундаги маълумотларга мурожаатниталаб этмайдиган (локал дастурлар) ва талаб этадиган (глоббал дастрлар) дастурларга бўлинади. Тақсимланган МББТ да камида битта глобал дастур бўлиши керак, шунинг учун ихтиёрий ТМББТ қуйидаги характеристкаларга эга бўлиши керак.  мантиқан бўлинган маълумотлар тўплами мавжуд бўлиши керак.  сақланадиган маълумотлар бир қанча фрагментларга бўлинган.  маълумотлар фрагментининг репликацияси мавжуд бўлиши мумкин.  Фрагментлар ва уларнинг нусхалари турли тугунларга тақсимланади.  тугунлар бир – бири билан тармоқ орқали боғланади .  ҳар бир тугундаги маълумотга мурожаат МББТ бошқаруви остида амалга ошади .  МББТ ҳар бир тугундаги локал дастурларни автоном ишлашини қўллаб – қувватлаш имконига эга .  ҳар бир тугундаги МББТ камида битта глобал дастурни қўллаб- қувватлайди .

Мисол тариқасида 1-расмдаги кўрсатилган тақсимланган маълумотлар базаси топологиясидаги каби тизимнинг ҳар бир тугунида ўзининг хзусусий локал маълумотлар базаси мавжуд бўлиши шарт эмас. 1-расм. Тақсимланган МББТ топологияси Тақсимланган қайта ишлаш Тақсимланган МББТ билан тақсимланган қайта ишлаш қоситалари ўртасидаги фарқни англаш мухим хисобланади. Тақсимланган қайта ишлаш . Марказлашган маълумотлар базасини қайта ишлашни турли компьютерлардан туриб амалга оширилишидир. Тақсимланган МББТ таърифлашда бу тизим физик жихатдар тармоқда тақсимланган маълумотлар билан ишлаши асосий хисобланади. Агар маълумотлармарказлашган холда сақланаётган бўлса, у холда хатто ихтиёрий фойдаланувчи бу маълумотларга тармоқдаги ихтиёрий компьютердан мурожаат этаётган бўлсада бу тизим тақсимланган қайта ишлашни қўллаб қувватловчи хисобланади ва тақсимланган МББТ сифатида қаралмайди.тақсимланган қайта ишлаш топологияси схемаси 2-расмда тасвирланган. Бу схемада тасвирланган 2-тугундаги марказлашган маълумотлар базасини 1-расмдаги маълумотлар базаси билан солиштиринг

2-расм. Тақсимланган қайта ишлаш топологияси. Эквивалент тушунча Агар ахборот ситема бир нечта боғланган компьтерларда амалга оширилса, у тақсимланган дейилади. МБ тақсимланган бўлганда улар фақат физик жиҳатдан ажратилаг бўлади, логик жиҳатдан эса улар интеграллашган бўлади, яъни барча МБ ихтиёрий тугун компьтерлардан мурожаат қилиш имконига эга. Тақсимланган МБ ишларни бир қанча ташкил этувчилар ўртасида тақсимланиши билан бирга уларнинг алоғида компоненталарини ишдан чиқишига, сезгирлик камайишига олиб келади. Маълумотларни бир бутунлигини сақлаш таъминланади. Бу тақсимланган МБ ни афзаллигидир. Шу билан бирга тақсимланган МБ бир қанча камчиликларга ҳам эга. Жумладан уларни лойиҳалаш ва МБ ни кўзатиш мураккаб, МБ ни такомиллаштириш ва синхрон қайта ишлаш муаммолари қийинлашади, МБ ни маҳфийлигини сақлаш мураккаблашади. МБ ни компоненталарини бир жинслилигига қараб улар бир жинсли ва ҳар хил жинсли тизимларга бўлинади. Ресурсларни тақсимланишига қараб эса МБ тақсимланган тизимга ва МББТ тақсимланган тизимига ажратамиз. Буни қуйидаги чизмада кўрсатишимиз мумкин:

Тақсимланган МБ да информацияни жойлаштириш ва уларни қидириш муҳим масалардан биридир. Маълумотларни қидириш маълумотларни структурасига мослаб, ёки қийматига мослаб амалга оширилади. 1 – ҳолда локал МБ да маълумотларни структураси бир – биридан фарқ қилади. 2 – ҳолда МБ умумий структурага эга бўлади, локал МБ да фақат аниқ қийматлар билан фарқ қилади. Тақсимланган МБ да маълумотларни қидиришни қуйидаги вариантлари мавжуд: 1) Фойдаланувчи энг яқин тизим билан ўзаро боғланган, агар энг яқин МББТ да керакли информация бўлмаса, унда қидириш МБ да бажарилади. 2) Қидирилаётган маълумотлар структурали информация бўйича тугунларда амалга оширилади. Бундай структура информацияси барча локал тизимларда сақланиши лозим. Информация структураси асосан, тармоқни луғат маълумотномасида сақлайди. Бундай луғат тармоқ тугунларидаги маълумотларни жойланиши ҳақидаги ахборотни, тугунлардаги МБ ни умумий логик структурасини ва фойдаланувчилар ва уларга бўлган ҳуқуқлар ҳақидаги маълумотларни сақлайди. Бунда битта тизим ажратиб бошқарувчи деб ҳисобланади ва унда барча информация структуралари сақланади. Фойдаланувчи 1- қидиришда керакли ахборотни тополмаса, у структура информациясига мурожаат қилади. Тақсимланган маълумотларни қайта ишлашни асосий моҳияти шундан иборатки, фойдаланувчи ахборотлар билан таъминловчи ва истъемол қилувчи бир неча тармоқ хизматлари ва амалий жараёнлар билан ишлаш имкониятига эга бўлади. Маълумотлар қайта ишлашни тақсимланган тизимлари (МҚИТТ – СРОД(Системы распределенной обработки данных)) асосини маълумотлар базасини бошқаришни тақсимланган тизими (МББТТ – РСУБД распределенная система управления базой данных) ташкил қилади.

Ҳозирги кунда МҚИТТ кенг ривожланиб боряпти. Бунга биринчи ўринда бизнес – архитектурани ахборот тизимларни қуриш идеологияcига кенг таъсиридан деб тушунтириш мумкин. МҚИТТ тарққиёти жараёнида маълумотларга мурожаат моделлари ҳам ривожланиб борди. Ҳозирги кунда учта асосий модели ишлатилмоқда. 1. Файл – сервер модели 2. Маълумот база сервери модели 3. Илова сервери модели Файл сервер модели да илова ишчи станцияларида бажарилади. Илова МББТни ядроси ва фойдаланувчи билан, талаб қилинган ҳисоблаш мантиқини таъминловчи, мулоқатни ташкил қилиш моделига эга бўлиб, кўпинча файл серверли моделида МББТни ядроси иловани бошқа компаненталари билан боғлиқ бўлган функсиялар тўпламидан иборат. Файл серверида фақат МБ (индексли маълумот файли ва бошқалар) ва баъзи бир технологик файллар (Оверлейли файллар, тартибланган файллар ва бошқалар). МББТ мурожаат қилиш оператори, амалий дастур ((АД – ПП) прикладная программа) киритилган (кодланган) бўлади. У МББТ ядроси

томонидан ишчи станцияларда қайта ишланади. МБни бошқариш тизими операторлар бажариш учун, МБ файлига мурожаат ташкил қилади. Тармоқ бўйича, маълумотлар, индекслар, оралиқ ва натижавий маълумотлар, технологик файлларни блокларини ўқиш/ёзиш учун сўровлар жўнатилади. Файл – сервер асосида ҳозирги кунда FoxPro, Clipper, Paradox каби МББТ ишлайди. Бу синф МББТ анча арзон, уларни ўрнатиш енгил, ўзлаштириш осон. Лекин улар бир қанча камчиликларга эга. Бу МББТ асосида ишлаб чиқарилган тизимлар ишлаб чиқариш паст, чунки барча оралиқ маълумотлар паст тезликка эга бўлган тармоқ шиналари бўйича узатилади, амалий дастур ва МББТ ядроси кам қувватли ишчи станцияларда бажарилади. Бундай МББТ тақсимланган қайта ишлашни таъминламайди. Маълумот база сервери модели. Маълумот база сервери моделида, илова ҳам асосан ишчи станцияларда бажарилади. Иловага фойдаланувчи ва бизнес – қоида билан мулоқот ташкил қилиш учун модел киритилган. МББТ ядроси барча ишчи станциялар учун умумий бўлиб, у серверда ишлайди. МББТ мурожаат қилиш оператори (SQL – операторлар) АД – амалий дастурга кодланиб киритилган бўлса ҳам, ишчи станцияда бажарилмайди. У қайта ишлаш учун серверга жўнатилади. МББТ ядроси индекслар ва бошқа қўшимча (оралиқ) маълумотлар мурожаат қилиб, сўровни трансляция қилади ва уни бажаради. Ишчи станцияларга фақат операторларга қайта ишлаш натижалари жўнатилади. Замонавий МББТ серверда сақланувчи процедуралар ва триггерлар ҳам ишга тушурилиши мумкин. Сақловчи процедура ва триггерлар МББТ ядроси билан биргаликда МББТ серверини ташкил қилади. Сақланувчи процедураларга ишчи станциялардаги иловалардан ҳам мурожаат қилса бўлади. Бу амалий дастур коди ҳажмини камайтиришга имкон беради ва ишчи станциялардан SQL – операторлар оқимини камайтириш имконини

беради, бу эса керакли SQL – операторлар гуруҳини сақловчи процедураларда кодлаш мумкин. Триггер – бу МББТ ядро томонидан барариладиган дастурлар бўлиб улар МБ жадвалларини тиклашдан (UPDATE, INSERT, DELETE) олдин ва кейин бажарилади. Яъни триггерлар маълумот база жадвалларини тиклашда (UPDATE, INSERT, DELETE) олдин ва кейин, МББТ ядроси томонида бажариладиган дастурлардир. Улар МБни бутунлигини автоматик равишда таъминлаб беради. МБ сервери модели қуйидаги МББТлар таъминлайди. ORACLE, Sybase, Informix, Ingress, Progress ва бошқалар. ORACLE, Sybase, Informix МББТ бозорини 80% эгаллаган. МББТ бу синфини афзалликлари:  Бу МББТ асосида яратилган тизимлар юқори ишлаб чиқаришга эга, чунки шиналар бўйича фақат SQL сўровлари ва бажариш натижалари узатилади.  МББТ тақсимланган қайта ишлашни таъминлайди  Бу МББТ доирасида жуда кўп сервер программалар бўлиб, улар иловалар яратишни ва тақсимланган тизимлар яратишни енгиллаштиради. Камчилиги:  Улар олдинги синф МББТга нисбатан қиммат, ўзлаштириш қийин  Уларни самарали ишлаши учун юқори тезликли (шунинг Сучун қиммат) сервер ва тармоқлар талаб этилади. Илова сервери модели. Илова сереверини сақловчи процедуралар ёрдамида ҳам ташкил қилиш мумкин, лекин уларни амалга ошириш учун юқори босқичли тиллар ишлатилади (масалан, ORACLE – PL/SQL тили). Шунинг учун иловалар кўп ресурслар талаб қилувчи (ресурсоемкими) шу билан бирга бу тилларнинг имкониятлари чекланган;улар ёрдамида

маълумотлар “нозик” қайта ишлашни (масалан, битлар даражасида) ташкил қилиб бўлмайди. Сақланувчи процедуралар тақсимланган ифодаларни таъминламайди, яъни Улар керакли дастурларни бошқа серверда автоматикишга тушуриб беришни таъминламайди. Бу камчиликни йўқотиш учун, махсус воситалар ишлаб чиқилган. Улар кўпинча транзакция менеджрлари, транзакция мониторлари OLTP (ONLINE TRANSACTION PROCESSING) деб аталади. ОС МББС МБ Интерфей с ОС ОС МББСМББС МБ МБИнтерфей с ОС ОС ОС МББСМБ МБ МБ МБ МБМБ

Адабиётлар 1. И.А .Каримов Постановление «О ... по направлению образования «информатика и информационные технологии» rus.tuit.uz/Fil/default.aspx 2. И.А. Каримов. На сессии Олий Мажлиса, май 2001 г. “Экономическое обозрение” № 6, 2002г., «Информационные технологии на службе развития» ru.infocom.uz/more.php 3. Каримов И.А. "Информационные технологии и коммуникации для образования Газета: Правда Востока, №66 4. Каримов И.А., "Информационные технологии и коммуникации для образования и исследований" ngouz.freenet.uz/chronos.html 5. Дейт К. Введение в системы баз данных 7-изд. М. 2001 г. 6. К. Дейт. Введение в системы баз данных. 7-е изд., М.; СПб.: Вильямс.- 2001 7. Гектор Гарсиа-Молина, Джеффри Ульман, Дженифер Уидом. Системы баз данных. Полный курс. Москва, Санкт-Петербург, Киев, Вильямс, 2003 8. К. Дейт, Хью Дарвен. "Основы будущих систем баз данных", М: Янус-К, 2004. 9. Дейт К. Введение в системы баз данных //6-издание. - Киев: Диалектика, 1998. - 784 с. 10. Philip A. Bernstein, Eric Newcomer «Principles of Transaction Processing». Morgan Kaufmann Publishers, Inc., 1997. Сергей Кузнецов. Основы современных баз данных.

Похожие

Маълумотлар базаси билан ишлаш

Ахборот тизимлар маълумотлар базаси ахборот тизимлар

Тақсимланган МБ ва Интернет

Маълумотлар модели

Маълумотлар сақланадиган жой