Operatsion tizim to’g’risida umumiy tushuncha - Информатика и ИТ - Рефераты

Operatsion tizim to’g’risida umumiy tushuncha

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

569 KB

Operatsion tizim to’g’risida umumiy tushuncha Reja: 1. Operatsion tizim to’g’risida tushuncha 2 . Windows operatsion tizimining umumiy ta’rifi 3. Windows operatsion tizimining foydalanuvchi interfeysi

Operatsion tizim to’g’risida tushuncha Operatsion tizim – kompyuter yoqilganida yuklanadigan dasturdir. U foydalanuvchi bilan muloqotga kirishadi, kompyuterning resurslari (tezkor xotira, disklardagi joylar va hokazolar)ni boshqarishni amalga oshiradi, boshqa dasturlarni bajarish uchun ishga tushiradi. Operatsion tizimi foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga kompyuterning uskunalari bilan aloqa qilishning qulay usuli (interfeys)nita’minlaydi. Operatsion tizimining zarurligining asosiy sabablari, kompyuter vositalari bilan ishlash va resurslarini boshqarish uchun eng sodda amallar - bu eng quyi darajadagi amallardir, shuning uchun foydalanuvchiga va amaliy dasturlarga zarur bo‘lgan harakatlar bir necha yuzlab yoki minglab shunday amallardan iborat bo‘ladi. Masalan, magnit disklardagi axborot to‘plovchi diskovodning dvigatelini qanday qilib yoqish, o‘chirishni, ma’lum silindrga o‘quvchi boshchani o‘rnatish, ma’lum o‘quvchi boshchani tanlash, kompyuterdagi diskning yo‘lakchasidagi axborotni o‘qish va hokazo kabi amallarni "tushunadi". Hatto bir disketdan ikkinchisiga faylning nusxasini ko‘chirish, kabi murakkab bo‘lmagan amalni bajarish uchun ham (fayl – bu diskdagi yoki boshqa mashinaviy axborot tashuvchidagi axborotlar to‘plami) diskovodlarga taalluqli buyruqlarni ishga tushirish, ularning ijrosini tekshirish, disklardagi fayllarni joylashtirish, jadvallaridan axborotni izlash hamda ularga ishlov berish va hokazolar bo‘yicha minglab amallarni bajarish lozim bo‘ladi. Vazifalar quyidagilar tufayli murakkablashadi: • disketalarning o‘nga yaqin formatlari mavjud va operatsion tizimi ularning hammasi bilan ishlay olishi kerak. Foydalanuvchi uchun turli formatdagi disketalar bilan ishlash mutlaqo bir xil bo‘lishi kerak; • disketalarda fayl ma’lum bir maydonni egallaydi, foydalanuvchi aynan qaysi uchastkalar ekanligi haqida hech narsani bilmasligi kerak. Fayllarni joylashtirish jadvallarga xizmat ko‘rsatish, ulardan axborot izlash, disklarda fayllar uchun joy

ajratish bo‘yicha barcha ishlar operatsion tizimi tomonidan bajariladi va foydalanuvchi bular haqida hech narsa bilmasligi mumkin. Operatsion tizim foydalanuvchidan bu murakkab va unga kerak bo‘lmagan tafsilotlarni yashiradi va unga ishlashi uchun qulay bo‘lgan interfeysni taqdim etadi. Tizim, shuningdek, turli yordamchi harakatlar, masalan, fayllarni ko‘chirish yoki chop etishni ham bajaradi. Operatsion tizim tezkor xotiraga hamma dasturlarni yuklashni amalga oshiradi, ular ishlay boshlashi bilan boshqarishni ularga topshiradi, bajarilayotgan dasturlarning so‘rovi bo‘yicha turli harakatlarni bajaradi va tezkor xotirani yakunlangan dasturdan tozalaydi. Odatda, IBM PC shaxsiy kompyuterni Microsoft firmasining MS DOS operatsion tizimi yoki uning IBM firmasi tarqatadigan PC DOS varianti rahbarligida yo bo‘lmasa, Digital Research firmasi (hozirgi Novel firmasining bo‘linmasi)ning MS DOS operatsion tizimi bilan qo‘shilib, o‘rin almashib ishlay oladigan DR DOS tizimi yoki IBM firmasining PC DOS operatsion tizimi boshqaruvida ishlaydilar. Bundan buyon bu uchta operatsion tizimi ta'riflanadi va bunda ularning hammasi bitta umumiy DOS so‘zi bilan ataladi. Dasturiy interfeys – xisoblash tizimi doirasida qurilma va dasturlar o’zaro ta’sirini ta’minlovchi vositalar yig’indisidir. Foydalaniluvchi interfeys- foydalanuvchining dasturiy yoki EXM bilan uzaro ta’siridagi dasturiy va apparat vositalaridir. Xar bir kompyuter albatta operatsion tizim turkumiga ega buladi, ularning xar biri uchun amaliy dasturlarning uz turkumi yaratiladi. Operatsion tizimlar quyidagi omillar bo’yicha tavsiflanadi: Bir vaqtda ishlaydigan foydalanuvchilar: bir (kishi) foydalanuvchi, ko’p (kishi) foydalanuvchilar soniga ko’ra; Tizim boshqaruvi ostida bir vaqtda foydalaniluvchi jarayonlar: bir vazifali, ko’p vazifalilar soniga ko’ra; Qo’llab-quvvatlovchi jarayonlar: bir protsessorli, ko’p protsessorlilar soniga ko’ra;

OT kodi razryadliligi: 8 razrayadli, 16 razrayadli, 32 razrayadli, 64 razrayadliligiga ko’ra; Interfeys turi: buyruq (matnli) va ob’ektli-yunaltirilgan (grafik)ligiga ko’ra; Foydalaniluvchining EXMga kirishi turi: paketli qayta ishlash, vaqt bilan bo’linishi, real vaqtga ko’ra; Zaxiralardan foydalanish turi: tarmokli, lokalliligiga ko’ra. Hozirgi paytda operatsion tizimlarning DOS; OS/2; UNIX; Windows oilalari keng tarkalgan. DOS oilasidagi operatsion tizimlarning birinchi vakili-MS DOS tizimi 1981 yilda IBM PC paydo bo’lishi munosabati bilan chikarilgan. DOS oilasining operatsion tizimlari bir vazifali bo’lib, kuyidagi uziga xos xususiyatlarga ega: EXMli interfeys foydalanuvchi kiritadigan buyruk yordamida amalga oshiriladi; Tizimning EXMning boshqa turlariga utishini soddalashtiradigan tuzilma mavjudligi; Operativ xotiraga kirish xajmining uncha katta emasligi (640 Kbayt); DOS operatsion tizim oilalarining jiddiy kamchiligi SHK va OT zaxiralariga beruxsat kirishdan muxofaza vositalarining yo’qligidir. Windows operatsion tizimining umumiy ta’rifi. Windows oilasidagi OT lar Microsoft firmasi tomonidan tayyorlangan. Ular qulay grafik interfeysni uzida namoyon etuvchi ko’p vazifali operatsion tizimlardir. Windows 95 operatsion tizim va Windows NT OT lar shu oilaning asosiy vakilidir.Windows 95 tizimi yangi to’laqonli operatsion tizim bo’lib, qudratli va foydalanishda oddiydir. Agar Windows 3.x ning ilgarigi versiyalari MS DOS ni asos sifatida olgan bo’lsa, Windows 95 esa kompyuterda biror bir boshqa operatsion tizim ishtirokini talab etmaydi. Siz mashinaga bittagina maxsulotni o’rnatasiz va darxol. Windows muxitiga tushasiz. Bundan tashkari. Windows 95 shunchaki operatsion tizimgina emas. Bu ko’plab yangi, foydali va qiziqarli narsalarni uzida saklaydigan dasturiy maxsulotdir. Oddiy va tushunarli xujjatga yunaltirilgan interfeys, kontekstli menyu, sozlashning oddiyligi, DOS ilovalar va Windows ning oldingi versiyalari bilan tulik moslik,

shuningdek, umuman butun tizimning g’aroyib kuch kudrati – uzoq va mashaqqatli ishi natijasi bo’ldi. Endi hatto yangi foydalanuvchi ham mazkur yangi OT bilan ishlashda o’zini ishonchsiz his etmaydi. Foydalanuvchi qanday vaziyatda qolmasin qulay va tushunarli interfeysda adashib qolmaydi. Ish jarayonida yordam beradigan va kompyuter texnikasi soxasidan uzoq bo’lgan kishiga mo’ljallangan interfeys bu mahsulotni ommaviy iste’molchiga qulay qilib qo’ydi. Windows 95 OTning asosiy menyusida ishlash juda ham oddiy bo’lib, foydalanuvchi uchun qo’shimcha qiyinchiliklar tug’dirmaydi. Microsoft kompaniyasining boshqa istalgan maxsuloti kabi Windows 95 ni ham uchta oddiy so’z bilan izoxlash mumkin: oddiylik, kuvvatlik, moslik. Windows operatsion muxiti quyidagi imkoniyatlarga ega: Universal grafika- Windows dasturlarining qurilmalariga va dastur ta’minotga Bog’liqsizligini ta’minlaydi. Yagona interfeys- Windowsda foydalanuvchining muloqoti yagona, ya’ni turli dasturlar bilan ishlash qoidalari umumiy. SHuning uchun yangi dastur bilan ishlaganingizda bu qoidalardan foydalanishingiz mumkin. Mavjud dastur ta’minot bilan muvofikligi – Windowsning barcha amaliy paketlari taxrirlagichlari, elektron jadvallari ishini to’la ta’minlaydi. Ko’p masalaligi – Windows bir paytning o’zida bir necha masalani hisoblaydi, bir dasturdan boshqasiga o’tishni ta’minlaydi. Mavjud operativ xotirada to’la foydalana oladi, qurilma resurslaridan ham to’liq foydalanadi. Ma’lumotlar almashuvi – Windows dasturlararo ma’lumotlar almashish imkoniyatiga ega. Bu maxsus Clipboard (ma’lumotlar buferi) yoki DDE (ma’lumotlarning dinamik almashuvi, ya’ni boshqa dastur natijalaridan foydalanish) yoki OLE (ma’lumotlardan ularni taxrirlagan holda foydalanish) yordamida amalga oshiriladi. Windowsda ekran “desktor” deb ataladi. Barcha amallar unda bajariladi. Windows so’zining ma’nosi “oynalar” (darchalar). SHuning uchun Windowsga

kirganda dasturlar darchalarda bajariladi.Darchalarni joyini va o’lchamlarini uzgartirish mumkin. Agar bir nechta dastur bajarilayotgan bo’lsa, darchalarni piktogrammalarga kichraytirish mumkin. Bu esa ekrandan unumli foydalanish imkonini beradi. Darchalar uch xil bo’ladi: Dasturlar darchasi; Xujjatlar darchasi; Muloqot darchasi. Darcha yoki piktogramma joyini o’zgartirish uchun sarlavxani sichkoncha tugmachasini bosgan xolda yangi joyga keltiriladi. Windows dasturi yuklanganda uning ishchi stolida “moy kompyuter”, “moi dokument”, “portfel”, “korzina” piktogrammalari (istalgan piktogrammalarni joylashtirish mumkin) namoyon bo’ladi. Ekranning pastida joylashgan “ Panel zadach”da “Pusk” tugmasi joylashgan bo’lib, unda Bosh menyu joylashgan. OT interfeysi asosiy elementlari Boshlanishiga Windows deb atalmish chiroyli binoning asosiy elementar bo‘laklarini sanab o‘tamiz. Ekranning asosiy qismini “Rabochiy stol” (ish stoli) egallagan. Metafora (o’xshashlik) tushunarli: chiroyli rasmlar bilan bezatilgan makonda biz ish qurollarimiz - xujjatlar, papkalar va kerakli dastur belgilarini va h.k ni joylashtiramiz. Biz ularni – xuddi ofis stolida ruchka, skrepka va turli ish qurollari bo‘lgani kabi joylashtiramiz.

Ishchi stol Ish stolining q uyi qismida yarim shaffof lenta – masalalar panelini (panel zadach) k o ’ramiz. Bu yerda eng zarur va kerakli dastur belgilari joylashgandir. Bu panelda ba’zi belgilar oldindan mavjud, q olganlarini o‘z imiz o‘ rganamiz. (Ixtiyoriy belgini sichqoncha yordamida bu panelga o‘tkazish mumkin). Masalalar paneli chap burchagida “Pusk” tugmasi joylashgan. Uning yordamida siz kompyuterga o‘rnatilgan hamma dasturlar ro’yxati va sozlashning asosiy q uroliga murojat qilishingiz mumkin. O’ng burchakda yana bitta panel joylashgan, bu tizimli panel deb ataladi. Bu erda ham ishga tushirilgan dasturlar belgilariga k o‘ rsatkichlar aks ettirilgan bo‘lib, far q shundaki, ular sizning kompyuteringizda oson rejimda doimo ishlab turadi. Masalalar paneli Tizimli panel

Adabiyotlar: 1. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika Axborot texnologiyalari. T. 2002 y. 2.Raxmanqulova S.I. IBM PC shaxsiy kompyuterida ishlash. Toshkent. 1998 y. 3.Xolmatov T.X. NazarovU.A. Informatika. Informatsion texnologiyalar Samarqand Samdaqi. 2004 y. 4.Mualliflik materiallari (Beletskiy A.S.) 5.X. Kaster. «Osnovo' WINDOWS NT i NTFS». Microsoft Press. 1996 y. 6. Internet manba - www.remshop.com <http://www.remshop.com/> (ShK va ehtiyot qismlar uchun narxlar)4. DVD nashri “Super DVD biblioteka” 2004 y

Похожие

Tizim to‘g‘risida tushuncha va xususiyatlari

Dasturiy ta’minot va operatsion tizim tarkiblarini o’rganish

Kalkulyator haqida umumiy tushuncha

SCADA sistemasi. SCADA sistemalari to’g’risida umumiy ma’lumot

Experion dasturi haqida umumiy tushuncha