logo

Ньютоннинг II-интерпляцион формуласи. Экстрополция масалалари хакида тушунча.Интерполяцион формулалар хатоликлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

161 KB
www.arxiv.uz Ньютоннинг II -интерпляцион формуласи. Экстрополция масалалари хакида тушунча.Интерполяцион формулалар хатоликлари Режа: 1. Ньютоннинг II -интерпляцион формуласи. 2. Экстрополция масалалари хакида тушунча.Интерполяцион формулалар хатоликлари www.arxiv.uz Берилган жадвал қийматларини оралиқни охирги нуқтасида интерполяция қилиш учун одатда Ньютоннинг II- интерпляцион формуласи ишлатилади. Фараз қилайлик [ a , b ] да функциянинг у 0 қ f (х 0 ), у 1 қ f (х 1 ),…..у n қ f (х n ) кийматлари берилган бўлсин x i Қ1 қ x 0 i Қ h , ( I қ0,1,2,3…… n -1) интерполяцион кўпхадни қуйидаги кўринишда қидирамиз. Р n (х)қ a 0 Қ a 1 ·( x - x n )Қ a 2 · ( x - x n ) · ( x - x n -1 )Қ a 3 · ( x - x n ) · ( x - x n -1 ) · ( x - x n -1 )Қ … …..Қ a n · ( x Қ x n ) · ( x - x n -1 ) - ……..-( x - x 1 ) (1) а 0, а 1….. а n ларни шундай танлаш керакки р n (х 0 )қу 0 ,….., р n (х n )қу n бўлсин бунинг учун  i р n ( х n-1 )қ  i у n-1 (Iқ0,n) (2) a 0 қy n экан , M.C. Ушбу ) (x pn  муносабатни хосил бўлишини кўрсатинг . а1 ни топиш учун  р n (х) ни хисоблаймиз.  Р n (х)қ1· h · a 1 Қ2· a 2 · ( x - x n -1 )Қ3 h - a 3 · ( x - x n -2 ) · ( x - x n -1 )Қ ….. nh Қ a n · ( x - x n -1 ) · ( x - x n -2 ) · …..( x - x 1 ) x қ x n -1 десак  р n (х n -1 )қ  у n -1 қа 1 h h y a n1 1    M.C. Нью тон II - да а 2 коэффициентни хисобланг. шу жараёнда давом эттирсак, n i hi y a iini i ,.........2,1,0 !     а 0, а 1….. а n ларни (1) га қ ўйиб II - формулани хосил қиламиз. ) .....( )......... ( ! ..... ..... ) )( ( !3 ) )( ( !2 ) ( !1 ) ( 1 0 1 33 3 1 22 2 1 x x x x h n y x x x x h y x x x x h y x x h y y x P n nn n n n n n n n n n n n                       Агар h x x q n   деб белгилаш киритсак. 2 1 2 1            q h x x q h h x x h x x n n n 0 3 3 33 3 2 2 1 ! )) ( )....(1 ( ..... ..... !3 )2 )(1 ( !3 !2 )1 ( ) ( y n n q q q q y q q q h y y q q y q y x P n n n n n n n                      www.arxiv.uz Мисол: Қ уйидаги жадвал қийматларига асосан Х У  У  2 У  3 У 0,1 0,03983 0,03943 -0,00078 -0,00036 0,2 0,077926 0,03865 -0,00114 0,00033 0,3 0,11791 0,03751 -0,00147 -0,00028 0,4 0,15542 0,03604 -0,00175 0,5 0,19146 0,03429 0,6 0,22575 У(0,58) ни қиймати хисоблансин. Чекли айирмаларни хисоблаймиз ва (4) формуладан фойдаланамиз. Хқ0,58 ва х n қ0,6 деймиз. Ечиш Нқ0,12.0 1.0 02.0 1.0 6.0 58.0         h x x q n 21904.0 ) 00028.0 (* !3 )2 . 02)(2.0 ( !2 )1 2.0 )(2.0 ( 03943.0*)2.0 ( 22575.0 ) 58.0( 3               P Р 3 қ(0,58)қ0,21904 Лагранж. ) )........( )( ()1 ( ) ( 1 0 1 n n n x x x x x x n M x R       Агар h қ x i Қ1 - x i десак (*) Ньютон- I  n n n n x x f n n q q q h x R , ), ( )!1 ( ) )....(1 ( ) ( 0 )1 ( 1           (**) Ньютон- II  n n n n x x f n n q q q h x R , ), ( )!1 ( ) )....(1 ( ) ( 0 )1 ( 1            ba x x f M n n , )( max )1( 1     Амалиётда функцияни аналитик кўринишини хар доим хам маълум бўлавермайди. Шунинг учун 1 1 0 )1 ( lim ) (       n n h n h y f  дан 1 1 )1 ( ) (      n n n h y f  дан кабул килинади. У ҳолда, Ньютоннинг I ва II интерполяцион формуласи учун хатолик 0 1 )!1 ( ) )....(1 ( ) ( y n n q q q x R n n       I учун n n n y n n q q q x R 1 )!1 ( ) )....(1 ( ) (       II учун www.arxiv.uz Мисол: уқ lnx функциянинг куйидаги қийматлари берилган. Х У  У  2 У 2 0.6931 0.4055 -0.1178 3 1.0986 0.2877 4 1.3 Ньютоннинг I интерполяцион формуласи хқ2,5 хатолиги аниқлансин. Ечиш жадвалдан h қ1.1 формуладан04713 7.0 0586.0 )3 )(2 ( 2 1178.0 )2 ( 4055.0 6931.0 ) ( 2 2           x x x x x x P n қ2 бўлгани учун Y ’’’ хосилани хисоблаймиз [2;4] да 3 4 111 2 11 1 2 2* 1 1 1 x x x y x y x y     4 1 2 max max 3 4 2 111 4 2 3      x y M x x 5.0 1.0 2 5.2   q 375.0 5.1*5.0*5.0 )2 )(1 (     q q q (*)формуладан 0156.0 !3 375.0 4 1 )5.2(2    R M.C. Э к строполяция масаласи нима. Мт . Чизиқли инт ерполяция хатолигини аниқланг. Интерполяция масаласида бирор функциянинг қийматлар еки жадвал қийматлари маълум бир оралиқда етган нуқталарида берилар эди. Яъни: y 0 қf(x 0 ), y 1 қf(x 1 ),…,y n қf(x n ) Шу нуқталардан ўтиб, юқоридаги шартларни қаноатлантирадиган кўпхадни топиш талаб этилар эди. Агар интерполяция формула ёрдамида берилган оралиқдан ташқарида ётган нуқталарда хисоблаш талаб қ илинса, бунга экстрополяция массаласи дейилади. Тескари интерполяциялаш масаласи да [a,b] да x 0 ,x 1 ,…,x n лар берилиб, қандайдир функцияларнинг хам қийматлари берилган бўлсин: y 0 қ f ( x 0 ), y 1 қ f ( x 1 ),…, y n қ f ( x n ) www.arxiv.uz Берилган функциянинг кийматлари асосида унга мос аргументни кийматини топиш тушинилади. (а) Тенг бўлмаган оралиқлар учун Лагранж интерполяцион формуласида уни эркли, х ни функция деб қабул қиламиз, у холда) )...( )( ( ) )...( )( ( ... ) )...( )( ( ) )...( )( ( ) )...( )( ( ) )...( )( ( 1 1 0 1 1 0 1 2 1 0 1 2 0 1 0 2 0 1 0 2 1 0                            n n n n n n n n n n y y y y y y y y y y y y x y y y y y y y y y y y y x y y y y y y y y y y y y x x Қисқартириб ёзсак, ) )...( )( )...( )( ( ) )...( )( )...( )( ( 1 1 1 0 1 1 1 0 1 n i i i i i i i n i i n i i y y y y y y y y y y y y y y y y y y y y x x                 мисолллар келтирилади. www.arxiv.uz Фойдаланилган адабиётлар : 1. Демидович Б.П, Марон И.А. «Основў вўчислительной математики» М. 1970г. 2. Х. Хужаёров «Курилиш масалаларини сонли ечиш усуллари» Тошкент, 1995й. 3. Исроилов М.И. «Хисоблаш методлари» Тошкент, 1988й. 4. Х.Абдулхапизов, З.Кодиров «Тажриба натижаларини ЭХМда кайта ишлаш» фанидан маърузалар матни. Наманган 1999й. 5. www.ziyonet.uz