MS DOS Otda fayllar papkalar va disklar bilan ishlash

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

67 KB

Скачать

MS DOS Ot da fayllar papkalar va disklar bilan ishlash Reja: 1.MS DOS OTda fayllar bilan ishlash. 2.MS DOS OT da papkalar bilan ishlash. 3.MS DOS OT da disklar bila ishlash.

Fayl tushunchasi, uning nomi, kengaytmasi. Fayl atributi. Qattiq disk va yumshoq disklardagi barcha ma’lumotlar fayllarda saqlanadi. Disklar lotin alfavitining harflari bilan belgilanadi, masalan, A:, B:, C:, D: va hokazo. Odatda, yumshoq disklarga mo‘ljallangan disk yurituvchilar A: va B: disk yurituvchi, C:, D: va hokazolar qattiq disk (vinchester) uchun ajratilgan bo‘ladi. Fayl - ma’lum bir ma’lumot saqlanuvchi diskning nomlangan sohasi. Demak, har bir fayl o‘z nomiga ega bo‘lishi, uni foydalanuvchi va operatsion tizim tushunishi va ishlatishi kerak. Diskda ma’lumotni boshqa bir yo‘sinda yozib bo‘lmaydi. Hattoki, birgina so‘z yoki harfni masalan, “a” harfini diskka yozish lozim bo‘lsa unga nom berib, fayl ko‘rinishida diskka yozish kerak. Fayllar ikki turda, matnli va ikkilik tizimida bo‘ladi. Matnli fayl foydalanuvchi o‘qishi uchun mo‘ljallangan. Fayllarni, odatda, ish jarayonida foydalanuvchi tashkil etadi. Faylning asosiy belgilari  uning nomi, uzunligi(bayt hisobida), tashkil etilgan sanasi (kun, oy, yil), vaqti (soat va daqiqa) hisoblanadi. Fayl nomi, hajmi, tashkil qilingan sanasi va vaqti uning atributi deyiladi. Fayl asosiy nomga va kengaytmaga(uzunligi asosan uchta simvoldan iborat bo‘ladi) ega bo‘lishi mumkin. Fayl nomi va uning kengaytmasi bir-biridan nuqta bilan ajratiladi, masalan, autoexec.bat turbo.exe anketa.doc Fayl nomi va kengaytmasi katta yoki kichik lotin alifbosi harflari, sonlar va simvollardan iborat bo‘lishi mumkin. Faylning nomida uning kengaytmasini berish shart emas, lekin fayl mazmuniga qarab kengaytma berilsa, uni ishlatish qulay bo‘ladi. Ko‘pchilik amaliy dasturlar fayl kengaytmasiga qarab tezda yuklanadi, bu esa, o‘z navbatida vaqtni tejaydi. Masalan,  .exe, .com - bajariluvchi dasturlar;  .bat - buyruqli (Batch) fayllar;  .bas - Beysikdagi dastur;

$ .pas - Paskaldagi dastur;  .doc - Word matn muharriridagi matnli fayl;  .xls - Excel elektron jadvalidagi jadvalli fayl va hokazo. * va ? belgilarining ishlatilishi. Fayllarni qisqacha nom- lashda * va ? belgilari ishlatiladi. * simvoli fayl nomi va kengaytmasidagi ixtiyoriy sondagi simvollarni belgilaydi. ? simvoli fayl nomi va kengaytmasidagi ixtiyoriy bitta simvolni belgilaydi. Masalan: *.doc  diskdagi kengaytmasi .doc bo‘lgan barcha fayllar; *.*  diskdagi barcha fayllar; p*.e*  diskdagi nomi p harfi, kengaytmasi e harfi bilan bosh- lanadigan barcha fayllar; ?.doc  diskdagi nomi bitta simvoldan iborat kengaytmasi .doc bo‘lgan barcha fayllar; Katalog tushunchasi, uning nomi. Magnit disklarida fayl nomlari katalogda saqlanadi. Katalog  fayl nomlari, uning hajmi, tashkil etilgan sanasi va boshqa xossalari haqida ma’lumotlarni saqlaydi. Kataloglar ham fayllar kabi nomlanadi, lekin uning kengaytmasi bo‘lmaydi. Diskda bir nechta katalog bo‘lishi mumkin. Katalog ichida boshqa kataloglar joylashishi mumkin. Bu holatda tashqi katalog - tub katalog , ichki katalog ost katalog deb ataladi. Foydalanuvchi ishlayotgan katalog joriy katalog sanaladi. Yangi fayl ochish. Yangi fayl ochish uchun copy con buyrug‘i ishlatiladi. Masalan, c diskda yangi fayl tashkil qilish uchun C :\> copy con <fayl nomi > buyrug‘i kiritiladi va 2 marta [Enter] tugmachasi bosiladi. So‘ngra F6(yoki Ctrl  Z) tugmachasi bosiladi. Ekranda ^Z belgisi paydo bo‘ladi va yana [Enter] bosiladi. Fayl mazmunini ko‘rish(type buyrug‘i). Matnli fayl mazmunini ekranga chiqarish uchun type buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan: C:\> type nti.txt  buyrug‘i nti.txt fayl mazmunini ekranga chiqaradi. Ekranga chiqarishni to‘xtatish uchun [Ctrl[  [S] tugmachalarini ketma-ket bosish lozim, shu$ $tugmachalarni qayta bosish esa, ekranga chiqarishni tiklaydi. Ekranga chiqarishni tamomlash uchun [Ctrl]  [C] yoki [Ctrl]  [Break] tugmachalari bosiladi. Fayl yoki fayllar guruhini nusxalash(copy buyrug‘i). Fayl yoki fayllar guruhini bir diskdan boshqa diskka, yoki bir katalogdan boshqa katalogga nusxalash uchun copy buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan: A :\>copy *.* C:  buyrug‘i A diskdagi barcha fayllarni C diskka nusxalash uchun; C :\>copy papers A:  buyrug‘i papers katalogini C diskdan A diskka nusxalash uchun qo‘llaniladi. Faylni qayta nomlash(ren buyrug‘i). Faylni qayta nomlash uchun ren buyrug‘i qo‘llaniladi. Buyruq formati: ren 1-fayl nomi 2-fayl nomi. Bunday vaqtda dastlab faylning eski nomi, so‘ngra esa yangi nomi beriladi. Masalan, C:\>work>ren nti.txt nti5.txt buyrug‘i nti.txt fayliga nti5.txt yangi nomini beradi.Diskdagi fayllarni o‘chirish(del buyrug‘i) . Fayl yoki fayllar guruhini o‘chirish uchun del buyrug‘i qo‘llaniladi. Buyruq formati: del fayl nomi. Masalan, C :\> del *.*  C diskdagi barcha fayllarni o‘chirish uchun; C:\>del *.doc  C diskdagi barcha .doc kengaytmali fayllarni o‘chirish uchun; c:\>del nti.bas  buyrug‘i nti.bas faylini o‘chirish uchun xizmat qiladi. K atalog tashkil qilish(md(make directory) buyrug‘i). Yangi katalog tashkil qilish uchun md buyrug‘idan foydalaniladi. Masalan: C :\> work> md tiko —buyrug‘i bajarilishi natija sida, work katalogi ichida tiko katalogi tashkil qilinadi. Katalogga kirish(cd(change directory) buyrug‘i). Katalogga kirish uchun cd buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan, quyidagi buyruq mos holda, c:\>cd tiko  tiko katalogiga kirish uchun xizmat qiladi. Katalogni o‘chirish(rd (remove directory) buyrug‘i) . Katalogni o‘chirish uchun dastlab uning ichidagi fayllar o‘chiriladi. So‘ngra bo‘sh katalogni o‘chirish uchun rd buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan, C:\>work>rd tiko  buyrug‘i tiko nomli (faqat bo‘sh) katalogni o‘chiradi.$ $Bir nechta fayllarni birlashtirish. copy buyrug‘idan bir nechta fayllarni birlashtirish va natijada, yangi bitta fayl tashkil qilish uchun ham foydalanish mumkin, u holda birlashtiruvchi fayllar orasiga “+” belgisi qo‘yiladi. Masalan, C :\> copy a 1+a2+a3 a4  buyrug‘i a 1, a2 va a 3 fayllarni birlashtirib, yangi a 4 faylini tashkil etadi. Diskni formatlash (format buyrug‘i). Disklarni birinchi martaba ishlatishdan oldin u bilan DOS tizimi uchun muloqotga imkoniyat yaratilishi lozim. Buning uchun diskni formatlash kerak bo‘ladi. Buyruq formati: format disk nomi: [ parametrlar] A diskni formatlash uchun quyidagi buyruq beriladi: C :\>format A: Mabodo, diskga qandaydir ma’lumotlar yozilgan bo‘lsa, u format buyrug‘i berilishi bilan o‘chiriladi. Buyruq berilgandan keyin ekranda quyidagi so‘rov paydo bo‘ladi. Insert new diskette to drive x: and strike enter when ready (disketni qo‘ying va [Enter] tugmachasini bosing). Agar disk yaroqsiz bo‘lsa, u holda Track 0 bad — disk unusable (0-yo‘l yaroqsiz, diskdan foydalanish mumkin emas) xabar paydo bo‘ladi. Disk formatlangandan keyin yana quyidagi so‘rov paydo bo‘ladi: format another (Y/N)? {yana formatlash kerakmi (Y-ha, N-yo‘q)?} Foydalanuvchi esa, o‘z navbatida kerakli ma’lumotni berishi lozim. (Y/N)? {yana formatlash kerakmi (Y-ha, N-yo‘q)?} Foydalanuvchi esa, o‘z navbatida kerakli ma’lumotni berishi lozim. O‘chirilgan faylni tiklash(qu buyrug‘i). Bexosdan o‘chirilgan fayl yoki fayllarning eski nusxasini tiklashda qu buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan, c:\>qu nti.txt  buyrug‘i nti.txt nomli faylni mazkur katalogda qayta tiklash uchun qo‘llaniladi. C:\>qu *.txt  buyrug‘i mazkur katalogdagi barcha qo‘shimcha .txt nomli fayllarni qayta tiklash uchun qo‘llaniladi, bu holda barcha fayllar nomining bosh harflari so‘raladi. Bexosdan o‘chirilgan faylni qayta tiklashda ekranda quyidagi savol paydo bo‘ladi: Do you wish guick — unerase this file (Y/N)?$ $(Bu faylni tiklashni siz xohlaysizmi Y/N))? Agar faylni tiklash zarurati bo‘lsa, “Y”  ha, aks holda, “N”  yo‘q javobini berish lozim. Faylni chop qilish. Faylni qog‘ozga chop qilish uchun Print buyrug‘i ishlatiladi. Masalan, C:\>print nti.txt  buyrug‘i bajarilish natijasida nti.txt fayli chop qilish qurilmasiga chiqariladi. Yangi fayl ochish. Yangi fayl ochish uchun copy con buyrug‘i ishlatiladi. Masalan, c diskda yangi fayl tashkil qilish uchun C :\> copy con <fayl nomi > buyrug‘i kiritiladi va 2 marta [Enter] tugmachasi bosiladi. So‘ngra F6(yoki Ctrl  Z) tugmachasi bosiladi. Ekranda ^Z belgisi paydo bo‘ladi va yana [Enter] bosiladi. Fayl mazmunini ko‘rish(type buyrug‘i). Matnli fayl mazmunini ekranga chiqarish uchun type buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan: C:\> type nti.txt  buyrug‘i nti.txt fayl mazmunini ekranga chiqaradi. Ekranga chiqarishni to‘xtatish uchun [Ctrl[  [S] tugmachalarini ketma-ket bosish lozim, shu tugmachalarni qayta bosish esa, ekranga chiqarishni tiklaydi. Ekranga chiqarishni tamomlash uchun [Ctrl]  [C] yoki [Ctrl]  [Break] tugmachalari bosiladi. Fayl yoki fayllar guruhini nusxalash(copy buyrug‘i). Fayl yoki fayllar guruhini bir diskdan boshqa diskka, yoki bir katalogdan boshqa katalogga nusxalash uchun copy buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan: A :\>copy *.* C:  buyrug‘i A diskdagi barcha fayllarni C diskka nusxalash uchun; C :\>copy papers A:  buyrug‘i papers katalogini C diskdan A diskka nusxalash uchun qo‘llaniladi. Faylni qayta nomlash(ren buyrug‘i). Faylni qayta nomlash uchun ren buyrug‘i qo‘llaniladi. Buyruq formati: ren 1-fayl nomi 2-fayl nomi. Bunday vaqtda dastlab faylning eski nomi, so‘ngra esa yangi nomi beriladi. Masalan, C:\>work>ren nti.txt nti5.txt buyrug‘i nti.txt fayliga nti5.txt yangi nomini beradi. Bir nechta fayllarni birlashtirish. copy buyrug‘idan bir nechta fayllarni birlashtirish va natijada, yangi bitta fayl tashkil qilish uchun ham foydalanish mumkin, u holda birlashtiruvchi fayllar orasiga “+” belgisi qo‘yiladi.$ $Masalan, C :\> copy a 1+a2+a3 a4  buyrug‘i a 1, a2 va a 3 fayllarni birlashtirib, yangi a 4 faylini tashkil etadi. O‘chirilgan faylni tiklash(qu buyrug‘i). Bexosdan o‘chirilgan fayl yoki fayllarning eski nusxasini tiklashda qu buyrug‘i qo‘llaniladi. Masalan, c:\>qu nti.txt  buyrug‘i nti.txt nomli faylni mazkur katalogda qayta tiklash uchun qo‘llaniladi. C:\>qu *.txt  buyrug‘i mazkur katalogdagi barcha qo‘shimcha .txt nomli fayllarni qayta tiklash uchun qo‘llaniladi, bu holda barcha fayllar nomining bosh harflari so‘raladi. Bexosdan o‘chirilgan faylni qayta tiklashda ekranda quyidagi savol paydo bo‘ladi: Do you wish guick — unerase this file (Y/N)? (Bu faylni tiklashni siz xohlaysizmi Y/N))? Agar faylni tiklash zarurati bo‘lsa, “Y”  ha, aks holda, “N”  yo‘q javobini berish lozim. Faylni chop qilish. Faylni qog‘ozga chop qilish uchun Print buyrug‘i ishlatiladi. Masalan, C:\>print nti.txt  buyrug‘i bajarilish natijasida nti.txt fayli chop qilish qurilmasiga chiqariladi. MS DOS OT da papkalar bilan ishlash. Katalog tushunchasi, uning nomi. Magnit disklarida fayl nomlari katalogda saqlanadi. Katalog  fayl nomlari, uning hajmi, tashkil etilgan sanasi va boshqa xossalari haqida ma’lumotlarni saqlaydi. Kataloglar ham fayllar kabi nomlanadi, lekin uning kengaytmasi bo‘lmaydi. Diskda bir nechta katalog bo‘lishi mumkin. Katalog ichida boshqa kataloglar joylashishi mumkin. Bu holatda tashqi katalog - tub katalog , ichki katalog ost katalog deb ataladi. Foydalanuvchi ishlayotgan katalog joriy katalog sanaladi. K atalog tashkil qilish(md(make directory) buyrug‘i). Yangi katalog tashkil qilish uchun md buyrug‘idan foydalaniladi. Masalan: C :\> work> md tiko —buyrug‘i bajarilishi natija sida, work katalogi ichida tiko katalogi tashkil qilinadi. MS DOS OT da disklar bila ishlash.$ $Diskdagi fayllarni o‘chirish (del buyrug‘i ) . Fayl yoki fayllar guruhini o‘chirish uchun del buyrug‘i qo‘llaniladi . Buyruq formati: del fayl nomi. Masalan, C :\> del *.*  C diskdagi barcha fayllarni o‘chirish uchun; C:\>del *.doc  C diskdagi barcha .doc kengaytmali fayllarni o‘chirish uchun; c:\> del nti.bas  buyrug‘i nti.bas faylini o‘chirish uchun xizmat qiladi. Diskni formatlash (format buyrug‘i). Disklarni birinchi martaba ishlatishdan oldin u bilan DOS tizimi uchun muloqotga imkoniyat yaratilishi lozim. Buning uchun diskni formatlash kerak bo‘ladi. Buyruq formati: format disk nomi: [ parametrlar] A diskni formatlash uchun quyidagi buyruq beriladi: C :\> format A: Mabodo, diskga qandaydir ma’lumotlar yozilgan bo‘lsa, u format buyrug‘i berilishi bilan o‘chiriladi. Buyruq berilgandan keyin ekranda quyidagi so‘rov paydo bo‘ladi. Insert new diskette to drive x: and strike enter when ready (disketni qo‘ying va [Enter] tugmachasini bosing). Agar disk yaroqsiz bo‘lsa, u holda Track 0 bad — disk unusable (0-yo‘l yaroqsiz, diskdan foydalanish mumkin emas) xabar paydo bo‘ladi. Disk formatlangandan keyin yana quyidagi so‘rov paydo bo‘ladi: format another (Y/N)? {yana formatlash kerakmi (Y-ha, N-yo‘q)?} Foydalanuvchi esa, o‘z navbatida kerakli ma’lumotni berishi lozim.$

MS DOS Otda fayllar papkalar va disklar bilan ishlash

20.09.2019

0

67 KB

Похожие