Матбуот нашрларини сахифалаш тарихи ва дастурлари хакида умумий маълумот - Информатика и ИТ - Рефераты

Матбуот нашрларини сахифалаш тарихи ва дастурлари хакида умумий маълумот

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

63 KB

Матбуот нашрларини сахифалаш тарихи ва дастурлари хакида умумий маълумот Режа: 1. Фаннинг мақсад ва вазифалари. 2. Газета дизайнининг тараққий этиши. 3. Матбуот нашрлари да саҳифалашнинг миллий хусусиятлари ва мактаблари. 4. Матбуот нашрларини саҳифалашда фойдаланиладиган асосий компьютер дастурлари

“Компьютерда саҳифалаш дизайни” фани орқали талабаларга бугунги кун журналистикасида аудитория талабларидан келиб чиқиб бажарилаётган нашр ишлари, газета ва журналларни саҳифалаш принциплари, уларга қўйиладиган талаблар, интернет журналистлари учун муҳим бўлган веб-саҳифаларни дизайнлаш ишлари ҳақидаги билимлар берилади. Буларни амалга оширишда талабалар маъруза дарсларида назарий жиҳатдан фанни ўзлаштириб, амалий дарсларда талабаларнинг ўзлари томонидан компьютерларда саҳифалаш ишларини бажариши кўзда тутилган. Мазкур мақсадни амалга ошириш учун қуйидаги бир қатор вазифаларга эътибор қаратилади: •Нашрларда журналист тарқатаётган ахборот ва ҳар хил маълумотларнинг мухлислар учун таъсирли бўлишида дизайннинг аҳамияти; •Замонавий саҳифалаш ишларида компьютернинг роли ва у орқали фойдаланиладиган дастурлар ҳақида маълумотлар; •Журналистиканинг янги йўналиши – онлайн журналистика учун муҳим ҳисобланган веб-саҳифа дизайни; •Маълумотларни узатишда матн, гарфика, таблица ва анимацион расмлардан фойдаланиш усуллари. Фаннинг мақсади талаба ўзида қуйидаги билимларни ва амалий кўникмаларни ўзлаштириши орқали тўла амалга ошади: -Нашрнинг аудиторияси ва иш йўналишига қараб унга қандай дизайннинг мос тушишини билиши; -Замонавий нашриётда фойдаланилаётган технологиялар ҳақидаги маълумотларга эга бўлиши; -Интернетда машҳур ахборот узатувчи сайтлар дизайнидаги элементларнинг ўзига хосликлари тўғрисидаги билимга эга бўлиши; -Газета ва журнал саҳифаларида матн, график оъектлар ва таблицаларни аудитория талабларига мос тарзда жойлаштира олиши; -Ҳар хил тиллардаги маълумотларни виртуал тизимдан хоҳлаган маълумотни топа олиши;

Интернетда ахборот узатадиган веб-саҳифа ярата олиши; Саҳифалаш ишларида фойдаланиладган компьютер дастурларида ишлай олиши. Маълумки, газета китоб матбаасидан кейин пайдо бўлган. У дастлаб турли воқеалардан хабар берадиган бир неча бир устунлик саҳифалардан таркиб топган эди. Уларда баъзан воқеа содир бўлган жой ва вақт кўрсатилган ва бу кейинчалик замонавий газеталардаги сарлавҳаларнинг пайдо бўлишига замин ҳозирлаган. Европада шундай илк китоб шаклидаги газеталардан бири французча тўрт саҳифалик “Газетт” (1631 й.) н ашри эди. Дастлабки хабарлар ёзилган кундалик варақлар қўлда тайёрланиб Қадимги Римда бозорда сотилган экан. Биринчи босма газеталар эса Хитойда мил оддан а вв алги 618-907 йилларга, Танг династияси даврига тўғри келади. У газеталарни тайёрлашда ёғочдан йўнилган блоклардан фойдаланган. Ҳозирги замон кўринишидаги, ўз ичига сиёсий, иқтисодий, ижтимоий янгиликлар, уларга муносабатлар ва эълонлар ёритиладиган газеталар 18-аср ўртасида Буюк Британияда шаклланган. 18-асрнинг бошларида инглиз ёзувчиси ва журналисти Даниель Дефо ўзининг “ Ревью ” (1704-1712 й.й.) номли газетасига репортаж, мақола , очерк, полемик рукнлар киритди. Бу ўзгаришлар сабаб газетанинг ташқи қиёфаси ҳам ўзгара бошлади. Улар ўз таркибидаги материалларнинг тематик жанр хусусиятларига кўра турли қисмларга ажрала бошлади ва бу газеталарнинг китоб ва журналлардан фарқлайдиган асосий жиҳатлардан бирига айланди. Газета саҳифаларини устунларга ажратиш орқали газеталарнинг ташқи кўриниши янада кўзга ташланадиган қиёфага кирди, уларда сарлавҳалар, чизиқ тортиш ёки бўшлиқ қолдириш орқали устунларни бирлаштириш ёки улар орасига чегара тортишнинг ўзига хос усуллари аниқланди. Россияда бундай ўзгаришлар анча кеч тарқалди. 19-асрнинг ўрталаридан бутун Россияда газеталарнинг умумий кўриниши шаклланди. Бу кўринишнинг асосий элементларидаги стандартлаштириш қуйидаги омиллар натижасида юзага келди:

 Типографик техниканинг бир хиллиги  ишлаб чиқариш ва саноатда халқаро алоқаларнинг ривожланиши. Хусусан , Россия, Франция ва Германия билан яқин алоқаси бир қатор рус оилаларини француз газеталарига обуна бўлишига олиб келди. Шу боис айрим рус газеталари тўғридан-тўғри француз газеталарига тақлид қилиб чоп эта бошладилар. 1815 йилда чиққан “Русский инвалид” газетаси “журнал Депоре”, “Журнал де-франс” газеталарининг айнан русча нусхаси эди. Бу ерда кейинчалик рўй берган ўзгаришлар газета-журнал дизайнига бир қатор янгиликлар киритди. Жумладан, 1787 йилда Н.И.Новиков россиялик ўқувчиларни биринчи болалар журнали билан таништирди. Н.М.Карамзин Н.Новиковнинг матбаачилик фаолияти ҳақида қуйудагиларни қайд этади : “Москва газеталари умуман 600 нусхадан ошмас эди; жаноб Новиков уларнинг мундарижасини янада бойитди, турли сиёсий мақолалари билан чиқди ва ниҳоят, ахборотномалар қаторида бепул “Болалар мутолааси”ни чоп этди”. Новиков чиқарган газеталар ниҳоятда бой дизайнда, ҳаммабоп бўлган. Демак, улар турли мавзу ва жанрларни узатиш борасида демократик кўринишда бўлган, чунки Новиков ўз нашрларини нафақат аҳолининг юқори табақасига, балки рус жамиятининг қуйи қатламига ҳам мўлжаллаб чоп эттирар эди. Матнли ҳужжат ўзининг мазмуни, ташқи кўриниши, безаги – дизайни билан ўқувчини ўзига жалб қила олиши керак. Компьютер дастурлари ёрдамида оддий ҳужжатдан тортиб веб- саҳифа ва нашриёт саҳифасини яратиш мумкин. Шу мақсадда бирқатор дастурлар яратилган.Бу фаннинг асосий мақсади замонавий компьютерда дастурлари ҳақида билимга эга бўлиш, улар ёрдамида иллюстрациялар, китоб, ва газета-журналлар чоп этиш сирларини ўргатишдир.

Компьютер ёрдамида саҳифалаш. Айни вақтда замонавий ахборот узатиш технологиялардан фойдаланётган радио, ТВ ва интернет рақамли форматга айланиб инсон ҳаётида жуда имкониятлар яратиб бераётган бўлса ҳам нашриёт одамларнинг нашриётга бўл ган талаби худи олдинги ҳолатдадир. Яъни қоғозда нашр этилган маълумотлар ўрнини тўлалигича босадиган технология ҳали мавжуд эмас. Яқин ўтмишда қандай қилиб китоб, газеталар нашрга тайёрланганлиги маълум. Ҳарф терувчилар ҳар бир белгини битталаб териб сатрлар яратган. Буларнинг кўпчилиги қўлда бажарилган. Ахборот технологияларининг ҳаётимизга кириб келиши жамиятимизнинг барча йўналишларида бурилишлар ясагани каби, нашриёт тизимида ҳам саҳифалаш технологиясини тубдан ўзгартирди. Ҳозирги пайтда барча матнли ҳужжатлар компьютерлар ёрдамида тайёрланмоқда. “Дизайн” инглизча чизмоқ, бадиий лойиҳаламоқ маъноларини билдиради. Кенг маънода объектга ранг, безак бериш, ташқи кўринишини яхшилашдир. Сал кам 10 йилдан буён нашриёт ишлари оммавий тарзда компьютерларда амалга оширилмоқда. Бу эски усулдаги режа чизмаларни қайта-қайта амалга ошириш, хатоларни тўғрилаш учун бутун проектни қайта кўриб чиқиш ишларини енгиллаштирди, чунки компьютерда бундай ишлар жуда енгил амалга оширилади. Лекин компьютерда саҳифаларни тайёрлаш янги нарса эмас, ривожланган давлатларда компьютерлар ихтиро қилингандан бироз йиллардан кейин газета ва журналларнинг дизайнини шакллантириш ишлари бажарилган. Аммо, улардан нашр қилиш ишлари қимматга тушганлиги учун, улар дизайн компьютерда қилиб, сўнг эски усулда босмадан чиқарган. 1985 йилдан кейин саҳифалаш ишларини бажарадиган компьютер дастурларини ишлаб чиқиш кўпая бошлаган ва нашрларни лазер принтерларда босмадан чиқариш оммавийлашган. Эски саҳифалаш усулига қиёслаганда замонавий компьютерда ишлаш усули қуйидаги енгилликларни амалга оширишга имкон яратди:  ишга сарфланадиган вақтни тежаш;

 босмадан чиқариш нархини камайтириш;  хатоларни, расмлардаги камчиликларни шу зоҳати осонгина тўғрилаш ;  охирги дақиқада киритиладиган ўзгартиришларни қийинчиликсиз амалга ошириш;  катта хонага эҳтиёжнинг йўқлиги ;  нашрга тайёрловчи ишчилар сонининг қисқариши. Шундай бўлса ҳам, нашрнинг чиройли чиқиш, компьютерни ва саҳифалаш дастурини яхши ишлай олиш билан боғлиқ. Бундай дастурлар тури эса, айниқса ҳозирги вақтда бир нечтага етган. Уларнинг функциялари бир- бирига унчалик ҳам ўхшамаган бўлиб, баъзилари оддий памфлет ёки брошюралар учун мўлжалланган, бошқалари эса мураккаб нашриёт ишларини бажариш учун ишлатилади. Нашриёт ишларида оммавий тарзда ишлатиладиган асосий компьютер дастурлари қуйидагилардир:  Adobe PageMaker ;  Quark XPress ;  Microsoft Publisher;  PagePlus;  Ventura Publisher . Аммо мазкур дастурлар қанчалик мураккаб ишларни амалга оширса ҳам нашрлар учун тайёрланадиган матн, расм, таблица, диаграмма ва ҳ.к.ларни бошқа дастурларда амалга ошириш қулайроқдир. Бутун жаҳонда матн билан ишлаш асосан Microsoft Word – компьютер дастурида амалга оширилади. Фақат оддий матн ёзмоқчи бўлсангиз “Блокнот” (Notepad) дастурини ишлатсангиз бўлади, лекин текстни чиройли қилиб безаш учун Microsoft Word дастурини фойдаланиш лозим.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Ф.Мўминов. Журналистика самарадорлиги. Тошкент, ТошДУ. 1996. 2. Б.Байимбетов. Интернет учун материал тайёрлаш хусусиятлари. М аъруза матнлари. 2005 3. Я.Федотова. Массовая информация стратегия, производства и тактика потребления. М. МГУ. 1996 й. 4. В. Марысаев. Интернет и мультимедиа. Издательство: Терра - Книжный клуб. Москва. 2001 5. К.Ирназаров. Журналистика Узбекистана в контексте современных технологий. Вестник НУУз. Издательство: Университет. – Ташкент, 2003

Похожие

Тармоклар хакида маълумот

Компьютер технологиялар хакида маълумот

Кириш. Компьютер графикаси. Аdobe Photoshop дастур хакида умумий маълумот

Архиваторлар. Архивли файллар хакида маълумот

Копмьютер тармоклари хакида умумий тушунча